lOMoARcPSD|29202515
Panitikan-ng-Rehiyon Midterm Modules
Doctor of Dental Medicine (Southwestern University PHINMA)
Studocu is not sponsored or endorsed by any college or university
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
Panitikan ng Rehiyon
Midterm – Modyul 1
I.
II.
PANIMULA
Maraming lugar ang sakop ng Rehiyon VI, na bawat lugar ay may naiambag sa
ating panitikan, gayundin sa mga produkto na nakatutulong ng malaki sa ikauunlad ng
bansa. Tunghayan natin ang panitikan sa Rehiyong ito kung paano may kahawig sa
buong bansa.
LAYUNIN
 Natutuhan ang mga wikain ng Rehiyon VI at VII
 Nailalarawan ang mga produkto ng mga lugar sa Rehiyon VI at VII
 Naipagmamalaki ang mga panitikan ng Rehiyon VI at VII
III.
NILALAMAN
 Mga Lugar sa Rehiyon VI at VII
 Bantog na Epiko at Alamat
 Mga Tulang Bayan at Awiting Bayan
IV.
PAGTATALAKAY
Rehiyon VI
Sakop ng Rehiyon VI
Aklan, Antique, Negros Occidental, Capiz ,Guimaras, Iloilo
Wika:
Aklan – Aklanon
Negros Occidental – Hilonggo, Hiligaynon
Antique – Kinaray – a
Iloilo – Kinaray – a
Produkto
 Aklan – paghahabi ng telang penya,jusi at sinanay
 Capiz – nag – aaral ng niyog at abaka ,pastulan ng hayop sa paanin ng bundok
 Guimaras – kilala sa malalaki at matatamis na manga
 Iloilo – malawak ang palayan at mayaman ang palaisdaan
 Antique – pook pangisdaan
 Negros Occidental – pangunahin at pinakamalaking lalawigan ng nagbibigay ng
asukal sa buong bansa,malawak ang taniman ng tubo,palay,mais at niyog
 Epiko ng mga Bisaya
Apat ang nakilalang epiko ng mga Bisaya: Haraya, Lagda, Maragtas at
Hinilanoon. Sa apat ang,ang Hinlawod lamang ang pinakamalapit sa epiko.
Ang Lagda ay isa lamang kalipunan ng mga tuntunin ukol sa mabuting pagtupad
sa tungkulin sa pamahalaan na napapaloob sa mga salaysayin at mga pangyayari. Ang
Kodiho ni Calantiao ay isa sa mga matatagpuan sa Lagda.
Ang Haraya naman ay katipunan ng mga tuntunin ng kabutihang asal at ng mga
salaysay ng paghahalimbawa ng nasabing tuntunin.
Ang Maragtas ay nakasulat nang patula o inaawit , nakasulat lamang ito sa
matandang titik – Pilipino na walang tiyak na sumulat.
 Tulang – Bayan at Awiting – Bayan
Ako si Don Pepe
Aklanon
Ako si Don Pepe nanggaling sa Espanya
Ako’y pumaroon upang lumaban sa giyera,
Ang kinakain ko ay pulbura ng bala,
Ang iniinom ko’y luha ng dalaga
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
Mataas na bundok, akin nang naakyat,
Mga leon at tigre ang aking kaaway,
Mga kahirapan ko hindi ko pinapansin
Basta makita ko lamang ang bahay ni Inday.
Ang bahay ni Inday tatlo ang bintana,
Dalagang si Inday kabigha-bighani.
Testigo ang langit, testigo ang lupa,
Bantayan mo Inday, kundi ka makuha.
Si Douglas MacArthur nanggaling sa Leyte,
May dinalang sulat, ibinigay sa M.P.
Kanya itong binasa at saka sinabi
Di mo alam Inday, nobyo mo ay patay.
Tapos nagpunta siya sa bahay ni Inday
Tapos sinabi niya kay IndayDi mo ba alam, Inday ,nobyo mo ay patay?
Binaril ng Hapon hanggang sa mamatay.
