Kurs ishi mavzu: A. S. Pushkin nomidagi samarqand viloyat axborot-kutubxona markazi bajardi:
05-20 guruh o’quvchisi Solihova Nazokat. Tekshirdi: Mamtaliyeva G. G’. Samarqand 2023 reja
NOSHIRLIK-MATBAA FAOLIYATI SOHASIDA
MUTAXASSISLARNI TAYYORLASH KOLLEJI
KUTUBXONASHUNOSLIK YO’NALISHI
KUTUBXONASHUNOSLIK FANIDAN
KURS ISHI
MAVZU: A.S.PUSHKIN NOMIDAGI SAMARQAND VILOYAT AXBOROT-KUTUBXONA
MARKAZI
Bajardi: 05-20 guruh o’quvchisi
Solihova Nazokat.
Tekshirdi: Mamtaliyeva G.G’.
Samarqand 2023
REJA
I.KIRISH
II.ASOSIY QISM
1. Samarqand axborot-kutubxona markazi tashkil topishi
2. Samarqand viloyati A.S.Pushkin nomidagi axborot-kutubxona markazida foydalanuvchilarga
axborot-kutubxona xizmatlari ko'rsatish to'g'risida NIZOM
3. Samarqand viloyati A.S.Pushkin nomidagi axborot –kutubxona markazi bo’limlari faoliyati
III.XULOSA
IV.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YHATI
KIRISH
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006 yil 20 iyundagi «Respublika aholisini axborotkutubxona bilan ta'minlashni tashkil etish to'g'risida»gi PQ-381-son qaroriga asosan viloyat
universal ilmiy kutubxonalar asosida o'sib kelayotgan avlodning intellektual ehtiyojlarini
qondirish uchun qaratilgan printsip jihatdan yangi axborot markazlarini yaratish, madaniy,
ma'naviy-ahloqiy boyliklarni saqlash, aholini yanada kengroq axborot bilan ta'minlash uchun
zarur sharoitlarni yaratish maqsadida Qoraqalpog'iston Respublikasi, 12 ta viloyat va Toshkent
shahrida O'zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi ixtiyoridagi Madaniyat va sport ishlari
vazirligi idorasidan uzatish bilan axborot-kutubxona markazlari yaratildi.
Axborot-kutubxona markazlarining faoliyatini muvofiqlashtirish, rivojlantirish va
takomillashtirish maqsadida O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2006 yil
21 avgustda 178-son qaror qabul qilindi, unda tashkiliy tuzilmani belgilash tartibi bilan bir
qatorda Markaz vazifalari ko'rsatildi.
Hozirgi kunda 14ta axborot ktubxona markazlari o’z ish faoliyatini olib bormoqda. Har bir
viloyat axborot kutubxona markazlari o’z ish faoliyatini turlich olib boradi ularda olib
borilayotgan tadbirlar va bo’layotgan o’zgarishlarni
ASOSIY QISM
1.
A.S.Pushkin nomidagi samarqand axborot-kutubxona markazi tashkil
topishi
Samarqand viloyat kutubxonasi 1911 yil dekabrda ochilgan. Kutubxona tashkilotchilari va
tashabbuskorlari mashxur arxeolog – Vyatkin V.L., polkovnik Brjeziskiy, agronom
Grushanovskiy, Ye.M.Volnev va boshqalar bo'lgan.Avval kutubxona muzey bilan bir binoda
joylashgan. Xozir bu chiroylik minorali Saroy kabi bino Amir Temur va M.Koshgariy
chorraxasini bezab turibdi va uning old tomonida yirik xarflar bilan «Chitalnaya» deb
yozilganini kurish mumkin.Dastlabki kitob fondi turli adabiyotlarning atigi 2 ming nusxasini
tashkil etgan.Kutubxonaning birinchi direktori amaldor maslaxatchi Andreyev V.A. bo'lgan, u
kutubxona katalogini tuzish ustida ishlagan. Dikson o'zining 1916 yil 16 mayda «Turkistanskiy
kuryer» gazetada chop etilgan «V stolise Temerlana» maqolasida Samarqand shahri xayotining
ba’zi tomonlarini tasnifidan tashqari shaxar ommaviy kutubxonasi haqidagi qizikarli
ma’lumotlarni keltiradi. U qisman, Samarqandda 50 ming axoli borligini e’lon qiladi. 1915 yilda
kutubxonaga yil davomida 373 kishi a’zo bo'lgan, o'quv zaliga 7216 kishi kelgan, kutubxona
xayr-ehson bilan qullab-quvvatlanadi.1917 yildan keyin Samarqand shahar ommaviy kutubxona
OkrONO ning markaziy kutubxonasi, 1920 yildan fundamental deb nomlangan, 1927 yildan
respublika Narkomprosning ixtiyoriga o'tdi va davlat kutubxonasi deb nomlandi.1937 yilda
buyuk rus shoiri A.S.Pushkin vafotining 100 yilligi munosabati bilan O'zbekiston Respublikasi
hukumatining qarori bilan kutubxonaga A.S.Pushkin nomli Davlat kutubxonasi nomi
berilgan.Yildan yilga kutubxonaning kitob fondi o'sdi, bulimlar tizimi rivojlandi. 1960 yilga
kelib kutubxona fondi turli bilim sohalari bo'yicha 150 mingdan ortik edi. Bu yillar Samarqand
uchun ahamiyatlidir. Bu davrda Afrosiyob shaharchasi qazilmalari tugagan. Arxeologik
tadqikotlar natijasida shararning asoslanish sanasi aniqlangan.
Butun jaxon hamjamiyati 1970 yilda shahar-yodgorlikning 2500 yilligi nishonlangan. Yubiley
obyektlaridan biri – Samarqandning eng guzal gushasi – universitet xiyobonida joylashgan.
Viloyat kutubxonasining yangi binosi bo'ldi.70-80 yillar kutubxona fondining va kitobxonlar
auditoriyasining, xizmat ko'rsatishning yangi tizimining rivojlanishi, kitobxonlar bilan
ishlashning yangi taraqqiy shakllaridan foydalanishning jadal usishi davri bo'lgan. Kutubxona
o'zining ilmiy-uslubiy xizmat ko'rsatishi tufayli 18 markazlashtirilgan kutubxona tizimiga
birlashtirilgan 740 davlat ommaviy kutubxonalari uchun uslubiy markaz bo'lib qoladi. Hozirgi
vaqtda A.S.Pushkin nomidagi Samarqand viloyat universal ilmiy kutubxona mintaqada axborot –
kutubxona texnologiyalarini demokratlashtirish va isloh qilish jarayonlarini ta’minlash markazi
hisoblanadi.
Bugungi kunda A.S.Pushkin nomidagi viloyat kutubxona 700 ming kitobni o'z ichiga oladi, shu
jumladan kutubxonaning mavjud bulishdan hozirgi kunga qadar bo'lgan kitoblar, matbuot
nashrlari, gramyozuvlar va notalar.Hozir har yili o'rtacha 33 ming kishi kutubxona
foydalanuvchilariga aylanadi, umumiy kitob tarqatish 700 mingdan ortiq bosma nashrlarni
tashkil qiladi, maxsus xizmat ko'rsatish bo'limlari zallariga xar kuni o'rtacha 700 kishi tashrif
buyuradi.
1-rasm
2006 yilda mazkur muassasa A.S.Pushkin nomidagi Samarkand viloyati axborot – kutubxona
markazi deb nomlanadi. Bu Prezident I.A.Karimovning O'zbekistonda kutubxona tizimini
takomillashtirishga qaratilgan Qaroridan keyin sodir bo'ldi.Bu hujjatga muvofiq Samarkand
viloyat bosh kitob saqlash bo'limining axborot resurslarini jahon kutubxona tarmog'iga joriy
qilishning jadal jarayoni boshlandi. Kitob fondlari elektron tashuvchilarga kuchirilmoqda,
foydalanuvchilar kompyuterlardan, elektron kataloglardan foydalanish imkonini olishdi.
Kelajakda kutubxona fondlari foydalanuvchilarga masofali qo`l keladi.
2. Samarqand viloyati axborot kutubxona markazi
foydalanuvchilarga xizmat ko’rsatish nizomi
qoidalari.
Аxborot kutubxona markazi (АKM), 14 yoshga toʼlgan
Аxborot kutubxona markaziga aʼzo boʼlish va kitobxonlik
biletini olish Oʼzbekiston Respublikasi fuqarolari va boshqa
davlartlar fuqarolariga oʼquv zallaridan foydalanish
imkonini beradi. Kutubxonaga aʼzo qilish faqatgina
foydalanuvchining shaxsiy ishtirokida amalga
oshiriladi. Kutubxona aʼzolik bileti oʼz egasiga axborot
kutubxona markazi jamgʼarmasidan toʼla foydalanish
xuquqini beradi va boshqalarga foydalanish uchun berish
taqiqlanadi. Kitobxon kutubxonaga aʼzo qilinishida “АKM
dan foydalanish qoidalari” bilan tanishtiriladi, rozichiligi
xaqida shaxsiy varaqasiga imzo qoʼyadi. Foydalanuvchini
kutubxonaga aʼzo qilish – unga rasmi va shaxsiy belgilari
kiritilgan raqamli hamda foydalanuvchining tabaqasi
belgilangan, kitobxon formulyari berilishi koʼzda tutiladi.
A - Doktor, professor
B – ilmiy xodim darajasi bor
B – ilmiy xodim darajasi yoʼq
D – muxandislik va texnik xodimlar
D - aspirantlar
N - oliy maʼlumotli
C – studentlar
P - ishchilar
Sh- maktab oʼquvchilari
O - boshqalar
K - belgi boshqa davlat fuqarolariga bosh xarf sifatida qoʼyiladi.
Foydalanuvchilar kutubxonaga aʼzo boʼlgan kunidan boshlab 3 yil muddatga aʼzo qilinadi va xar
yili qaytadan roʼyxatdan oʼtkaziladi. Qarzdorligi bor kitobxonlar aʼzoligi qaytadan roʼyxatga
olinmaydi. Kitobxonlik biletining amal qilish muddati formulyarning orqa qismida shuningdek
xisobga olish kartasida belgilanadi. Ishlovchi foydalanuvchilar xar yili ish joylaridan
maʼlumotnoma taqdim qiladilar.Kutubxonaga aʼzo boʼlish uchun taqdim etiladigan xujatlar
quyidagilardan iborat: Shaxsni tasdiqlovchi xujatlar.
1. Oʼzbekiston Respublikasi fuqarolari:

pasport doimiy yashash joyi xaqidagi belgisi bilan;

ichki ishlar organlari tomonidan berilgan pasport yoki vaqtincha roʼyxatdan oʼtganligi
belgisi bilan (talabalar uchun);
2. Yaqin xamdoʼstlik mamlakatlari fuqarolari uchun:

Oʼzbekistonda qolish vizasi va vaqtinchalik roʼyxatdan oʼtgan xujati bilan.
АKM ga foydalanuvchini aʼzo qilish
Kutubxonaga aʼzo kilish foydalanuvchining pasporti asosida amalga oshiriladi. ¾ formatdagi 2
dona rasm, 1 dona kitobxon bileti uchun va 1 dona shaxsiy kartasi uchun. Shuningdek uyga kitob
olish uchun oʼqish va ishlash joyidan kafolat xati.
Ishlamaydigan foydalanuvchilar kutubxonaga pasport asosida aʼzo qilinadi lekin faqat oʼquv
zalidan foydalanishlari mumkin. Ularning shaxsiy kartalariga O belgisi qoʼyiladi.
Maktab oʼquvchilari kutubxonaga tugʼilganligi xaqidagi guvoxnomaga asosan aʼzo qilinadi va
Sh belgisi bilan belgilanadi.
FOYDALANISH QOIDALARI
A.S. Pushkin nomidagi Samarqand viloyati axborot
- kutubxona markazidan foydalanish qoidalari
1. UMUMIY QOIDALAR A.S.Pushkin nomidagi Samarkand viloyati axborot-kutubxona
markazi (AKM) demokratik, insonparvarlik, hammaboplik, umuminsoniy qadriyatlar ustuvorligi,
fuqarolik shaxsning erkin kamol topish prinsiplari asosida faoliyat yuritadi.AKM xizmatidan
foydalanish bepul, ayrim xizmat turlari pullik xizmat ko’rsatish usulida, belgilangan tartibda,
tegishli qonuniy hujjatlar asosida olib boriladi, unga haq to’lash miqdori O'zbekiston
Respublikasi qonuniligi asosida belgilanadi.
2. AKMNING ASOSIY VAZIFALARI Universal axborot-resurslarining, milliy va xorijiy
bosma audiovizual elektron nashrlar fondini shakllantirish, saqlash va ochib
berish.Foydalanuvchilarga boshqa AKM, ARM hamda kutubxonalarda, shu jumladan, xorijiy
AKM, ARM hamda kutubxonalarda mavjud hujjatlar va boshqa hujjatlarni olish imkoniyatini
yaratish.
3. FOYDALANUVCHILARNING HUQUQ VA MAJBURIYATLARI
3.1 Qaysi mamlakat fuqarosi bo’lishidan, yoshidan, ijtimoiy kelib chiqishidan, qaysi tashkilot
yoki muassasada ishlashidan qat’iy nazar doimiy yoki vaqtincha AKM xizmat ko’rsatayotgan
xududda istiqomat qiluvchi har bir fuqaro AKMdan foydalanish huquqiga ega; bu AKMda
axborot resurslarini to’la butlash, shuningdek, kutubxonalararo abonement orqali
avtomatlashtirilgan shakldagi axborotni yetkazish, axborot-kutubxona xizmati ko’rsatishning
boshqa shakllari bilan ta’minlanadi.
3.2 Foydalanuvchilar quyidagi xuquqlarga egadir:
AKM fondidanvaqtincha foydalanishuchunhar qanday hujjatni olish shuningdek, boshqa AKM
va ARMlar kutubxonalar fondida nhujjatlarni elektron yo’l bilan uzatish tizimi orqali bosma va
elektron xujjatlarga buyurtma berish va olish;
AKMning bibliografik, ma’lumot – axborot va boshqa xizmat turlaridan foydalanish;
AKM tomonidan o’tkaziladigan ommaviy axborot tadbirlarida qatnashish.
3.3 AKMga a’zo bo’lish uchun foydalanuvchilar pasport yoki uning o’rnini bosadigan hujjatni,
zarur miqdordagi fotosuratlarni taqdim etadilar.Boshqa shaharlik fuqarolar pasport yoki
uningo’rnini bosadigan hujjatni taqdim etishasosida vaqtinchalik kitobxon bilet oladilar.Xorijiy
fuqarolar o’z mamlakatining pasporta yoki belgilangan tartib darasmiylashtirilgan shaxsini
tasdiqlaydigan boshqa hujjat asosida vaqtinchalik bilet beriladi.
Foydalanuvchilarga bir marta foydalanish uchun beriladigan hujjatlar soni AKM tomonidan
yakka tartibda hisobga olinadi. Foydalanuvchilarga nodir hamda qimmatbaho nashrlar va
hujjatlar, shuning dek, e’lon qilinmagan materiallar belgilangan tartibda beriladi.AKMning
foydalanuvchilariga asosiy xizmat ko’rsatish faqat Uquv zali orqali amalga
oshiriladi.Adabiyotlarni uyga berish faqat Abonement sektorida va nota nashrlari – Madaniyat va
san’at sektorida amalga oshiriladi.Foydalanuvchilar AKMdan olingan hujjatlar va boshqa
materiallarni ehtiyot qilishlari shart.Foydalanuvchi hujjatlar va materiallarni olishda ularni
ko’zdan kechirishi va biron – bir nuqson aniqlangan taqdirda bu haqda AKM xodimiga ma’lum
qilishi kerak.AKM fondiga zarar yetkazgan shaxslar qonun hujjatlariga muvofiq moddiy, jinoiy
yoki boshqa javobgarlikka tortiladilar.AKM fondidan olingan hujjatlar yoki materiallarniy
o’qotgan va ular o’rnini to’ldirib bulmay digan darajada zarar yetkazgan fukarolar korxona,
muassasava tashkilotlar AKM direktorii tomonidan belgilangan hujjat va materiallar yoki
ularning nusxasi bilan almashtirish, almashtirish mumkin bo’lmagan holatda ular qiymatining 10
barobar miqdorida qoplashga majburdir. Bu miqdor yo’qotilgan yoki yaroqsiz holatga keltirilgan
xujjatning qiymatidan kelib chiqib va amaldagi qonuniy hujjatlar asosidan AKM mutaxassislari
yoki jalb etilgan mutaxassislar tomonidan belgilanadi.AKMdan foydalanish qoidalari
buzilganligi uchun foydalanuvchilar AKM ma’muriyati tomonidan belgilangan muddatga
AKMdan foydalanish huquqidan mahrum etilish mumkin.
4. Foydalanuvchilarga xizmat ko’rsatish bo’yicha akm majburiyatlari
4.1 AKM quydagilarga majburdir:

foydalanuvchilarga AKM va uning tashqarisidagi barcha axborot resurslaridan
foydalanish uchun imkoniyat yaratish;

foydalanuvchilarning so’rovlarini o’rganish va maksimal darajada qondirish;

kutubxonachilik, bibliografik, axborot – ma’lumotnoma xizmati ko’rsatishni
takomillashtirish, shu maqsadda foydalanuvchilar bilan ishlashning yakka va guruhli
usullaridan foydalanish;

foydalanuvchilarga yuksak madaniy va malakaviy xizmat ko’rsatishni ta’minlash, zarur
hujjatlar va materiallarni qidirish hamda olishda zarur yordam ko’rsatish;

foydalanuvchilarning qiziqishlari va axborotga bo’lgan ehtiyojlarini o’rganish asosida
ularga turli xil shakldagi axborot tashuvchilarni takdim etish bilan tabaqalashtirilgan
axborot-kutubxona xizmati ko’rsatish;
zarur axborotni qidirish va undan foydalanish jara yonida mustaqillikni shakllantirish va
mustaqil o’qish ko’nikmalarini rivojlantirishga yordam berish.
2.3 A.S.Pushkin nomidagi Samarqand axborot kutubxona markazi xizmati bo’limlari
faoliyati
AKM bo‘limlari:

Ilmiy-uslubiyat bo‘limi;

Axborot-kutubxona hujjatlarini butlash bo‘limi;

Axborot-kutubxona hujjatlarini tizimlash va kataloglashtirish bo‘limi;

Axborot-bibliografiya bo‘limi;

Foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatish bo‘limi;

Axborot texnologiyalar bo‘limi;

Axborot-kutubxona hujjatlarini saqlash bo‘limi.
AKM sektorlari:

Yig‘ma elektron katalog sektori;

Axborot o‘lkashunoslik sektori;

Huquqiy axborot sektori;

Umumiy o‘quv zali sektori;

Kompyuter zali sektori (Elektron o‘quv zali sektori);

Ma’naviyat-ma’rifat va yoshlar bilan ishlash sektori;

Abonement sektori.
Axborot-kutubxona markazining ilmiy-metodika
xizmati bo'limi

Ilmiy-metodika xizmati axborot-kutubxon markazining (keyingi o‘rinlarda AKM deb
yuritiladi) tarkibiy bo‘linmalaridan biri bo‘lib, kutubxonachilik sohasida AKMning
barcha tarkibiy bo‘limlari va tuman (shahar) axborot-kutubxona markazlari, axborotresurs markazlari hududdagi barcha kutubxonalar uchun metodik va amaliy yordamni
amalga oshiradi.Axborot-kutubxona markazi tuman (shahar) axborot-kutubxona
markazlari, axborot-resurs markazlari, kutubxonalar va ilmiy-ta’lim muassasalari bilan
axborot-kutubxona aloqalarini rivojlantiradi.
Xizmatning asosiy vazifalari

аxborot-kutubxona faoliyati bo‘yicha me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqishda qatnashadi,
amaliyotga joriy qilishga ko‘maklashadi;

axborot-bibliografik xizmat ko‘rsatish, axborot-kutubxona fondlarini shakllantirish,
hisobga olish, foydalanish va saqlashning samarali shakl va usullarini ishlab chiqadi;

axborot-kutubxona muassasalari mutaxassislarining malakasini oshiradi;

kutubxona ilmiy-tadqiqot faoliyatini muvofiqlashtiradi;

yangi ish shakllarini o‘rganadi, axborot texnologiyalarini tadbiq etish va kutubxonachilar
malakasini oshirishga yo‘naltirilgan kutubxona ishini tashkil etish metodikasini ishlab
chiqadi va takomillashtiradi;

AKMning alohida bo‘limlari va axborot-kutubxona muassasalari, shuningdek butun
kutubxonalar tizimi holatini va rivojlanishini o‘rganish maqsadida analitik faoliyatni
amalga oshiradi;

kutubxonachilarni o‘z vaqtida metodik monitoring doirasida zamonaviy kutubxonachilik
nazariyasi va amaliyoti yutuqlari, kutubxona ishidagi barcha yangiliklar bilan
tanishtiradi.
Kataloglashtirish va axborot-kutubxona fondlariga ishlov
berish xizmati bo'limi
Xizmatning asosiy funksiyalari

xizmat AKM xizmatlari va viloyat axborot-kutubxona muassasalariga metodik, amaliy,
maslahat yordamini ko‘rsatadi va ularning monitoringini olib boradi;

tuman (shahar) axborot-kutubxona markazlari, hududdagi axborot-kutubxona
muassasalarining hisobotlarini yig‘adi, tahlil qiladi, muammolarini o‘rganadi, ularni
bartaraf etish bo‘yicha takliflar tayyorlaydi, ilg‘or ish tajribalarini ommalashtiradi;

axborot-kutubxona muassasalari uchun ilmiy-amaliy konferensiyalar, seminarlar,
konkurslar, stajirovka va o‘quv kurslarini tashkil etadi.

kitobxonlar bilan ishlashning an’anaviy shakllarini o‘rganadi, yangi kutubxona
texnologiyalarini va yangi ish shakllarini viloyat kutubxonalari ishiga tadbiq etadi;

xizmat metodik-bibliografik materiallar, metodik qo‘llanmalar, metodik-ko‘rsatma
materiallarni ishlab chiqadi va chop etadi;

AKM faoliyati bo‘yicha yozma hisobotlar (yillik, chorak) tayyorlaydi;

ommaviy axborot vositalariga AKM faoliyati haqida ma’lumotlar taqdim etadi;

shaxsning umumiy va o‘qish madaniyatini rivojlantirishga yo‘naltirilgan ommaviy
tadbirlarni tashkil etishga rahbarlik qiladi;

xizmatning istiqboldagi va joriy ish rejalarini tuzadi, raqamli va yozma hisobotlarni
tayyorlaydi;

O‘zbekiston Milliy kutubxonasi va Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar
agentligining hududiy boshqarmasiga axborotlar tayyorlaydi;

ish jarayoniga davlat standartlari va me’yorlarni joriy qiladi;

xizmat xodimlari AKM tomonidan tashkil etilgan seminar, trening, davra suhbatlari,
konferensiyalarda ishtirok etadilar.
Kataloglashtirish va axborot-kutubxona fondlariga ishlov berish xizmati Axborot-kutubxona
markazining tarkibiy bo‘linmasi hisoblanadi.
Xizmat AKMning turli ko‘rinishdagi (kartochkali va elektron) kataloglarini tashkil qiladi va
yuritadi, axborot-kutubxona resurslarini indekslash (tizimlashtirish)ni amalga
oshiradi, viloyat axborot-kutubxona muassasalariga xizmat faoliyati yo‘nalishi bo‘yicha metodik
yordam ko‘rsatadi.Xizmat qoshida yig‘ma elektron sektori faoliyat olib boradi.
Yig’ma elektron katalog sektori bo'limi
Asosiy vazifalari

Xizmat axborot-kutubxona fondining tarkibi va mazmunini ochib beruvchi, ma’lumotbibliografik apparati bo‘lgan barcha ko‘rinishdagi kartochkali va elektron kataloglari
ishini yaratadi va tashkillashtiradi.

Xizmat AKMning axborot-kutubxona resurslarini saqlash, foydalanuvchilarning
talablariga asosan berish, shuningdek, kataloglar bo‘yicha bibliografik qidiruvni amalga
oshirish uchun axborot-kutubxona resurslariga ishlov berish kompleks jarayonlarini
amalga oshiradi.
Xizmatning asosiy funksiyalari

Axborot, kutubxona va nashriyotchilik ishi bo‘yicha standartlar tizimi, O‘zbekiston
Respublikasining amaldagi davlat standartlari, xalqaro standartlar, xizmat ishlari
jarayonlarini boshqaruvchi tasdiqlangan yo‘riqnoma va me’yoriy hujjatlar asosida
ishlaydi va tahrirlaydi, AKMning barcha turdagi kartochkali va elektron katalogini to‘g‘ri
shakllantirish yo‘li bilan tashkillashtiradi.

Xizmat axborot-kutubxona resurslarini saqlashga, foydalanishga hamda ular haqida
bosma va elektron katalog ma’lumotlar bazasidan axborotlarni taqdim etish uchun ishlov
beradi.

Bibliografik yozuvlarni yaratish, indekslash, axborot-kutubxona resurslari to‘g‘risidagi
ma’lumotlarni AKM kataloglarida aks ettirish va bibliografik qidiruv uchun
predmetlashtirishni amalga oshiradi.

Axborot-kutubxona resurslariga texnik ishlov berish jarayonlarini amalga oshiradi.

Raqamlashtirilgan resursni serverga yuklash yo‘li bilan AKM elektron katalogining to‘liq
matnli ma’lumotlar bazasini shakllantiradi va elektron katalog ma’lumotlar bazasida
bibliografik yozuv bilan bog‘lanishni tashkillashtiradi.

AKM va viloyat axborot-kutubxona muassasalari bibliografik yozuvlarini muntazam
rejali taqdim etishni tashkillashtirish yo‘li bilan viloyat yig‘ma elektron katalogini
yaratishda qatnashadi.

Kataloglashtirish va axborot-kutubxona fondlariga ishlov berish bo‘yicha viloyat
axborot-kutubxona muassasalari mutaxassislarining kasbiy bilimlarini oshirish uchun
metodik yordam ko‘rsatadi.

Mahalliy va xorijiy mamlakatlarning etakchi axborot-kutubxona muassasalarining ilg‘or
tajribalarini o‘rganadi va o‘z faoliyatida amaliyotga joriy etadi.

Xizmatning barcha ko‘rinishdagi ish faoliyati bo‘yicha istiqbolli va yillik reja,
hisobotlarini tuzadi.

O‘rnatilgan namunadagi hujjatlarda qabul qilingan kutubxona ko‘rsatkichlari va
hisoblash birliklarida bajarilgan ishlarni qayd etadi.

