Bolalar uchun
40 H A DIS
hikoyalari
Assalomu alaykum!
Aziz bolajonlar!
Buyuk Robbimiz bu dunyoda bandalarini saodatli bo'lishini istaydi.
Ularni saodatga erishishlari uchun payg'ambarlar yuborgan.
Payg'ambarlar insonlarning rahbari, yo'lboshchisidir. Ular Alloh
taoloning buyruqlari va dunyoda qanday yashash kerakligini
insonlarga o'rgatadigan muallimlardir. Ilk payg'ambar Odam
alayhissalomdan to so'nggi payg'ambar bo'lmish Rasulimiz Muhammad
Mustafo salollohu alayhi vasallamgacha shunday bo'lib kelgan.
Payg'ambarimiz salollohu alayhi vasallamning so'zlariga hadis deb
aytilishini yaxshi bilasiz. Allohning buyruqlari bo'lgan Qur'oni Karimni
bizga keltirgan Nabiyimiz salollohu alayhi vasallam bu ilohiy
buyruqlarni hadislari bilan tushuntirib berganlar. Suyukli
payg'ambarimiz salolollohu alayhi vasallam bizga dunyoda ham
oxiratda ham baxtli bo'lishimiz uchun nima qilishimiz kerakligini
hadislarida o'rgatganlar.
Robbimizning buyruqlarini yaxshi tushunishimiz, go'zal dinimizni
nuqsonsiz o'rganishimiz uchun hadisi shariflarni ko'p o'qishimiz kerak.
Yuz yillardan buyon ko'plab katta ulamolarimiz payg'ambarimiz
salollohu alayhi vasallamning hadislaridan
tanlab qirq hadisdan iborat kitoblar tayyorlashgan va
bu bilan hadisi shariflarni musulmonlar oson o'rganishini
ta'minlashgan.
Professor, Doktor Yashar Kandemir
Mundarija:
Qushlar
8•9
Tikon
10 • 11
Palto
12 • 13
Oyna
14 • 15
Shafqatsiz
16 • 17
Sharpa
18 • 19
Jannatdagi qo'shni
20 • 21
Tish dorisi
22 • 23
Hamyon
24 • 25
Zahar
26 • 27
Kamar
28 • 29
G'azab
30 • 31
Musobaqa
32 • 33
Oltinlar
34 • 35
O'g'ri
36 • 37
Luqma
38 • 39
Pul
40 • 41
Sababchi
42 • 43
Bekinmachoq
44 • 45
G'irromchi
46 • 47
Ochko'zlik
48 • 49
O'g'il
50 • 51
Uloqcha
52 • 53
Odobli bola
54 • 55
Plastik idish
56 • 57
Qalam
58 • 59
Yolg'onchi
60 • 61
Chinor daraxti
62 • 63
Aks sado
64 • 65
Non
66 • 67
Ziqna
68 • 69
Oyoq kiyim
70 • 71
Mashina
72 • 73
Saxiylik
74 • 75
Oltin
76 • 77
Musofir
78 • 79
O'tinchi
80 • 81
Qonli tig'
82 • 83
It
84 • 85
Malla sigir
86 • 87
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
Qushlar
Bir ovchi daryo chetiga to'r yasabdi. To'rning ichidagi
xo'rakka aldangan anchagina qush tuzoqqa tushib qolibdi.
Ovchi ularni to'plash uchun kelayotganida, qushlar ustilaridagi
to'r bilan birgalikda pir etib, osmonga ko'tarilishni boshlashibdi.
Ularning bir kuch bo'lib, birgalashib bir tomonga to'g'ri
uchishlarini ko'rgan ovchi hayratda qolibdi va ularning
izidan quvib ketibdi. Yo‘lda uchragan bir
kishi ovchidan:
"Bunchalar shoshib qayerga ketyapsan?" - deb
soʻrabdi. Ovchi uchib ketayotgan qushlarga ishora
qilib, ularni qo'lga tushirmoqchi ekanligini aytibdi.
Erkak kulib yuboribdi.
"Alloh aql bersin. Uchib ketayotgan qushlarni ham
tutib bo'larkanmi?" - debdi.
Ovchi:
" Ha, - debdi. – Agar to'rda bitta qush bo'lsa, balki men uni
ushlay olmasdim. Lekin ko'rasan, men ularga yetib olaman".
U aytganidek bo'libdi. Kechqurun qorong'u tushganida, qushlar o'zlarining
uylariga ketishmoqchi bo'libdi. Qushlarning bir qismi to'rni o'rmon tomonga
tortibdi, ba'zilari ko'l tomonga. Yana ba’zilari tog'larga borishni xohlabdilar,
ba'zilari esa butalar tomonga.
Hech birining xohlagani bo'lmabdi. To'r bilan birgalikda hammasi yerga
qulabdi. Ovchi ham kelib hammasini tutib olibdi.
"...Bir biringiz
dan
ayrilmanglar,
chunki
podadan ayr
ilgan qo'yni
bo'ri yeydi."
(Nasoiy, Imo
mat 48)
Bechora qushlar Payg’ambarimiz
solallohu alayhi vasallamning shu
hadisini bilganlarida edi, faqat bir
tomonga uchishgan va ovchining
qo'liga ham tushmagan
bo’lishar edi.
8•9
4
lar
h
uc
a
B ol
un
Tikon
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
Qadimda mamlakatlarning
birida dahshatli jazo turi bor
edi.
Aybdor deb topilgan odamlarni och sherlar
qafasiga tashlab, ularni yem qilardilar.
Odamlar esa yig'ilib, bu dahshatli manzarani
tomosha qilardi.
Bir kuni navbatdagi aybdorni
jazolamoqchi bo‘lishdi. Gunohkor
xo'jayinining uyidan qochib ketgan bir
qul edi. Baland devorlar bilan o'ralgan
maydon o'rtasiga qulni turg'izib qo'yib,
o'n kun davomida och qoldirilgan
sherni qo'yib yuborishdi.
Bechoraga vajohat bilan bostirib
kelayotgan sher birdan to'xtab,
qulning qo'llarini yalay boshladi. Bu
holatdan hamma hayratda qolgan edi.
Quldan buning sababini so'rashganida, u shunday dedi: – Bir vaqtlar
bu sherni o'rmonda uchratib qolgan edim. Panjasiga bir tikan botgan
ekan. Og'riqdan tinmay ingrardi. Qo'lidan tikanni olib tashlaganimdan
so'ng u bilan do'st bo'lgan edik.
Bu voqeani eshitgan odamlar juda
ta'sirlanib, qulni ham, sherni ham ozod
qildilar. Ular qulning orqasida mushuk kabi
Rahm qilgan
aylanib yurgan sherning harakatlarini
ga
Alloh ham r
ahm qiladi.
hayrat bilan tomosha qilib qolishdi.
Siz y
yuzidagilarg
a rahm qilin er
g
osmondagila
Payg‘ambarimiz (solallohu alayhi
r ham sizga ki,
rahm
vasallam) naqadar to'g'ri aytganlar:
qilsin.
(Termiziy. B
irr 16)
10 • 11
4
lar
h
uc
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
Palto
Cho‘pon Ahmad juda dardli edi. Dahshatli urush yillarida
ko‘p narsasini yo'qotgandi. Xotini o'lgan, bolasi esa izsiz
yo'qolgan edi. Shahardagi ishidan ham ayrilganidan keyin
chekka joylarda cho'ponlik qilishni boshlagandi.
Bir kuni yo'l chekkasida qo'ylarini o'tlatayotib, ot aravada kasal bir kishini
shaharga olib ketishayotganini ko'rib qoldi. U kishi o'zidan ham faqir ekanligi
ko'rinib turardi. Kiyimi yupunligi sabab tinmay qaltirardi. Cho'pon Ahmad
ancha yillardan buyon kiyib yurgan paltosini chiqarib, o'sha xasta kishiga
kiygizdi. U kishi kasalxona dahlizida davolanish uchun navbat kutib o'tirarkan,
bir yigitning "Ota" degancha unga qo'l uzatayotganini ko'rib hayron bo'ldi.
Boshini ko'tarib unga qaradi. Qarshisidagi yigitni taniy olmadi. Yigit ham
hayron qoldi.
- Kechirasiz, ustingizdagi paltoni ancha yillardan buyon ko'rmagan otamning
paltosiga o'xshatdim. Sizni otam deb o'ylabman, – deya uzr so'radi. Xasta
kishi uning otasi kimligiga qiziqdi. Biroz suhbatdan keyin, bola Ahmadning o'g'li
ekanligini bildi. U adashmagani, palto haqiqatdan ham uning otasiniki ekanligini
aytdi. Muolajalar tugagandan so'ng, ular birgalikda cho'pon Ahmad tomonga
qarab yo'lga chiqdilar.
Payg'ambarimiz sollallohu
alayhi vasallam bir
hadislarida shunday
deganlar:
shilik qilsa,
"Kim bir yax
obar
unga o'n bar
qaytarulur."
ati)
oriy rivoy
x
u
B
m
o
(Im
12 • 13
4
lar
h
uc
a
B ol
lar
h
uc
un
S
I
D
Kunlarning birida vazir o'zining yordamchilari bilan
birga bozorda aylanib yurib, to'satdan yo‘llari qul bozoriga
tushibdi. Erkinligidan ayrilgan bechoralar, bu yerda birma-bir
sotilayotgan edi.
Vazir asirlarga yaqinlashib, ularni yaqindan ko'rmoqchi
bo'ldi. Asirlikdagi bir keksa odam vazirga murojaat qilib:
"Janob, sallangizda dog' bor ekan", - dedi.
Vazir sallasini yechib qaradi. Qul to'g'ri
aytgan edi. Demak, ancha soatlardan
buyon shunday aylanib yuribdi.
4
h
Va buni barcha ko'rgan edi. U
juda uyalib ketdi. U odamlariga
bir-bir qarab achinib shunday
dedi:
"Meni bunday holda yurishimga
ko'z yumdingiz. Sallamdagi dog'ni
ko'rsangiz ham ovoz
chiqarmadingiz. Mening haqiqiy
do'stim mana shu qul ekan.
Ammo, men uni do'stim
ekanligini bilmas ekanman.
Do'stimning esa qul sifatida
sotilishiga rozi bo'lmayman. Darhol
uni sotib olib, ozod qiling".
"Mo'min mo
'minning
ko'zgusidir"
(Imom Abu D
ovud rivoyat
i)
Bu voqeani unutib qo'ymasliklari
uchun vazir Rasululloh sollallohu
alayhi vasallamning quyidagi
hadislarini qo’g’ozga yozib
odamlariga jo‘natdi.
14 • 15
Aalari
H
0 ikoy
Oyna
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
SHAFQATSIZ
Yoz kunlarining birida bolalar soy bo'yida o'ynashardi.