 Salawikain
1. Paluin mo ang kalabaw at ang latay ay iyong palad maiiwan.
2. Walang naririnig ang taong galit na galit; agad-agad itong kumikilos na di nag-iisip.
3. Ang taong may balak mandaya ,sarili ang laging dinaraya.
4. Pag luto na ang lahat marami ang lumalapit pero pag hi;aw pa walang
nagtatangkang lumapit.
5. Walang batong matigas ang hindi mag-uugat kung ito ay nadidiligan ng hamog.
6. Pagkahaba-haba ng prusisyon,sa simbahan din ang tuloy.
7. Ang kalabaw na apat ang paa,nadudulas pa.
8. Walang utang na di pinagbabayaran.
 Bugtong
1. Isang pirasong kahoy na may isang metro ang haba,Iniinnom ang
itinnata[oon ang laman (tubo)
2. Pitaka ng Hari
Pag binuklat
Hindi na maisasara
(itlog)
3. Saya ni Sta.Maria
May iba-ibang kulay
(bahaghari)
4. Takot ay isa
Pero sa tatlo ay hindi
(tulay na kawayan)
5. Baluktot ang likod
Nakapasok ang tiyan
Apat ang sungay
Dalawa ang buntot
(Duyan)
katas
PANITIKAN NG KANLURANG BISAYA
BAGO DUMATING ANG MGA KASTILA:
Ang pangkalahatang tawag sa tula ng mga nasa kanlurang Bisaya ay SABI, ang
pinakapayak ng tula ay tinatawag na ambahan ,binubuo ng 2 taludtod na may 7 pantig at
walang tugma ngunit nagtataglay ng buong diwa. Ang balak ay patulang pagtatalo ng babae
at lalake.
Sa ngayon ang tula sa Hiligaynon ay tinatawag na binalaylay .Ang pinakamaikli ay
ang salawikaing tinatawag na Hunabaton at ang sawikain ay tinatawag na bilisad-on sa
Aklan .Ang mga bugtong ay tinatawag na Paktakon .Ang mga tulang Hiligaynon ay binubuo
ng apat na taludtod at may 5-12 sukat
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
PANITIKAN NG REHIYON VII
CENTRAL VISAYAS
CEBU, NEGROS ORIENTAL, BOHOL, SIQUIJOR
Ang rehiyon ng Central Visayas ay binubuo ng mga lalawigan ng Cebu,Negros
Oriental,Bohol at Siquijor ,Cebuano ang pangunahing wikaing ginagamit.Ang Panitikang
Cebuano ay malawak at maunlad.Binubuo ito ng mga panitikang tuluyan at patula.Bagamat
dumansa ito ng maraming suliraninn sa pagpapalimbah nanatiili itong matatag at
kasalukuyan ay patuloy na naglilimbag ng mga akdang Cebunao.
Ang panitikang pasalita ay nasa anyong tula na binibigkas ng walang paghahanda ng
mga Cebuano ,mayayaman man o mahirap.Ang pagbigkas ng tula ay naging bahagi nan g
kanilang pang-araw-araw na buhay.Ang tula ay nagmula sa tinatawag nilang ”balak”
katawagan sa lahat ng uri ng tula. Sa sentro ng balak ay ang tanghaga talinhaga sa Tagalog.
Binubuo ng metapora at naglalaman ng isang hiwaga o mahiwaga .Malayang pumili ng
paksa ang manunulat kaya kadalasan ang mga sanglitan (proverb) at tigmog (bugtong) ay
napapaloob sa tula .Ang pagpapatawa at pagtatalo ay ginagawa sa patulang paraan tulad
ng duplo ,balitaw at kulisisi. Ang mga maikling tula gaya ng garay ay nagsasaad ng
karunungan o isang impresyon ugnay sa mga karaniwang nangyayari sa kaligiran.Sa
kabuuan ang tulang pasalita ay nagpapakita ng likas na pagkamalikhain ng Cebuano.