Kataloglashtirish va axborot-kutubxona fondlariga ishlov berish bo‘yicha majlislar,
maslahatlar, seminar va konferensiyalarni o‘tkazadi, kadrlar malakasini oshiradi.
Xizmat faoliyati yo‘nalishi bo‘yicha xalqaro konferensiya, seminarlarda qatnashadiНачало
формы.Конец формыНачало формыКонец формыkataloglashtirish va axborot kutubxona
fondalriga ishlov berish xizmatining tarkibiga kiradi. YEK sektori elektron shakldagi
bibliografik yozuvlarni to‘g‘ri shakllantirilishini tekshirish, yig‘ish, AKM Yig‘ma elektron
katalog sektori (keyingi o‘rinlarda YEK deb yuritiladi) axborot–kutubxona markazining
serverida saqlash, Respublika Yig‘ma elektron katalog markaziga kiritish ishlarini olib
boradi.YEK sektori viloyat hududidagi axborot-resurs markazlarida va axborot-kutubxona
muassalarida yaratilayotgan bibliografik yozuvlarni nazorat qiladi.YEK sektori olib borayotgan
ishlar yuzasidan statistik ma’lumotlar hisobotini tayyorlaydi va viloyat axborot-kutubxona
markaziga topshiradi.
Sektorning asosiy vazifalari

YEK sektori hududiddagi barcha ARMlarning va axborot-kutubxona muassalaridagi
elektron bazasi bilan ishlaydi;

axborot-kutubxona muassasalariga elektron-katalog sohasiga oid uslubiy yordam berib
boradi;

axborot-kutubxona muassasalariga qanday dasturlarda elektron bazasini yaratishi va
ishlash tizimini tushuntirib boradi;

axborot-kutubxona muassasalaridan o‘z vaqtida elektron bibliografik yozuvlarni oladi;

elektron bibliografik yozuvlarni GOST O‘z Dst 2009-1215, O‘z DSt 2312:2011,
UzMARC 2803-2013, 3304:2018 standartlari asosida nazorat qiladi;

bibliografik yozuvlar takrorlanishiga yo‘l qo‘ymaydi;

AKMning YEK, O‘zbekiston Milliy kutubxonasi va REYKM elektron bazasini
yaratishda faol qatnashadi;

olib borilgan ishlar yuzasidan AKM rahbariyatiga, O‘zbekiston Milliy kutubxonasi va
REYKMga o‘z vaqtida hisobot berib boradi.
Sektorning asosiy funksiyalari

Axborot-kutubxona muassasalari YEKni shakllantirishda ishtirok etadi va YEK
ishtirokchilari hisoblanadi. Ularga o‘zlarining mahalliy elektron katalog ma’lumotlar
bazasini YEKka yuklash hamda YEKdan bibliografik yozuvlarni o‘zlarini elektron
katalogiga olish huquqiga ega;

YEK ishtirokchilari ma’murning kirishi huquqi bilan o‘z elektron katalogidan
bibliografik yozuvlarni eksport qilishi va ularni YEK tizimiga import qilish (yuklash)
yo‘li bilan YEK tizimiga taqdim etadi;

YEK tizimi bibliografik yozuvlarni yagona davlat standartlari asosida UZMARC
formatda konvertatsiyalashni nazarda tutadi;

YEK qatnashchilari tomonidan bibliografik yozuvlarning dubleti bor-yo‘qligi
tekshiriladi. Bibliografik yozuvlarning dubleti mavjud bo‘lganda faqat nusxalar
to‘g‘risidagi ma’lumotlar yuklanadi;

YEK ishtirokchilari me’yoriy hujjatlarga muvofiq YEKga yuklashga qadar o‘z
bibliografik yozuvlarini tahrir qilishda qatnashadilar.
Axborot-bibliografiya xizmati bo'limi
Axborot-bibliografiya xizmati Axborot-kutubxona markazi (keyingi o‘rinlarda - AKM) ning
tuzilmaviy bo‘linmasi bo‘lib, hududda chiqariladigan nashrlarning davlat bibliografik hisobini
olib boradi, o‘lkashunoslik bibliografik ma’lumotlar bazasini shakllantiradi va viloyatning
shahar, tumanlardagi boshqa axborot-kutubxona muassasalariga bibliografiya yo‘nalishi
bo‘yicha metodik rahbarlik qiladi.
Axborot-bibliografiya xizmati qoshida quyidagi sektorlar faoliyat olib boradi:

o‘lkashunoslik sektori;

huquqiy-axborot sektori.
Xizmatning asosiy vazifalari

ma’lumot-bibliografik apparati (katalog, kartoteka, axborot ma’lumot bazalari (shu
jumladan elektron MB)ni ma’lumotnoma va bibliografik nashrlar fondini shakllantiradi;

viloyat hududida nashr etilgan milliy hujjatlarning, o‘lkashunoslik, bibliografiya va
me’yoriy huquqiy hujjatlar bo‘yicha ma’lumotlar bazasini shakllantiradi;

o‘lkashunoslik va huquqqa oid axborotlarning elektron ma’lumotlar bazasini to‘ldirib
boradi;

bibliografik qo‘llanmalar, muhim va unutilmas sanalar taqvimi (kalendar)ni, bibliografik
ko‘rsatkichlar, yangi adabiyotlar axborot byulletenlari hamda adabiyotlar ro‘yxatini
tuzadi, ularning sifati va samaradorligini oshirib boradi;

o‘lka va uning mashhur shaxslariga bag‘ishlangan qo‘llanmalar tuzadi. Mazkur
mavzularda yozma bibliografik sharh, eslatmalar, tavsiya ro‘yxatlari va boshqalarni
tuzish bilan birga foydalanuvchilar o‘rtasida targ‘ibot ishlarini olib boradi;

viloyatning boshqa axborot-kutubxona muassalari bilan hamkorlikda bibliografik
qo‘llanmalar tayyorlash va chop etish ishlarini amalga oshiradi;

foydalanuvchilar, ilmiy va ishlab chiqarish jamoalarining bibliografik axborotga bo‘lgan
ehtiyojlarini tezkorlik bilan qondiradi;

viloyatdagi axborot-kutubxona muassasalarining bibliografik ishini o‘rganadi va
muvofiqlashtirishda ishtirok etadi;

foydalanuvchilarning siyosiy, huquqiy bilim, huquqiy madaniyatini oshirish,
vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga qaratilgan adabiyotlarni targ‘ib etadi;

axborot-bibliografiya yo‘nalishi bo‘yicha seminarlar tashkil etadi;

“Axborot kunlari”, Mutaxassis kunlarini o‘tkazadi, “Yangi adabiyotlar” axborot
byulletenlari orqali foydalanuvchilarga yangi adabiyotlar to‘g‘risida axborot beradi;

foydalanuvchilarga bibliografik bilimlarni targ‘ib qiladi;

yakka tartibda va guruhlarga bibliografik xizmat ko‘rsatishni amalga oshiradi.
Xizmatning asosiy funksiyalari

Foydalanuvchilarga AKM ma’lumot-bibliografiya apparati va axborot-kutubxona fondi
asosida og‘zaki hamda yozma so‘rovlarini bajarishni amalga oshiradi;

foydalanuvchilar, tashkilotlar, idora va muassasalarning buyurtmalariga muvofiq
bibliografik xizmat ko‘rsatishni amalga oshiradi;

axborot-kommunikatsiya texnologiyalari orqali milliy bibliografik ma’lumotlar bazasini
shakllantiradi;

o‘lkashunoslik mavzusidagi ilmiy-yordamchi, kundalik hamda retrospektiv bibliografik
qo‘llanmalarni tuzadi va nashr etishga tayyorlaydi. Jumladan:
- o‘lka va o‘lkaning mashhur shaxslari haqida;
- “O‘zbekiston Respublikasi matbuoti solnomasi”ni tayyorlashda (hududiy nashrlar - kitob,
jurnal, gazeta va boshqa resurslar aks etgan bibliografik ro‘yxat) ishtirok etadi;
- “Mustaqil O‘zbekistonning muhim va unitilmas sanalar taqvimi”ni tuzishda ma’lumot
tayyorlash orqali Milliy kutubxona bilan bevosita hamkorlikda ishlaydi.

Ma’lumot-bibliografik nashrlar fondini bosma va elektron shaklda to‘ldirib boradi;

kartotekalarni tashkil etadi, yuritadi, tahrir qiladi;

huquqqa oid hududda nashr etilgan axborotlarni yig‘adi va ma’lumotlar bazasini to‘ldirib
boradi. Shuningdek huquqqa oid axborot qidiruv apparatini muntazam tahlilini olib
boradi;

viloyatning boshqa axborot-kutubxona muassasalariga bibliografiya, o‘lkashunoslik,
huquqshunoslik bo‘yicha ma’lumot-bibliografik ishlarini takomillashtirishda metodik va
amaliy yordam ko‘rsatadi;

hududdagi axborot-kutubxona muassasalari bilan hamkorlikda davlat bibliografiyasi
hamda milliy bibliografiya hisobini yuritadi;

o‘z faoliyatida bibliografik ma’lumotlarni to‘liq yig‘ishni ta’minlashda O‘lkashunoslik
muzeyi, arxivlar, o‘lkashunoslik muassasalari va tashkilotlari bilan hamkorlik qiladi;

axborot-bibliografiya yo‘nalishi bo‘yicha ilg‘or ish tajribalarini o‘rganadi,
umumlashtiradi va axborot-kutubxona muassasalariga joriy qiladi;

xizmat faoliyatiga doir bajariladigan ishlar yuzasidan reja ishlab chiqadi va ushbu rejaga
asosan haftalik, oylik, chorak va yillik hisobotlar tayyorlaydi;