Ular orasida G'affor ismli bir bola ham bor edi. Hayvonlarga
qiladigan qiynoqlari tufayli bolalar unga "Shafqatsiz" deb laqab
qo'yishgandi. G'affor yangi va yanada qiziqarli o'yin o'ynashni xohlayotgan edi,
lekin taklif qilingan o'yinlarning hech biri unga yoqmayotgandi. O'ziga o'xshash
ikki-uch fikrdosh do'stlarini bir chekkaga chaqirib, alohida gaplashganidan keyin,
boshqa bolalarga zo'r bir o'yin topishgani haqida aytishdi. Boshqa bolalar ham
bu o'yinga juda qiziqib qolishdi.
G‘affor va uning do'stlari endigina shaharga ko'chib kelgan, hali suzishni
bilmaydigan Alining yoniga sekingina yaqinlashdilar. Keyin bechoraning qo'lidan,
oyog'idan ushlab soyga uloqtirishdi. Katta vahima ichida Ali bir necha bor
suzishga urindi, ammo u suzishni bilmas edi. U borgan sayin suvga cho'kib keta
boshladi. U: "Yordam bering!" - deb qichqirib, chirangani sayin, G'affor va
do'stlari qah-qah otib kulishardi.
Bolalardan biri tezda yechina boshladi. Bu Ismoil edi. Jasur bola bo’lgani uchun
faqatgina u G'afforga qarshilik qila olardi. Aliga qilingan yomonlikni ko'rgan
zahotiyoq chidab tura olmay isyon ko'targandi. Soyga sakrab tushib, Alini
qirg'oqqa chiqarib olishi uchun bir-ikki daqiqagina kifoya qildi. Boshqa bolalar
Ismoilni tabriklashdi. O'sha yerdan o'tib borayotgan bir odam nimalar
bo'layotganini ko'rib turgandi. Ismoilning boshini silagach, chiroyli kiyingan, yuzi
nurli bu odam shunday dedi: "Bolam, payg'ambarimiz salollohu alayhi vasallamning
buyurganlarini qilding. Alloh sendan rozi bo'lsin".
Rasululloh alayhi salom bir hadisi shariflarida shunday dedilar:
sulmonning
Musulmon mu zulm ham
nga
birodaridir. U shlab ham
ta
qilmaydi, uni
g
im birodarinin
K
i.
d
y
a
m
'y
o
q
ning
qilsa, Alloh u
o
v
a
r
i
in
t
ja
o
h
qiladi.
hojatini ravo
Buxoriy va M
uslim rivoya
ti
16 • 17
4
lar
h
uc
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
Sharpa
Bir savdogar kechqurun uyiga qaytayotgan edi. Tunni
bir devor tagida o'tkazmoqchi bo'lgan keksa bir odamga
ko'zi tushdi. Farzandlarimiz qo'rqadi deb, kambag'alni hech kim
uyiga kirgizmagan edi. Savdogar unga issiq ovqat, toza kiyim va yotadigan
joy ham berdi.
h
Deraza tagida uxlab yotgan kambag'al, yarim tunda hayajonlanib uyg'onib ketdi.
Oyning zaif nurida ikki qaroqchi derazadan yashirincha kirishga urinardi. Ular
savdogarni o'ldirib, pullarini o'g'irlashmoqchi edi. Kambag'al qo'llarini ko'tarib:
“Hoy! Nima qilyapsiz?" - deb baqirdi.
Uni oq shim va ko'ylakda ko'rgan o'g'rilar:
"Oyijooon!.. Bu yerda sharpa bor ekan", - deb o'zlarini
tashqariga otishdi. Birining oyog'i singan, ikkinchisining
boshi yorilgan edi. Shovqindan uyg'ongan xonadon ahli
qaroqchilarni tutishdi.
Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallam aytganlar:
Madomiki, b
birodarining anda
xizmatida
bo'lar ekan,
A
uning xizma lloh ham
tida bo'ladi.
(Tabaroniy
rivoyati)
18• 19
4
lar
h
uc
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
JANNATDAGI
QO’SHNI
Bir paytlar sultonlardan biri shaharni aylanish uchun
tashqariga chiqibdi. Tanib qolmasliklari uchun kiyimini
almashtirib, o‘zi bilan yoniga bir qulni ham olibdi. Xalqi uning
hokimiyati haqida qanday fikrda ekanligini bilmoqchi edi. Qish fasli ekan.
h
Sovuq doimgidanda kuchaygan edi. Uning yo'li bir masjidga tushdi. Ikki
bechora faqir bir burchakda qaltirab o‘tirishardi. Ularning boradigan boshqa
joyi yo'q edi. Sulton ularning nima deyishayotganiga qiziqib yonlariga bordi.
Kambag'allarning biri sovuqdan shikoyat qilardi:
"Ertaga jannatga kirsak, sultonimizni u yerga qo'ymayman! Agar uni jannat
devoriga yaqinlashayotganini ko'rsam, oyoq kiyimimni yechib, boshiga uraman".
Ikkinchisi qiziqib so'radi:
"Nega uni jannatga kirishini xohlamayapsan?"
"Albatta xohlamayman-da. Biz bu yerda muzlab o'tirganimizda, u o'z saroyida
rohatlanib o'tiribdi. Bizning ahvolimizdan xabari ham yo'q. Ammo jannatda
menga qo'shni bo'ladigan bo'lsa, men bu qo'shninichilikdan norozi bo'laman,
do'stim," - dedi. Ular kulishdi.
Sulton quliga:
"Bu masjid va uning odamlarini unutma," - deb tayinladi.
Saroyga qaytgach, odamlarini masjidga jo'natdi. Ikki bechorani olib saroyga
keltirishdi. Kambag'allar ahvollari nima bo'lishini o’ylab qo'rqib turganlarida,
ularni yaxshi jihozlangan, shinam xonaga joylashtirdilar. "Shu yerda yeb-ichib,
uxlab, sultonimizga duo qilasizlar. Jannatda sizlar bilan qo'shni bo'lishlariga
qarshilik bildirmaysizlar," - deyishdi. Sultontonning qalbi pok va juda yaxshi
inson ekan-a?
Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam
kambag'allarga yordam beradiganlarni
shunday maqtaganlar:
o
inning duny
'm
o
m
ir
b
Kim
yengillatsa,
i
in
ir
b
n
a
t
g'amlarid
uning oxira
Alloh taolo ngillatadi.
e
g'amlarini y
oyati)
(Muslim riv
20 • 21
4
lar
h
uc
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
TISH DORISI
Bir shahar restoraniga yaxshi
kiyingan xorijlik odam kirdi. U
ofitsiantga: "Menga yaxshi pishirilgan
go'sht keltiring. Yana salat ham," - dedi.
Erkak birinchi luqmani og'ziga solar-solmas:
"Ay! Yana tishimning og'rig'i tutdi," - deya baqirdi.
Qo'lida katta sumka ko'targancha boshqa bir
xorijlik uning yoniga yaqinlashdi. U sumkasidan
kichik bir shisha idish chiqardi. Qo'lidagi paxtani
shishaga botirib: "Iltimos, og'riyotgan tishingizga
suring," - dedi. Odam aytganini qildi. Keyin birdan
xursand bo'lib, baqirib yubordi: "Ajoyib, men
og'riqni his qilmayapman!" - deb hayqirdi. Hamma
bu ajoyib doridan sotib olish uchun katta sumkali
odamning yoniga yig'ildi. Ko'p o'tmay, sumkadagi
barcha shishalar sotildi.
h
Oradan bir soat o'tgach, tishi og'rigan va unga dori sotgan odam vokzalda
uchrashishdi. O'sha shaharchada ishlar yaxshi ketayotganini aytib, bir-birlarini
tabriklashdi va birozdan keyin keladigan poyezdni kuta boshlashdi. Shu payt ikki
politsiyachi ularni hibsga oldi. Soxta dori ichganlardan biri dardidan qutula
olmagach, to'g'ri militsiyaga buning xabarini bergan edi.
Nazoratchi ularni oldiga olib: "Siz qaysi dindasiz?" - deb so'radi. Boshlarini
yerdan ko'tarmay: "Biz musulmonmiz, alhamdulillah!" - deyishdi. Buni eshitib bosh
nazoratchining yanada jahli chiqdi.
Kim bizni aldasa, bizdan
emas.
(Muslim rivoyati)
Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallam:
"Kim bizni aldasa, bizdan emas!"- deb
aytganlarini bilmaysizlarmi deya ularni bu
ishlari uchun jazoga tortdi.
22 • 23
4
lar
h
uc
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
HAMYON
Bir kuni badjahl bir savdogar bozorni kezib yurib ichida
sakkiz yuz tilla tanga bor hamyonini yo'qotib qo'yibdi. Chapga,
o'ngga yuguribdi, lekin hamyonini ko'rgan birortasini uchratmabdi.
Darhol bir jarchi yollab, pulini topgan odamga yuz tilla oltin berishi haqida
e'lon qildiribdi.
h
Yo'qolgan hamyonni halol va to'g'ri odam bo'lgan etikdo'z Vali amaki topib
olgan edi. Vali amaki hamyonning egasi topilguncha uni o'zida saqlab turishga
qaror qilgandi. Jarchining ovozini eshitiboq darrov savdogarning oldiga borib
hamyonini topshirdi. Savdogar juda ziqna, yolg'onchi, yaxshilikni bilmaydigan
nodon odam edi. U hamyoni topilganidan juda xursand bo'lgandi, ammo buni
hech kimga sezdirmadi. Darrov hamyonini ochib, tangalarni hisoblagandan
so'ng: "Voy birodar! Sen zotan olishing kerak bo'lgan pulni olib bo'libsan" - deb
bechora etikdo'zga yana tuhmat ham qilibdi. Etikdo'z Vali shartta
savdogarning yoqasidan olib: - Menga qara, hoy nomard! - debdi. - Men faqir
bir odamman, ammo o'g'ri, yolg'onchi emasman. Va'da qilgan pulingni
bermasliging mumkin, ammo menga tuhmat qila olmaysan. Beor tujjor so'zida
turib olavergach mahkamaga boradigan bo'lishibdi. Qozi afandi ikkala tarafni
ham yaxshilab eshitgandan so'ng tujjorning yolg'on gapirayotganini bilibdi. Uni
yaxshilab jazolashni o'ylabdi, ammo jaxli chiqqanini sezdirmabdi. Qarorini
shunday bildiribdi: -Tujjor hamyonidan yuz tilla olinganini aytyapdi. Etikdo'z esa
olmadim, - deyapti. Men ularning ikkisiga ham ishondim.
