_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Isyu sa Kasarian at Sekswalidad
Introduksyon
May pagkakaiba nga ba ang babae sa lalaki? Isang malaking
bahagi sa lipunan ay ang may kinalaman sa kasarian at mga
kakayahan ng bawat kasarian sa lipunan. Sa UDHR ang babae
at lalaki ay itinuturing na pantay at hindi nagkakaroon ng
sitwasyon na isa sa mga kasarian na ito ay humigit sa isa.
Matriarkiya
ito ay nagbibigay naman ng kapangyarihan o kakayahan sa
mga kababaihan upang mamuno sa kanilang tahanan. Ang
mga sitwasyon o kaganapan sa loob ng bahay o tahanan ay
makadipende sa desisyon ng ina o babae.
Peminismo
Ilan sa sitwasyon na maiuugat sa mga isyung may kinalaman
sa kasarian ay ang pagkakaroon ng diskriminasyon at
pang-aapi patungkol sa kasarian na babae at lalaki. May mga
ilang pagkakataon sa lipunan na ang kasarian ay nakadipende
sa nais na maging galaw o kasarian ng isang tao sa lipunan.
Maaaring ang lalaki ay magkagusto sa kapwa lalaki o babae ay
magkagusto sa kapwa babae.
umusbong ito dahil sa nararanasang diskriminasyon ng mga
kababaihan laban sa mga kalalakihan, ito ay nagbibigay ng
Pagpapakahulugan
Kasarian
Sa pagkakaroon ng batayan ay nagkakaroon rin ng
pamantayan sa lipunan sa kung ano ang dapat na gampanin
ng bawat kasarian. Dahil sa kaganapan na ito ay nagbigay
daan ito upang magkaroon ng pang-aapi at diskriminasyon.
Ang mga sumusunod ay salik sa pagkakaroon ng
diskriminasyon:
Ito ay tumutukoy sa pagkakakilanlan ng isang tao sa lipunan
base sa kung ano ang gampanin nito na may kinalaman sa
kultura at lipunan. Ang mga kababaihan ay tinitignan lamang
sa lipunan bilang mga “may-bahay” o nananatili lamang sa
kanilang bahay upang pagsilbihan ang kanyang pamilya. Ito
rin ay tumutukoy sa aspektong kultural na natutunan ng isang
tao mula sa lipunan na kinabibilangan nito.
Sekswalidad
Ito naman ay tumutukoy sa batayan ng kagustuhan ng isang
babae o lalaki na nakadipende sa kinalakihang paniniwala,
kapaligiran at pakikisalamuha sa ibang tao. Ang sekswalidad
rin ay tumutukoy sa biyolohikal na katangian ng babae at
lalaki.
Sexual Orientation o Sesuwal na Oryentasyon
na tumutukoy sa pisikal at emosyunal na atraksyon ng isang
indibidwal sa ibang tao.
Gender Identity
Ang tinatawag naman na gender identity ay ang
pinaniniwalaang kasarian ng isang tao ayon man o hindi sa
kanyang seksuwalidad.
Mga Batayan ng Kasarian at Sekswalidad ng Isang tao
May mga
lipunan na
lipunan at
ng babae
lipunan.
ilang batayan o pamantayan ang nabubuo sa
makakapagsabi ng tungkulin ng bawat kasarian sa
ito ay tinatawag na Gender roles. Ang mga Gawain
o lalaki ay nakadipende sa kanilang kultura at
Gender roles
Ang mga Gawain ng babae o lalaki ay nakadipende sa kanilang
kultura at lipunan.
Patriarkiya
ito ay nanggaling sa salitang lati na patriarkes na ang ibig
sabihin ay “amang namumuno”. Ito ay bahagi ng sistemang
panlipunann na ang lalaki ang mas nagbibigay o nagkakaroon
ng kapangyarihan at kakayahan sa tahanan oo pamilya. Ang
lahat ng mga pangyayari o sitwasyon ay nakadipende sa
sitwasyon ng ama.
pagkakataon sa mga kababaihan na maging pantay sa mga
kalalakihan.
Diskriminasyon sa Kasarian at sekswalidad
Tradisyon
ang pagpapakasal sa murang edad ay bahagi ng konsepto ng
nakapaloob sa kasarian kung saan ipinagkakaloob ang dowry
o kabayaran sa babaeng mapapangasawa.
Uri ng trabaho
nahahati ang trabaho dipende sa kakayahan ng bawat
kasarian kung ito ay may kakayahan sa pisikal na trabaho lalo
na sa mga kababaihan, pinagpipilian na ang mga tinatanggap
sa trabaho base rin sa kasarian.
Politika
isang bahagi ng nagkakaroon ng diskkriminasyon ay ang
konsepto ng pagkakaroon ng lider na mas may kakayahan ang
kalalakihan sa pamumuno kaysa sa mga kababaihan.
Tungkulin ng bawat kasarian sa Lipunan
Gender Ideology
ay tumutukoy sa paniniwala at pakikitungo hinggil sa angkop
na papel ng kababaihan at kalalakihan sa lipunan.
Kahit nagkakaroon ng ilang diskriminasyon ay patuloy pa rin
ang ilang mga gampanin o tungkulin ng bawat kasarian na ito
sa lipunan.
Ang mga sumusunod ay ilang mga tungkulin na
ginagampanan ng bawat kasarian:
Trabaho
Ito ay nakapailalim sa Batas republika Blg. 1161 na ang isangg
babae ay binibigyan ng 60 hanggang 70 na araw upang
makapagpahinga lalo na kung ito ay bagong panganak. Isa rin
sa ibinibigay ay ang maternity leave upang maalagaan ang
kanilang mga anak.
Edukasyon
karamihan sa mga nasa erya ng edukasyon ay mga
kababaihan mas nagkakaroon ng pakikilahok ang mga
kababaihan kaysa sa mga kalalakihan.
Pamilya
Malaki
ang
ginagampanan
ng bawat kasarian sa
pagtataguyod ng pamilya, hindi ito binibigay sa babae o lalaki
lamang. Kinakailangan ito ng pagtutulungan ng lalaki at ng
babae, ito ay nakaayn sa batas o itinatakda sa Convention on
the Elimination of Discrimination Against Women (CEDAW) na
nakapailalim sa Batas Republika Blg. 9170 bilang bahagi o
pangunahing kasunduan ng Magna Carta of Women.
