Lawrence Gabriel C. Dy 2019-00555 PI 100 THX-1 Marso 8, 2022 Repleksyong Papel Blg. 2 Malaki ang hinarap na suliranin ng mga kababaihan sa panahon ni Rizal. Dahil sa tatlong daang taong pananakop ng mga Kastila, namalagi ang pang-aapi at kawalan ng karapatan ng mga kababaihan na buhat sa patriyarkang kultura ng mga Kastila. Ang kwento ng mga dalaga sa Malolos ay nagsimula sa kanilang balak na magtayo ng isang paaralan upang matuto ng wikang Espanyol na ipinagbawal ng prayle roon. Dahil dito, nagsulat si Rizal ng isang sanaysay upang payuhan sila. Mahihinuha mula sa konteksto na ang karapatan ng edukasyon para sa mga kababaihan at ang kanilang papel sa lipunan ay mga mahahalagang usapin sa panahong iyon. Sa kanyang sanaysay, iginiit ni Rizal ang kahalagahan ng tamang pagpapalaki ng ina sa kanilang mga anak, dahil lubos na nakakaapekto ito sa kinabukasan ng susunod na henerasyon: “Sa kadalagahang punlaan ng bulaklak na mamumunga’y dapat ang babai’y magtipon ng yamang maipapamana sa lalaking anak.” Sa akda ni Camalig, nabigyang-diin ang pananaw ng mga kilalang pinuno ng rebolusyon tungkol sa papel at karapatan ng kababaihan sa kanilang sitwasyon. Partikular na binanggit ni Jacinto at Mabini ang tamang pagtingin sa isang babae: bilang isang karamay imbis na libangan, at nilalang na ginagalang at hindi sinasamantala. Sa konstitusyon naman ni Mabini, ang isang seksyon ay tumatalakay sa isyu ng karapatan ng mga kababaihan, partikular na sa karapatang bumoto, maghanap-buhay, at mag-aral. Sa pamamagitan ng mga nobelang Noli Me Tangere at El Filibusterismo, na itinuturing ni Rizal na salamin ng kasaysayan ng Pilipinas sa nakaraang sampung taon (Guerrero, 1987), hinubog niya ang diskurso ng kasarian sa loob ng ilang mga kabanata rito. Sa pagpuna niya ng kapangyarihan ng mga prayle at Simbahang Katoliko, nabigyan niya ng tuon ang istiryotipikong pangkasarian sa ating kultura na nagmumula sa kanila. Sa Kabanata 1 ng Noli, nanunuya na siya sa naging pag-uugali ng kababaihan dahil sa relihiyon: “Dahil kaya sa mga larawan ng Birhen sa dingding kaya sila mahiyain o talagang ibang-iba ang mga babae noon?” Ang papel ng prayle sa pagsasamantala ng kababaihan ay nalantad din sa kwento ni Juli sa El Fili. Gamit ang mga tauhan ni Rizal sa kanyang nobela, tulad nila Sisa, Juli, Hermana Penchang, at ang dalawang Donya, naipahiwatig niya na likha lamang ng kultura ang kinikilalang ‘tamang’ pag-uugali na pinapataw sa kababaihan, at malinaw niyang binintang ang simbahan at ang mga prayle bilang promotor ng patriyarkang kultura. Habang ang dalawang nobela ay nagsilbing paglalarawan at pagsusuri sa sitwasyon, sa kanyang akda naman sa mga dalaga ng Malolos inilahad ang kanyang payo upang linangin ang binhi ng pagbabago sa papel ng kababaihan sa lipunan. Marami nang naging pagbabago sa dantaong nakalipas mula sa panahon ni Rizal. Nabigyan na ng pantay na karapatan ang kababaihan sa ating batas at konstitusyon, at marami nang kababaihan ang nagiging tanyag sa kanilang mga larangan sa ating bansa. Ang Pilipinas ay kinikilalang #17 sa mga bansa ukol sa pagpapantay-pantay ng mga kasarian (World Economic Forum, 2021). Ngunit nananatili ang ilang paniniwala sa istiryotipikong pangkasarian, tulad ng konsepto ng ina bilang ilaw ng tahanan, ang maling pagtingin sa mga kababaihan tulad ng mga malalaswang ‘biro’ ng Pangulong Duterte, at ang isyu ng prostitusyon. Bagama’t malayo na ang ating narating, dapat nating ipagpatuloy ang laban para sa karapatan ng mga kababaihan. 1