Ikkalasi ham to'g'ri aytyapdi. Ma'lum bo'ladiki, etikdo'zning topib
olgan hamyoni boshqa birovga tegishli, egasi chiqquncha unda
turadi. Hasis boy qilgan nohaqligidan pushaymon bo'ldi. Ammo endi
g'isht qolipdan ko’chgan edi. Bu yaxshilikni
bilmaydigan tujjorning holi
Payg'ambarimiz solallohu alayhi
dan bo'lgan
r
la
m
a
d
O
vasallamning ushbu hadislariga
hilik
minnatdorc
a
k
ik
il
h
s
x
juda mos:
a
y
m
lmagan oda
izhor qila o r qila olmaydi.
m shuk
Allohga ha
ivoyati
Termiziy r
24 • 25
4
lar
h
uc
B
la
ola
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
ZAHAR
Husayn amaki shahardan qishloqqa qaytayotgan edi.
Bozorga olib chiqqan barcha mollarini sotganidan
juda xursand edi. U bir chashma yonida biroz dam oldi.
"Hatto eshak ham yoyilib dam oladi, men ham shu daraxt tagida ozgina
mizg'ib olay,"- dedi. Ko'zlar endi uyquga ketayotganda birdan pullari esiga
tushdi. Ularni xavfsiz joyga qo'yish kerak edi. U sumkasini
ochib qaradi. Hammasi joyida turardi. U xaltani ko'ylagining ichiga
tiqib qo'ydi va uxlay boshladi.
Afsuski, o'sha paytda daraxtga chiqib olib uni kuzatib
o'tirgan qaroqchi hammasini ko'rib turardi. Umri
odamlarni tunash bilan o'tayotgan bu odamning ko'zlari
quvnab ketdi. U sekin daraxtdan pastga tushdi.
Cho'ntagidan bir qamish va zahar solingan idish chiqardi.
Qamishning ichiga zaxar solib, qattiq
uyquga ketgan Husayn amakiga
yaqinlasha boshladi. Zaharni
uning og'ziga puflab osongina uni
o’ldirib pullariga ega chiqmoqchi
edi.
Qaroqchi zaharni puflamoqchi
bo'lganida, Husayn amaki birdan aksirib
yubordi. Hamma zahar bu yomon niyatli
odamning og‘zini to'ldirdi va bir zumda
uni o'ldirdi.
Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallam
bu mavzuda naqadar go'zal hadis
aytganlar:
higa zarar
Kim biror kis ,
yetkazsa
am zarar
Alloh unga h i.
yetkazad
ivoyati
Termiziy r
26 • 27
4
r
h
uc
B
la
ola
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
KAMAR
Abror qobiliyatsiz bir bola edi. O'zining qo'pol xattiharakatlari, oxiri yo'q janjallari bilan aka-ukalarini
xafa qilardi. Bu hol onasini juda ranjitar edi.
- O'g'lim, hech kimning dilini og'ritma. Yomon so'zlar aytma, - deb o'git
berardi. Lekin har gal o'zini haq deb da'vo qiladigan quloqsiz bola: - Mening
aybim yo'q. Ular meni shunday qilishga o'zlari majbur qilishyapti! - derdi.
Bir kuni onasi: - Bugun kechgacha hech kim bilan urushmasang, senga
do’konda ko'rib, yoqtirib qolgan kamaringni olib beraman, - dedi.
Bu suhbatni eshitgan boshqa aka-ukalari uni g'azablantirish uchun har xil
yo'llar tutishdi. Biroq o'zini tiyishga qaror qilgan Abrorning jahlini chiqara
olmadilar. Kechqurun onasi unga shunday gaplarni aytdi: - Bir kamarga
ega bo'lish uchun o'zingni qo'lga ola bilyapsan. Buni kichik narsalar uchun
emas, Allohga yoqish uchun qilishing kerak! - dedi.
Koshki, kimdir Abrorga payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallamning ushbu
hadislarini aytib berganida edi.
Garchi haq
bo'lsa ham
janjallashis
hni tark et ,
gan
kishi uchun
men jannat
dan
bir uyga ka
filman.
Termiziy riv
oyati
28 • 29
4
r
h
uc
B
la
ola
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
G'AZAB
Xolid kuchli bola edi. Bir stulni qo'lini
bukmasdan, bitta qo'lida ko’tara olar edi.
Maktabda kurash tushib, u mag'lub eta
olmaydigan hech kim yo'q edi. Eng ko'p
Nuriddin bilan kurash tushardi.
Bir kuni yana maktab hovlisida
bellashadigan bo'lishdi. Kurashda yutqazgan
Nuriddin sinfga kirgach, Xolidning
daftariga chizib tashladi. Xolidning bundan
qattiq jahli chiqdi. U do'stiga otildi va
yuziga bir musht tushurdi.
Nuriddinning burnidan oqayotgan
qon kiyimini ham, sinfni ham iflos qildi.
Butun sinf bu holatdan norozi edi.
O'qituvchi Xolidga tanbeh berayotib
Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallamning
ushbu so’zlarini eslatdi:
shib yiqitgan
Birovni kura
balki jahli
polvon emas,
abini yutgan
z
'a
g
a
d
n
a
q
chiq
dir!
odam polvon
oyati
Buxoriy riv
30 • 31
4
r
h
uc
B
la
ola
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
MUSOBAQA
Husniddin juda yaxshi bola edi. Afsuski, bir baxtsiz
hodisa tufayli ko'zidan ayrilgan edi. Lekin u o'zini yo'qotmay
boshqalarning yordamisiz ham yashay olishi mumkinligini
ko'rsatgandi. Hatto tez-tez qishlog'idan shaharga yolg'iz o'zi
borib-kelib turardi.
Shu qishloqda Murtazo ismli maqtanchoq bir bola ham yashardi. U Husniddinni
masxara qilish niyatida:
- Men bilan shahargacha kim birinchi borishda bellashasanmi? - dedi.
Husniddin bu taklifni jiddiy qabul qildi: - Roziman! Ammo poygada g'olib bo'lsam,
menga kurtkangni berasanmi? -dedi. Murtazo bu gapga qah-qah otib kulib
yubordi va: -"Agar g'alaba qozonsang, bu seniki bo'ladi," - dedi u.
Husniddin:
- Yana bir shartim bor, qaysi payt poyga qilishimizni men o'zim aytaman," dedi. Musobaqada g'olib bo'lishiga qattiq ishongan Murtazo: - Xohlagan
shartlaringni qo'yishing mumkin, men roziman, - deb kulishda davom etdi.
Qop-qorong'u tunda, o'rmon yo'li bo'ylab shahargacha kim birinchi borishga
musobaqalashadigan bo'lishdi. Husniddin uchun tun va kunning farqi yo'q edi. U
yo'lga tushdi. Ammo Murtazo o'rmonda adashib qoldi. Chuqurlarga tushib
ketib, daraxt shoxlari yuzini tirnadi. Shaharga Husniddindan yarim soat o'tib
keldi. Bechora Murtazo payg'ambarimizning (solallohu alayhi vasallam) quyidagi
hadislarini eshitgan bo’lganida edi, balki
o'zini bunday tutmagan bo’lardi:
Alloh taolo:
an
'ling, sizlard
"Kamtar bo
bir odamga
a
q
h
s
o
b
i
h
i.
biror kis
deya bildird
!"
in
s
a
m
n
a
maqt
yati
Muslim rivo
32 • 33
4
r
h
uc
B
la
ola
r
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
OLTINLAR
Aziza o'ziga bino qo'ygan, takabbur qiz edi. Otasidan
ayrilgach, u juda g'amgin bo'lib qolgan edi. Uylarining bog'ida
o'zi bilan o'zi yolg'iz o'ynab yurardi. Chunki ularning yon qo'shnilari
kambag'al bo’lganligi uchun ularning kichik qizi Bahora bilan o’ynashni
istamas edi. Bir kuni Bahora Azizaning oldiga yugurib keldi: - Otam og'ir kasal.
Balki u so'nggi damlarini yashayotgan bo’lishi ham mumkin. Sizni tezda chaqirib
kelishimni aytdilar, otam sizni ko'rmoqchi. Sizga aytadigan juda muhim
gaplari bor ekan!" - dedi. Aziza qoshlarini chimirdi. - Kambag'al odam menga
nima ham derdi. Uyingiz ham iflos bo'lsa kerak, yomon hidi ustimga
ham urib qolmasin, - dedi u. Birozdan so'ng,
Bahora yig'lab yana keldi:
- Dadamning sizga aytadigan gaplari
haqiqatda juda muhim ekan. Otangiz
o‘limidan oldin oltinlarini bir joyga ko'mib
qo'ygan ekan. Uning qayerda ekanligini faqat
otam bilar ekanlar. Siz ulg'ayguningizcha u
oltinlar haqida gapirmaslikga va'da bergan ekanlar.
h
Endi o‘lishlari oldidan tillalar qayerdaligini sizga aytmoqchilar. Shoshiling! - dedi. Bu
so'zlarni eshitgan Aziza Bahoralarning faqirona uyi tomon chopib ketdi. Ammo
juda kech bo'lgan edi. Bahoraning otasi allaqachon jon taslim qilib bo'lgan edi.
Azizani o'zidan juda jahli chiqdi. Qilgan ishidan qattiq afsus chekdi. Bu o'ziga bino
qo'ygan qizning yo'qotgan narsasi faqat oltinlar edimi?!
Nima deb o'ylaysiz?! Yo'q. Agar bu yomon xulq-atvoridan voz kechmasa,
oltinlarni yo'qotganidek, jannatdan ham mahrum bo'lishi aniq.
Qalbida zar
racha kibri
bo'lgan kims
a jannatga
kirmaydi.
Muslim rivoy
ati
Qarang, Payg'ambarimiz solallohu alayhi
vasallam bunday toifa odamlarga nima
deganlar:
34 • 35
4
h
uc
B
la
ola
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
O'G'RI
Nuriddin otaning kichik bir dehqonchiligi bor edi.
Hech kimning ishiga aralashmagani, bekorchi gaplar
gapirmagani uchun ba'zilar uni qo'lidan ish kelmaydigan omadsiz
deb o'ylashardi. Kunlardan bir kun Nuriddin otaning eshagi o'g'irlandi.
Nuriddin ota yangi eshak sotib olish uchun bozorga bordi. U bozor aylanib
yurib o‘z eshagini ko'rib qoldi.
- Bu eshak meniki. Uni o'tgan hafta o'g'irlab ketishgandi, - dedi u.
O'g'ri yaramas odam edi.
- Siz adashyapsiz, men buni kichik paytidan boqib katta qilganman, - dedi.
Nuriddin otaning xayoliga bir fikr keldi. Qo'llari bilan eshakning ko'zlarini
berkitib o'g'ridan so'radi:
- Agar eshak rostdan seniki bo'lsa ayt-chi, uning qaysi ko'zi ko'r?
Kutilmagan savoldan dovdirab qolgan o'g'ri:
"O'ng ko'zi," - dedi.
Nuriddin ota eshakning o'ng ko'zini ochdi.
- Ko'rdingmi, o'ng ko'zi sog’lom! – dedi.
Bu safar o'g'ri:
"Men shoshib qoldim, aslida uning chap ko'zi ko'r edi," - dedi.