Pamahalaan
Malaki ang responsibilidad ng parehong kasarian sa politika,
Malaki rin ang nagiging pakikilahok ng mga kababaihan sa
larangan ng pagiging pinuno o politiko sa bansa.
Relihiyon
isa sa naging katuwang ng paglaganap ng relihiyon ay ang
mga kababaihan, Malaki ang nagiging ambag ng mga ito sa
pagpapataguyod ng paniniwalang relihiyon lalo na ang mga
tinatawag na madre.
Ang Komunidad ng LGBT
Ang kasarian sa lipunan ay babae at lalaki na nakaayon sa
pisikal na katangian o panlabas na makikita sa isang tao. Ang
babae at lalaki ay nagkakaroon ng pagkakakilanlan base sa
kanilang pisikal na itsura o katawan.
Ngunit dahil sa
pag-usbong ng pagbabago sa lipunan ay nagkaroon ng iba’t
ibang kasarian sa lipunan. Mula sa biological sexes na babae
at lalaki ay nagkaroon ng iba’t ibang klasipikasyon o kategorya
ito base sa kanilang ikinikilos sa lipunan.
Mga Kasarian
Lesbian/Lesbiyana
ito ay tinatawag rin na tomboy sa lipunan kung saan ang isang
babae ay kumikilos ng tila ba sila’y lalaki.
Gays
ito ay ipinnganak na lalaki ngunit may kagustuhan maging
babae at kumikilos ng malambot o mahinhin na tinatawag sa
lipunan na bakla o binabae.
Bisexual
ito ay isang lalaki o babae na nagkakagusto sa parehong
kasarian.
Transgender/Transexual
ay babae o lalaki na nagkaroon ng pagkakataon na papalitan
ang kanilang pisikal na katangian upang maging tunay na
lalaki o babae.
Asexual
Indibidwal na hindi nakakaramdam ng kahit anong atraksyon
sa kahit anong kasarian.
Cisgender
tugma ang kanyang kasarian sa kanyang seks.
Intersex
parehong may ari ng lalaki at babae.
Miyembro ng LGBT
ay ang isa sa bahagi ng lipunan na nakakaranas ng
diskriminasyon at hindi pagtanggap sa lipunan sa
kadahilanang ito ay naiuugat at naiuugnay rin sa bibliya na
ang babae ay para sa lalaki lamang.
LGBT
Ito ay ang ilan sa mga iba pang kasarian an nag-uugat rin sa
babae at lalaki, ito ang lalaki o babae na pinili maging kakaiba
o magpalit ng kanilang gender role sa lipunan. Ang ganitong
pangyayari ay tinatawag na third sex o bahagi ng homosexual
at bisexual.
Gender Identity
ay ang pagkakakilanlan ng kasarian na ayon sa pagtingin sa
indibidwal sa kanyang sarili bilang kasapi ng isang particular
na kasarian.
Gender Role
naman ay gawain na nakabatay sa kasarian sa babae at lalaki.
Queer
hindi sumasang-ayon sa ano mang kategoryang pangkasarian
Tatlong salik ng kasarian
●
●
●
Dikta ng kalikasan o biology
Dikta ng lipunan
Sariling pagpili o pagpasya
Mga dahilan
Walang maipapaliwanag o konkretong dahilan sa likod ng
pagkakaroon o pagiging bahagi ng LGBT sa lipunan. Ayon sa
mga eksperto, may ilang mga biological factors na
nakakaapekto sa isang tao lalo na sa kanilang mga kasarian,
maging ang kanilang pagkakaroon ng atraksyon sa ibang tao.
Wala rin likas na pinapanganak na bahagi na agad ng LGBT, ito
ay dipende sa kinakalakihan ng isang tao at kanyang
nakamulatan na kapaligiran o lipunan na nagkaroon ng epekto
upang mabago ang kanyang kasarian. Kaya naman naging
malaking bahagi na sa lipunan ang pagkakaroon ng mga
ibang mga kasarian
Sex role
Mga Isyung kinakaharap ng LGBT lalo na sa Pilipinas
naman ay mga gawain na tanging partikular na kasarian
lamang ang maaring makagawa ayon sa kanilang biyolohikal
na katangian.
Sogie
Ang Sogie ay bahagi ng oryentasyon na may kinalaman sa
kasarian o sekswalidad, ito ay mahalagang bahagi rin ng
pagbibigay kahulugan kung sino tayo. Kinakailangan na ang
konteksto ng pagkakaroon ng SOGIE sa lipunan ay kailangan
na magkaroon ng pakikibaka sa mga pagbabago sa lipunan.
Ang pagkakaranas ng diskriminasyon ay unang bahagi
nararanasan ng mga miyembro na ito dahil sa hindi
pagtanggap sa lipunan. Hindi lamang sa politika, edukasyon,
trabaho nararanasan kung di sa kahit anong bahagi ng
aspektong panlipunan ay nakakaranas ang mga itto ng
diskriminasyon sa lipunan. Unang bahagi na nararanasan ng
mga ito ay pananakit at di pagtanggap ng kanilang pamila na
ang tawag ay domestic violence.
Sa Pilipinas, isyu pa rin at hindi katanggap tanggap ang
ganitong kasarian dahil karamihan sa mga Pilipino ay
makarelihiyon na bumabase sa bibliya. Dahil dito, noong 1992
nagsagawa ng kauna-unahang organisasyon sa buong
Pilipinas ang UP at ito ay tinawag na UP Babaylan. Ang
organisasyon ay nagsagawa ng tinatawag na pride march
upang ipahayag sa madla at mga tao na karapat-dapat silang
tanggapin sa lipunan.
Ilan sa mga diskriminasyon nararanasan ng LGBT ay ang mga
sumusunod:
●
●
●
●
●
●
●
●
●
Hindi pagtanggap sa trabaho
Mga pang-iinsulto o pangungutya
Hindi pagpapatuloy o pagpapapasok sa
establisyamento
Karahasan tulad ng pagpatay o pagbugbog
Bullying
Pagbabanta at Paninigaw
Pang-aabuso
Panunukso sa Social Media
Pagpapahiya o Pagpapahamak
mga
Mga organisasyon ng LGBT
Nagsimula noong Dekada 90 ang pag-oorganisa ng LGBT sa
Pilipinas para sa pakikipaglaban sa kanilang mga karapatan.
