9
MAKRONG KASANAYAN SA
PAGSULAT
nina: Josefina Mangahis,
Rhoderick Muncio, at
Corazon Javilla
Ang kasanayan sa pagsulat
ay mahalagang malinang
sapagkat sa pag-aaral mo
bilang isang estudyante, ang
pagsulat ay hindi lamang
simpleng pagtataya ng ideya
na inilalapat sa papelo
minamakinilya sa kompyuter.
May prosesong
nakalangkap sa
akademikong pagsulat na
iisa-isahin sa bahaging ito,
kasama ang pagtalakay ng
uri,
anyo sa layunin at
organisasyon ng teksto.
Ano nga ba ang
pagsulat? Ang pagsulat ay
artikulasyon ng mga ideya,
konsepto, paniniwala at
nararamdaman na
ipinahahayag sa paraang
pasulat,
limbag at elektroniko (sa
kompyuter). Binubuo ang
pagsulat sa dalawang yugto.
Una na rito ang yugtong
pangkognitibo, ibig sabihin,
nasa isip lahat natin ang ating
mga isusulat. Nagkakaroon
ng artikulasyon ang mga
ideya, paniniwala at iba pa sa
dahilang masusing
dumaraan ito sa isipan ng
tao na pag-isipan,
naisapuso o
naunawaan bago naisulat.
Ang ikalawang yugto ay
ang mismong proseso ng
pagsulat. Nagkakaroon ng
hulma at tiyak na hugis ang
mga ideya at konseptong
nasa
isipan ng tao habang
unti-unting naisusulat ito sa
papel. Nagkakaroon ng
kaganapan
ang yugtong
pangkognitibo sa pagsulat
na mismo. Magkakambal
ang dalawang
yugtong ito sa dahilang
sabay na ginagamit ito sa
pagsulat.
May tatlong paraan at ayos
ng pagsulat tulad ng (1)
pasulat o sulat-kamay na
kasama rito ang liham, tala
ng leksyon sa klase,
talaarawan at iba pa; (2)
limbag tulad
ng nababasa sa jornal,
magasin, aklat,
ensayklopidya; at (3)
elektroniko na ginagamit
sa pagsulat ng liham o
kaya’y
magsulat/magmakinilya sa
kompyuter ng mga artikulo,
balita, dokumento,
pananaliksik na ginagawa at
iba pa.
IBA’T IBANG URI NG
PAGSULAT
1. Pormal. Ito ay mga
sulating may malinaw na
daloy at ugnayan ng
pangunahing
paksa at detalyadong
pagtalakay ng balangkas ng
paksa. May sinusunod na
proseso
ang pagsulat at laging
ginagamit dito ang ikatlong
panauhan sa pagsulat ng
teksto.
Karaniwang mga
halimbawa nito ang
akademikong pagsulat ng
sanaysay,
pamanahunang papel, at
tesis. Piling–pili ang mga
salitang ginagamit sa
pagsulat ng
mga sulating pormal.
2. Di-Pormal. Ito ay mga
sulatin na malaya ang
pagtalakay sa paksa,
magaan ang
pananalita, masaya at may
pagkapersonal na parang
nakikipag-usap lamang sa
mga
mambabasa. Ang ilang
halimbawa nito ay
di-pormal na sanaysay,
talaarawan,
kuwento at iba
MAKRONG KASANAYAN SA PAGSULAT
nina: Josefina Mangahis, Rhoderick Muncio, at Corazon Javilla
Ang kasanayan sa pagsulat ay mahalagang malinang sapagkat sa pag-aaral mo
bilang isang estudyante, ang pagsulat ay hindi lamang simpleng pagtataya ng ideya
na inilalapat sa papel o minamakinilya sa kompyuter. May prosesong nakalangkap
sa
akademikong pagsulat na iisa-isahin sa bahaging ito, kasama ang pagtalakay ng uri,
anyo sa layunin at organisasyon ng teksto.
Ano nga ba ang pagsulat? Ang pagsulat ay artikulasyon ng mga ideya,
konsepto, paniniwala at nararamdaman na ipinahahayag sa paraang pasulat,
limbag at elektroniko (sa kompyuter). Binubuo ang pagsulat sa dalawang yugto.