bibliografik ma’lumotlar haqida mutaxassislarning malakasini oshirish uchun AKMda va
joylarga chiqib, o‘quv seminarlar tashkil etadi;

sohaviy konferensiyalarda, seminarlarda va boshqa tadbirlarda ishtirok etadi.
O’lkashunoslik sektori
O‘lkashunoslik sektori axborot-bibliografiya xizmatining tarkibiy bo‘linmasi bo‘lib, sektor
foydalanuvchilarga nashriy hujjatlar va elektron MB asosida o‘lkashunoslikka ixtisoslashgan
ma’lumot-bibliografik va axborot xizmatini ko‘rsatadi.
Sektorning asosiy vazifalari

foydalanuvchilarning axborot so‘rovlarini yuqori sifatli kutubxona-bibliografik xizmat
orqali bajarish;

aholiga o‘lkaga oid milliy, etnik, tabiiy-geografik, madaniy-tarixiy an’analar bo‘yicha
bilimlarni taqdim etish;

o‘lkaning hozirgi holati va kelgusidagi taraqqiyoti haqida bilim va axborotni taqdim
etish;

o‘lkaga oid axborot resurslarini, milliy va xorijiy nashrlar fondi (bosma, elektron va
boshqalar)ni shakllantirish, saqlash va taqdim etish;

o‘z faoliyatini O‘lkashunoslik muzeyi, arxivlar, o‘lkashunoslik muassasalari va
tashkilotlari bilan muvofiqlashtirish.
Sektorning asosiy funksiyalari

sektor fondini to‘kislash, joylashtirish va saqlash ishlarini amalga oshiradi;

sektor mahalliy matbuot nashrlari maqolalarining an’anaviy va elektron o‘lkashunoslik
kartotekasini va dolzarb mavzularga oid MBni shakllantiradi;

sektor foydalanuvchilarga an’anaviy va elektron o‘lkashunoslik kartotekalaridan
foydalanish bo‘yicha maslahatlar beradi;

o‘lkaga oid bibliografik qo‘llanmalar (bibliografik sharh, eslatmalar, tasiyaviy ro‘yxatlar
va boshqalar) tuzadi;

foydalanuvchilarni sektor fondi va axborot nashrlari bilan tanishtiradi;

foydalanuvchilarning qiziqishlarini va talablarini o‘rganib, axborot resurslarini taqdim
etadi;

foydalanuvchilarga o‘qish, o‘z ustida ishlash va bilimini oshirish, dam olish jarayonlarida
kelib chiqadigan masalalar bo‘yicha axborot olishda ko‘maklashadi;

sektor foydalanuvchilarning o‘lkaga oid ijtimoiy, madaniy talablariga yo‘naltirilgan
ommaviy tadbirlar o‘tkazadi;

sektor fondidan foydalanish statistikasini yuritish va foydalanuvchilar so‘rovini o‘rganish
maqsadida har bir foydalanuvchi so‘rovini belgilangan tartibda hisobga oladi;

sektorning perspektiv va joriy ish rejalarini ishlab chiqadi, raqamli va yozma
hisobotlarini tayyorlaydi. Ish rejalari va hisobotlari AKM direktori tomonidan
tasdiqlanadi;

sektor xodimlari AKMda tashkil etiladigan seminar, trening, davra suhbati, konferensiya
va boshqa tadbirlarda ishtirok etadilar.
Elektron resurslardan foydalanish va o’quv zallari xizmati
bo'limi
Elektron resurslardan foydalanish va o‘quv zallari xizmati (keyingi matnlarda – xizmat deb
yuritiladi) axborot-kutubxona markazining mustaqil tuzilmaviy bo‘linmasi bo‘lib, faoliyati
barcha toifadagi foydalanuvchilarga axborot-kutubxona xizmatini ko‘rsatishga yo‘naltirilgan.
Xizmatishi axborot-kutubxona va ma’lumot-axborot xizmat ko‘rsatish jarayonlarining o‘zaro
bog‘liqligi asosida tuziladi.
Elektron resurslardan foydalanish va o‘quv zallari xizmati qoshida quyidagi xizmat va sektorlar
mavjud:

umumiy o‘quv zali sektori;

xorijiy adabiyotlar o‘quv zali sektori;

ma’daniyat va ma’rifat va yoshlar bilan ishlash sektori;

abonement sektori;

elektron o‘quv zali sektori
Asosiy vazifalari

Foydalanuvchilar madaniy, bilim olishlariga bo‘lgan ehtiyojini AKM o‘quv zallarida
axborot xizmat ko‘rsatish asosida qondiradi, umumta’lim jarayonini tashkil etadi, o‘quv
zallari va AKM veb-saytida kitob-rasmli ko‘rgazmalar (mavzuli, yangi nashrlar)ini
tashkil etish orqali aholining jamiyat madaniy merosi bilan tanishtiradi.

Foydalanuvchilarga o‘quv zallarida bosma, elektron, audiovizual axborot-kutubxona
resurslaridan foydalanishni tashkil qiladi va turli xizmat turlarini uyg‘unlashtirgan holda
foydalanuvchilarning talablariga javob beradi.

Milliy manaviy-axloqiy qadriyatlarni keng targ‘ib qilish va xalqning madaniy-tarixiy
merosidan bahramand bo‘lishni taminlash, manaviy boy va uyg‘un kamol topgan
shaxsning ijodiy o‘sishi uchun imkoniyatlar yaratadi.

Foydalanuvchilarga axborot-kutubxona xizmati ko‘rsatishning yangi shakllarini joriy
etadi, innovatsion g‘oyalar va yangiliklar bilan muntazam ravishda tanishtiradi, ulardan
foydalanishni muvofiqlashtiradi, tashkiliy-metodik yordam ko‘rsatadi.

Foydalanuvchilarga yangi kompyuter texnologiyalari, elektron resurslar, elektron axborot
tashuvchilar orqali ishlashni ta’minlaydi;

elektron resurs fondini tuzadi, elektron kitoblar,ensiklopediyalar va boshqa resurslar bilan
boyitib boradi;

elektron o‘quv zali kompyuterlari va xona jihozlarini yaroqli holatda saqlaydi.
Xizmatning asosiy funksiyalari
Foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatishni amalga oshiradi:

AKM fondlarida saqlanayotgan resurslarni o‘quv zallarida foydalanuvchilarga beradi;

AKM foydalanuvchilari tomonidan “Axborot-kutubxona markazida axborot-kutubxona
xizmatlari ko‘rsatish to‘g‘risida”gi Nizomiga va “Axborot-kutubxona markazidan
foydalanish qoidalari”ga amal qilishlarini nazorat qiladi;

foydalanuvchilardan adabiyotlarni qabul qiladi, qaytarilgan adabiyot holatini nazoratga
oladi.

Xizmatga biriktirilgan yordamchi fondlar haqida ma’lumot beradi:

adabiyotlar ko‘rgazmalarini tashkil qiladi;

adabiyotlarning sharhlarini tashkil qiladi va o‘tkazadi;

foydalanuvchilar uchun konferensiyalar, yozuvchi va shoirlar, fan va madaniyat arboblari
bilan uchrashuvlar va boshqa tadbirlarni tashkil qiladi.

Foydalanuvchilarga axborot-kutubxona xizmatini ko‘rsatishni takomillashtirish bo‘yicha
sotsiologik tadqiqotlarni olib boradi.

Yordamchi fondlarni shakllantirishni yo‘lga qo‘yadi.

AKM fondlarini shakllantirish va foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha
Respublika axborot-kutubxona muassasalari va jahon kutubxonalari innovatsion
tajribalarini o‘rganadi, umumlashtiradi va amaliyotga tatbiq qiladi.

AKMning foydalanuvchilari bilan o‘zaro aloqasini yo‘lga qo‘yish maqsadida, nizomlar,
eslatmalar, yo‘riqnomalar va tavsiyalar tuzadi.