Ang unang parade ng mga bisexual at transgender ay
pinangunahan ng ProGay Philippines noong Hunyo 26, 1994 sa
Quezon memorial Circle. Dahil dito ay nagkaroon na ng
taunang pagkakaroon ng selebrasyon ang mga bahagi ng
LGBT.
Ang mga organisasyon na may kinalaman sa LGBT ay ang mga
sumusunod:
●
●
●
●
●
●
●
●
●
UP Babaylan
ProGay Philippines
Lesbian and Gay Legislative Advocacy Network
(LAGABLAB)
Society of Transexual Women of the Philippines
(STRAP)
Coalition for the liberation of the Reassigned Sex
(COLORS)
GAY Achievers Club (GAYAC)
Lesbian Activismm Project (LeAP)
KABARO-PUP Santy Layno
LADLAD LGBT Party
Mga terminong may kinalaman sa kasarian, sekswalidad, at
LGBT
Transgender
may kakaibang kasarian na may isyu sa kanilang gender
identity.
Transgender Man
kinikilala ang sarili bilang lalaki
Transgender Woman
kinikilala ang sarili bilang babae
Transexual
ipinanganak na may ari ng babae o lalaki ngunit nagnanais na
mapalitan ito sa kasarian na napili
Cross-dresser
ang tawag sa nagdadamit ng hindi naaayon sa tradisyunal o
isteryotipikal na pananamit ng kanilang kasarian; o sa
medaling salita ay nagdadamit ng kasalungat ang kanilang
kasarian.
Queer
pantukoy sa indibidwal na ibang katawagan sa mga kasarian
na tumutukoy rin sa LGBT.
Bi-gendered
parehong saklaw ng babae at lalaki o nagkakaroon ng
atraksyon sa babae o lalaki.
Intersex
ay hindi nakatugma ang ari sa pinapakitang pisikal na
katangian at maituturing na kakaiba sa lipunan.
Drag Queen
nagsusuot ng pang babae upang magperform o magtanghal
Drag King
isang nagtatanghal na babae na nagpapanggap naman
bilang lalaki para sa pagtatanghal
Isyu sa Reproductive Health at mga Kababaihan
Reproductive Health Law
Ang Batas Republika 10354 o ang tinatawag rin bilang
Responsible Parenthood and Reproductive Health Act of 2012
na mas kinikilala bilang RH law. Ito ay ang batas na naisabatas
taong 2014 lamang kung saan nagpapahayag na pagkakaroon
ng pagkontrol at pagpaplano sa pagkakaroon ng pamilya at
may kinalaman sa pagkontrol sa populasyon.
Ano ng aba ang RH Law?
Ang RH Law ay nagbibigay ng tungkulin sa pamahalaang
magtaguyod, magpalaganap, at magbigay ng serbisyong may
kinalaman sa pangkalusugan, mahihirap, mga kababaihan at
mga nasa laylayan.
Isang karapatan na binibigay sa isang tao ay ang
pagkakaroon ng kamalayan at pangangalaga sa kalusugan.
Ayon sa batas ang RH ay tumutukoy sa kumpletong kapakanan
at kagalingan ng tao sa lahat ng aspektong may kinalamansa
reproductive system.
Mga mahalagang probisyon ng RH Law
Seksyon 3(d): Gabay na Panuntuan sa Pagtupad
Nagbibigay gabay at kaalaman sa pagkakaroon ng maayos na
kalusugan at pagbibigay ng karapatan pangkalusugan sa
estado.
Saksyon 9: Ang Sistema ng National Drug formulary at ang
Kagamitang Pamplano ng Pamilya
Nagsasagawa ng mga produkto na hindi dapat nakakasama
sa pagkakaroon ng supling ng isang babae, kalakip nito ay
kinakailangan ay ang pagkakaroon ng ligtas na gamut.
Seksyon 10: Pagkuha at pamimigay ng Kagamitang Pamplano
ng Pamilya
Pagbibigay ng kaalaman sa ilalim ng DOH at LGU patungkol sa
tamang pagpaplano ng pamilya.
Seksyon 11: Pagsasama ng Responsableng Pagmamagulang at
Pagpaplano ng Pamiya sa mga programang laban sa
kahirapan
Pagbibigay ng kaalaman hindi lamang sa pagpaplano ng
pamilya ngunit maging sa pagkakaroon o pagbibigay ng
kaalaman sa mga magulang sa tamang pangangalaga ng
anak.
Seksyon 14: Edukasyon sa Kalusugang Panreprodusksyon na
akma sa edad at pagalaki
Pagpapalaganap ng pamahalaan na ang pagkakaroon ng
pamilya ay kinakailangang nasa tama o hustong edad upang
maiwasan ang maagang pagkakaroon ng pamilya.
Seksyon 20: Pampublikong Kamalayan
Magsagawa ang pamahalaan ng ilang mga kampanya sa
pagbibigay ng kamalayan sa mga tao patungkol sa
kalusugang panreproduksyon at tamang pagpapamilya.
Bilang kabuuan, ang mga probisyon ng RH law ay tumutukoy sa
pangangalaga
sa
kalusugang
panreproduksyon
ng
kababaihan. Ito ay sa kadahilnan na rin na patuloy ang paglaki
ng ating populasyon sa bansa. Gayunpaman, ang layunin ng
RH law ay upang mapalaganap rin ang kamalayang Pilipino na
mapangalagaan ang karapatan lalo na ng mga kababaihan at
mahihirap sa bansa.
Kasaysayan ng Reproductive Health sa Pilipinas
Nagsimula ito sa pagkakaroon ng Declaration on Populatuon
noong 1967 sa ilalim ng Pangulong Ferinand Marcos at ang iba
pang 12 na pinuno sa iba’t ibang bansa. Inilalahad nito ang
pagkakaroon ng kamalayan sa pagkakaroon ng paglaki sa
populasyon na nagiging dahilan ng kahadlangan sap ag-unlad
ng ekonomiya ng bansa.
Ilan sa mga sumusunod ay kaganapan na may kinalaman sa
pagsulong ng kalusugang panreproduksyon sa Pilipinas
●
●
Itinatag
ang
Population
Commission
upang
magkaroon ng pagkontrol sa mga mamamayan na
pigilan ang paglaki ng bawat pamilya.
Taong 1989, nagkaroon ng Philippine Legislator;s
Committee on Population and Development (PLCPD)
upang pamahalaan ang populasyon at ekonomiya ng
bansa.
●
Taong 1967, ang US ay tumulong magsagawa ng
programa ukol sa pagkontrol sa populasyon.