"Yana adashding," - dedi Nuriddin ota va eshakning chap ko'zini ham ochdi.
Atrofga to'plangan bozordagilar eshakning ikki ko'zi ham sog'lomligini ko'rib,
bu yolg'onchi o'g'rini ushlab, mirshablarga topshirishdi.
Nuriddin ota esa eshagiga minib, qishlog'iga qaytdi. Hamma uning qanchalik
aqlli ekanligini tushunib yetgandi. Payg'ambarimiz
solallohu alayhi vasallam o'g'irlik
qiluvchini la'natlaganlar
va shunday deganlar:
hning la'nati
"O'g'riga Allo
bo'lsin!"
ati
Buxoriy rivoy
36 • 37
4
r
h
uc
B
la
ola
r
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
LUQMA
Bahodir yaxshi bola edi. Otasi boy bo'lganligi uchun
xohlagan hamma narsasiga ega edi. Afsuski u kambag'al
va faqir insonlarni qanday hayot kechirishini bilmas edi.
Bir kuni o'yin maydoniga ketayotganida Bahodirni izidan it
quva boshladi. U tor ko'chaga kirganida it unga yetib oldi. Ayni shu
payt oyog'i toshga qoqilib Bahodir yerga yiqildi. Ko'zini ochganida o'zi
tengi bir bola va bir ayolni ko'rdi. Mahmud va onasi Bahodirni itdan
qutqarib olgach, uni uylariga olib kirib uning yuzidagi kirlarni artishgan
edi. Bahodir ularga minnatdorchilik bildirdi. Ularning uyi, hayoti
naqadar oddiy va sodda ekanligi ko'rib hayratda
qolgan edi.
O'sha kuni kechqurun u uyida dasturxon
atrofida o'zini noqulay his qildi. Yemoqchi
bo'lgan narsalari tatimayotgan edi.
Ertasi kuni onasi u uchun tayyorlagan
ovqatlarni olib Mahmudning uyiga
qarab yo'l oldi. Ovqatini Mahmud
bilan birga yedi. Ular bilan juda
yaqin do'st bo'lib qolishdi.
Qalbi go’zal va mehribon Bahodir,
Payg'ambarimizning (sollallohu alayhi
vasallam) ushbu hadisi
shariflariga mos amal qildi:
Kimki o'zi to
'q bo'lib,
qo'shnisi och
bo'lgan holda
kunni o'tqazs
a
iymon keltirm , menga
agan bo'ladi.
Hasan Marv
aziy
38 • 39
4
h
uc
B
la
ola
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
PUL
Ramazon kunlaridan biri edi. Ahmad iftorlikka
non olish uchun nonvoyxonaga chiqqandi. Nonvoyxona
oldida navbatga turganlar ko'p edi. Iftorlik yaqinlashgani
sayin navbatda turganlar sabrsizlana boshladi.
Nonvoy ulardan ham ko'proq shoshayotgan edi. Navbati kelganlarga ham
non berib, ham pulini olish osonmas edi. Iftorlik kiray deb qolganida
navbat Ahmadga kelgandi. Yaxshigina charchagan nonvoy adashib
Ahmadga ko'p pul berib yubordi. Ahmad turib qoldi. Nonvoyning yuziga
hayron bo'lib qaradi.
h
Nonvoy: "Nima bo'ldi, o'g'lim?" - deb so'radi?
Ahmad: "Yo'q, hech narsa" - degancha pullarni olib uyi tomon yugurib
ketdi.
Iftorlik qilishayotganda Ahmadning xayoli parishon edi. Uxlash uchun
yotarkan, bezovtaligi ortdi. Xuddi, ko'rinmaydigan bir kishi uni hisob-kitob
qilayotgandek edi: "Nega unday qilding? Sening haqqing bo'lmagan pulni
nima uchun olding?" - derdi. Bo'lgan ishlarni onasiga aytishni o'yladi. Ammo
keyin voz kechdi. Onasi uni albatta koyir va jahli chiqardi.
Kechqurun uyqusida tushlar ko'rdi. Ertalab uyg'ongandan keyin ichidagi
bezovtalik hamon uni qiynayotgan edi. Devor taqvimini yirtib, undagi
yozuvni o'qiy boshladi.
Taqvimda Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallamning bir hadisi sharifi
yozilgandi. Ahmad juda uyalib ketdi. Payg'ambarimiz alayhissalomning bu
hadisi xuddi uning uchun aytilgandek edi. Darrov nonvoyxonaga bordi.
Haqqi bo'lmagan pulni uzr so'rab qaytarib berdi.
h
hingni g'as
Gunoh - ic shqalar
o
qilgan va b magan
la
bilishini xox ...
narsadir
oyati
Muslim riv
40 • 41
4
r
h
uc
a
B ol
lar
h
uc
un
S
I
D
Sovuq bir qish kuni edi. Iso maktabga ketayotib bir
kambag'al bolani uchratib qoldi. U bola qalin kiyinmagan ekan.
Oyog'idagi tuflisidan suv kirayotgani va sovuq
qotayotgani yaqqol ko'rinib turardi. Isoning qalbida yordam
berish hissi uyg'ondi.
Uning oilasi unchalik boy emas edi. Lekin ular hech kimga muhtoj bo'lmasdan
yashab kelishayotgan edi. U faqir bolani izidan kuzata boshladi. Uni o'zi
o'qiydigan maktabga kirganini ko'rib hayron bo'ldi. Uni oldin ko'rganmi, yo'qmi,
eslay olmayotgan edi. Unga yordam berish uchun nima qilish kerakligi haqida
o'ylay boshladi. Biror chora topa olmadi. Ikki yildan beri kiyib yurgan etigini
yechib bersa, o'rniga o'zi kiyish uchun hech narsasi yo'q edi.
4
h
U tushlik uchun tanaffus berilganda
bolani izlab topdi. U bilan do'st bo'lishni
xohlayotganini aytib, ikkisi ahdlashdi.
Bechoraning otasi bir necha yil oldin
vafot etgan edi. U onasi va ikkita kichik
ukasi bilan yashar ekan. Ular mahallaga
yaqinda ko'chib kelishgan ekan. Iso
sumkasidagi shirinliklarni u bilan baham ko'rdi.
Kechqurun otasiga: - Ustozimiz bir topshiriq berdi, - dedi.
Ustozimiz: "Barchangiz kambag'allarga qanday yordam berish kerakligi haqida
o'rganib keling", - dedilar. Otasi unga bir qancha maslahatlar berdi.
Kambag'allarga qanday yordam berish kerakligi haqida aytib berdi.
Kim bir yax
shilikka
dalolat qilsa
, unga o'sha
yaxshilikni q
ilganning
ajridek ajr
beriladi.
Muslim rivo
yati
Ertasi kuni Iso maktabdan chiqib to'g'ri
xayriya jamg'armasiga bordi. U yerda
ko'rgan yuzi nurli bir odamga o'zining faqir
do'sti haqida gapirib, unga yordam
berishlari kerakligini aytdi. Bu qalbi go'zal
odam Isoning xatti-harakatidan xursand
bo'ldi va tabrikladi. Do'sti qayerda
yashayotganini bilib olishini istab, unga: —
Alloh ham, Payg'ambarimiz solallohu alayhi
vasallam ham sendek bolalarni yaxshi
ko'radi. Chunki sen Payg'ambarimizning
quyidagi hadislariga mos harakat qilding:
42 • 43
Aalari
H
0 ikoy
SABABCHI
B ol
un
hik
oy
IS
BEKINMACHOQ
Ehson do'stlari bilan bekinmachoq o'ynayotgan edi.
Hamma yashirinish uchun har yerga tarqalgach, Ehson
yo'lning chetidagi ulkan chinor daraxtining orqasiga yashirinib
oldi. Do'sti Ma'ruf uni topishi qiyin edi.
Ayni shu paytda shaharda mehmon bo'layotgan bir notanish xorijlik, oq soqolli
kishi chinor daraxti orqasida yashirinib turgan Ehsonga yaqinlashdi.
– O'g'lim, sendan bir manzil so'ramoqchi edim, - dedi.
Ehson cho'chib ketdi va qo'llari bilan og'zini yopib: "Gapirmang!" deya
ishora qildi. Nega jim turish kerakligini tushunmagan chol hayrat bilan Ehsonga
qaradi:
- Nega gapirmasligim kerak ekan, o'g'lim? Sendan bir narsa so'rayman. Bilsang
ayt. Bilmasang jim tur. Rosti bu shahar bolalari juda g'alati ekan, - deb
ming'irladi. Daraxt ortida kim bilandir gaplashayotgan cholni ko'rgan Ma'ruf u
yerda bir do'sti yashiringanini tushundi. U oyoq uchida daraxt tomon yurib
bordi.
Toqati toq bo'lgan chol: - Afsuslar bo'lsin! Bu bolalarga Payg'ambarimiz
solallohu alayhi vasallamning: - "Yo'l so'raganlarga yo'l ko'rsatish savobli
amaldir", degan so'zlarini o'rgatmabdilar, - deya qaytib ketdi. Bu holatdan
so'ng Ehson juda xijolat bo'ldi.
U bekinmachoq o'ynashayotganini ham unutgandi. Yashiringan
joyidan chiqib bu qari nur yuzli odamning
yoniga yaqinlashdi. Undan kechirim so'rab,
ketayotgan joyigacha kuzatib qo'ydi.
'raganga
"Manzilni so
h ham
yo‘l ko‘rsatis
yaxshilikdir."
oyati
Termiziy riv
44 • 45
Dri
A
H al a
ala
40
r
h
uc
B
la
ola
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
G’IRROMCHI
Ali yaxshi bola edi. Lekin hamma bilan janjallashavergani
uchun do'stlari uni yoqtirmasdi. Kuz fasli edi. Kunlardan bir
kuni ko'l bo'yida yig'ilgan bolalar dengiz va ko'llar haqida
suhbatlashishardi. Dengizlarning qanchalik chuqur ekanligi va
suvlari naqadar sovuq ekanligi haqida gapirishardi.
Ali har doimgidek bahslasha boshladi. Do'stlari uning fe'l-atvorini bilgani
uchun tortishib o'tirishmadi. Keyinroq o'zlari to'plagan yupqa va yassi
toshlarni suv ustida sakratishni boshlashdi. Yassi toshlar moviy ko'lning
ustida kaklik kabi sakrardi. Faruqning o'sha kuni juda omadi kelayotgan edi.
U otgan toshlar, suv ustida sirg'alib uzoqlarga sakrab ketayotgan edi.
Faruqqa hasad qilgan Ali: "Qani qo'lingdagi toshlarni bir ko'raylikchi" - dedi.
Faruq kaftini ochib, yig'gan toshlarini ko'rsatdi. Aslida, bu toshlarning
boshqalaridan farqi yo'q edi. Lekin g'irromchi Ali biror bahona topishi kerak
edi. To'g'ri, sen qog'ozdek yupqa toshlarni yig'gansan. Bunday toshlar
kimning qo’lida bo'lsa, albatta, yaxshi sirpanadi-da", - dedi.
