Үй жұмысын
тексерейік!
Семантикалық карта толтыру арқылы оқушы азоттың оксидтерін,
тұздарын ажыратады.
Рефлексия: Азоттың қышқылдарын, тұздарын және оксидтерін
ажырата біледі.
Азот
тұздары
қышқылд
ары
оксидтері
NH4CI
NO2
HNO3
NO
NaNO3
NH4NO3
HNO2
KNO3
Фосфор және оның қосылыстары
Фосфор
Атом
құрылысы
Химиялық
қасиеттері
Табиғатта
кездесуі
Физикалық
қасиеттері
Табиғаттағы
биохимиялық
айналымы
Фосфордың
оттекті
қосылыстары
Фосфор
(V) оксиді
Фосфор
қышқылы
Химиялық
қасиеттері
Қолданылуы
3
3
V
15
15 16
-3, +3, +5
1s 2s 2p 3s 3p
1669 ж
PH3
• Тау жыныстары мен минералдардың құрамында
қосылыс түрінде
• Жамбыл облысындағы Қаратау маңында фосфирт
кенінің мол қоры бар (1935 ж)
• Қаратау бассейнінде «Жаңатас байыту комбинаты»
• Ақтөбе облысында (Шилісай) фосфорит кенін игеру
жоспарлануда
• Фосфорды өңдейтін зауыттар Таразда, Шымкентте,
Ақтөбеде бар
Өсімдік
Жануар
Дәнінде
Сүтінде, қанда,
мида, жүйке
ұлпаларында
3Ca3(PO4)2 ∙ CaCO3 ∙ H2O
Ересек адамның
сүйегінде 600 г, ет
ұлпасында 56 г,
жүйке жүйесінде
5 г-ға дейін
Химиялық белсенді,
улы, тез тұнады
Ақ фосфор
Қызыл фосфор
Қауіпті емес,
қыздырғанда оталады
Фосфор
Аллотропиялық
түрөзгерісі
Химиялық қасиеттері
0
0
+5
-2
4P + 5O2 = 2P2O5
0
0
+2
-3
3Ca + 2P = Ca3P2
0
0
+2
-3
3Zn + 2P = Zn3P2
2P + 3H2 = 2PH3
PH3-түссіз,
ерекше иісі
бар өте улы
зат
Аммиакқа
қарағанда
негіздік
қасиеті
әлсіз
Күкірт пен
бертолле тұзы
+
Қызыл фосфор
мен
шыны ұнтағы
5KClO3 + 6P = 5KCl + 3P2O5
Фосфор (V) оксиді
Ылғал
тартқыш
Ақ түсті,
ұнтақ зат
Негіздік
оксид
P2O5
Су
Сілті
Фосфор
қышқылы
H O
H O P
H O
O
+
-
+
-2
H3PO4 ↔ H + H2PO4
+
H2PO4 ↔ H + HPO4
-2
+
-3
HPO4 ↔ H + PO4
Химиялық қасиеттері
2 H3PO4 + 3CaO = Ca3(PO4)2 + 3H2O
Ca3(PO4)2 + 4H3PO4 = 3Ca(H2PO4)2
Na
H
H
O
O
P
O
Na O
Na O P
H O
Na
O
O
Na O P
Na O
O
O
Қолданылуы
1 Есеп
• Берілгені : кальций
фосфидінің зат мөлшері
0,8моль ға тең , массасын
есептеп табыңыз?
1 Есеп
• Берілгені:
• n (Ca3P2)= 0.8моль
• табу керек:
• m-Ca3P2-?
Шешуі:
Ca3P2
n,моль
0.8моль
Mr = (40*3)+(2*31)=182
m( Ca3P2)= n(Ca3P2)*Mr(Ca3P2)= 182*0.8=145.6г
2 Есеп
• Фосфор 5 валеннті оксидінің
массасы 340грамм , зат
мөлшерін есептеңіз.
• Берілгені:
• m(P2O5)=340г
• табу керек:
• n- P2O5=?
Шешуі:
n=
• Mr(P2O5)=(31*2)+(5*16)=142
• n(P2O5)= 340гр/142=2.4моль
Массасы 72г екі валентті металл фосформен әрекеттескенде 134г металл
фосфиді түзілді. Реакцияға қатысқан металл?
Берілгені:
• m(Me)=72г
• m (Me3P2)= 134г
Табу керек:
• X(Me)=?
Шешуі:
m
Mr
3Me+2P= Me3P2
72g
134g
3x
3x+62
72(3x+62)=134(3x)
216x+4464=402x
4464=402x-216x
4464=186x
x=24
Ar= 24g/M= Mg
Массасы 3.55гр фосфор 5 валентті оксидін алу үшін
фосфордың қандай массасын оттекте жағу қажет?
Берілгені:
• m(P2O5)=3.55г
Tабу керек:
• m-(P)=?
Шешуі:
m
Mr
4P+10O2 = 2P2O5
xg
3.55 g
4*31
2*(31*2+5*16)
x=3.55 g * 124/ 284= 1.55g
Үй тапсырмасы
• Фосфор және оның қосылыстары
• 1-5 сұрақтар
• №6 есеп