Ang pagdating ng mga mananakop ay nagpabago sa panitikang pasalita ng Cebu.Ang
katutubong panitikan ay natabunan ng mga akdang dala ng mga mananaop .Ang mga ito ay
nauugnay sa relihiyon at umiikot sa mga pagdiriwang na ginagawa ng simbahan tulad ng
tulindao ,daygon at pastores na inaawit sa kapanganakan ng Panginoong Hesus; ang
pasyon ,senakulo o penitensya ay inaawit o isinasadula sa Mahal na Araw.Ang sinulog ay
ginagawa bilang pasasalamat kay Kristo Nino at ang gozo at salaysay ng buhay ng mga santo
at santa ay bahagi ng nobena.
Ang pagbabago ng panitikan mula pasalita sa pasulat ay nagsimula noong 1901 noong
itatag ni Vicente Sotto ang pajauagan Ang Suga (The Right).Ito ang unang pahayagang
inilimbag a Cebuano na ang layunin ay imulat ang mga mata ng lungsod at gabayan sa
landas ng kaliwanagan at kalayaan .Sa pahayagang ito binigyang buhay ni Sotto ang wikang
Cebuano at linisin ito upang maalis ang mga salitang hiram sa Kastila ginamit upang bigyang
kaalaman ang mga tao at linangin para magamit sa panulat
Ginamit ni Sotto ang panitikan para gisingin at imulat ang mga tao sa mga pangyayaring
nagaganap sa ating lipunan at pamahalaam dahil sa paniniwalang ito ang pinakamabisang
paraan para umabot sa mga tao.Binatikos niya ang pagsunod ng mga Pilipino sa tradisyong
Kastila at binigyang pansin niya ang comedia o minoros (moro-moro). Ito raw ay isa lamang
pag aaksaya ng panahon at ang mga gumaganap dito ay walang iniwan sa isang lambay
(crab ).Bilang pagtanggap sa hamon ng kaibigang sumulat ng dulang hindi linambay;
sinulat niya ang Ang Gugma sa Yutang Natawhan (Love for the Native Land) naglalarawan
ng himagsikan sa Cebu,
Isa sa mga dulang nabuhay at hindi nagawang takpan ng Amerikano ay Ang dulang Mini.
Hindi lamang dula ang binigyang buhay ni Sotto kundi pati ang Sugilanon (maikling
kwento ).
Ang Suga ang nagbigay daan sa ibang Cebuano upang magbukas ng iba pang pahayagan.
Noong 1931 binuksan ni Ramon Roces ang babasahing Bisaya na ang anyo ay katulad ng
Liwayway.
Sa mga manunulat ng maikling kwento sa Cebu si Marcel Navarra ang kinilalang Ama ng
Makabagong Pagsulat sa Cebu bagamat nagsimula pa lang siyang magsulat sa mga unang
taon ng 1930, ang kanyang kwentong, Ug Gianod Ako (And I was Drifted Awa) ang unang
nagwagi ng ng unang gantimpala sa unang patimpalak sa pagsulat ng maikling kwento ni
Navarra ay itinuturing na pinakamahusay na akda ng Realismo.
Noong mga taong 1950 bumaba nang tuluyan ang panulatan.Dahil dito,sinikap nina
Godofredo Roperos at Tioburcio Baguio na pasiglahin ang panulatan sa tuwirang pagtulong
sa babasahing Bisaya.Kasama ang patnugot na si Francisco Candila hinihikayat nila ang mga
manunulat na itaas ang antas ng pangkat at lalong pag-ibayuhin ito.
V.
PAGSASANAY
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
A. Isulat sa patlang sagot:
1. Ang ____________ ay nag – aani ng niyog, abaka at pastula ng hayop sa paanan ng
bundok.
2. _______________ ay ang pinakamalapit sa epiko.
