///Tema: "Filipino at mga Katutubong Wika: Wika ng Kapayapaan, Siguridad, at Inklusibong pagpapatupad ng Katarungang Panlipunan" ///Pagsulat ng sanaysay gamit ang wikang katutubo hinggil sa karanasan ng mamamayan na sumasalamin sa pagkakaisa tungo sa maunlad na Pilipinas. Ponema, morpema, silaba, salita, parirala, pangungusap, at talata; ito ay iilan lamang sa mga hakbang o sangkap na kinakailangan nang makabuo ng mga pahayag nang tayo ay makipagtalastasan sa mga kapwang may angkop na pag-unawa na maaaring magtungo sa mundong masagana, kalma, at pinagbuklod-buklod ng pagkakaisa. Subalit, hindi lahat ay naaayon sa mga plano sa mundong ito, sapagkat kahit tayo man ay pare-pareho, iba-ba pa rin lalo na ang mga tao mapa-wikang Katutubo, Filipino, at kahit saanmang dako ng mundo. Habang tayo ay lumalaki, naiuukit sa ating pagkatao ang mga bagay-bagay na nararanasan natin kahit nang tayo ay hindi pa makatayo, patungo sa mga lugar na tatahakin nati kahit saan man tayo dumayo. Ponema, morpema, silaba, salita, pangungusap, at talata; ito ang ilan sa mga natutunan ko upang makipagtalastasan sa mga taong may angkop na pag-unawa, subalit nang mas natuto, aking napagtanto na hindi lahat ay naaayon sa plano sa mundong ito. Sa batang pag-iisip, ang kaisipang laman ng utak ko ay sadyang may agwat talaga ang Ang mga Wikang Filipino at mga katutubong wika ng Pilipinas ay mahalaga upang maabot ang kapayapaan, katiwasayan at pantay na pagtataguyod ng katarungan sa bansa dahil ang pagkilala at paggamit sa mga ito ay nagtutulak sa pagkakaisa, pag-unawa sa kultura at pantay na pagrespeto ng mga mamamayang may iba't ibang katangian. Kahit mayroong mga Minority Elite and Major Filipino; two distinct social classes “break the language barrier and give full access to justice to all sectors…” (“Landmark SC Decisions”). The so-called language barrier in the Philippine legal system is symptomatic of deeper issues of language and power that have beset other sectors such as education, trade, and industry. But while the education sector, through the newly implemented MTBMLE2 policy of the Department of Education (Memo. No. 74), has begun to seriously address the marginalization brought about by the English language, the legal system remains a stronghold of the language. In January 2010, the Bulacan judges and stenographers appealed to the Supreme Court to reconsider its directive to use Filipino in court proceedings. I’ve seen a tiny woman barangay captain restrain huge bullies, calm fiery wives, admonish haughty mistresses with two words: “Makinig ka.” She wouldn’t have been as effective if she said, “Listen.” (Tan) Until such time when the language of the Philippine legal system becomes truly transparent and genuinely available to all Filipinos, justice in the Philippines will remain elitist and elusive. Sanaysay Ang mga Wikang Pilipino at katutubong wika ng Pilipinas ay mahalaga upang maabot ang kapayapaan, katiwasayan at pantay na pagtataguyod ng katarungan sa bansa dahil ang pagkilala at paggamit sa mga ito ay nagtutulak sa pagkakaisa, pag-unawa sa kultura at katarungang panglahat sa bansa. Ang Wikang Filipino ay nagiging daan upang mapanatili ang komunikasyon sa pagitan ng mga Pilipino mula sa iba't ibang rehiyon na may sariling wika dahil malawak ang kayarian nito na naiintindihan ng karamihan. Ginagamit ito sa transaksyon, pamahalaan at edukasyon upang mas maging madali ang pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga grupo mula sa iba't ibang bahagi ng bansa. Ito rin ang nagsisilbing pandayan ng impormasyon tungkol sa mga patakaran at balita sa buong kapuluan. Dahil dito, mahalaga ang papel ng Filipino bilang lingua franca sa pagpapanatili ng pagkakaisa at kultural na pag-unawa sa pagitan ng mga Pilipino. Mahalaga na mapanatili ang mga katutubong wika sa Pilipinas upang mapanatili natin ang ating kultural na pagkakakilanlan at tradisyon bilang isang bansa dahil bawat rehiyon ay may sariling wika na nagpapakita ng kanilang kasaysayan at kultura. Halimbawa, nagpapahayag ng kapangyarihan at kalugod-lugod ng mga diyos ang mga panitikang ginawa sa Wikang Bisaya samantalang sinasalarawan naman ng mga awit at kuwento sa Ilokano ang pagkamapalad at pakikibaka ng kanilang mga ninuno. Bukod pa rito, nakapagpapalakas ng karapatan at pagtatanggol ng mga katutubong komunidad ang kanilang sariling wika dahil mas nauunawaan ng mga mamamayan ang impormasyon tungkol sa lupang ninuno't kayamanan kapag sa sariling wika ito ipinaliliwanag. Nagpapayaman din ang