Una na rito ang yugtong pangkognitibo, ibig sabihin, nasa isip lahat natin ang ating
mga isusulat. Nagkakaroon ng artikulasyon ang mga ideya, paniniwala at iba pa sa
dahilang masusing dumaraan ito sa isipan ng tao na pag-isipan, naisapuso o
naunawaan bago naisulat. Ang ikalawang yugto ay ang mismong proseso ng
pagsulat. Nagkakaroon ng hulma at tiyak na hugis ang mga ideya at konseptong
nasa
isipan ng tao habang unti-unting naisusulat ito sa papel. Nagkakaroon ng
kaganapan
ang yugtong pangkognitibo sa pagsulat na mismo. Magkakambal ang
dalawang
yugtong ito sa dahilang sabay na ginagamit ito sa pagsulat.
May tatlong paraan at ayos ng pagsulat tulad ng
IBA’T IBANG URI NG PAGSULAT
1. Pormal. Ito ay mga sulating may malinaw na daloy at ugnayan ng pangunahing
paksa at detalyadong pagtalakay ng balangkas ng paksa. May sinusunod na
proseso
ang pagsulat at laging ginagamit dito ang ikatlong panauhan sa pagsulat ng teksto.
Karaniwang mga halimbawa nito ang akademikong pagsulat ng sanaysay,
pamanahunang papel, at tesis. Piling–pili ang mga salitang ginagamit sa pagsulat
ng
mga sulating pormal.
2. Di-Pormal. Ito ay mga sulatin na malaya ang pagtalakay sa paksa, magaan ang
pananalita, masaya at may pagkapersonal na parang nakikipag-usap lamang sa
mga
mambabasa. Ang ilang halimbawa nito ay di-pormal na sanaysay, talaarawan,
kuwento at iba pa.
3. Kombinasyon. Malayo na
rin ang narating ng malikhain
at akademikong pagsulat
sa bansa lalo na sa
hanay ng mga kabataang
manunulat na
nagsasagawa ng
eksperimento ng estilo,
nilalaman at pormat ng
pagsulat. May mga
iskolarling papel
na gumagamit ng tala o
istilo ng pagsulat ng jornal,
liham at iba pang personal
na
sulatin kaya posibleng
magkaroon ng kumbinasyon
ng pormal at di-pormal na uri
ng
pagsulat.
ANYO NG PAGSULAT AYON
SA LAYUNIN
1. Paglalahad. Kung ang
teksto ay nagbibigay-linaw
o nagpapaliwanag hinggil
sa
proseso, isyu, konsepto, o
anumang paksa na
nararapat na alisan ng
pag-aalinlangan.
2. Pagsasalaysay. Kung
ang teksto ay
nagkukuwento ng mga
magkakaugnay na
pangyayari.
3. Pangangatwiran. Kung
ang teksto ay may
layuning manghikayat at
magpapaniwala sa
pamamagitan ng
pagbibigay ng mga rason at
ebidensya.
4. Paglalarawan. Kung ang
teksto ay bumubuo ng isang
imahe sa pamamagitan ng
paglalantad ng mga
katangian nito.
PROSESO NG PAGSULAT
Ayon kay Isagani R.
Cruz, naituturo ang
pagsulat sapagkat hindi
naman
namamana ang
kakayahang ito.
Pinag-aaralan sa kolehiyo
ang proseso ng pagsulat
upang maging epektibo at
makabuluhan ang
gawaing
pangkomunikatibo at pangakademiko.Tingnan natin
ang anim na yugto sa
proseso ng pagsulat:
1. Pagtatanong at
Pag-uusisa. Kung ang
kahingian naman sa klase ay
isang sulating
pananaliksik o tesis,
karaniwang maraming
tanong ang nag-uudyok
para sulatin ang
mga kasagutan para rito.
Nabubuo rito ang paksa
ng sulatin. Hindi ganap
ang
pagtatanong lamang kung
kaya’t ang mausisang
isipan ang
nagbibigay-daan para
makahanap ng sagot sa
tanong. Ang pag-uusisa ang
pangunahing simula ng
isang
masinop na pananaliksik.
2.Pala-palagay. Kung ang
mausisang isipan ang binhi
para sa simula ng
pananaliksik,
sa isang banda,
unti-unting nabubuo ang
pala-palagay ng
manunulat sa paksang
susulatin. Habang wala pang
tiyak na balangkas at daloy
ng pagtalakay sa paksang
susulatin, naghahain muna
ng hakahaka ang manunulat.