3. Ang _______________ ay katipunan ng mga tuntunihn ng kabutihang asal.
4. Ang pangkalahatang tawag sa tula ng mga nasa kanlurang Bisaya ay ___________.
5. Ang pinakapayak na tula ay tinatawag na ______________.
6. _____________ ang tawag sa Aklan,
7. Sa Aklan ang bugtong ay tinatawag na ______________.
8. Ang tula sa Hiligaynon ay tinatawag na __________________.
9. Ang panitikang__________________ ay malawak at maunlad.
10. Ang ________________ay nagpabago sa anyo ng panulaang Cebuano.
B. Ipaliwanag :
1. Masarap ang ampalaya sa lahat ng may gusto.
2. Walang taong duwag sa mga taong inaapakan ang karapatan.
Panitikan ng Rehiyon
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
Midterm – Modyul 2
I.
II.
PANIMULA
Ang Silangang Bisaya ang may panitikan na bago pa dumating ang mga kastila
ngunit karamihan nito ay pasalita lamang. Kaya dapat nating pagtuunan ng pansin
upang malaman ang kontribusyon kung ano ang kanilang kontribusyon sa panitikan ng
Pilipinas.
LAYUNIN
 Nalalaman ang mga panitikan ng Rehiyon VIII
 Nailalarawan ang mga bugtong at salawikain ng rehiyon
 Nakikilala ang mga manunulat sa Rehiyon VIII
III.
NILALAMAN
 Panitikan ng Rehiyon VIII
 Bugtong at Salawikan
 Mga Manunulat ng Rehiyon VIII
IV.
PAGTATALAKAY
PANITIKAN NG REHIYON VIII - BILIRAN, EASTERN SAMAR, LEYTE, NORTHERN
SAMAR, SOUTHERN LEYTE, WESTERN SAMAR
Ang Silangang Bisaya ay may panitikan na bago pa dumating ang mga Kastila ngunit
karamihan nito ay pasalita.Ang mga ito ay nasa anyong becal, canogon at ibang anyong
patula bagamat ang mga ito ay nawala na. Ang pasalitang anyo ay makikita pa sa awitingbayan, titigohon (bugtong) ismayling at sumasaton (folktales) na inipon ng mga
mananaliksik at iskolar.
Ang tigotigo ay isang larong bugtungan. Ang naglalaro nito ay dapat marami ang
baon na bugtong. Karaniwan itong isinasagawa sa mga lamayan. Binibigkas nila ito upang
mawala ang kanilang antok.Ito ay nasusulat sa patulang paraan at binubuo ng 2 taludtod na
kung inilalarawan ang bagay na ipinahuhula.
Ang amoral o ismayling ay isang tulang nagmula sa matanda tula na kung tawagin ay
balac ; tumatalakay sa pag-iibigan ng isang mag-irog.
Ang mga awiting bayan ang si,masagisag sa tula ng mga Waray.Ang paksa ay mula sa
pag-ibig na binbigkas sa pagitan ng pag-inom ng tuba hanggang sa pagmamahal sa bayan.
Ang susumaton ay isang kuwentong isinasalaysay at muling ikukuwento.Ang mga
kuwento ay naglalaman ng iba-ibang karanasan at mahahalagang pangyayari mula sa isang
pabula. Ang mga ito ay ginagamit ng mga matatanda upang manahimik ang mga batay pa
na dahil mayroon pa ring matatandang mahilig magkuwento sa mga apo nila.
Hindi magiging buo ang panitikang Waray kung hindi babanggitin ang tulang
isinulat ng mga NPA sa Samar at ang pag-unlad ng dula. Ang panulaang rebolusyonaryo ay
mahalaga dahil ang mga ito’y nagpapatunay ng mga damdamin ng mga tao sa lugar na ito.
Nagpapahayag ito ng mga paghihirap,pagaalipusta at pagpapakasakit sa pagnanais na
gumanda ang kanilang buhay.Ang mga tulang ito ay nanghihikayat sa mga tao na sumama
sa kanilang paghihimagsik .Marami ang mga tulang ito ngunit kailangang maging matapang
ang sinumang lilikom nito upang magkaroon ng lakas ng loob na umakyat sa bundok at
tumahak sa bangin at mabato at matarik na daan para makuha lang ang mga ito,.