Faruq farosatli bola edi. "Bularni ol-da, menga qo’lingdagilarni ber", - dedi.
Ammo baribir hech narsa o'zgarmadi. Avto halokat tufayli oyog'i
shikastlangan Haydar oqsoqlanib Aliga yaqinlashdi: - "Bugun chegaradan
chiqyapsan, do'stim!" - dedi.
Muvaffaqiyatsizligidan jahli chiqayotgan Ali unga: - Bu ishlarga sening
aqling yetmaydi, cho'loq! - deb baqirdi. Alining bu hurmatsizligi boshqa
bolalarning ham jahlini chiqardi. Hammalari unga bu ishi adolatsizlik va
hurmatsizlik ekanligini aytishdi. Alining bu holati payg'ambarimiz solallohu
alayhi vasallamning ushbu hadislariga zid emasmi?
dariga zulm
"Birodar biro
o'rlamaydi va
x
i
n
u
i,
d
y
a
qilm
ni
ydi. Hamda u
a
m
ir
p
a
g
n
'o
yolg
i."
tahqirlamayd
oyati
Termiziy riv
46 • 47
4
r
h
uc
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
OCHKO’ZLIK
Ali va Oysha gilos daraxtiga chiqib, endi qizarib
pishayotgan giloslarni yeya boshlashdi. Daraxt shoxlari
uchidagi giloslar Aliga yana ham yaxshiroq pishgandek
ko'rinayotgan edi. Oysha: "U shoxlar ingichka, sizni
ko'tarmaydi. Bu yerdagilari ham yaxshi pishgan", - deb
ogohlantirdi.
Ammo Alining ko'zi daraxt uchidagi giloslardan boshqasini ko'rmayotgan edi. U
Oyshaning gapiga quloq solmadi. U ingichka shoxlarga chiqish uchun
harakatlana boshladi. Ko'p o'tmay Ali gilos daraxti shoxchasi bilan birga o'zini
yerda ko'rdi. Ali daraxtning katta shoxini ham, oyog'ini ham sindirdi.
U bir necha hafta uyida oyog'i gipslangan va gilos daraxtini uzoqdan tomosha
qilishga majbur holatda qoldi.
h
Alining bu qilgan ishini ochko'zlik deyish mumkinmi? Rasululloh solallohu alayhi
vasallamning quyidagi hadislari insonni naqadar tafakkurga chorlaydi,
.
shunday emasmi?
ir
bolasining b iy
m
a
d
o
r
a
Ag
vod
o'lsa, u ikki ing
b
i
s
la
il
t
iy
vod
i. Un
hini xohlayd narsa
s
'li
o
b
i
s
lo
il
t
qa
oqdan bosh
ko'zini tupr a olmaydi.
toʻldir
ivoyati
Termiziy r
48 • 49
4
lar
h
uc
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
O’G’IL
Bir zamonlar qaroqchilar yo'llarni to'sib, odamlarni talon
- taroj qilar va asir qilib olgan odamlarini qul bozorida sotib
yuborishar edi. Kunlardan bir kun kambag'al bir odam
qaroqchilar qo'liga tushib qolibdi. Qaroqchilar boshlig'i cholga:
- Agar qul bozorida sotilishni istamasang, yuz tilla tanga olib kel,
seni ozod qilamiz, - debdi.
Bechora oilasiga yozgan maktubida:
- Bilaman, meni qutqaradigan pulingiz yo'q. Lekin boshimga tushgan ishlardan
xabaringiz bo'lsin deb yozyapman", - debdi.
Kambag'alning mehribon va jasur o'g'li bor edi. U otasining xatini olishi bilan
qaroqchilar tomon yugurdi:
- Og'alar! - yolvordi u. - Mening otamni tovon pulisiz qo'yib yuboring,demayman. Chunki bilaman, bunday qilmaysiz. Mening otam qari, zaif. Agar uni
sotsangiz ham ko'p pulga sota olmaysiz. Otamning o'rniga meni soting. Shunda
ko'proq pul topasiz, - dedi. Bu taklif qaroqchilarga ma'qul kelibdi. "Bu haqida
boshlig‘imiz bilan gaplashaylik", - deyishibdi.
Mo‘ylovli boshliq bu so‘zlarni eshitib quloqlariga ishonmabdi. Cholning o'g'liga
hayrat bilan qarab: - Qoyil! Dunyoda qanday jasur o'g'illar bor. Bunday
farzandlarga jon qurbon bo’lsin. Insoniylik o'ldimi arslonim? Otangni hech
qanday evazsiz olib ketishing mumkin. boraveringlar, -debdi.
Faqir ota va fidoyi o'g'il xursandchilik bilan uylariga qaytishibdi. Bu voqea bizga
Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallamning quyidagi hadislarini eslatadi:
and otasining
z
r
a
f
ir
b
h
c
He
i,
qilolmas. Illok
haqqini ado
sotib
ul bo'lsa, uni
q
i
s
a
t
o
r
a
g
a
o
a, haqqini ad
olib, ozod qils 'ladi.
qilgan bo
ati
Muslim rivoy
50 •51
4
lar
h
uc
a
B ol
lar
h
uc
un
S
I
D
Abdulloh uloqlarni juda yaxshi ko'rardi. Otasining hadya
qilgan ulog'ini yoz bo'yi mehr bilan ulg'aytirdi. Echkicha uning
ortidan yugurib yurishi, quvlashmachoq o'ynashlari Abdullohga
juda yoqardi. Otasi Abdullohga: "Aslo eshiklarni ochiq qoldirma. Agar
echki ichkariga kiradigan bo'lsa, hamma narsani vayron qiladi," - deb
doimiy tanbeh berardi.
Bir kuni Abdulloh koptogini olish uchun
yugurib uyiga kirdi. Otasining so'zi
esiga tushdi, ammo "tezda qaytaman"
deya eshikni ochiq qoldirdi. Uning ortidan
uloqcha ham kelgandi va uning uyga
kirganini Abdulloh sezmay qoldi. Uloqcha
chiroyli moviy ko'zlari bilan Abdullohning
qayerga ketganini kuzatarkan, zaldagi katta
oyna yoniga keldi. Qarshisida o'ziga o'xshagan bir
uloqni ko'rib unga yaqinlashdi. Bu surbet
hayvonning qo'rqmasdan unga qarshi
kelganini ko'rib, unga haddini bildirib
qo'ymoqchi bo'ldi. Birdan oldinga
tashlanib bor kuchi bilan oynaga kalla
qo’ydi va "tarang" degan bir ovoz
eshitildi. Katta oyna chilparchin bo’lgandi.
4
h
Abdulloh Payg'ambarimiz alayhissalomning yosh
sohobiysi Abdulloh ibn Amrga alohida takidlagan hadislarini
bilganida edi, otasining so’zidan chiqmas edi.
Ota-onaga
itoat qiling!
Hadis
52 • 53
Aalari
H
0 ikoy
ULOQCHA
a
B ol
lar
h
uc
un
S
I
D
Uch ayol qo'llarida to'la xaltalari bilan bozordan qaytib
kelishayotgan edi. Dam olish uchun yo'l chetidagi o'rindiqqa
o'tirishdi. Ular farzandlari haqida suhbatlasha boshladilar.
Birinchi ayol o'g'lining juda chaqqon ekanini, bir necha daqiqa oyog'ini
osmondan qilib qo'llarida yura olishini aytdi. Ikkinchi ayol bulbul ovozli o'g'lining
qo'shiqlarini hamma hayajon bilan eshitishini aytdi.
4
h
Uchinchi ayol esa ularni faqat jimgina tinglar
edi. Nega gapirmaganini so'rashganida: "Mening
o'g'limda aytarli bir fazilat yo'q. Alloh bergan
bir bola-da!" - dedi.
Bu suhbatni eshitib turgan bir chol
ayollarning orqasidan kuzatib kelardi.
Ko'chaning boshiga kelganda ayollar qo'llari
toliqib savatlarini yerga qo'yishdi. Va
charchagan qo'llarini va og'riyotgan
bellarini silay boshladilar. Ularni ko'rgan
bolalari yugurib kelishdi.
Birinchi ayolning o'g'li qo'llarida yurib, uyoqdan
buyoqqa o'tib qaytardi. Ikkinchi ayolning o'g'li tosh
ustiga chiqib o'zining sevimli qo'shiqlaridan birini
kuylashni boshladi. Boshqa ayollar uni hayajon
bilan olqishlashdi. Uchinchi ayolning o'g'li bo'lsa:
"Onajon, sizga yordam beraman," - deb ayol
qo'lidagi savatni ko'tarib oldi.
Qaysi bir mu
sulmonning
ota-onasi bo
'lsa, ularga
yaxshilik qilib
tong ottirga
n
bo'lsa, Аlloh
taolo unga
jannatning ik
ki eshigini oc
hadi
Buxoriy rivoy
ati
Ularni yonidan kuzatib o'tib
ketayotgan choldan farzandlari
qandayligi haqida baho berishini
so'rashdi. Men iste'dodli bittagina
bolani ko'rdim, - dedi chol. U bola
onasiga yordam berish uchun
shoshilgan boladir. U Payg'ambarimiz
solallohu alayhi vasallamning quyidagi
hadislariga uyg'un harakat qildi:
54 • 55
Aalari
H
0 ikoy
TARBIYALI BOLA
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
PLASTIK IDISH
Qariya Abdulhamid juda keksayib qolgan edi. Ko'zlaridan
nur, bilaklaridan quvvat ketgan edi. Qo'llari titragani uchun
qoshiq ushlay olmas, ovqatni nuqul dasturxon ustiga to'kib qo'yar
edi. Uning bu harakatlari o'g'li va kelinini jahlini chiqara boshladi.
Oxiri qariyaning dasturxonini alohida qilishdi.
Uni boshqa joyga o'tkazib, alohida ovqat beradigan bo'lishdi. Kichik nevarasi
Hasan bobosining bu holidan juda qayg'uda edi va ovqat yeyotganida
bobosining qo'lidan tutib, to'kmay yeyishida unga yordam berar edi. Bir kuni
qariya o'gli va keliniga tikilib turgan edi, bexosdan qo'lidagi idishi tushib ketib
sindi. Endi undan yanayam jahillari chiqa boshladi. Ertasiga qariya
Abdulhamidning o'g'li xotiniga plastik idishni ko'rsatib: "Ovqatni mana bu idishga
solib ber," - dedi.
Hasan plastik idishlardan ikkitasini olib: "Keyin bularni saqlab qoying, bular
menga kerak bo’ladi, oyi!" - dedi. Otasi hayron bo'lib so'radi: "Nima
qilmoqchisan ularni?" Hasan shunday dedi: "Qariganingizda men ham sizlarga
shu idishlarda ovqat beraman."