Axborot-kutubxona xizmatini ko‘rsatish va belgilangan xizmatlarni taqdim etish bo‘yicha
OAV bilan faol hamkorlikda ish olib boradi
Umumiy o’quv zali sektori
Umumiy o‘quv zali sektori axborot–kutubxona markazining elektron resurslardan foydalanish va
o‘quv zallari xizmatining tarkibiy bo‘limlaridan biridir.
Sektor foydalanuvchilarga axborot-kutubxona xizmatini yordamchi kitob jamg‘armasi va AKM
asosiy kitob fondi yordamida tashkil etadi.
Sektorning asosiy vazifalari

foydalanuvchilarning axborotga bo‘lgan talablarini yuqori darajali axborot-kutubxona
xizmati bilan qondiradi;

barcha bilim sohalari bo‘yicha erkin ma’lumot tanlash uchun sharoit yaratadi;

shaxsni shakllantirish, bilim olish va o‘z ustida ishlash, foydalanuvchilarning bo‘sh
vaqtini mazmunli o‘tkazishlari uchun barcha sharoitlar yaratadi;

sektor axborot texnologiyalaridan foydalangan holda foydalanuvchilarning muntazam va
mustaqil ravishda ta’lim olishiga ko‘maklashadi;

milliy, ma’naviy-axloqiy qadriyatlarni keng targ‘ib qilish va xalqning madaniy-tarixiy
merosidan bahramand bo‘lishni ta’minlash, ma’naviy boy va uyg‘un kamol topgan
shaxsning ijodiy o‘sishi uchun imkoniyatlar yaratadi.
Sektorning asosiy funksiyalari

sektor o‘z kitob fondi va axborot omillari haqida foydalanuvchilarga axborot berib
boradi;

defferensial axborot-kutubxona xizmatini amalga oshiradi;

foydalanuvchilarning o‘qishi va o‘z ustida ishlashi, bo‘sh vaqtlarini tashkil etishi uchun
axborot ko‘magini tashkil etadi;

sektor foydalanuvchilarining o‘qish madaniyatini shakllantiradi va ushbu ishni doimiy
ravishda olib boradi;

ko‘rgazmali targ‘ibot orqali fondni xarakatga keltiradi;

sektor fondining tarkibini va undan foydalanishini o‘rganadi;

belgilangan tartibda foydalanuvchilarning talablarini va murojaatlarini hisobga olib borib,
sektor hisobotini shakllantiradi;

sektor xodimlari AKMda tashkil etilgan seminar, trening, amaliy ko‘rgazmalar,
konferensiyalarda qatnashadilar.
Madaniy-ma’rifiy va yoshlar bilan ishlash sektori
Madaniy-ma’rifiy va yoshlar bilan ishlash sektori axborot-kutubxona markazining elektron
resurslardan foydalanish va o‘quv zallari xizmatining tarkibiga kiradi.
Sektor yakka va guruxli xizmat ko‘rsatish turlari orqali, yoshlar ongiga istiqlol g‘oyalarini
yanada chuqur singdirish, uning mustaqil tafakkurini yuksaltirishga ko‘maklashish, ayniqsa,
o‘sib kelayotgan yosh avlod qalbida milliy mafkura va umumbashariy qadriyatlarga asoslangan
dunyoqarashni shakllantirishdan iborat.
Sektor ma’naviyatimiz yulduzlari, o‘zbek xalqining ulug‘ mutafakkirlari qutlug‘ merosidan
yoshlarimizning bahramand bo‘lishiga, ularning mana shunday ma’naviy muhitda kamol
topishiga sharoit yaratadi.
Sektorning asosiy vazifalari

foydalanuvchilarning axborotga bo‘lgan talablarini yuqori darajali axborot-kutubxona
xizmati bilan qondiradi;

ma’naviyat-ma’rifat, sport va madaniyat sohalari bo‘yicha erkin ma’lumot tanlash uchun
sharoit yaratadi;

shaxsni shakllantirish, bilim olish va o‘z ustida ishlash, foydalanuvchilarning bo‘sh
vaqtini mazmunli o‘tkazishlari uchun barcha sharoitlar yaratadai;

yoshlarni milliy va umuminsoniy qadriyatlariga sodiqlik ruhida tarbiyalash, ularning
ruhiy-estetik dunyoqarashini kengaytirish, tafakkurini yuksaltirish, Mustaqil
O‘zbekistonning haqiqiy fidoyisi bo‘lib kamol topishini shakllantirishda o‘z hissasini
qo‘shadi;

yoshlar orasida ma’naviy-axloqiy, estetik, siyosiy, huquqiy, olijanoblik fazilatlarini
shakllantirish;

milliy urf-odatlar, qadriyatlar asosida olib borilayotgan anjumanlar, uchrashuvlar tashkil
qilish.
Sektorning asosiy funksiyalari

sektor fondini to‘kislash, joylashtirish va saqlash ishlarini amalga oshiradi;

kitobxonlarning bosma san’at, ma’naviyat va sportga oid vaqtli matbuot va elektron
nashrlardan erkin foydalanishlarini ta’minlash maqsadida maxsus ma’lumotnoma
bibliografik va axborot xizmatini amalga oshirish;

yuqori sifatli axborot-kutubxona xizmatini ta’minlash orqali axborot so‘rovlarini
qondirish;

shaxsning kamol topishi, ta’lim va mustaqil bilim olish, madaniy faoliyat va dam olish
uchun shart-sharoit yaratish;

belgilangan tartibda foydalanuvchilarning talablarini va murojaatlarini hisobga olib borib,
sektor hisobotini shakllantiradi;

sektor xodimlari AKMda tashkil etilgan barcha seminar, trening, amaliy ko‘rgazmalar,
konferensiyalarda qatnashadilar.
Abonement sektori
Abonement sektori axborot–kutubxona markazining elektron resurslardan foydalanish va o‘quv
zallari xizmatining tarkibiga kiradi.
Sektor yakka va guruhli xizmat ko‘rsatish turlari orqali, ma’lum vaqtga kutubxonadan tashqarida
foydalanish uchun bosma nashrlar va boshqa turdagi hujjatlarni berish vazifasini bajaradi.
Sektorning asosiy vazifalari

foydalanuvchilarning axborotga bo‘lgan talablarini yuqori darajali axborot-kutubxona
xizmati bilan qondiradi;

foydalanuvchilarga barcha bilim sohalari bo‘yicha erkin ma’lumot tanlash uchun sharoit
yaratadi;

shaxsni shakllantirish, bilim olish va o‘z ustida ishlash, foydalanuvchilarning bo‘sh
vaqtini mazmunli o‘tkazishlari uchun barcha sharoitlarni yaratadi;

sektor kitobxonlarning AKM kitob fondi va xizmatlaridan to‘la ravishda foydalanishi
uchun, kutubxonalar aro abonement (KAA) xizmatini tashkil etadi;

kitobxon so‘rovlarini KAA xizmati orqali to‘la, tezkor ravishda bajaradi;

AKM yoki boshqa kutubxonalar jamg‘armalaridan hujjatlar nusxalarini yoki elektron
nusxalarini, vaqtincha yoki doimiy foydalanish uchun taqdim etadi.
Sektorning asosiy funksiyalari

sektor o‘z kitob fondini va axborot omillari xaqida foydalanuvchilarga axborot berib
boradi;

defferensial axborot-kutubxona xizmatini amalga oshiradi;

foydalanuvchilarning o‘qishi va o‘z ustida ishlashi, bo‘sh vaqtlarini tashkil etishi uchun
axborot ko‘magini tashkil etadi;

sektor foydalanuvchilarining o‘qish va kitobdan foydalanish madaniyatini shakllantiradi
hamda ko‘rgazmaviy targ‘ibotni amalga oshiradi;

foydalanuvchilirni kitob mutolaasiga jalb qilish maqsadida, turli shakllardan foydalangan
holda ommaviy-madaniy tadbirlar tashkil etadi (adabiy kechalar, kitob taqdimotlari,
sharhlar, viktorinalar, konkurslar va boshqalar);

belgilangan tartibda foydalanuvchilarning talablarini va murojaatlarini hisobga olib borib,
sektor hisobotini shakllantiradi.

sektor xodimlari AKMda tashkil etilgan barcha seminar, trening, amaliy ko‘rgazmalar,
konferensiyalarda qatnashadilar.
Axborot-kutubxona fondlarini jamlash xizmati
Axborot-kutubxona fondlarini saqlash xizmati (keyingi matnlarda - xizmat deb yuritiladi)
axborot-kutubxona markazi (keyingi matnlarda - AKM deb yuritiladi) tuzilmaviy bo‘linmasi
bo‘lib, “Asosiy fond” “Ixtisoslashtirilgan fondlar” va “Majburiy nusxalar fondini” o‘z ichiga
oladi (kitoblar, gazetalar, jurnallar, CD-disklar, plakatlar va hk).
Xizmat axborot-kutubxona resurslarini fondini jamlaydi, saqlaydi, shuningdek,
foydalanuvchilardan tushgan buyurtmalar asosida xizmat ko‘rsatadi.
Xizmatning asosiy vazifalari
Xizmatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

axborot-kutubxona fondlarini jamlash, joylashtirish, saqlash, hamda foydalanuvchi
buyurtmasiga muvofiq xizmat ko‘rsatish;

axborot-kutubxona markazi fondlarini belgilangan tartibda joylashtirish, fondlarni
umumiy va fizik holatini nazorat qilish;

qabul qilingan davlat standartlari va me’yorlarga muvofiq fondlardagi adabiyotlarni
saqlash uchun belgilangan havo harorati normalarini nazorat qilish;

axborot-kutubxona resurslarining uzoq vaqt saqlanishini ta’minlash maqsadida ularni
muqovalashga berish, shikastlangan tashqi va ichki varaqlarini doimiy nazorat qilish va
ta’mirlashga tayyorlash;

uzoq vaqt saqlashga mo‘ljallangan axborot-kutubxona resurslarini elektron nusxalarini
yaratish (raqamlashtirish) maqsadida skanerlash va raqamlashtirish xizmatiga
tasdiqlangan reja asosida berish;

axborot-kutubxona fondlarini saqlash va ulardan foydalanishni takomillashtirish
bo‘yicha viloyatning tuman axborot-kutubxona massasalari ishlarini muvofiqlashtiradi,
tashkiliy-metodik yordam ko‘rsatadi.
Xizmatning asosiy funksiyalari
Xizmatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