 Bugtong
1. Takot ka sa isa
Pero sa tatlo ay hindi (tulay na kawayan)
2. Itlog ng hari
Pag binuksan
Di maaring sarhan
(Itlog)
3. Ang saya ni Maria
May iba-ibang kulay (bahaghari)
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
 Salawikain at Kasabihan
1. Gaano man katigas ang bato
Ay maaring pag-ugatan
Kung naamugan
2. Mapait man daw ang ampalaya
Masarap sa may gusto
3. Sinuman ang nais mandaya
Sarili ang dinaraya
4. Walang sinumang duwag
Kung karapatan na ang naapakan
5. Pag pinalo mo ang kalabaw
Sa iyong palad ang latay
Si Carlos A.Angeles ay kabilang sa mga manunulat na matatagpuan sa “Heart of the
Island”ni Manuel Viray. Six Filipino poet ni Leornard Casper at A.Dovegion Book pf Philippine
Poetry ni Jose Garcia Villa. Nagwagi siya sa patimpalak ng Republic Cultural Heritage Award
noong 1963 dahil sa kanyang akdang “A Star of Jewels”
Si Jaime C de Vera ay mula sa lalawigan ng Leyte. Siya ang ay kilalang manunulat at
iskolar sa Kastila.Nagtratrabaho sa mga pahayagang El Nuevo Dia. Tinig sa Lunsod, El
Renacomiento, Filipino at La Vanguardia.Bilang manunulat , isinulat niya ang Tandaya
Kandaya, Lagda Siljuentas, Parliamentarias, Ensayos Historicos, Criticos y Linguisticos,
Filipino y Filipinos, Poesias de Rizal at El Ultimo Adios de Rizal. Sinulat din niya ang
Efemerides Filipino noong 1914 kasama si Mariano Ponce. Ang huling, akdang sinulat ay ang
Discursos y Articulos de Graciano Lopez – Jaena.
Mahigit na apat na taong pinamatnugutan ni Don Jaime ang Surian.Sa panahon na ito
nasulat at nabuo ang Balarila ng Wikang Pambansa at ang Tagalog-English Vocabulary.
Amoral - sagutang patula ng lalaki at babae.Ang paksa nito ay pag-ibig. Magkaminsan
ito ay maawit .
Kwentong Bayan
Si Antusa ,Ang Asawa ng Agta
Noong unang panahon, mayroong isang mayamang dalaga na nagngangalang
Antusa,hindi lamang siya maganda kundi mayaman pa.
Paboritong libangan ni Antusa ang mampo sa tabing –ilog at hangaan ang sarili sa
ilaw ng tubig.Tuwing hapon dito siya nauupo at uuwi lamang kapag lumubog na ang araw
Ang nakagawalang ito ni Antusa ay nalaman ng isang manliligaw .Kaya isang araw
inabangan siya nito at ninakawan ng halik.
“Pagbabayaran mo ito ng mahal sa kamay ng aking mga kamag-anak pag nalaman
nila” ang sabi ni Antusa sa manliligaw.
“Pero hindi mo ito sasabihin sa kanila.” Ang tugon ng binate.
“Hindi sa kondisyong maninilbihan ka sa amin bilang bahagi ng iyong pagnanais na
makamit mo ang aking kamay”ang paliwanag niya.
Ganoon na lamang ang galak ng lalaki na makapunuyo sa bahay ng dalaga.Nag-igib
siya ng tubig .Nilinis niya ang kanilang bakuran at inalagaan nito ang mga hayop.Bagamat
hindi isiya kinakausap ni Abtusa maligaya na ang binate na makita siya paminsan-minsan.
Isang araw, nagulat ang binate nang siya’y tawagin ni Antusa. Nagpasama ang dalaga
sa kanua sa paanan ng bundok. Pagdating doon pinaghubad niya ang binate.Tuwang tuwa
sumunod ang binate at pinatayo sa tabi ng malaking puno. Tinali ni Antusa ang mga kamay
sa puno sa dalang lubid na nakatago sa baywang.