●
Taong 2000 hanggang 2010 ay patuloy nagsasagawa
ng paraan ang ahensya ng pamahalaan upang
mapangalagaan ang paglobo ng populasyon sa
Pilipinas.
Mga Isyung may kinalaman sa pagkakaroon ng RH law
Isang nakakabit na isyu sa pagkakaroon ng RH law ay ang
pagdami ng mga kababaihan na nagsasagawa ng
pagpapalaglag o abosyon.
Ang mga sumusunod ay ilan mga isyu na may kinalaman sa RH
law:
●
●
●
Pagbibigay ng libreng pagbibigay ng paraan upang
mapigilan ang isang babae sa kanyang pagbubuntis.
Paghahadlang sa kultural na paraan ng pagbubuntis.
Pampalaglag sa mga buntis na hindi nila inaasahan
Ang ganitong isyu ay tinatawag na aborsyon o di kaya naman
ay tinatawag rin na maternal mortality. Ito ay karamihan
nagiging sanhi ng mga kamatayan ng nakakarami sa
kababaihan na nagpapalaglag dahil di kinakaya ng katawan
ang paraan na ginawa para mapalaglag ang bata. Ngunit ang
pagsasagawa ng aborsyon ay isang mali at paglabag sa
karapatang pantao na naaayon sa batas ng bansa. Ito ay
isang bahagi na may malaking ginagampanan sa bansa na
hindi dapat ginagawa ng mga kababaihan na maiuugat rin sa
pagkakaroon ng Reproductive health law dahil layunin nito na
magkaroon ng kamalayang panreproduksyon ang mga
kababaihan para sa patuloy na paglobo ng populasyon.
Mga programa ng pamahalaan sa paglutas ng suliraning
paglobo ng populasyon
●
Sistematikong pagbabahagi ng kontraseptibo sa
bansa na inihain ni Ferdinand Marcos.
●
Magbigay ng pagpapasya kung ilang anak ang
kagustuhan ng mag-asawa na inihain naman ni
Corazon Aquino.
●
Magkaroon ng population management sa halip na
magbigay ng kontraseptibo na inihain naman ni Fidel
V. Ramos
●
Pagpapalaganap ng paraan upang mapababa ang
fertility rate na inihain naman ni Joseph Estrada
●
Magkaroon ng natural family planning kasabay ng
pagbebenta ng maraming kontraseptibo sa buong
bansa na inihain naman ni Gloria Macapagal Arroyo
●
Nagsagawa
ng
responsible
parenthood
at
Reproductive
health
law
para
sa
tamang
pagpapamilya na inihain naman ni Benigno Aquino
III.
Pananaw sa RH law
Ilang mga pananaw ng mga sumusuporta o sumasang-ayon sa
RH law
●
●
●
Naglalaan ng sex education sa kabataan
Nakakatulong sa mga maralita
Nagtataguyod ng kalusugan
Ilang mga pananaw ng mga kumokontra sa RH law
●
●
●
●
Paglabag sa karapatang pantao
Hindi katanggap tanggap sa simbahan
Nagkakaroon ng side e ects and mga kontraseptibo
na gamut
Hindi malaking populasyon ang pinagmumulan ng
kahirapan
Same-sex Marriage
Same-sex Marriage
Ang hindi pagiging bukas ng lipunan sa isyu ng
homoseksuwalidad
ang
nagsisilbing
hadlang
sa
pagpapahintulot sa same-sex marriage (pagpapakasal ng
magkaparehong kasarian) sa karamihan sa mga bansa sa
daigdig. Karamihan sa mga relihiyon ay may negatibong
pagtingin sa homoseksuwalidad kung kaya't kadalasang ang
hindi pagtanggap dito ay nagmumula sa paniniwalang
panrelihiyon. Gayundin, may paniniwala ang mga tumutuligsa
sa homoseksuwalidad na dahil wala itong papel sa prosesong
reproduktibo (dahil hindi kailanman magkakaanak ang lalaki
sa lalaki o babae sa babae), hindi ito natural at hindi ito
kailanman magiging moral kung hindi ito natural. Bukod sa
salik panrelihiyon, ang pag-igting ng impluwensiyang
Kanluranin lalo na noong ika-19 na siglo at ang kaakibat nitong
pagpapahalaga sa pagiging kagalang-galang kaugnay ng
pagkabuo ng gitnang uri sa mga lipunan sa daigdig ang
tinitingnang isang dahilan din kung bakit naging hindi
katanggap-tanggap ang homoseksuwalidad. Sa katunayan,
ang mga terminong heteroseksuwalidad at homoseksuwalidad
ay una lamang ginamit noong ika-19 siglo.
Same-sex Relations sa Kasaysayan
May mga pag-aaral sa antropolohiya at agham na
nagpapatunay na ang homoseksuwalidad ay matatagpuan
hindi lamang sa mga tao kung hindi maging sa mga hayop.
Ayon sa nasabing pag-aaral, may mga hayop, katulad ng
dolphin, unggoy, at chimpanzee na nagpapamalas ng
pagkakaroon ng ugnayang homoseksuwal at laganap ito sa
kanila.
Gayundin,
napag-alaman
ding
laganap
ang
homoseksuwalidad sa mga sinaunang lipunan, mula pa sa mga
lipunang nangangaso at nangangalap ng pagkain. Dahil
taliwas sa tradisyonal na paniniwalang walang papel ang
homoseksuwalidad sa prosesong reproduktibo, napag-alaman
sa ilang pag-aaral na sa ilang lipunan, ang pagpaparehang
homoseksuwal ay isinasagawa sa panahon ng kabataan kung
kailan hindi pa sila handa sa pag-aasawa.
Pagdating ng panahong handa na silang mag-asawa at
mag-pamilya, humahanap na sila ng kapareha mula sa di
kaparehong seks at doon sila nagsisimulang magpamilya. Sa
panahong ito, pinaniniwalaang may sapat na silang
kahandaang emosyonal at pisikal sa pagkakaroon ng
permanenteng kapareha at pagkakaroon ng anak dahil
napagdaanan na nila ang relasyong homoseksuwal, sa
panahong hindi pa sila handa sa pagpapamilya.
Patunay na laganap ang homoseksuwalidad sa sinaunang
lipunan ang nasaksihan ng mga Espanyol sa Central America
at South America nang simulan nila itong sakupin noong ika-15
siglo.