3. Inisyal na pagtatangka. Sa
bahaging ito, kailangang
maipokus ng manunulat ang
saklaw ng pananaliksik na
gagawin. Ito ang yugto
na tatangkain ng
manunulat na
ayusin ang panimulang
datos, pala-palagay at iba
pang impormasyon para
makabuo
ng balangkas. Ang pagsulat
ng balangkas ng
pananaliksik o anumang
dokumento ay
palatandaan na may
direksyon na ang pagsulat
na gagawin ng isang
manunulat.Kapag may
balangkas na, babalik muli
ang manunulat sa aklatan
upang
tiyak nang makuha ang
kailangang sanggunian, o di
kaya’y pupunta na sa mga
taong
may ekspertong kaalaman
hinggilsa paksa para
kapanayamin.
3. Kombinasyon. Malayo na rin ang narating ng malikhain at akademikong pagsulat
sa bansa lalo na sa hanay ng mga kabataang manunulat na nagsasagawa
ng
eksperimento ng estilo, nilalaman at pormat ng pagsulat. May mga iskolarling papel
na gumagamit ng tala o istilo ng pagsulat ng jornal, liham at iba pang personal
na
sulatin kaya posibleng magkaroon ng kumbinasyon ng pormal at di-pormal na uri
ng
pagsulat.
ANYO NG PAGSULAT AYON SA LAYUNIN
1. Paglalahad. Kung ang teksto ay nagbibigay-linaw o nagpapaliwanag hinggil
sa
proseso, isyu, konsepto, o anumang paksa na nararapat na alisan ng
pag-aalinlangan.
2. Pagsasalaysay. Kung ang teksto ay nagkukuwento ng mga magkakaugnay
na
pangyayari.
3. Pangangatwiran. Kung ang teksto ay may layuning manghikayat at
magpapaniwala sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga rason at ebidensya.
4. Paglalarawan. Kung ang teksto ay bumubuo ng isang imahe sa pamamagitan ng
paglalantad ng mga katangian nito.
PROSESO NG PAGSULAT
Ayon kay Isagani R. Cruz, naituturo ang pagsulat sapagkat hindi naman
namamana ang kakayahang ito. Pinag-aaralan sa kolehiyo ang proseso ng
pagsulat
upang maging epektibo at makabuluhan ang gawaing pangkomunikatibo at
pangakademiko.Tingnan natin ang anim na yugto sa proseso ng pagsulat:
1. Pagtatanong at Pag-uusisa. Kung ang kahingian naman sa klase ay isang
sulating
pananaliksik o tesis, karaniwang maraming tanong ang nag-uudyok para sulatin
ang
mga kasagutan para rito. Nabubuo rito ang paksa ng sulatin. Hindi ganap
ang
pagtatanong lamang kung kaya’t ang mausisang isipan ang nagbibigay-daan
para
makahanap ng sagot sa tanong. Ang pag-uusisa ang pangunahing simula ng isang
masinop na pananaliksik.
2.Pala-palagay. Kung ang mausisang isipan ang binhi para sa simula ng
pananaliksik,
sa isang banda, unti-unting nabubuo ang pala-palagay ng manunulat sa
paksang
susulatin. Habang wala pang tiyak na balangkas at daloy ng pagtalakay sa paksang
susulatin, naghahain muna ng hakahaka ang manunulat.
3. Inisyal na pagtatangka. Sa bahaging ito, kailangang maipokus ng manunulat ang
saklaw ng pananaliksik na gagawin. Ito ang yugto na tatangkain ng
manunulat na
ayusin ang panimulang datos, pala-palagay at iba pang impormasyon para
makabuo
ng balangkas. Ang pagsulat ng balangkas ng pananaliksik o anumang dokumento
ay
palatandaan na may direksyon na ang pagsulat na gagawin ng isang
manunulat.Kapag may balangkas na, babalik muli ang manunulat sa aklatan upang
tiyak nang makuha ang kailangang sanggunian, o di kaya’y pupunta na sa mga
taong
may ekspertong kaalaman hinggil sa paksa para kapanayamin.
4. Pagsulat ng unang borador. Kung handa na ang lahat ng sanggunian at maayos
na ang daloy ng paksa at detalye ng paksa ayon sa balangkas nito, maaaring sulatin
na ang unang borador. Dito na ibubuhos ng manunulat ang kaniyang
kasanayan,
kaalaman at kakayahan upang mabuo ang papel.
5. Pagpapakinis ng papel. Kung tapos na ang unang borador, muli’t muling
babasahin ito para makita ang pagkakamali sa ispeling, paggamit ng salita,
gramatika
at ang daloy ng pagpapahayag, impormasyon at katwirang nakapaloob sa
komposisyon.