Nang maitali ang binate mula ulo hanggang paa sinimulan ng dalagang manguha ng
linta at inilagay sa buong katawan ng lalaki.Noong una inisip ng binate na sinusubok lamang
siya pero nang makita niyang dinaragdagan pa ni Antusa ang mga linta natakot na
siya.Sinikap niyang makawala ngunit hindi niya magawa.Namutla siya siya at nawalan ng
dugo dahil sa pagsipsip ng mga linta at patuloy pang dinaragdagan ang inilagay na linta sa
kanyang katawan.Nabaliw ang binate at pinakawalan na siya ni Antusa.
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
Ganoon din ang ginawa ni Antusa sa iba pa niyang manliligaw .At ng mabalitaan ng
ibang mga binate ang kanyang ginawa wala nang nagtangkang manligaw sa kanya.Ito ay
ikinalungkot ni Antusa.
Isang araw habang nakaupo si Antusa sa tabing-ilog nakarinig siya ng tinig na
tumatawag sa kaniya.Nang siya’y lumingon, nakita niya ito ay isang lalaking puno ng
balahibo ng katawan.
“Nais kitang pakasalan”sabi ng nilikha sa kanya .At sa isang iglap niyaya ni Antusa
ang nilikha sa tabi ng puno.
Katulad ng ibang manliligaw itinali ni Antusa ang Agta sa puno at masayang
tinanggap ito ng Agta.Nilagyan ni Antusa ang Agta ng maraming-maraming mga linta ang
kanyang katawan.Anong laking gulat ni Antusa nang makita niyang isa-isang nalaglag sa
lupa ang mga linta at nangamatay,dahil sa pangyayaring ito,tinangka ni Antusang tumakbo
ngunit nakalag ng Agta ang tali at isinama niya si Antusa sa gubat bilang asawa.
Ngayon kung nakakarinig ka ng iyak ng isang babae sa gubat ,iyan si Antusa at
sinisipsip ng asawa ang kanyang dugo.Ang Agta pala ay maninipsip ng dugo .Araw-araw
kailangan ni Antusang ibigay ang kanyang kagandahan at dugo sa kanyang asawa.
Isinafilipino ni L.A de Dios mula sa salin sa Ingles ni Rosario Azanza
 Tula
Inang Bayan I
Ni
Iluminado Lucente
Kaysarap mabuhay sa sariling bayan
Ang iyong masulyapa’y panay kaibigan
Iyong madama ang kaligayahan
Iyong makakasama si Inay, ang angkan
Subalit ang dibdib ko’y may kapalitan;
Laging naalipin itong ating bayan
Ay! Lupang aking tinubuan
Tunay na kalaya’y nasaan, nasaan?
Ang Inang Bayan 2
Lirika matapos ang Ikalawang DIgmaang Pandaigdig
Malaya na muli ang baying Pilipinas
Tulad ng ibang bansa tayo ngayo’y umuunlad
Kaysarap mabuhay nang may dangal sa puso’t isipan
Huwag nating ipahintulot na muli tayong yurakan
Ipanalanging di tayo muling masasadlak sa kaalipnan
Napakalungkot para sa mga salinlahing susunod sa atin
Ang madilim an gating araw at tatlong bituin
 Tulang Bayan at Awiting Bayan
Ang Niyog
Itong puno’y ating kaibigan
Kasama tuwing mag-iinuman
Isakbat ang kawit,punuin ng tuba ,ay
Tuba lamang ,ang tunay na kasiyahan
Ako’y nanginginig ,ako’y nanginginig
Sa gabing malamig,Hanap ko’y di banig
Nais ko’y piling mo Inday ,siya kong ibig
Itonng katanan ko’y
Katulad ni Pedring na
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
Pabaling-baling
Ang Magsasaka
Walang kasing hirap itong pagsasaka
Ang hapong katawa’y di maipahinga;
Ang damo’y tutubo kapag napabayaa’y
Walang maani kapag di matitafa
Ngunit isang ginhawa ang pangingisda
Mga katubiga’y saganang-sagana
Kinilaw ,sinugba ,tinola’t iba pa’y
Magpapabusog sa isang mangingisda
V.