Napag-alaman
nilang
pangkaraniwan
ang
homoseksuwalidad sa lahat ng uring panlipunan, at ikinabigla
rin nila ang depiksiyon ng homoseksuwalidad sa kanilang
sining. Mayroon nang homoseksuwalidad sa mga sibilisasyong
Toltec, Mayan, at Aztec. Ayon sa mga kronika, na- kagawian na
sa sibilisasyong Mayan na ang isang lalaki ay magkakaroon ng
mas nakatatandang kaparehang lalaki sa panahon ng
kaniyang pagbibinata, pagkatapos ay magkakaroon ng
kaparehang lalaking mas bata sa kaniya kung siya ay teenager
na, at sa kaniyang pagpasok sa edad na 20s ay saka siya
magkakaroon ng kaparehang babae. Sa pag-aaral ng mga
iskolar tungkol sa homoseksuwalidad sa mga dakilang
sibilisasyon sa daigdig, na- pag-alamang laganap ito maging
sa sibilisasyong Sumerian, Babylonian, Egyptian, Greek, Roman,
Chinese, Japanese, Muslim, at maging sa sinaunang Hebrew at
Christian Europe.
Sa Pilipinas, itinala ng prayleng si Francisco Alcina ang
pagkakaroon ng homoseksuwalidad sa sinaunang lipunan sa
pamamagitan ng mga bayog o lalaking babaylan na
nagkikilos-babae at nag-aanyong babae upang gampanan
ang prestihiyosong tungkulin ng babaylan, at nag-aasawa sila
ng kapwa lalaki.
Mga Bansang Nagpapahintulot sa Same-sex Marriage
Maigting ang kampanya ng LGBT para sa pagpapahintulot sa
same-sex marriage sa mga bansang kanilang kinabibilangan.
Para sa kanila, ang pagkakaloob sa kanila ng karapatang
makapagpakasal
sa
kapareho
nilang
kasarian
ang
pinakamahalagang patunay na tanggap na sila sa lipunan at
kinikilala ang kanilang mga karapatan sa ilalim ng batas. Dahil
dito, maiiwasan ang diskriminasyon at opresyong kanilang
mararanasan sa lipunan dahil may batas na magtatanggol sa
kanilang mga karapatan. Sa kasalukuyan, may mga bansang
nagpapahintulot sa same-sex marriage. Ito ay ang sumusunod:
Bansa
Taon ng pagpapahintulot sa
same-sex marriage
The Netherlands
2000
Belgium
2003
Canada
Spain
2005
South Africa
2006
Argentina
Iceland
Portugal
2010
Denmark
2012
Brazil
England/Wales
France
New Zealand
Uruguay
2013
Luxembourg
2014
Scotland
Finland
Greenland
Ireland
United States
Colombia
2015
2016
Pagtanggap sa Same-sex Marriage
Bagama't maituturing na tagumpay para sa mga LGBT mula sa
mga bansa sa talahanayan ang pagpapahintulot sa same-sex
marriage, marami pa ring hamon ang kinahaharap ng LGBT sa
usaping ito. Sa kabila ng deklarasyon ng United Nations
Human Rights Committee na nararapat kilalanin ang
karapatan ng mga LGBT bilang karapatang pantao, karamihan
pa rin sa mga bansa sa daigdig ang hindi kumikilala sa
same-sex marriage sa kanilang mga batas. At kahit na sa mga
bansang kinikilala na ang same-sex marriage, kadalasang
hindi naman kinikilala ng mga relihiyon dito ang pagpapakasal
ng magkaparehong kasarian dahil taliwas ito sa kanilang mga
katuruan.
Kung gayon, nananatiling hati ang pagtingin ng mga lipunan
sa same-sex marriage sa kabila ng pagiging legal nito sa ilang
mga bansa. Ayon sa ilang pananaliksik lalo na sa United
States, ang pagbabago tungo sa mas liberal na persepsiyon
hinggil sa same-sex marriage ay batay sa apat na salik:
relihiyon, politika, kasarian, at edukasyon. Sa ibang mga
pag-aaral, idinaragdag ang edad ng isang tao. Ayon sa sarbey
halimbawa ng Pew Research Center noong 2016, ang same-sex
marriage ay mas tanggap ng mga taong hindi gaanong
relihiyoso; gayon din ng mga may liberal na pananaw na
politikal, kababaihan, may mataas na pinag-aralan, at mga
nakababatang henerasyon.
Sa kabila ng nagbabagong pagtingin sa same-sex marriage,
malayo pa rin ang dapat lakbayin ng mga pamayanang LGBT
sa iba't ibang panig ng daigdig upang magawang legal ang
same-sex marriage sa mga bansang hindi pa kumikilala rito. Sa
katunayan, kahit sa mga bansang legal na ang same-sex
marriage ay patuloy pa rin silang nakararanas ng
diskriminasyon sa lipunan, lalo na mula sa mga institusyong
panrelihiyon.
Posibilidad ng Same-sex Marriage sa Pilipinas
Sa isang bansang malakas ang Katolisismo katulad ng
Pilipinas, matinding hamon ang kinahaharap ng pamayanang
LGBT upang maipasa ang batas na kumikilala sa same-sex
marriage. Matatandaang sa nakaraang aralin ay tinalakay
natin kung gaano katagal ang inabot ng Reproductive Health
Law (14 taon) bago ito naisa-batas, at nagkaroon pa ng isyu sa
pag- papatupad at pagpondo rito dahil sa pagtutol dito ng
Simbahan at ng ilang politikong nasa puwesto. Bagama't ang
batas na ito ay makatutulong sa pangangalaga sa kalusugang
reproduktibo ng kababaihan at magtataguyod sa kapakanan
ng pamilya at ng kabata- an, dahil sa probisyon nito hinggil sa
paggamit ng artipisyal na kontrasepsiyon na hindi tanggap ng
Simbahan ay nahirapan ang mga tagapagtaguyod nito na
maipasa ito. Sa kaso ng same- sex marriage, noon lamang 2015
ay nagpahayag ng panawagan ang Catholic Bishops
Conference of the Philippines (CBCP) na huwag suportahan ang
same-sex marriage sa pilipinas. Sa Family Code of the
Philippines, malinaw na ang kinikilala lamang ay ang kasal sa
pagitan ng babae at lalaki.
