TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 14175
Ocak 2010
TS EN 439:1995 yerine
ICS 25.160.20; 71.100.20
Kaynak sarf malzemeleri - Ergitme kaynağı ve benzeri işlemler için
gazlar ve gaz karışımları standardı (ISO 14175:2008)
Milli Ön söz
Welding consumables - Gases and gas mixtures for fusion
Bu standard; CEN tarafından
onaylanan
Nisan 2013(ISO
tarihinde
TS EN 10200: 2013 numaralı Türk
welding and
alliedveprocesses
14175:2008)
standardı olarak kabul edilen EN 10200: 2012 standardı esas alınarak, Türk Standardları Enstitüsü
Metalurji
İhtisas Kurulu’napour
bağlı
Metalurji
Teknik
Komitesi marifetiyle
tercüme
Produits consommables
le TK23
soudage
Schweißzusätze
- Gase undTürkçeye
Mischgase
für dasedilmiş
TSE Teknik Kurulu’nun ………… tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
Gaz et mélanges gazeux pour le soudage par
Lichtbogenschweißen und verwandte Prozesse
fusion
et
les
techniques
connexes
(ISO
(ISO
Bu standard yayınlandığında TS 2106 EN 10200: 1997’nin yerini
alır.14175:2008)
14175:2008)
CEN resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir.
Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.
EN, ISO, IEC vb.
No
ISO 31-0:1992
Adı (İngilizce)
TS No
Adı (Türkçe)
Quantities and units —
Part 0: General principles
E N IS O 14175: 2008 st andardının Türk ç e t erc üm es idir.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ
Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.2
TÜRKSTANDARDI
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
Milli Önsöz
 Bu standard; CEN tarafından onaylanan ve Ocak 2010 tarihinde TS EN ISO 14175:2010 numaralı Türk
standardı olarak kabul edilen EN ISO 14175:2008: standardı esas alınarak, Türk Standardları Enstitüsü
Metalürji İhtisas Kurulu’na bağlı TK23 Metalürji Teknik Komitesi marifetiyle Türkçeye tercüme edilmiş TSE
Teknik Kurulu’nun 16 Nisan 2014 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
 Bu standard yayınlandığında TS EN 439:1995’in yerini alır.
 CEN resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir
 Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
 Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.
EN, ISO, IEC
vb. No
ISO 31-0
Adı
(İngilizce)
Quantities and units – Part 0:
General principles
TS No
TS 1990 ISO 31-0
Adı
(Türkçe)
Uluslararası birimler sistemi (sı) Büyüklükler ve birimler - Bölüm 0:
Genel prensipler
TS EN 14175: 2010 standardı, EN 14175:2008 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (Avenue Marnix 17 B1000 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye
ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
ICS 25.160.20; 71.100.20
Kaynak sarf malzemeleri - Ergitme kaynağı ve benzeri işlemler için
gazlar ve gaz karışımları standardı (ISO 14175:2008)
Welding consumables - Gases and gas mixtures for fusion welding and allied processes
Produits consommables pour le soudage Gaz et mélanges gazeux pour le soudage par
fusion et les techniques connexes (ISO
14175:2008)
Schweißzusätze - Gase und Mischgase für
das Lichtbogenschweißen und verwandte
Prozesse (ISO 14175:2008)
Bu Avrupa standardı CEN tarafından 7 Şubat 2008 tarihinde onaylanmıştır.
CEN üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları
öngören CEN/CENELEC İç Tüzüğü’ne uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel listeler ve
bibliyografik atıflar, CEN Yönetim Merkezi’ne veya herhangi bir CEN üyesine başvurarak elde edilebilir.
Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Başka herhangi bir dile
tercümesi, CEN üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu CEN Yönetim
Merkezi’ne bildirilir.
CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika,
Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti,
Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs,
Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya,
Yunanistan’ın milli standard kuruluşlarıdır.
AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ
EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG
Yönetim Merkezi: rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels
© 2008 CEN
Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım
hakları CEN ulusal Üyelerine aittir.
Ref. No. EN ISO 14175: 2008:E
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
İçindekiler
Sayfa
Ön söz ............................................................................................................................................................... 3
2
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
Ön söz
Bu doküman,, sekretaryası DIN tarafından yürütülen ISO/TC 44 "Welding and allied processes-Kaynak ve ilgili
işlemler” ve CEN/TC 121 “Welding-Kaynak” teknik komitelerinin işbirliği ile hazırlanmıştır.