PAGSASANAY
A. Ibigay ang tamang sagot.
1. Ano ang tawag sa isang larong bugtungan?
2. Ano ang amoral?
3. Saan nagmula ang paksa ng tula ng mga Waray?
4. Bakit mahalaga ang panulaang rebolusyonaryo?
5. Sino si Carlos A. Angeles?
6. Saan nagmula si Jaime C. De Veyra?
7. Sino ang naghirang kay Jaime C. De Veyra bilang unang patnugot ng surian?
8. Anu – ano ang mga naisulat ni Jaime C. De Veyra?
9. Ano ang sagutang patula ng lalaki at babae?
10. Sino ang nagsalin sa Filipino ng Si Antusa, Ang Asawa ng Agta?
B. Sagutin ang mga sumusunod:
1. Ilarawan ang kwentong bayan na Si Antusa, Ang Asawa ng Agta.
2. Ano ang pagkakatulad o pagkakaiba ng tulang bayan at awiting bayan ng
rehiyon VIII?
Panitikan ng Rehiyon
Midterm – Modyul 3
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
I.
II.
PANIMULA
Tungahayan natin sa modyul na ito ang panitikan ng Mindanao, na binubuo ng
13 pangkat ng Moro, 21 pangkat ng Lumad at ang ikatlo at ikaapat na pangkat ay
binubuo ng mga Mandayuhan dito na mula sa Luzon at Visayas. Kaya dapat tuklasin
natin ang mga panitikan dito.
LAYUNIN
 Nailalarawan ang mga panitikan ng Mindanao
 Nailalahad ang mga epiko ng Rehiyon IX
 Naihahambing ang mga paitikan ng Mindanao
III.
NILALAMAN
 Panitikan ng Mindanao
 Mga Epiko sa Rehiyon IX
 Kahalagahan ng mga Panitikan ng Mindanao
IV.
PAGTATALAKAY
Panitikan ng Rehiyon IX-Basilan, Zamboanga, Del Norte at Zamboanga Del Sur
Panitikan ng Mindanao
Ang guro ng panitikang magtuturo ng panitikan ng Mindanao ay dapat magtataglay
ng sapat na kaalaman sa kasaysayan at kultura ng Pulo, kabuhayan, pananampalataya at
ang kalinangang taglay ng bawat katutubong matatagpuan dito.Ang Mindanao ay binubuo
ng 13 pangkat ng Moro,21 pangkat ng Lumad at ang ikatlo at ikaaapat na pangkat ay
binubuo ng mga Mandayuhan dio na mula sa Luzon at Visayas.
Halimbawa nito ang epikong Ulahingan ng mga Manobo ay noon lang 1961 nabigyan
pansin ng yumaong Dr. Elena Maquiso. Ito ay sa pamamagitan ng isang Libunganon –
Arumanong mag-aaral ng Pamantasang Siliman. Ang epiko ay umiikot sa buhay ni Agyu
Ang Ulahingan ay isa lamang sa 2 epiko ng mga Manobo. Ang ikalawa ay ang
Tulalangan na pangunahing tauhan ay si Tulalang na pinsan ni Agyu .Ang 2 epiko ay kilala
sa tawag na Bendingao. Ayon kay Maquiso ang Ulahingan ay higit na mabuti kaysa sa
Tulalangan. Ito ay tumatalakay sa kababalaghan at sa isang ritual ito sinasalaysay na
itinuturing na sagradong pagdiriwang.
Dahil sa kahalagahan ng epiko, ipinasa ni Dr. E.Maquiso na irekord ito. Nagpunta sya
sa Hilagang Cotabato upang magsaliksik ngunit di nagawang tapusin dahil sa kanyang
pagkamatay.
Sa mga epiko ng Mindanao pinakatanyag ay ang Darangan na tinatawag kung
minsan ay Ang Kwento ni Bantugan.Ito ay inaawit ng mga Maranaw sa gabi kapag may
kalilang (feast) at pag – aanyaya ng onor (singer).
Ang guman (poem) Ag Tobig Nog Keboklagan (The Kingdom of Keboklagan) ay epiko
ng Zamboanga Peninsula. Ito ay tumatalakay sa pakikipagsapalaran ng bayaning si Taake.