Sa kabila ng balakid na ito, patuloy rin ang kampanya ng mga
LGBT pa at mga taga-suporta nila na maisakatuparan ang
pagkakaroon ng same-sex marriage sa Pilipinas. Mahalaga ito
para sa kanila dahil bukod sa magpapatunay ito ng pantay na
pagkilala sa kanilang karapatan sa lipunan, matitiyak nito ang
pagkilala
ng
estado
sa
kanilang
pagsasama
at
mapoprotektahan ang kanilang mga karapatang legal tulad ng
pagtata- masa rito ng mga heteroseksuwal na mag-asawa.
Mapangangalagaan din ng batas ang kanilang karapatan sa
legal na pag-aampon at mga usaping may kinalaman sa
kanilang mga ari-arian at pagpapamana.
Sex Work
Ayon sa United Nations Development Program (UNDP), ang
terminong prostitusyon ay terminong ginamit sa mga batas na
ipinatupad noong ika-19 hanggang ika-20 siglo para tukuyin
ang sex work, o ang pagbebenta o pakikipagpalit ng
serbisyong seksuwal para sa salapi, serbisyo, o kalakal. Sa
kasa- lukuyan, mas pinipiling gamitin ang terminong sex work
kaysa prostitusyon dahil ang huli ay may negatibong
konotasyon. Kung gayon, sa araling ito ay gagamitin natin ang
terminong sex work at sex worker sa halip na prosti- tusyon at
prostitute.
Kaugnay nito, ang sex worker ay tumutukoy sa taong
nagbebenta o nakikipagpalit ng serbisyong seksuwal kahit na
hindi niya itinuturing ang sarili bilang sex worker, o itinuturing
ang gawain bilang trabaho. Kasama rito ang mga pumapayag
na kabataan na 18 gulang pataas, babae, lalaki, o transgender,
na tumatanggap ng kalakal o sala- pi kapalit ng serbisyong
seksuwal, palagian man o paminsan-minsan lamang. Ang sex
work ay maaaring direkta (hayagan at pormal) o di-direkta
(patago at impormal). Sa direktang sex work, kinikilala ng mga
sex worker ang sarili bilang sex worker at naghahanapbuhay
sa pamamagitan ng pag- bebenta o pakikipagpalit ng
serbisyong seksuwal kapalit ng salapi o kalakal. Samantala, sa
di-direktang sex work, hindi kinikilala ng sex worker ang sarili
bilang sex worker at kadalasang may ibang trabaho at
nagbebenta la- mang ng serbisyong seksuwal upang
madagdagan ang kaniyang kita.
Iba't Ibang Pagtingin sa Sex Work
Dahil ang mga peminista ay may iba't ibang ideolohiyang
pinaniniwalaan, may pagkakaiba rin ang pananaw nila hinggil
sa sex work. Para sa mga liberal feminist, ang indibidwal ay may
kalayaang pumasok sa anomang ko- trata basta ito ay bukal
sa loob niya at hindi siya pinipilit ninoman. Ang sex : work, para
sa kanila, ay halimbawa ng kontratang ito at manipestasyon ng
karapatang politikal ng indibidwal at and sex work at maaaring
ituring bilang pribadong transaksiyong pang negosyo. Bilang
isang indibidwal na may mga kalayaan, may kalayaan ang
isang babae, lalaki, o transgender na magdesisyon kung ano
ang nais niyang gawin sa kaniyang katawan, kasama na rito
ang pagbebenta ng serbisyong seksuwal kung ito ang
kaniyang de- sisyon.
Para naman sa mga Marxist feminist, ang sex work ay
manipestasyon ng korapsiyon ng suweldo kung kaya't
nakakababa
ng
katauhan
at
nagbibigay-daan
sa
pananamantala. Hindi naman nalalayo ang pananaw ng mga
socialist feminist na naniniwalang ang sex work ay hindi
lamang itinatakda ng determinismong ekonomiko kung hindi
mayroon ding pinag-ugatang sikolohikal at panlipunan. Para
sa kanila, ang sex worker ay biktima ng korapsiyon ng lipunang
nahahati sa mga uri. Para naman sa mga radical feminist, ang
pagpasok ng sex worker sa kontrata ng pakikipagpalit ng
serbisyong seksuwal sa salapi o kalakal ay hindi boluntaryo at
siya ay itinuturing na lamang bilang isang piraso ng kalakal,
dahil diumano sa relasyong mapagsamantalang kinapalooban
niya kung saan ang habol sa kaniya ng kustomer ay ang
kaniyang serbisyo at hindi siya mismo.
Sa mga pananaw na nabanggit, mas nananaig ang
paniniwalang ang sex worker ay biktima ng kondisyong
kinapapalooban niya, partikular ang hindi pagkakapantay ng
mga sosyo-ekonomikong uri sa lipunan na nagtutulak sa mga
sex worker na pumasok sa ganitong gawain kahit labag sa
kalooban nila.
Sex Work sa Pilipinas
Naidokumento ang mga unang kaso ng tinatawag dating
prostitusyon sa Pilipinas noong ika-19 siglo at ito ay kaugnay
ng paglaganap ng epidemya ng sipilis, isang venereal disease
o sakit na nakukuha mula sa pakikipagtalik. Taong 1872 ay
itinala ng kura paroko sa Binondo ang pagkakaroon ng
epidemya ng sipilis sa kaniyang parokya noon pa lamang 1871,
partikular sa San Jose de Trozo na isang panguna- hing lugar
ng prostitusyon sa Maynila. Mayroon ding naitalang epidemya
ng sipilis sa San Roque sa Cavite noong 1895 kung saan
karamihan sa mga sundalo at nagtatrabaho sa kampo militar
sa nasabing lugar ay may sipilis. Nang mapasailalim ang
Pilipinas sa kapangyarihan ng mga Amerikano, agad na
nagtalaga ng red light district o mga nakatakdang lugar ng
aliwan ang pamahalaang kolonyal upang masugpo diumano
ang pagkalat ng sipilis at upang mabantayan ang mga
tinawag noon na prostituta, na kilala rin bilang r "kalapating
mababa ang lipad." Mula sa Escolta ay inilipat ito sa Gardenia
(Sampaloc ngayon) at doon nagpatupad ng regulasyon sa mga
prostituta upang hindi na kumalat pa sa ibang lugar ang
sipilis. Kasama sa mga prostituta sa panahong ito ang mga
karayuki-san, o mga babaeng prostituta mula sa Japan.