Hasanning otasi va onasi
qariya Abdulhamidga qilgan
ishlaridan juda uyaldilar.
Unga yana yonlaridan joy
berishdi. Abdulhamid otaning o'g'li
va kelini insonlarni jannatga kiritadigan eng yaxshi amal
bu ota-onaga yaxshilik qilish ekanligini bilishganida edi, bunday qilishmagan
bo'lardi.
"Alloh taoloning roziligi –
ota-onaning roziligida, Uning
g'azabi esa – ota-onaning
g'azabidadir."
Termiziy rivoyati
Payg'ambarimiz solallohu
alayhi vasallam shunday deganlar:
56 • 57
4
lar
h
uc
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
QALAM
Kamoliddin kambag'al bir duradgorning o'g'li edi. U qalamini
yo'qotgani uchun yo'l chetida yig'lab o'tirardi. O'sha yerdan
o'tib ketayotgan yaxshi kiyingan bir kishi Kamoliddindan nima
uchun yig'layotganini so'radi. Sababini bilgach, cho'ntagidan
qalamini chiqarib:
- Yo'qotgan qalaming bu
emasmidi? - deya so'radi.
Kamoliddin yig'isini bosishga urinib:
- Yo'q, mening qalamim bunchalik
yaxshi emas edi, - dedi.
Notanish odam Kamoliddinning
halolligini yoqtirib qoldi.
- U holda men bu qalamni
rostgo'yliging uchun senga hadya
qilaman. Iltimos, hadyamni qabul
qil, - deb unga uzatdi.
Payg'ambarimiz solallohu alayhi
vasallam rostgo'ylarga Allohning
mukofoti borligini xabar
berganlar:
yaxshilikka,
To'g'riso'zlik
tga
insonni janna
yaxshilik esa
yetkazadi.
ati
Buxoriy rivoy
58 • 59
4
lar
h
uc
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
YOLG’ONCHI
O'sha kuni mahkamada bir erkak va ayol murojaati
ko'rib chiqilayotgan edi. Qozi afandi o'z o'rniga o'tirgach,
sud boshlandi. Birinchi so'z ayolga berildi. Ayol yonidagi zaif
erkakka ishora qilib: - Bu odam menga tashlandi. Sha'nimga putur
yetkazdi. Men da'vogarman, - deb yig'lay boshladi. Erkak o'zini himoya qilib:
h
- Yolg'on gapiryapti, afandim! Men sotgan qo'ylarimning pulini sanayotgan edim.
Bu ayol yonimga kelib mendan pul berishimni so'radi. Aks holda meni qiyin
ahvolga qoldirishini aytib tahdid qildi. Men taklifini qabul qilmaganimdan so'ng,
baqirishni boshladi. Qozi afandi ularning so'zlariga, o'zlarini tutishlariga qarab,
kim haq, kim nohaq ekanini tushundi. Ammo buni hech kimga sezdirmadi.
Erkakka: - Bechora ayolga ham hujum qilib, yana tuhmat qilib yolg'on
gapirasanmi? Tezda cho'ntagingdagi pullarni unga chiqarib ber. Yoki seni
zindonga tashlashadi, - deya qichqirdi. Qozi afandining bu xatti-harakati
hammani hayratga soldi.
Ayol xursandchilik bilan tangalarni olib, Qozining haqqiga duo qildi-da, jo'nab
ketdi. Keyin Qozi afandi erkakka yuzlandi va ayolning orqasidan borib pulni
qaytarib olishini aytdi. Nima bo'layotganidan hayron bo'lgan odam pullariga
qayta ega chiqishidan xursand bo'lib tashqariga otildi. Birozdan keyin u
ikkalasini yana mahkamaga olib kelishdi. Erkak tinmay ingrab, o'ng-chapini silardi.
Yuzidan esa qon oqardi. Birinchi so'z yana ayolga berildi. Ayolning juda jahli
chiqayotgan edi: - Qozi afandi! Bu zolim menga bergan pulingizni yana tortib
olmoqchi bo'ldi, - dedi.
Qozi afandi: Xo’p, ololdimi? - deb so'radi. Ayol jilmayib:
- Pulimni bu nimjonqa oldirib qo'yadigan darajada zaif emasman, - dedi.
Qozi afandining birdan jaxli chiqib:
- Hoy uyatsiz ayol! O’zingni nomusli zaifa kabi
ko'rsatib, bu odamni senga hujum qilganlikda
likka
ayblading. Agar haqiqatda shunday bo'lganida,
nchilik fojir a
'o
lg
o
y
,
o
r
e
Z
, fojirlik es
)
haqqing bo'lmagan pullarni bermaslik uchun
a
k
k
li
r
o
k
h
(guno
oshlaydi.
chiranganingdek nomusingni ham himoya
do'zaxga b
qilishga bor kuching bilan tirishishing kerak
oyati
Buxoriy riv
emasmidi?! Egasiga pullarini tez qaytarib ber!
Qozi afandi yolg'onchi ayolni jazolashdan oldin
unga ushbu hadisi sharifni eslatdi:
60 • 61
4
lar
h
uc
hik
oy
IS
CHINOR
DARAXTI
Husniddin amaki barmog'i bilan sandiqni ko'rsatdi:
- Qozi afandi! Men o'tgan yili chet elga ketar ekanman, bu
odamga olmos toshli bir uzuk omonat qoldirgan edim. Endi u
uzukni qaytarib olmoqchiman, lekin berishni xohlamayapti, dedi.
Qozi sandiq yonida o'tirgan Suxrobdan so'radi:
- Bu odamning uzugini nega bermayapsan?
Suxrob:
- Yolg'on gapiryapti. Menga uzuk bergani yo'q bu odam,
dedi.
Qozi Husniddin amakidan so'radi:
- Uzugingni bu odamga berganingni ko'rgan bir guvoh
insoning bormi?
- Yo'q, dedi Husniddin amaki. Bir chinor daraxtining
oldida uzugimni u kimsaga berayotganimda yonimizda
hech kim yo'q edi.
Shunda Qozi Husniddin amakiga:
- Tezda u yerga bor va menga o'sha chinor daraxtidan bir dona novda keltir,
- dedi. Suxrobga ham shu yerda kutishini tayinladi.
Ko'p o'tmasdan Qozi janoblari Suxrobga:
- Qayerda qoldi bu Husniddin amaki? Qani ko'raylikchi, shu panjaradan
kelayotganmikin, - dedi.
Suxrob joyidan jilmasdan gapirdi:
- Uch soatdan tezroq kelolmaydi. U joy juda ham uzoqda.
Ey insonlar!
Yolg'on
gapirmanglar
. Chunki yolg
'on
bilan iymon b
ir qalbda
jamlanmaydi!
Termiziy riv
oyati
62 63
Dri
A
H al a
ala
40
r
un
・
B ol
h
uc
Shunda Qozi Suxrobga:
- Ey, yolg'onchi! Uzukni olmagan bo'lsang, chinor
daraxtining uzoqdaligini qayerdan bilasan?
Sen, Payg'ambar alayhissalomning:
-"Ey insonlar, hech qachon yolg'on gapirmanglar,
chunki, yolg'on bilan iymon bir joyda bo'lmaydi," deganlarini eshitmaganmisan? - deya baqirdi.
Keyin unga og'ir jazo tayinladi.
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
AKS SADO
Kichkina Abdurahmon dalada ishlaydigan otasiga
ovqat olib borardi. Olisda, tepalikdagi qoyalarning pastida
bir soyani ko'rdi. Bola deb o'ylab, tik turgan toshga qarab,
"Xoooy!" - deb baqirdi. Tepalikdagi qoyalardan "Xoooy!" degan ovoz eshitildi.
64 65
4
lar
un
・
a
B ol
h
uc
Abdurahmon bu aks sado ekanligini anglamay tosh orqasiga yashiringan
bola meni masxara qilyapti deb o'yladi. "Borsam taziringni beraman" deb
baqirdi. Ayni o'sha ovozda javob qaytdi:
- "Borsam taziringni beraman!"
Qattiq jaxli chiqqan Abdurahmon bor kuchi bilan baqirdi:
"Chiq maydonga, qo'rqoq!" Yana o'sha javobni eshitgach, tepalikka
qarab yugura boshladi. U charchagan edi. Tog' etagida hech kimni
ko'rmagach, o'ziga bino qo'ygan u bolani qayergadir yashiringan deb
o'yladi. U qoyalar ustiga chiqdi. Bu orada og'ziga kelganini gapirardi. U
qo'liga tushsa nima qilishini bilardi. Ammo bola uning qarshisiga chiqishga
jur'at etolmayotgan edi.
Dadasing qorni juda och qolganini o'ylab bolani izlashdan voz kechdi.
Dalaga kelgach, bo'lgan voqealarni otasiga aytib berdi. Otasi unga bir
maqolni eslatdi: "Istagan har narsasini gapirgan, istamagan narsasini
eshitadi".
Agar Abdurahmon payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallamning shu
hadisi shariflarini bilganida edi, bunday harakat qilmagan bo'lar edi:
a
xirat kunig
o
a
v
h
o
ll
ikni
"Kim A
sa, yaxshil
ir
lt
e
k
n
o
iym
sin!"
ki jim tur
o
y
in
s
ir
p
a
g
ivoyati
Buxoriy r
a
B ol
un
S
I
D
NON
Aalari
H
0 ikoy
Qishning sovuq kunlaridan biri edi. Hasan nonvoyxonadan
non olib uyiga qaytayotgan edi. Ozg'inligidan suyaklari
bo'rtib chiqqan, qarovsiz itning xuddi yolvorayotgandek uvullab
ovoz chiqarib, savatdagi nonlarga qarab turganini ko'rdi.
・
h
Bechora jonvorning ahvoli Hasanning rahmini keltirdi.
"Nonlardan birini itga bersam, onamning jahli chiqadi," - dedi o'ziga-o'zi. Keyin
nima bo'lsa bo'lsin dedi-da, savatni qor ustiga qo'yib, nonlardan birini itning
oldiga to'g'ray boshladi. Nonvoyxonadan kelayotgan bir kishi Hasanning gapini
eshitib turgandi. O'zidagi nonlardan bittasini Hasanga sezdirmay savatiga
solib qo'ydi.
Hasan uyga kelganida, savatidagi nonlarning kamaymaganini ko'rib hayratda qoldi. Agar Hasan
Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallamning
ushbu hadisini bilganida edi, bu voqeadan
shunday xulosa chiqargan bo'lardi:
Sadaqa
molni kamayt
irmay
Muslim rivoy
ati
66 67
4
lar
h
uc
di.
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
ZIQNA
Ehsonning bir ziqna amakisi bor edi. U molini na o'zi yerdi,
na boshqalarga yedirardi. Shuning uchun uni hech kim
yoqtirmasdi. Bu ziqna odam: "Insonning boyligi qo'li ostida bo'lishi
kerak", - deb butun boyligini oltinga aylantirdi. Va uni olib borib
bog'ining bir burchagiga ko'mib qo'ydi.