Isa pang epiko ay ang Tudbulul ng mga T”bolis .Ito ay inaawit sa mo’nimum (wedding
feast) o pagdiriwang ng isang masaganang ani.
Sa Cotabato 2 awiting rebolusyonaryo ang nailimbag. Ito ang O Papanok (Bird) at
Bangsamoro. Naglahad ito ng adhikain ng Mindanao at pananaw ng mga katutubo laban sa
mga pandayuhan dito. Ito ay may kaugnay sa pagbukas ng Mindanao sa unang pagkakataon
sa mga dayuhan at tinawag na Lupang Pangako.
Ang Amerikanang antropologong sina Laura Watson Benedict at Fay Cooper Cole ay
nakapagrekord ng pasalitang kuwentong bayan ng mga Bagobo.Ito ay anng “lumabat at
Mebuyan”.
Ang”The Conquest of North Borneo” ay isinalaysay ni Rita Tuben isang prinsesang
Tausug sa kanyang tesis.
Ang “Parang Sabil “ ay isang tulang pasalaysay ukol sa bendido o tulisan. Ang “Kissa
Kau Panghima Hassan” ay ukol sa isang bayaning buong tapang na nakipaglaban sa mga
Amerikano nang piloting kumuha ng sedula ang mga Tausug.
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)
lOMoARcPSD|29202515
Sa Zamboanga ang Lingwa Franca ay Chabacano ay ginamit sa mga awitin at
bantayanon (languange jousts) o saguting patula.
Si Antonio Reyes Enriquez ang pinagmalaking nobelista ng Zamboanga ay sinulat ang
nobelang “Out of the Marshes”.
Sinulat ni Saturnina S.Rodil ang dulang “Datu Matu”.Naglalarawan ito ng
paghihimagsik ng mga Muslim sa Sulu, Lanao at Cotabato mula 1903-1930 laban sa mga
Amerikano.
Capitan Malting Fernandez
Bago pa man dumating ang mga Kastila ay madalas nang sinalakay ng mga Moro ang
lugar ng Dipolog sa ngayon.Sila’y may mga dalang itak,mangunguha ng kanilang magagamit
at pinagpapatay ang mga naninirahan dito.Ang mga tao’y lumilikas sa malalapit na bundok
at doon nagtatago at kung meron mang mangangahas lumaban ay walang katapat ang
kanilang bolo sa mga armas na bangkao ng mga kalaban.Kapag nagapi na sila’y sinusunog
ng mga bandido ang lugar at marami ang nangamatay.
Mula sa mga kalalakihan na ito’y nakilala ang isang lalaking may pambihirang lakas
at kapangyarihan.Siya ay kilala sa tawag na Malting at ng dumating nga ang mga
Kastila,siya ay hinirang at binansagang Capitan Malting Fernandez.Siya’y nagtataglay ng
mga oraciones o mga dasaling siyang nagiging dahilan upang matalo nila ang kanilang mga
kalaban.
V.
PAGSASANAY
A. Sagutin ang mga sumusunod:
1. Ano ang dapat taglayin ng isang guro sa pagtuturo ng panitikan?
2. Anu – ano ang bumubuo ng Mindanao?
3. Anu – ano ang dalawang epiko ng Manobo?
4. Ano ang ginawa ni Dr. E. Maguiso sa epiko?
5. Ano naman ang tinatalakay ng Ulahingan?
6. Anu – ano ang dalawang awiting rebolusyonaro ng Cotabato?
7. Ano ang tulan g pasalaysay ukol sa isang bandido o tulisan?
8. Tungkol saan ang “ Kissa Kaw Panghina Hassan?
9. Ano ang lenggua franca ng Zamboanga?
10. Ano ang sinulat ni Saturnino Rodil?
B. Ibigay ang tamang sagot:
1. Sino si Capitan Malting Fernandez?
2. Ano ang mga tulang papuri sa bayani ng digmaan?
Downloaded by Dave Anthony Padel (padeldaveanthony11@gmail.com)