Ipinasara ang red light district noong 1918 upang masugpo
diumano ang prostitusyon at ang paglaganap ng epidemya ng
sipilis subalit hindi naman talaga ito natigil, sa halip ay
ipinagpatuloy lamang nang patago. Kung gayon, ang simula
ng prosti- tusyon sa Pilipinas ay maiuugnay sa kolonyalismo
sapagkat karamihan sa mga tumatangkilik nito ay ang mga
sundalong Espanyol noong una at mga sundalong Amerikano
kalaunan.
Sa pagdaan ng panahon, nanatili ang sex work sa Pilipinas lalo
na sa panahon ng pamamayagpag ng mga base militar sa
Clark, Pampanga at Subic, Zambales kung saan maraming
sundalong Amerikano ang nanatili sa Pilipinas. Sa kasalukuyan,
itinuturing na ilegal ang sex work sa bansa subalit masasabing
napasasailalim sa regulasyon ng pamahalaan dahil sa
pagtatakda ng mga patakarang pangsanitasyon sa mga bar at
massage parlor; gayon din ang pangangailangan sa regular
na pagpapasuring medikal sa mga nagtatrabaho rito upang
masigurong wala silang sakit na nakahahawa.
Mga Dahilan at Epekto ng Sex Work
Dahil sa magkakaibang pananaw hinggil sa sex work, may
magkakaiba ring paniniwala hinggil sa ugat nito. Para sa mga
liberal feminist, ang sex work ay maaaring dulot ng
boluntaryong desisyon ng mga indibidwal na piniling pasukin
ang larangang ito at nararapat lamang matiyak ang kanilang
mga
karapatan
at
mapangalagaan
mula
sa mga
pang-aabusong maaaring maranasan dahil dito. Para sa mga
socialist at Marxist feminist, ang sex work ay isang anyo ng
pananamantala sa kababaihan at ng pagiging mas
makapangyarihan ng kalalakihan sa kababaihan dulot ng
pagkapaloob sa kaayusang patriyarkal. Sa ganitong pagtingin,
ang sex work ay nagkakaroon ng negatibong implikasyon hindi
lamang sa lipunan kung hindi maging sa mga sex worker at sa
kababaihan sa pangkalahatan dahil lumilikha ito ng impresyon
kung saan ang kababaihan ay tinitingnan bilang sex object
lamang, na lalong nagpapababa sa mababang katayuan ng
kababaihan sa lipunan. Para sa mga radical feminist, ang sex
work ay isang anyo ng karahasang seksuwal ng kalalakihan sa
kababaihan, at hindi nila tinatanggap ang paniniwalang
desisyon ng sex worker ang pumasok sa ganitong gawain. Nag
anni ito ng ig sa tahasang pagpapababa, pananaman- tala, at
pagturing sa kababaihan bilang bagay at hindi tao. Pinalalala
pa ito ng kahirapan dahil may kababaihang napipilitang
pumasok sa gawaing ito upang matugonan ang sariling
pangangailangan at ang pangangailangan ng mga mahal sa
buhay.
Sa kasalukuyan, hati ang pananaw hinggil sa sex work. May
mga naniniwalang nararapat itong mawala sa lipunan
sapagkat wala itong naidudulot na maganda lalo na sa mga
indibidwal na pumapasok sa gawaing ito, na karamihan ay
kababaihan.
Nagtataguyod lamang ito ng imahen ng kababaihan bilang
mga sex object at lalong nagiging dahilan upang makaranas
ng diskriminasyon at opresyon ang ka- babaihan sa lipunan.
Samantala, may mga naniniwala namang nararapat lamang
ang dekriminalisasyon ng sex work upang mapangalagaan ang
karapatan at kapakanan ng mga indibidwal na sangkot sa
gawaing ito. Para sa mga tagapagtaguyod nito, ang
kriminalisasyon ng sex work ay nagdudulotlamang ng ibayong
pang-aabuso sa kababaihan at nagbibigay-daan sa lalo pang
pagkalat
ng
mga
impeksiyon
katulad
ng
human
immunodeficiency virus (HIV) na maaaring humantong sa
pagkakaroon ng Acquired Immune Deficiency Syndrome (AIDS),
kung kaya't nararapat lamang na magkaroon ng proteksiyong
naaayon sa batas ang mga sex worker. Sa mga bansa kung
saan ilegal ang sex work, ang pagkakakumpiska sa condom sa
mga nahuling sex worker ay ginagamit na katibayan ng
pagiging sangkot sa sex work, kung kaya't karamihan sa mga
sex worker ay hindi na nagdadala ng condom, na nagiging
sanhi ng pagkakaroon ng hindi ligtas na pakikipagtalik. Ito ang
nagdudulot ng di-planadong pagbubuntis at pagkalat ng mga
sexually-transmitted infection (STI).
anomang pagpapamalas ng karahasang batay sa kasarian, na
huma- hantong, o maaaring humantong, sa kapahamakang
pisikal, seksuwal, o sikolohikal ng kababaihan
Mga Batas na May Kinalama sa Sex Work
Dahil ilegal ang sex work sa Pilipinas, may mga batas na
ipinatutupad hinggil dito. Isang halimbawa nito ang "Expanded
Anti-Tra cking in Persons Act of 2012." Layunin nito na
protektahan ang mga indibidwal mula sa human tra cking at
maparusahan ang mga nagpapatakbo ng gawaing ito. Nariyan
din ang AIDS Prevention and Control Act of 1998 na
nagtatakdang ang sapilitang HIV testing ay ilegal, gayundin
ang diskriminasyon sa mga taong may HIV. Samantala, ang
probisyon ng Sanitation Code kung saan lahat ng
nagtatrabaho sa massage parlor ay kinakailangang
magkaroon ng sertipi- kong pangkalusugan na manggagaling
sa lokal na awtoridad pangkalusugan ay patunay na bagama't
ilegal ang sex work sa bansa, ito ay kinikilala at ipinapasailaim
sa regulasyon. May mga ordinansa ring nagtatakda ng
sapilitang edukasyon hinggil sa HIV, pagkakaroon ng access sa
condom, pagsusuri at panggagamot sa STI ng mga sex worker
na nagtatrabaho sa mga le- gal na establisimyentong
panlibangan. Kung gayon, ang mga sex worker na hindi sa mga
legal na establisimyento nagtatrabaho kung hindi sa mga
kalsada ay hindi napoprotektahan ng mga ordinansang
katulad nito at mas malaki ang posibilidad na magkaroon sila
ng STI at makaranas ng mas malalang pang-aabuso.