6. Pinal na papel. Kapag nasuyod nang mabuti ang teknikal na bahagi at nilalaman
ng papel, puwede nang ipasa at ipabasa ito sa guro o sa iba pang babasa’t susuri
nito.
ORGANISASYON NG TEKSTO
Ang lahat ng sulating pang-akademiko ay binubuo ng apat na bahagi.
1. Titulo o Pamagat. Naglalaman ito ng titulo o pamagat ng papel; pangalan
ng
sumulat, petsa ng pagkasulat o pagpasa, at iba pang impormasyon na
maaaring
tukuyin ng guro.
2. Introduksyon o Panimula. Karaniwang isinasaad dito ang paksa, kahalagahan ng
paksa, dahilan ng pagsulat ng paksa at pambungad na talakay sa daloy ng papel.
3. Katawan. Dito matatagpuan ang mga pangunahing pagtalakay sa paksa.
Ang
pangangatwiran, pagpapaliwanag, pagsasalaysay, paglalarawan at paglalahad
ay
matatagpuan sa bahaging ito.
4. Kongklusyon. Dito nilalagom ang mga mahahalagang puntos ng papel.Isinasaad
din sa bahaging ito ang napatunayan o napag-alaman batay sa paglalahad
at
pagsusuri ng mga impormasyong ginamit sa papel o sa pananaliksik.
Nabigyan ka na ng maraming kaalaman ukol sa Makrong Kasanayan sa Pagsulat,
ngayon ay bigyang pokus naman natin ang AKADEMIKONG PAGSULAT.
Ano nga ba ang Akademikong Pagsulat? Ito ay may sinusunod na partikular na
kumbensyon. Ito ay may layunin na maipakita ang resulta ng pagsisiyasat o
pananaliksik na ginawa. Katangian ng akademikong pagsulat: maliwanag, may
paninindigan, may pananagutan.
Samantala, ang Malikhaing Pagsulat ay masining na paglalahad ng naiisip o
nadarama at karaniwang binibigyang-pansin ang wikang ginagamit sa susulatin. Ito
ay ginagawa ng ilang tao bilang midyum sa paglalahad ng kanilang sariling
pananaw
sa mga bagay sa paligid o di kaya ay isang libangan
Ang
ay isa sa mga halimbawa ng Akademikong Pagsulat,
samantalang ang mga tula at kuwento ay ilan naman sa halimbawa ng Malikhaing
PagsulaT
Narito ang Mahahalagang Konsepto ng Akademikong Pagsulat ayon kay
Karen Gocsik (2004):
1. Ginagawa ng mga iskolar at para sa mga iskolar.
2. Nakalaan sa mga paksa at mga tanong na pinag-uusapan ng o interesante sa
akademikong komunidad.
3. Nararapat na maglahad ng importanteng argumento
Mahalagang Konsepto
Pananaliksik
1. Ginagawa ng mga iskolar at para sa Iskolar ang tawag sa sinumang
mga iskolar
nagsasagawa ng pag-aaral sa isang
iskolastikong institusyon tulad ng mga
paaralan, kolehiyo at unibersidad.
Karaniwang unang makikinabang sa
isinagawang pananaliksik ng mga iskolar
ay ang kapwa nila iskolar sa
parehong
larangan. Halimbawa, ang pananaliksik
na isinasagawa ng mga doktor ukol
sa
pagtuklas ng bagong gamot ay
mapakikinabangan din ng mga kapwa
nila doktor para sa mga panghinaharap
na pagtuklas o pag-aara
2. Nakalaan sa mga paksa at mga
Ang mga paksa o tanong ang
tanong na pinag-uusapan ng o
nagsisilbing binhi ng isang pananaliksik.
interesante sa akademikong
Nagiging mas kapaki-pakinabang ang
komunidad.
isang pananaliksik kung ito ay
napapanahon o pinag-uusapan dahil ito
ay nagpapatunay na interesante ang
komunidad sa isinasagawang
pananaliksik.
Halimbawa, mas napapanahon at
interesante ang mga pananaliksik ukol
sa “New Normal na Paraan ng
Pagkatuto” kaysa mga pananaliksik
na
ukol sa tradisyonal na paraan ng
edukasyon.
3. Nararapat na maglahad ng
Ang mga argumento sa isang
importanteng argumento
pananaliksik ay ang mahahalagang
tanong o layunin na dapat sagutin o
tuklasin sa pagtatapos ng pananaliksik.