AKMning axborot-kutubxona fondini to‘ldirish, joylashtirish, saqlanishini ta’minlash;

fondlarga kelib tushadigan yangi resurslar (kitoblar, vaqtli va davriy nashrlar, CD-disklar
va h.k)ni qabul qilish va ularni joylashtirish;

yangi kelib tushgan vaqtli matbuot nashrlarini ro‘yxatga olish, alifbo tartibida
joylashtirish, muqovalash va jamlamalarni tikish;

foydalanuvchilardan tushgan buyurtmalar asosida axborot-kutubxona resurslarini
etkazish bo‘yicha sifatli xizmat ko‘rsatish;

foydalanuvchilar tomonidan qaytarilgan axborot-kutubxona resurslarini butligini
tekshiruvdan o‘tkazish va joylashtirish;

kitoblar va davriy nashrlarni to‘g‘ri va tartibli joylashtirilishini doimiy nazoratini
yuritish;

axborot-kutubxona fondidan foydalanish statistikasini yuritish, kitobxonlarning so‘rovini
o‘rnatilgan tartibda belgilab borish;

axborot-kutubxona fondidagi foydalanuvchilar tomonidan kam so‘raladigan resurslarni
mavzular bo‘yicha ko‘rgazmalar tashkil etish orqali aholiga tavsiya qilib borish (ko‘chma
kutubxona, ko‘chma ko‘rgazmalar, AKM hududida va h.k)

kitob ko‘rgazmalariga mavzular bo‘yicha zaruriy adabiyotlarni ajratish;

axborot-kutubxona fondida saqlanib kelinayotgan axborot-kutubxona resurslarini reja va
ro‘yxat asosida elektron raqamlashtirishga berish va qabul qilish;

axborot-kutubxona fondidan foydalanish davrida yaroqsiz holga kelib qolgan kitoblarni
ajratish va dalolatnoma asosida muqovalashga topshirish, qayta qabul qilib olish,
joylashtirish;

katalog-kartotekalar, inventar kitobi va hisobga olish hujjati asosida fondni xatlovdan
o‘tkazish;

retro fondlarda saqlanayotgan axborot-kutubxona resurslariga texnik ishlov berish;

fondlarda mavjud bo‘lgan dubletlarni saralash va boshqa axborot-kutubxona muassasalari
so‘roviga asosan o‘rnatilgan tartibda berish va dalolatnomani rasmiylashtirish;

kam so‘raladigan, mazmunan eskirgan adabiyotlarni depozitar fond tashkil qilib, alohida
saqlash;

nodir va alohida qimmatga ega bo‘lgan axborot-kutubxona resurslarini belgilash,
aniqlash, alohida fondga yoki kichik fondga ajratish, ularni maxsus himoyalash va hisob
hujjatnomalarida alohida qayd etish;

nodir va alohida qimmatga ega bo‘lgan axborot-kutubxona resurslarini yaroqsiz holga
kelgani kabi sabablar bilan hisobdan chiqarish xolatlarini oldini olish;

ko‘chirish, yangi kolleksiyalar qo‘shilganligi yoki yo‘qolgani sababli ularning tarkibida
yuz bergan har qanday o‘zgarishlar bo‘yicha

-Yozma ravishda rahbariyatga ma’lum qilish;

-Dalolatnomalar asosida axborot-kutubxona muassasalarining ichki hisob
hujjatnomalarida qayd etish;

nodir va alohida qimmatli axborot-kutubxona resurslarining bibliografik va to‘liq matnli
bazasini shakllantirish hamda uni to‘ldirish;

nodir va alohida qimmatga ega bo‘lgan axborot-kutubxona resurslarining pasportlarini
yuritish;

kutubxona foydalanuvchilari, tashrif buyuruvchilar va yoshlarni fondda saqlanib
kelinayotgan manbaalar bilan tanishtirish hamda targ‘ib qilish maqsadida mavzuli
ko‘rgazmalar tayyorlash;

fondlarda sanitariya-gigiena talablari asosida muntazam profilaktik ishlarni olib borish;

faoliyat yuzasidan hisobotlar, ma’lumotlar va axborotlar tayyorlash.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va raqamlashtirish
xizmati
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va raqamlashtirish xizmati axborot-kutubxona
markazining tarkibiy bo‘linmasi hisoblanadi. Xizmat AKMning bosma nashrlarini
raqamlashtiradi, server va tarmoqlar, dasturiy ta’minotlarining xatoliklarsiz doimiy ishlashini
boshqaradi, elektron kutubxonani shakllantirish ishlarini olib boradi, markaz veb saytining
uzluksiz ishlashini ta’minlaydi, avtomatlashtirilgan axborot-kutubxona tizimi, raqamlashtirilgan
bosma resurslarni bibliografik yozuv bilan bog‘lash va to‘liq matnli ma’lumotlar bazasini
shakllantiradi. Viloyat axborot-kutubxona muassasalariga xizmat faoliyati yo‘nalishi bo‘yicha
metodik yordam ko‘rsatadi.
Xizmatning asosiy vazifalari
Xizmatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

markazning dasturiy va texnik ta’minotlarini qo‘llab-quvvatlaydi;

elektron kutubxonani shakllantirish bo‘yicha reja ishlab chiqib ularni amalga oshiradi;

markazda yaratiladigan raqamli kitoblar, audio va video resurslarningbutun saqlanishini
ta’minlaydi;

server va tarmoq infratuzilmalari, dasturiy ta’minotlarining xatoliklarsiz doimiy va bir
maromda ishlashini boshqaradi, monitoring qilib boradi, xizmatlaridagi xatoliklarni o‘z
vaqtida tez va aniq bartaraf etadi;

markaz axborot texnologiyalarini rivojlantirishda joriy va istiqbolli rejalashtirishni
amalga oshiradi, mavjud kompyuter parkidan foydalanish samaradorligini oshirish
masalalarini hal qiladi;

foydalanuvchilarning markaz veb saytiga uzluksiz kirishini ta’minlaydi;

markaz axborot texnologiyalarini rivojlantirish, texnik qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha
axborot-kutubxona xodimlariga maslahat va amaliy yordam ko‘rsatadi;

tizim va dasturiy ta’minotlarni o‘rnatadi va qo‘llab-quvvatlaydi;

texnik va dasturiy mablag‘larning marketing tahlili, ularni modernizatsiya qilish bo‘yicha
takliflar asosida Markaz ehtiyojlari uchun texnik-dasturiy va boshqa texnik vositalarini
sotib oladi;

markazning kompyuter uskunalari va boshqa texnik vositalari hisobini yuritadi va
pasportlashni tashkil etadi;

xizmat vazifalaridan kelib chiqqan holda rejalarni ishlab chiqadi va bajaradi, haftalik,
oylik, kvartal, yillik hisobotlarni tayyorlab boradi;

raqamlashtirilgan resurslarga (kitob, gazeta, jurnal, albomlar, xaritalar, qo‘lyozmalar,
nota nashrlar va boshqalar) ishlov berishni amalga oshiradi;

avtomatlashtirilgan axborot-kutubxona tizimi, raqamlashtirilgan bosma resurslarni
bibliografik yozuv bilan bog‘lash va to‘liq matnli ma’lumotlar bazasini shakllantiradi;

boshqa tashkilot va muassasalarga bosma resurslarni raqamlashtirish bo‘yicha pullik
xizmat ko‘rsatadi;

soha bo‘yicha o‘quv seminarlarida ishtirok etadi.
Xizmatning asosiy funksiyalari
Xizmatning asosiy funksiyalari quyidagilardan iborat:

markaz tuzilmalarida kompyuter texnikasi va dasturiy ta’minotni jamlash, yig‘ish va
o‘rnatishni amalga oshiradi;

kompyuter texnikasidan foydalanish tartibi va qoidalarini ishlab chiqadi, hamda undan
to‘g‘ri foydalanishni nazorat qiladi;

markaz lokal tarmog‘inin guzluksiz ishlashini ta’minlaydi;

server va tarmoq infratuzilmasini markazlashtirilgan boshqaruv tizimi orqali boshqaradi
va nazorat qiladi, xatoliklarga bardoshligi va dasturiy ta’minot xizmatlarning, shuningdek
Markaz axborot tizimi xizmatlarini doimiy to‘g‘ri ishlab turishini ta’minlash maqsadida
doimiy monitoringini amalga oshiradi va natijalarini Markaz direktoriga taqdim etib
boradi;

ta’mirlash va profilaktika ishlarini amalga oshiradi, murakkab ta’mirlashni amalga
oshirish uchun uchinchi tomon tashkilotlari bilan shartnomalar tayyorlaydi, tashkil qiladi
va nazorat qiladi;

lokal tarmoqlarni loyihalashtiradi, ulardan foydalanish masalalarini o‘z vakolatlari
doirasida hal qiladi;

server va tarmoq infratuzilmalarining uzluksiz ishlashini ta’minlash uchun barcha
choralarni ko‘radi;

umumiy foydalanish resurslarini to‘g‘ri taqsimlanishini rejalashtiradi, ulardan
foydalanishni nazorat qiladi;

axborot xavfsizligi uchun mas’ul, tashqi va ichki xujumlarni bartaraf qiladi hamda
ularning oldini oladi, tarmoq va serverlar auditini olib boradi, arxivlash va nusxa
ko‘chirish ishlarini amalgaoshiradi;