Bu Avrupa Standardı en geç Eylül 2008 tarihine kadar aynı metni yayınlayarak ya da onay duyurusu
yayınlayarak ulusal standard statüsü verilmeli ve çelişen standardlar en geç Eylül 2008 tarihinde yürürlükten
kaldırılmalıdır.
Bu dokümanın bazı unsurlarının patent haklarına konu olabileceğine dikkat edilmelidir. Böyle herhangi bir
patent hakkının belirlenmesi durumunda CEN [ve/veya CENELEC] sorumlu tutulamaz.
Bu standard EN 439:1994 standardının yerini alır.
CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standart olarak uygulamaya
alınmasından sorumlu ulusal standart kuruluşlarının ülkeleri sırasıyla; Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik
Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya,
İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Kıbrıs, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya,
Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Yunanistan’dır.
Baskı bilgisi
ISO 14175:2008’in metni hiçbir değişiklik yapılmaksızın CEN tarafından EN ISO 14175:2008 olarak
onaylanmıştır.
3
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ULUSLARARASI
STANDARD
INTERNATIONAL
STANDARD
ISO
14175
2.Baskı
01/03/2008
Kaynak sarf malzemeleri - Ergitme kaynağı ve
benzeri işlemler için gazlar ve gaz karışımları
standardı
Welding consumables - Gases and gas mixtures for fusion
welding and allied processes
Produits consommables pour le soudage - Gaz et mélanges gazeux
pour le soudage par fusion et les techniques connexes
Schweißzusätze - Gase und Mischgase für das Lichtbogenschweißen
und verwandte Prozesse
Referans Numarası
EN ISO 14175:2008 (E)
© ISO 2008
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
TELİF HAKKI KORUMALI DOKÜMAN
© ISO 2012
Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe, bu yayının herhangi bir bölümü herhangi bir şekilde ya da fotokopi ve mikrofilm dahil aşağıda
adresi verilen ISO'dan yazılı izin alınmaksızın ya da dokümanı talep edenin ülkesindeki ISO üyesinin yazılı izni olmazsızın elektronik veya
mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kullanılamaz.
ISO Telif Ofisi
Casa postale 56 CH-1211 Geneva 20
Tel. : +41 22 749 01 11
Faks : +41 22 749 09 47
e-posta : copyright@iso.org
Web : www.iso.org
İsviçre'de basılmıştır.
© ISO 2012 - Tüm hakları saklıdır.
ii
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
İçindekiler
Sayfa
Önsöz ............................................................................................................................................................... iv
1
Kapsam ................................................................................................................................................... 1
2
Atıf yapılan standart ve/veya dokümanlar .......................................................................................... 1
3
Terimler ve tarifler ................................................................................................................................. 1
3.1 Ana gaz ................................................................................................................................................... 1
3.2 Sınıflandırma .......................................................................................................................................... 1
3.3 Bileşen .................................................................................................................................................... 1
3.4 Gaz tüpleri .............................................................................................................................................. 2
3.5 Kısa gösterim ......................................................................................................................................... 2
3.6 Safsızlık .................................................................................................................................................. 2
3.7 Karışım ................................................................................................................................................... 2
3.8 Anma değeri ........................................................................................................................................... 2
3.9 Sembol .................................................................................................................................................... 2
4
Gazların özellikleri ................................................................................................................................. 2
4.1 Genel ....................................................................................................................................................... 2
4.2 Yuvarlama prosedürü ........................................................................................................................... 3
5
Sınıflandırma ve numaralandırma........................................................................................................ 3
5.1 Sınıflandırma .......................................................................................................................................... 3
5.2 Kısa gösterim ......................................................................................................................................... 3
6
Karışım toleransları ............................................................................................................................... 6
7
Saflıklar ve yoğunlaşma noktası .......................................................................................................... 6
8
Deney ...................................................................................................................................................... 6
9
Yeniden deneye tabi tutma ................................................................................................................... 7
10
İşaretleme ............................................................................................................................................... 7
Kaynakça .......................................................................................................................................................... 8
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
Önsöz
ISO (Uluslararası Standardizasyon Kuruluşu) ulusal standard kuruluşlarının (ISO ülke kuruluşları) dünya
çapında federasyonudur. Uluslararası Standard hazırlama çalışması genelde ISO teknik komiteleri aracılığı ile
yapılır. Teknik komitenin konusu ile ilgilenen üyelerin o teknik komitede temsil edilme hakkı vardır. ISO ile
işbirliği içindeki resmi ya da sivil uluslararası kuruluşlar da, çalışmalarda yer alabilir. ISO, elektroteknik
standardizasyonla ilgili tüm konularında Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) ile yakın işbirliği içinde
çalışır. Uluslararası Standardlar, ISO/IEC Direktifleri Bölüm 2'ye göre yazılmıştır.