kasawian ng mga wika sa kultura at sining ng bansa dahil bawat wika ay may kahulugan at diwa na nagbibigay-inspirasyon sa paglikha ng bagong akdang panitikan, musika at sining biswal. Ang mga kuwentong-bayan at alamat na sinasalaysay sa bawat wika ay nagbibigay inspirasyon sa mga manunulat tungo sa pagsusulit ng nobela at dulang mamamayan, habang ang mga kompositor naman ay humuhugis ng kanilang tugtugin mula sa iba't ibang tradisyong musikal ng bawat rehiyon. Bukod pa rito, nagbibigay ng bagong pananaw ang bawat wika na nagsisilbing lakas ng inobasyon upang kumatha ng mga bagong ideya at solusyon sa iba't ibang larangan. Bilang halimbawa, nagpapayaman ng diskurso sa pambansang pag-unlad ang pagkilala at paggamit ng kasawiang wika sa pamahalaan at edukasyon na nagpapatibay sa tuloytuloy na pag-angat ng kaunlaran ng sambayanang Pilipino. Ang mga Wikang Pilipino at katutubong wika ng Pilipinas ay maigting na kinakailangan upang mapanatili at lalo pang mapalakas ang pagkakaisa, kapayapaan at maunlad na kinabukasan ng sambayanang Pilipino. Tulad ng nilarawan, nagbibigay ang mga ito ng paraan para sa malawak na komunikasyon, pagpapanatili ng kultura at tradisyon, inspirasyon para sa sining at inobasyon, at pagtataguyod ng karapatang pantao at hustisya. Bilang isang makapangyarihang pandayan ng ating identidad bilang isang bansa, kailangan nating patuloy na pagyamanin at palawakin ang paggamit ng mga Wikang Pilipino at katutubong wika sa edukasyon, negosyo at pamahalaan. Dapat ding suportahan ang mga proyekto at pananaliksik upang maprotektahan ang mga wika natin mula sa panganib ng pagkawala. Sa pamamagitan nito, mas lalo tayong magkakaisa at magtutulungan tungo sa kaunlaran at katiwasayan. Tumatawag ako sa lahat ng sektor ng lipunan na gampanan ang kanilang bahagi sa pagpapalaganap ng pagkilala at paggamit ng ating mga wika. Sanaysay Ang tesis/tema na pahayag ng sanaysay ay ang sumusunod: Ang mga Wikang Pilipino at katutubong wika ng Pilipinas ay mahalaga upang maabot ang kapayapaan, katiwasayan at pantay na pagtataguyod ng katarungan sa bansa dahil ang pagkilala at paggamit sa mga ito ay nagtutulak sa pagkakaisa, pag-unawa sa kultura at katarungang panglahat sa bansa. Ang mga pangunahing punto ng sanaysay ay ang mga sumusunod: - Ang Wikang Filipino ay nagiging daan upang mapanatili ang komunikasyon sa pagitan ng mga Pilipino mula sa iba't ibang rehiyon na may sariling wika. Ito ay ginagamit sa transaksyon, pamahalaan at edukasyon upang mas maging madali ang pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga grupo mula sa iba't ibang bahagi ng bansa. Ito rin ang nagsisilbing pandayan ng impormasyon tungkol sa mga patakaran at balita sa buong kapuluan. - Ang mga katutubong wika ay mahalaga upang mapanatili ang kultural na pagkakakilanlan at tradisyon ng mga iba't ibang pangkat etniko sa Pilipinas. Bawat rehiyon ay may sarili nitong wika na nagpapakita ng kanilang kasaysayan at kultura. Ang mga katutubong wika ay ginagampanan ang pagpapalaganap ng kasaysayan at kayamanan ng kultura ng bawat pangkat sa Pilipinas. Ito ang nagpapakita kung gaano karami at kalawak ang ating mga pagkakakilanlan bilang isang bansa. - Ang mga katutubong wika ay nakapagpapalakas ng karapatan at pagtatanggol ng mga katutubong komunidad. Mas nauunawaan ng mga mamamayan ang impormasyon tungkol sa lupang ninuno't kayamanan kapag sa sariling wika ito ipinaliliwanag. Ito ang nagtutulak sa pagkakaroon ng wastong pagpapahalaga at pagiging makatarungan sa kapwa tao sa lipunan. - Ang kasawian ng mga wika ay nagpapayaman sa kultura at sining ng bansa. Bawat wika ay may kahulugan at diwa na nagbibigay-inspirasyon sa paglikha ng bagong akdang panitikan, musika at sining biswal. Nagbibigay din ito ng bagong pananaw na nagsisilbing lakas ng inobasyon upang kumatha ng mga bagong ideya at solusyon sa iba't ibang larangan. Ang pangwakas na talata ay maaaring ganito: Sa kabuuan, mahalaga ang papel ng mga Wikang Pilipino at katutubong wika sa pag-abot ng kapayapaan, katiwasayan at pantay na pagtataguyod ng katarungan sa bansa. Ito ay nagpapatibay sa pagkakaisa, pag-unawa sa kultura at katarungang panglahat sa bansa. Ito rin ay nagpapalago sa kultura, sining, at inobasyon na siyang nagaambag sa pambansang kaunlaran. Bilang mga mamamayan, tungkulin natin na kilalanin, gamitin, at pangalagaan ang ating mga wika bilang bahagi ng ating kasaysayan, kultura, at karapatan. Sa pamamagitan nito, mas mapagtatagumpayan natin ang mga hamon at suliranin na kinakaharap natin bilang isang bansa.