Deyarli har kuni oltinlarini chiqarib sanardi va yana yerga ko'mib qo'yardi.
Bir kuni u oltinlarini ko'mgan joyidan topa olmadi. Kimdir o'g'irlab ketgan
edi. Bu holatdan telba-devonaga aylandi. Sochlarini yulishni boshladi.
Bundan xabar topgan Ehson amakisiga: "Bekorga yig'lamang, amaki. U
oltin baribir sizniki emas edi! Agar u sizniki bo'lganida, uni yerga ko'mib
qo'ymas edingiz, undan foydalangan bo'lardingiz...", - dedi. Baxillikdan
Allohdan panoh so’ragan Payg'ambarimiz
alayhisalom bu kabi odamlar haqida
shunday deganlar:
Baxil Allohd
an uzoqdir,
jannatdan uz
oqdir,
odamlardan
uzoqdir, doʻz
axga
yaqindir.
Termiziy riv
oyati
68 69
4
lar
un
・
a
B ol
h
uc
lar
un
S OYOQ KIYIM
I
D
Qish qattiq kelgandi. Ali juda sovqotayotgandi. Chunki
poyabzalining yirtiq joyidan suv kirayotgan edi. Oilasining
kambag'al ekanligidan birincha marta xafa bo’ldi. "Yaxshi bir
kiyim, qalin palto va yaxshi oyoq kiyim oladigan pulimiz bo'lsa
edi", - deya o'ksindi.
Kunlarning birida sumkasini orqasiga ortqilab uyiga
ketayotgandi. Katta bir masjidning yoniga kelganida
asr namoziga azon aytila boshladi. Ali masjidda
jamoat bilan birga namoz o'qishni yaxshi ko'rardi.
Darrov masjid hovlisiga kirdi. Poklanish uchun
tahoratxona tomon yurdi. Sumkasini o'rindiq ustiga
qo'ydi. Yengini shimara boshladi. O'tirib oldida,
oyoq kiyimini yechishni boshladi.
4
h
Paypog'i yana kir va nam bo'lgandi. Yirtiq
kovushini jahl bilan yerga otdi. Ayni shu
paytda bir odamning faqat bitta oyog'inigina
yuvib o'rnidan turganini ko'rdi. Uning ikkinchi
oyog'i yo'q edi. Ali yaxshi oyoq kiyimim yo'q
degani uchun uyalib ketdi. Oyog'i yo'q bu
insonning, balki ko'plab poyabzal
oladigan puli bordir, ammo pul bilan
hamma narsani ham sotib olib bo'lmas edi.
Namozdan keyin qo'llarini ochib ixlos bilan
duo qila boshladi. U Alloh taologa unga sog'lom
oyoqlar bergani uchun ko'p
hamd va shukrlar aytdi.
"Qanoatli bo
'ling! Shunda
siz eng shukr
qiluvchi
bandalardan
bo'lasiz!"
Ibn moja rivo
yati
Payg'ambarimiz solallohu alayhi
vasallam ayni shu holatga mos go'zal
so'zlarni aytganlar:
70 71
Aalari
H
0 ikoy
・
a
B ol
h
uc
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
MASHINA
Hikmat omadli o'quvchi edi. Uylaridan uzoqda joylashgan
bir o'rta maktabda o'qirdi. U har kuni maktabga avtobusda
borib kelardi. Uning turli xil qiziqishlari bor edi. Ulardan biri avtomobillarga bo'lgan qiziqishi edi.
72 73
4
lar
un
・
a
B ol
h
uc
Maktabga borib - kelish paytida ko'rgan barcha moshinalarini bir qarashda
markasi va modelini do'stlariga aytib berardi. Ammo Hikmat o'z mashinalari
yo'qligidan juda xafa edi. U fahm-farosatli bola bo'lgani uchun ota-onasiga bu
mahzunligi haqida aytmas edi. Chunki uning otasi kichik ofitser edi. U to'rt
kishilik oilasiga zo'rg'a mablag' yetkazib berayotgan edi. Albatta, bu holatda
otasidan mashina so'rash aqlsizlik bo'lar edi. O'zi muhtojlik holatida bo'lgan
insondan, qo'lidan kelmaydigan narsani talab qilib so'rash adolatsizlik hisoblanadi.
U bilan bir mahallada yashaydigan va bir maktabda o'qiydigan Ahmad ismli bir
do'stining maktabga piyoda borib-kelishini ko'rib, nega bunday qilishiga sira
tushunmasdi. Yomg'irli kunlarning biri edi. Hikmat do'stlari bilan birga avtobus
kutib turar ekan, Ahmadning yomg'irga e'tibor bermay, ularning yonidan tez
o'tib ketayotganini ko'rdi. "Hozir avtobus kelib qoladi. Yomg'irda ezilib qolasan,
kutib tur", - deb baqirdi. Ahmad "Bir joyga kirib o'tishim kerak, rahmat", - dedi
va yo‘lida davom etdi.
Xuddi shu holat bir necha bor sodir bo'lganidan keyin Hikmat do'stining nima
uchun avtobusga chiqmayotganligiga juda qiziqib qoldi. Bir kuni u onasiga bu
mavzu haqida gap ochdi. Onasi Ahmadning oilasini yaxshi bilardi. Otasi bir
necha yil oldin vafot etgan va u bilan yana olti farzand va onasi yolg'iz qolgan
edi. Bechora onasi uylarni tozalar va ularning tirikchiligi shu bilan o'tardi.
Ahmadni avtobusga chiqmasligining sababi puli yo'qligidan edi.
Hikmat bularni bilgach juda xafa bo'ldi. Mashinamiz yo'q deb noliganidan juda
uyaldi. Ular kabi yashamayotgan, tunash uchun
uylari yo'q, qorinlarini to'ydirishga bir burda non
"O'zingizdan
topa olmay yashayotgan minglab odamlar bilan
yuqoridagilarga emas,
bir shaharda yashayotganligi haqida o'yladi.
pastdagilarga boqing."
O'zidagi ne'matlar uchun Allohga shukur qildi.
Mashinamiz yo'q deb noligan Hikmat, agar
Muslim rivoyati
Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallamning
bu hadisini eshitganida, ehtimol, xafa bo'lmas edi:
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
SAXIYLIK
Bir paytlar Hotam ismli juda boy va boyligiga yarasha
saxiyliklari ham serob ekan. Yaylovlarda uning hayvonlari
poda-poda bo'lib tarqalarkan. O'z boyligini boshqalar bilan
bo'lishishni yaxshi ko'radigan Hotamning Tuman ismli ko'rganlarni hayron
qoldiradigan ko'zlari qora, nomi tillardan-tillarga o'tib, odamlar orasida
mashhur bo'lgan bir noyob qo'chqori bor ekan.
h
Tuman shunday qo'chqor ekanki, hamma joyda uning go'zalligi, kuchi, shamolda
o'ynaydigan jingalak junlari, qop-qora ko'zlari haqida gapirilar ekan. Hotam bu
qo'chqorni hech narsaga alishtirmas, juda yaxshi ko'rar ekan.
Hotamning saxiyligi va qo'chqorining go'zalligi podshohning qulog'iga ham
yetibdi. Podshoh bosh vazirni yoniga chaqirib: "Men Hotamning saxiyligini
sinab ko'rmoqchiman. Men uchun Tumanni so'rab ko'ring, berarmikan?" debdi.
Podshohning odamlari ertasi kuni yo'lga chiqishibdi. Bir kuni kechasi yomg'ir
yog'ayotgan paytda Hotamning qishlog'iga yetib kelib, uyida mehmon bo'lishibdi.
Hotam ularni ishtiyoq bilan kutib olibdi. Odamlariga ovqat tayyorlashni
buyuribdi. Ko'p o'tmay dasturxon yozilibdi, kaboblar yeyilibdi.
Keyin mehmonlar eng chiroyli yotoqlarda miriqib uyquga ketishibdi.
Ertasi kuni tongda podshohning odamlari unga nima uchun kelganliklarini
aytishgach, Hotam chuqur qayg'u bilan nadomat cheka boshladi:
"Oh! Qaniydi, podshohning amrini yetib kelgan zahotingiz aytsangiz edi.
Kecha ob-havo yomon bo'lgani uchun odamlarim podalar tarqalgan
yaylovlarga bora olishmadi. Men esa sizlarni mehmon qilish uchun Tumanni
so'yishga buyurgandim.
Hotamning saxiyligi, ikkita echki xohlagan
kishiga bir suruv hadya qilgan
Payg'ambarimiz solallohu alayhi
vasallamning saxiyligiga qanchalar
o’xshash-a?
74 75
4
lar
un
・
a
B ol
h
uc
ga yaqin,
Sahiy Alloh
, jannatga
in
q
a
y
a
g
r
la
ir.
inson
xdan uzoqd
a
'z
o
d
a
v
yaqin
oyati
Termiziy riv
a
B ol
un
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
OLTIN
h
・
Bir paytlar Murod ismli kambag'al kishi bo'lgan ekan. U
namozlarini qoldirmaydigan chiroyli xulqli odam edi. Bir kuni
devorini ta'mirlayotib, g’isht shaklidagi quyma oltin topib olibdi. U
quvonchidan nima qilishni bilmay o'zicha xayol qila boshlabdi: Endi qashshoqlikdan
qutuldim. O'zimga chiroyli saroy qurdiraman. Pollarni oq marmar bilan, xonalarni
esa eng zo'r mebellar bilan jihozlayman. Uyning bog'ida rang-barang gullar, turli
mevali daraxtlar bo'ladi. Daraxtlarda dunyodagi eng go'zal qushlar sayrashadi.
76 77
4
lar
h
uc
Shu kecha ana shu xayollar bilan uxlab qoldi. Ertasi kuni uyiga oladigan
xizmatkorlar va oshpazlarni tasavvur qildi. Keyingi kun esa yana boshqa
rejalar qurdi. Xayolga berilib yeb-ichish, ibodat qilish va hatto bu ne'matni
bergani uchun Allohga shukur qilishga ham vaqt ajrata olmabdi.
Yana bir kuni Murod xayolida ko'p orzular bilan shahar tashqarisida kezib
yurganida qabriston chetida bir odamning g'isht kesayotganini ko'rdi. U odam
yerni belkurak bilan qazir edi. Qazib olingan tuproqni suv va somonga
aralashtirib, g'isht qolipiga to'kayotgan edi. G'isht kesayotgan odam qabriston
tuprog'idan yasalgan g'isht mustahkam bo'lishini aytganida Murod yuziga
shapaloq urilgandek titrab ketdi. O'zini koyigancha yura boshladi:
- Ey, ahmoq! - dedi o'ziga o'zi. Bir kun sening mozoring tuprog'idan ham g'isht
yasashadi. Qo'linga ozgina oltin tushib, orzu-havaslarga berilib ketding.