markaz direktori bilan kelishgan holda cheklangan kirish huquqiga ega bo‘lgan internet
saytlariga va ichki ma’lumotlarga kirish huquqini ajratib beradi, foydalanuvchilar tarixini
yuritib boradi va tekshiradi;

server va tarmoq infratuzilmalariga hamda ma’lumotlar bazalariga ruxsatsiz kirish
choralarni ko‘radi;

server va tarmoq infratuzilmalari, ma’lumotlar bazasi serverining boshqaruvini amalga
oshiradi, uning ishini optimallashtirishni ta’minlaydi, tartibga solish tadbirlarini amalga
oshiradi;

konfiguratsiyalaridan nusxa oladi va nosozliklar bo‘lganda uni qayta tiklaydi;

raqamlashtirilgan bosma resurslarni (pdf, tiff, jpeg) formatlarda serverga yuklaydi;

elektron dasturiy ta’minot yordamida raqamlashtirilgan resurslarning tashqi ko‘rinishini
restavratsiya qiladi;

raqamlashtirilgan resurslarning hisobini yuritadi, tahliliy ma’lumotlar tayyorlaydi.
Axborot-kutubxona fondlarini saqlash xizmati
Axborot-kutubxona fondlarini jamlash xizmati-viloyat axborot-kutubxona
markazining tuzilmaviy bo‘linmasi bo‘lib, AKMda axborot-kutubxona
fondlarini jamlash,umumiy va yakka tartibda hisobga olish vazifasini amalga
oshiradi, viloyat axborot-kutubxona muassasalariga xizmat faoliyati yo‘nalishi bo‘yicha metodik
yordam ko‘rsatadi.
Asosiy vazifalari

AKMning axborot-kutubxona fondlarini xizmatlarning vakillari bilan birgalikda kitob
saqlash fondlari va ularning ixtisoslashtirilgan qismlarini jamlashning mavzuli-tipologik
rejasini ishlab chiqadi.

Mavzuli rejaga muvofiq jamlashning turli manbalari (nashrlarning bepul majburiy
nusxasi, obuna, nashriyotlar, kitob do‘konlari orqali sotib olish, tashkilotlar va jismoniy
shaxslar tomonidan sovg‘alar) orqali,fondni milliy axborot-kutubxona resurslari va
xorijiy nashrlar bilan komplektlashni va qo‘shimcha jamlashni amalga oshiradi.

Xizmatning zahira fondiga hujjatlarni qabul qilib oladi, kutubxonaning asosiy va
qo‘shimcha fondlarida mavjud bo‘lmagan hujjatlarni zahira fondidan taqdim etadi.
Boshqa kutubxonalarning so‘roviga ko‘ra zahira fondidan axborot-kutubxona resurslarini
beradi

“Axborot-kutubxona muassasalarida axborot-kutubxona resurslarni hisobini yuritish
to‘g‘risida”gi yo‘riknoma (Adliya vazirligi ro‘yxat raqami № 2567) asosida, axborotkutubxona fondlariga kelib tushgan va hisobdan chikarilgan axborot-kutubxona
resurslarining hisobini yuritadi.

Milliy kutubxona tamonidan ishlab chiqilgan fondlarni to‘ldirish mezonlari asosida ish
yuritadi.

Xizmat metodik maslahatlar, tavsiyalar, qo‘llanmalar, eslatmalar, axborot varaqalarini
tayyorlash va berish orqali viloyat axborot-kutubxona muassasalariga xizmat faoliyati
yo‘nalishi bo‘yicha metodik yordam ko‘rsatadi.
Xizmatning asosiy funksiyalari

Boshqa xizmat vakillari bilan birgalikda kitob fondlarini to‘ldirishning mavzuli-tipologik
rejasini ishlab chiqadi.

Xarid qilib olish uchun zarur bo‘lgan (nashriyot rejalari, takliflar ruyxati, davriy nashrlar
kataloglari va xokazolar bo‘yicha) adabiyotlarni tayyorlaydi.

AKMning zaxira fondiga xujjatlarni kabul kilib oladi, AKMning asosiy va kushimcha
fondlarida mavjud bo‘lmagan xujjatlarni zaxira fondidan takdim etadi. Boshqa
kutubxonalarning so‘roviga ko‘ra zaxira fondidan axborot-kutubxona resurslarini beradi.

Axborot kutubxona fondlarini jamlash xizmati viloyat axborot-kutubxona muassasalari
mutaxassislarining kasbiy bilimlarini oshirish uchun metodik yordam ko‘rsatadi.

Mahalliy va xorijiy mamlakatlarning yetakchi axborot-kutubxona muassasalarining ilg‘or
tajribalarini o‘rganadi va o‘z faoliyatida amaliyotga joriy etadi.

Xizmatning barcha ko‘rinishdagi ish faoliyati bo‘yicha istiqbolli va yillik reja,
hisobotlarini tuzadi.

O‘rnatilgan namunadagi hujjatlarda qabul qilingan kutubxona ko‘rsatkichlari va
hisoblash birliklarida bajarilgan ishlarni qayd etadi.

Xizmat faoliyati yo‘nalishi bo‘yicha xalqaro konferensiya, seminarlarda qatnashadi
tajribasini umumlashtiradi.
XULOSA
Samarqand viloyati - axborot kutubxona markazi Samarqand viloyatida milliy va Xulosa o`rnida
shuni aytamanki Samarqand axborot kutubxonasi 1911 yilda tashkil topilgan ekan. Kutubxona
arxeologlar tomonidan tashkil etilgan bo’lib muzey bilan bir binoda joylashgan . Hozirda ushbu
kutubxona samarqandda joylashga .Kutubxonada ilk bora birinchi direktor Andereyev.V
bo‘lgan, juda mehnatkash ziyolilardan edilar. A.S. Pushkin tavaludining 100 yiligi munosabati
bilan Samarqand kutubxonasiga Pushkin nomi berilgan ekan.
Samarqand axborot kutubxonasi markazi jahon madaniyatini, fan va ta'limni rivojlantirish
manfaatlari yo'lida axborot-kutubxona faoliyatini tashkil etuvchi va amalga oshiruvchi universal
axborot-kutubxona muassasasi hisoblanar ekan. Kutubxonaning axborot-kutubxona fondi davlat
mulki hisoblanar ekan. Axborot-kutubxona fondi byudjetdan ajratiladigan mablag'lar,
nashrlarining majburiy nusxasini hamda tashkilotlar va xususiy shaxslardan homiylik yordamini
olish hisobiga shakllantirilar ekan.
Kutubxona noyob hamda alohida qimmatli axborot-kutubxona resurslarini asrash va ulardan
foydalanishni ta'minlash maqsadida va O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida nazarda
tutilgan boshqa hollarda axborot-kutubxona fondlari va boshqa axborot-kutubxona resurslarini
asrash va ulardan foydalanishning alohida tartibini ishlab chiqar ekan.
Samarqand axborot kutubxona markazi Samarqand viloyatidagi eng katta kutubxona hisoblanib
u viloyat tuman kutubxonalariga metodik yordam beradi Samarqand axborot kutubxona markazi
ish faoliyatini o’rganish jarayonida yana shunga e’tibor qaradimki hozirda barcha axborot
kutubxona markazlarini rivojlantirish uchun Alisher Navoiy nomidagi O’zbekiston Milliy
kutubxonasidan metodik yordam berilar ekan.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. Shavkat Mirziyoev “Milliy taraqqiyot yo'limizni qat'iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga
ko'taramiz” Toshkent – “O'zbekiston”-2018.
2. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyaevning 2017 yil 13sentyabrdagi 3271-sonli
“Kitob maxsulotlarini nashr yetish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va
kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ'ib qilish bo'yicha kompleks chora tadbirlar dasturi
to'grisida” gi qarori //Xalq so'zi.-2017 yil 14-sentyabr
3. O'zbekiston Respublikasining "Axborot – kutubxona faoliyati to'g'risida"gi (280-sonli)
Qonuni. 2011yil 13 aprel```.
4. O'zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining “Respublika aholisini axborot- kutubxona
bilan ta'minlashni tashkil etish to'g'risida”gi PQ-381 sonli Qarori. “Xalq so'zi” 2006 yil 20
iyun``.
5. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining “2011-2015- yillarda axborot komunikatsiya
texnologiyalari bazasida axborot-kutubxona va axborot – resurs xizmatlari ko'rsatishni sifat
jihatidan yanada rivojlantirishni davom ettirish chora- tadbirlari to'g'risida”gi PQ-1487 sonli
Qarori. “Xalq so'zi” 2011 yil.
6. Z.Berdieva Kutubxonashunoslik. T:”Ilm-ziyo”, 2015.- 398b.
7. E.Yo'ldoshev. Kutubxonada bolalar o'qish madaniyatini tarbiyalash.T.:2002.-228 b.
8. E Islomov,. E.Yo'ldoshev.Maktab litsey kutubxonasi ishini tashkil qilish.T:2004.99.
Internet manbaalari
1.
www.http://kitob.uz
2.
www.http://natlib.uz
3.
www.http://ziyonet.uz
4.
www.http://google.uz
5.
www.http://edu.uz
http://fayllar.org