Isyu sa mga Kababaihan
Isyu sa mga Kababaihan
Marami
sa
mga kababaihan ang nakakaranas ng
diskriminasyon sa lipunan, ito ay ang dahilan kung bakit hindi
nagkakaroon ng pagkakapantay-pantay sa lipunan sa pagitan
ng babae at lalaki.
Mga kilalang diyos sa sinaunang panahon na iniuugnay sa
homoseksuwalidad: Antinous ng Rome, Ganesha ng Hinduism,
at Apollo ng mitolohiyang Greek.
Ang diyos ng mga Aztec na si Xochipili ay patron ng
homoseksuwalidad at mga lalaking nagbebenta ng aliw.
Headquarters ng Catholic Bishops Conference of the
Philippines: mahigpit na tinututulan ng CBCP ang same- sex
marriage sa Pilipinas.
Same-sex Marrige
pagpapakasal ng magkaparehong kasarian.
Heterosexuality
atraksiyong romantiko/seksuwal o pakikitungong seksuwal sa
opposite sex.
Homosexuality
atraksyiong romantiko/seksuwal o pakikitungong seksuwal sa
same.
diyos ng mga Aztec
homoseksuwalidad.
Xochipili
na itinuring
Mandate Theory
nakatakdang maging bayolente ang kalalakihan bilang resulta
ng pag-unlad na ebolusyonaryo ng sangkatauhan
Ilan sa mga halimbawa ng karahasan ay ang mga sumusunod:
●
●
●
●
patron
ng
Sex Work
pagbebenta o pakikipagpalit ng serbisyong seksuwal para sa
salapi, serbisyo, o kalakal.
Epidemya ng Silipis
isang sakit na nakukuha mula sa pakikipagtalik na laganap
noong ika-19 na siglo sa Pilipinas.
Pisikal na Karahasan
Malaswang karahasan
Sikolohikal na Karahasan
Ekonomik na karahasan
Karamihan sa mga kababaihan ay nakakaranas ng domestic
violence o pananakit sa loob ng kanilang mga tahanan. Sa
kasaysayan, maraming nagaganap na isyung may kinalaman
sa kababaihan tulad na lamang ng foot binding sa Tsina
upang patunayan ng isang babae ang karangalan niya at
asawa. Sa india naman ay ginagawa ang suttee o ang
pagsusunog sa babae bilang alay sa namatay niyang asawa,
at ang maagang pagpapakasal kahit labag ito sa kanyang
kalooban. Sa mga hapon naman ay ang pagkakaroon ng
konsepto ng comfort women o ginagawang pag-aaliw ng mga
kababaihan sa mga hapon.
Ang mga sumusunod ay ang mga kasunduan upang maiwasan
ang karahasan sa mga kababaihan:
●
Convention on the Elimination of All Forms of
Discrimination Against Women sa New York, Estados
Unidos noong 1979.
●
Declaration on the Elimination of Violence Against
Women sa Vienna, Austria noong 1993.
●
Fourth World conference on Women in Beijing, China
noong 1995
Itinuturing na ang bansang Pilipinas bilang isa sa mga
pinakamatatag na bansa pagdatig sa gender equality ayon sa
Philippine Commission on Women o PCW. Ito ay dahil may mga
batas na naglalayong protektahan ang mga kababaihan mula
sa karahasan.
●
na
Bayog
lalaking babaylan sa Pilipinas
Karahasang Seksuwal
Brain Damage Theory
ang pagkaantala ng suplay ng oxygen noong ipinanganak o
habang sanggol o iba pang karanasang traumatiko ang
naging dahilan sa pakikitungo ng nang-aabuso
●
●
Batas Republika Blg. 7877 o ang Anti-Sexual
Harassment Act
Batas Republika Blg. 9262 o ang Anti-Violence Against
Women and their Children
Batas Republika Blg. 9710 o ang Magna Carta of
Women
Ang Prostitusyon at Pang-aabuso
Prostitusyon
Ito ay ang paggamit sa katawan ng isang tao upang kumita ng
pera.
Ano ng aba ang dahilan sa pagkakaroonn nito?
●
●
Mabilis kumita ng malaking pera sa prostitusyon
Ito ay isang negosyo
●
●
Ang ilang kasali sa negosyo ay nasanay sa kultura ng
pang-abuso
Ito ay daan sa palabas sa kahirapan.
Ito ay unang naganap noong ika-19 hanggang ika-20 na siglo,
lumaganap ang mga kababaihang nagbebenta ng kanilang
mga katawan upang kumita at ang tawag rito ay SEX WORK.
May dalawang uri ang sex worker; ito ay direkta at di-direkta.
Ang direkta ay mismong ang indibidwal ang nagbebenta sa
kanyang sarili upang kumita. Ang di-direkta naman ay hindi
binibenta ang sarili ngunit siya ay ang nagbebenta sa ibang
babae upang kumita ng pera.
Dahilan ng Pang-aapi sa mga kababaihan
Pananaw sa Gender Roles
ito ay dahil hindi nagkakaintindihan o nagkakaunawaan ang
dalawang kasarian pagdating sa opinion o pananaw sa
lipunan.
Kultura ng Pang-aapi
ito ay ang pagkakaroon ng pang-aapi na may kinalaman sa
kultura na nagkakaroon karahasan base sa pinagmulan na
grupo.
Kawalan ng Suporta sa Kabuhayan at sa Serbisyong
Panlipunan
ito ay ang pagkakaroon ng kakulangan sa serbisyo sa lipunan
para sa mga kababaihan at ang pagkawala ng suporta ng
mamamayan sa pagkakaroon ng oportunidad para sa mga
kababaihan.
Epekto ng pang-aapi sa kababaihan
Epekto sa kalusugan
Maaari magkaroon ng sakit ang mga kababaihan at ito ay
maaring tumukoy sa depresyon at malulubhang sakit.
Epekto sa kabuhayan
nawawalan ng mga kababaihan ng pagkakataon sa
pagtatrabaho at nawawalan ng kapayapaan sa pamumuhay.
Epekto sa Moralidad
naaapektuhan ang dignidad at moralidad ng kababaihan sa
pagtingin at koneksyon sa lipunan.
Epekto sa mga relasyon
nagkakaroon ng problema na pamilya at relasyon sa ibang
mga tao at nahihirapan ang mga kababaihan sa pakikitungo.