Namozni, duoni unutding. Bilmaysanki, hayoting har kuni umringdan bir kun
olyapti. Asta-sekin o'limga yaqinlashayapsan. Bunday xayol surishlarni yig'ishtir!
Allohning bu senga bergan imkoniyatidan
unumli foydalan! Pulingni to'g'ri sarfla! - dedi.
im
qadar oltin
Uhud tog'i
a
O'sha payt peshin namoziga azon aytila
ehtiyojimd n
,
m
a
h
a
'ls
o
b
ndan
boshladi. Murod qalbida huzur va
imda uch ku n.
n
o
y
i
'in
ig
t
r
o
a
xotirjamlik ila masjid tomon yurdi.
i xohlamaym
ko‘p turishin
Qani endi Murod Payg'ambarimiz solallohu
yati
xoriy rivo
u
B
alayhi vasallamning quyidagi hadislarini
avvaldan bilganida edi.
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
MUSOFIR
Abdulhamid bog'da o'ynab yurganida oppoq soqolli bir
cholni ko'rib qoldi. U kichik qadamlar bilan yurardi. Bir oz
dam olish uchun bog' darvozasi oldida to'xtadi.
Abdulhamidni: O'g'lim! - deb chaqirdi. "Bu mehmonxonada bir kecha qolsam
bo'ladimi?" Abdulhamid kulib yubordi.
- Bu mehmonxona emas, amaki, - dedi u.
- Mehmonxona bo'lmasa, nima unda?
- Bizning uyimiz.
- Ha! Xo'sh, bu uyni kim qurdirgan?
- Bobom.
- Bobongdan keyin kimga qoldi?
- Otamga.
- Undan keyin kimga qoladi?
- Ehtimol, menga!
Keksa otaxon Abdulhamidning yuziga tabassum bilan qarab:
- Bu qasrning egalari uni doim birovga qoldirayotganiga qarasak hammangiz
bu yeda mehmonsiz, o'g'lim, - dedi. Keyin ohista qadam tashlab ketdi.
Maktablarda darslar boshlanib, diniy madaniyat darsida
eng ta'sirli ta'til xotiralari haqida ustoz so'raganida,
Abdulhamid mana shu voqea haqida gapirib berdi. Ba'zi
bolalar cholning gapini ma'nosiz deb topgandi, ustoz
ularga Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallamning
quyidagi hadislarini eslatdilar:
xuddi
Bu dunyoda
i
musofir yok
bo‘ling!
yo‘lovchidek
ivoyati
Buxoriy r
78 79
4
lar
un
・
a
B ol
h
uc
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
O'TINCHI
Muso alayhissalom davrlarida bir kambag'al o'tinchi
bo'lgan ekan. Tog'dan tergan o'tinlarini yelkasiga ortib
shaharga olib kelib sotar, topgan ozgina tangasiga qanoat
qilib kun kechirar edi. O'tinchi bu mashaqqatli ishni qilishdan charchamas
ekan, lekin o'ziga o'xshagan o'tinchi qo'shnisi o'tinini eshagiga ortib kelishini
ko'ngliga sig'dira olmas ekan.
h
80 81
4
lar
un
・
a
B ol
h
uc
Bir kuni faqir o'tinchi Muso alayhissalomning oldiga kelib, holini tushuntirdi:
- Yelkamga o'tin ortaverib orqam yaralarga to'ldi. Rohat-farog'atni umrimda
his qilmadim. Robbingiz bilan suhbatlashing, iltimos, mening ahvolim haqida
ayting. Menga o'tin ko'tarish uchun eshak bersin, - debdi. Muso alayhissalom
Allohga o'tinchining iltimosi haqida aytibdi. Alloh taolo:
- O'sha bandamning qalbida hasad kasalligi bor. Bu kasallikdan qutilmagunicha
huzur topolmaydi. Eng avvalo, u boshqalarga hasad qilishdan tiyilishi kerak.
Bu hasadgo'y bandamning o'tinchi qo'shnisini eshagi hastalandi. Unga ayt
qo'shnisining eshagi tuzalishi uchun duo qilsin. Shundan so'ng unga ham eshak
beraman, - deya javob beribdi.
Muso alayhissalom Allohning bu so'zlarini kambag'al o'tinchiga aytganidan so'ng
o'tinchining hasadgo'yligi yanayam ortib:
– Qo'shnimning eshagini sog'ayib ketishini duo qilolmayman. Men o'zimning
ahvolimdan mamnunman. Men Allohdan eshak so'ramayman. Qo‘shnimning
eshagi tuzalmasin, bas, - debdi.
Hasadgo'ylik haqiqatan ham bir kasallikdir. Kim bu hastalikka chalingan bo'lsa
uning baxtli bo'lishini iloji yo'q. Buning misolini yuqoridagi hikoya orqali yaxshi
angladik menimcha. Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallam shunday deganlar:
aqlaning!
Hasaddan s shiliklarni
d yax
Chunki hasa ni yegandek
'tin
xuddi olov o
i.
yeb yuborad
rivoyati
d
u
v
o
D
u
Ab
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
QONLI TIG'
O'sha kuni bozorlikni Adham
qilishi kerak edi. Erta turib, bozorga
bordi. U olgan hamma narsasini yonidagi
kichkina bozor xaltasiga sola boshladi.
Temirchidan olgan pichoq tig'i jigar go'shti solingan
yelim xaltani teshishi mumkinligini o'ylab ko'rmagan
edi. Uyga kelgach, sumkadan tig'ni chiqardi.
Qonni yuvish uchun uni tashqi eshik oldiga qoldirdi.
Qaytib kelganida, jigar hidini sezib kelgan
mushukning tig'ni yalayotganini ko'rdi.
Tig'dagi qon kamayish o'rniga, shubhali tarzda
ko'payib borardi. Mushuk ham ishtahasi ortib,
yanada tez qonni yalardi. Ko'p o'tmay holatni anglagan Adham bechora
mushukka rahmi keldi. Uni "pisht-pisht!" deya quvdi.
Mushuk esa Adham uning rizqiga to'sqinlik qilayotgani uchun unga jahl bilan
qarab turardi. Qonli tig' uning tilini kesganini, ochlik bilan yalayotgan qon
o'ziniki ekanligini bilmas edi.
Adham otasiga bo'lgan voqeani aytib berganida, otasi kulib:
- Ba'zi insonlar sening mushugingga o'xshaydi, o'g'lim. Qilgan yomonliklari,
o'zlariga zarar yetkazishini o'ylamaydilar. Ularning yomonliklarini oldini olishga
uringanlardan, xuddi mushukcha kabi g'azablanadilar", - dedi.
Adham:
- Ularning yovuzligiga to'sqinlik qilmaslik kerak. Ular qilayotgan ishlari yomon
ekanligini o'zlari anglab yetishlari kerak" - deganida, otasi:
- Ularni qilgan yomonliklari bilan yolg'iz qoldirish bizga yarashmaydi, o'g'lim.
Qaysi biringiz
bir
yomonlikni ko
'rsa, uni qo'li
b
tuzatsin. Ag
ar kuchi yetm ilan
as
bilan qaytar
sin. Bunga ha a, tili
m
kuchi
yetmasa, qalb
an yomon ko
'rsin.
Muslim rivoy
ati
Bizning vazifamiz odamlarni
yomonlikdan qaytarishga harakat
qilishdir. Shunday qilib, biz ularga va
odamlarga yaxshilik qilgan bo'lamiz,
dedi u. Undan keyin Rasululloh
sollallohu alayhi vasallamning quyidagi
hadislarini o'qidi:
82 83
4
lar
un
・
a
B ol
h
uc
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
IT
Abdulhamid amaki xotini bilan dalada o'rim-yig'im
qilayotgan edi. Kichkina chaqalog'i dala chetidagi daraxt
tagida Qorabosh bilan uxlab yotardi. Ular daraxt tagiga dam
olish uchun kelganlarida dahshatli manzaraga duch kelishdi.
Ularning bolasi yo'rgakda teskari holda qimir etmay yotar, Qorabosh esa
qonga belanib ingrab turardi. Abdulhamid amaki aqlini yo'qotdi. Qorabosh
chaqaloqni talab tashlagan deb o'ylab, qo'lidagi o'roq bilan uning boshiga
tushirdi. Bechora Qorabosh yerga yiqilib jon berdi.
Xotini chaqaloqning sog'-salomat ekanligini, uxlayotganini aytgan-da, ikkalasi
ham hayron qolishdi. Sal oldinda o'lik yotgan ulkan ilonni ko'rib, Qorabosh
u bilan urushayotganda yaralanganini, jonini evaziga bolalarini o'limdan
qutqarib qolganini anglab, chuqur qayg'uga botdilar.
Abdulhamid amaki payg'ambarimiz solallohu alayhi
vasallamning ushbu so'zlariga amal qilganida
hammasi boshqacha bo'lgan bo’lardi.
Sabr va bar
do
Allohdan, sho shli bo'lish
shqaloqlik es
a
shaytondand
ir.
Termiziy riv
oyati
84 85
4
lar
un
・
a
B ol
h
uc
S
I
D
Aalari
H
0 ikoy
h
MALLA SIGIR
Qo'shnisining sariq sigiri bog'iga kirib, endi yetishib pishayotgan loviyalarni
tuyoqlari bilan bosib, yer bilan bir qilgandi. Oysha xonim mehnatlari zoye
ketganini ko'rib, turgan joyida qotib qoldi. Sariq sigir bo'yniga bog'langan
arqoni bilan turgan joyida tinmay baqirardi.
Qattiq jaxli chiqqan Oisha xonim, qo'liga ilingan tayoq bilan sigirni
urishga oshiqdi. Buni ko'rib qo'shni ayol uning yoniga yugurib keldi.
Mahzun ohangda gapira boshladi: "Bechoraning bolasi kecha o'lib qoldi.
Ertalabdan buyon arqonni uzib bolasini qidiryapti!" Buni eshitgan Oisha
xonimning qo'lidagi tayoq tushib ketdi.
O'rtalarida turgan sigirning qayg'uli ko'zlariga boqib uni silashni boshladi.
Demakki u ham farzandi uchun g'am chekyapti. Loviyalar uning esidan
chiqib ketgandi. Oisha xonimning bu
harakati Payg'ambarimiz solallohu
alayhi vasallamning ushbu hadisiga juda
mos, shunday emasmi?!
vonlarga
Bu tilsiz hay
g, Allohdan
n
a
m
r
e
b
r
o
z
o
qo'rqinglar.
ti
d rivoya
u
v
o
D
u
Imom Ab
87
Oysha xonim bog'iga loviya ekkan edi. Havo yaxshi
bo'lgani uchun loviyalar qisqa fursatda kurtak ochishni
boshladi. Bir kuni u mungli baqirgan sigir ovozidan hayiqib
tashqariga chiqdi.
86
4
lar
un
・
a
B ol
h
uc