Teknik komitelerin ana görevi, Uluslararası Standard hazırlamaktır. Teknik komitelerin kabul ettiği Taslak
Uluslararası Standardlar, oylama için üye ülke kuruluşlarına gönderilir. Bir Uluslararası Standardın
yayınlanması, oy veren üye ülkelerin en az % 75'inin onayını gerektirir.
Bu dokümanın bazı kısımlarının patent haklarına konu olabileceğine dikkat edilmelidir. Böyle herhangi bir
patent hakkının belirlenmesi durumunda ISO sorumlu tutulamaz.
ISO 14175 standardı ISO/TC 44, “Welding and allied processes – Kaynak ve ilgili işlemler” Teknik Komitesini
alt komitesi olan SC 3 "Welding consumables - Kaynak sarf malzemeleri" tarafından hazırlanmıştır. Teknik
olarak revize edilen bu baskı ISO 14175:1997 standardının yerini alır.
Bu standardın herhangi bir şekilde yorumlanmasına ihtiyaç duyulduğunda bilgileri www.iso.org sayfasında
bulunan ulusal standard kuruluşları vasıtasıyla ISO/TC 44/SC 3’e müracaat edilir.
iv
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
ULUSLARARASI STANDARD
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
ISO 14175: 2008 (E)
Kaynak sarf malzemeleri - Ergitme kaynağı ve benzeri işlemler için
gazlar ve gaz karışımları standardı
1
Kapsam
Bu standard, ergitme kaynağında ve aşağıdaki maddeleri içeren, ancak bu maddelerle sınırlı olmayan yardımcı
işlemlerde kullanılan gaz ve gaz karışımlarının sınıflandırılması için gerekleri kapsar:
-
Tungsten ark kaynağı (Proses 141);
Gaz altı metal ark kaynağı (Proses 13);
Plazma ark kaynağı (Proses 15);
Plazma ark kesimi (Proses 83);
Lazer kaynağı (Proses 52);
Lazer kesimi (Proses 84);
Ark lehim kaynağı (Proses 972).
Not - İşlem numaraları ISO 4063’te belirtildiği şekildedir.
Bu standardın amacı kullanıcının doğru seçim yapması esasında, gazların kimyasal özelliklerine ve metalürjik
davranışlarına göre koruyucu, takviye edici, proses ve yardımcı olarak sınıflandırma ve tayini ile muhtemel
nitelendirme prosedürlerini basitleştirmektir.
Gaz saflıkları ve karışım toleransları kullanım sırasında değil, teslimatta tedarikçi (imalatçı) tarafından
belirtilmelidir.
Gazlar veya gaz karışımları sıvı veya gaz halde tedarik edilebilir ancak gazlar, kaynak ve yardımcı işlemlerde
kullanılırken her daim gaz halde kullanılmalıdır.
Asetilen, doğal gaz, propan vb. gibi yanıcı gazlar ve gaz lazerlerinde kullanılan rezonatör gazları bu standardın
kapsamında değildir.
Gazların ve gaz tüplerinin taşınması, boşaltılması ve aktarılması işlemleri bölgesel, ulusal ve yerel standard
ve yönetmelikler uyarınca yapılmalıdır.
2
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
Aşağıdaki atıf dokümanları, bu dokümanın uygulanması için zaruridir. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan
baskı geçerlidir. Tarih belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dahil) kullanılır.
ISO 31-0:1992, Quantities and units - Part 0: General principles (Uluslararası birimler sistemi (SI) – Bölüm 0:
Genel prensipler
3
Terimler ve tarifler
Bu dokümanın amaçları bakımından aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır.
3.1 Ana gaz
Saf gaz veya karışım gazın çoğunluğunu oluşturan bileşen
3.2 Sınıflandırma
Bu standardın numarasından sonra gaz veya gaz karışımlarının (ana grup ve alt gruplar) sembolü ile oluşan
gösterim
3.3 Bileşen
Gaz karışımının performansı için gerekli olan gaz haldeki madde
1
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
ÖRNEK - Argon içinde % 11 CO2 içeren karışımın içindeki argon ana gaz olarak, CO2 ise bileşen olarak bilinir.
3.4 Gaz tüpleri
Saf veya karışım gazın gaz veya sıvı halde nakliye ve/veya depolanması amaçlı kullanılan kap
3.5 Kısa gösterim
Sınıflandırma artı tüm kimyasal bileşenlerin sembolleri artı hacimsel yüzde olarak anma bileşimi
Not - Kimyasal bileşenlerin sembolleri Madde 5.2’de verilmiştir.
ÖRNEK - % 11 CO2 içeren bir argon karışımı ISO 14175-M20-ArC-11 olarak kısa gösterilir.
3.6 Safsızlık
Ana gazdan, bileşenden veya gaz karışımından farklı kimyasal bileşime sahip gaz halindeki madde
3.7 Karışım
İki veya daha fazla bileşenden oluşan gaz
3.8 Anma değeri
İmalatçı veya tedarikçi tarafından belirtilen, kısa gösterim ile gösterilen genel içeriğe uyan bir bileşenin yüzde
değeridir.
3.9 Sembol
Bir gaz karışımının ana gurubu ve alt gurubudur.
Not - Semboller Çizelge 2’de verilmiştir (ayrıca bk. Madde 5.1).
ÖRNEK - % 11 CO2 içeren bir argon karışımının sembolü M20’dir.
4
Gazların özellikleri
4.1 Genel
Bu standardda ele alınan gazların ilgili fiziksel ve kimyasal özellikleri Çizelge 1’de verilmiştir.
Çizelge 1 - Gaz bileşenlerinin özellikleri
Gazın tipi
Kimyasal
sembolü
Yoğunluka
(hava=1,293)
Havaya
göre nispi
yoğunluka
kg/m3
Kaynama
noktası
Kaynak
sırasındaki
reaktivite
°C
Argon
Ar
1,784
1,380
−185,9
inert
Helyum
He
0,178
0,138
−268,9
inert
CO2
1,977
1,529
−78,5b
oksitleyici
Oksijen
O2
1,429
1,105
−183,0
oksitleyici
Azot
N2
1,251
0,968
−195,8
düşük reaktiflik c
Hidrojen
H2
0,090
0,070
−252,8
İndirgeyici
Karbondioksit
a
t0°C ve0,101MPa(1,013bar) basınçta belirtilen.
b
Süblimasyon sıcaklığı(katıdan gaza geçiş sıcaklığı).
c
Farklı malzeme ve uygulamalarda azotun davranışı değişir. Muhtemel etkiler kullanıcı tarafından dikkate
alınmalıdır.
2
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
4.2 Yuvarlama prosedürü
Bu standardın gereklerine uygunluğun belirlenmesi amacıyla elde edilen gerçek deney değerleri ISO 31 –
0:1992 standardındaki Ek B, Kural A yuvarlama kurallarına tabi tutulmalıdır. Ölçülen değerler bu standardın
dışındaki birimlerde kalibre edilen tertibattan elde edilmişse, ölçülen değerler yuvarlama işleminden önce bu
standardın birimlerine çevrilmelidir.Ortalama bir değer bu Standard ile karşılaştırılacak ise, yuvarlama işlemi
yalnızca ortalamanın hesaplanmasından sonra yapılmalıdır. Bu standardda atıf yapılan standardlarda tarif
edilen yuvarlama prosedürü ile bu standardda belirtilen yuvarlama prosedürü arasında çelişki söz konusu
olduğunda deney standardında belirtilen gerekler uygulanır. Yuvarlama yapılmış deney sonuçları, deneye tabi
tutulan gazların sınıflandırılması için uygun çizelgelerin gereklerini karşılamalıdır.
5
Sınıflandırma ve numaralandırma
5.1 Sınıflandırma
5.1.1 Genel
Gaz ve gaz karışımlar, bu standardın numarasından sonra gelen Çizelge 2’ye uygun olarak verilen gaz
sembolleri ile sınıflandırılmalıdır.
Not - Sınıflandırma, gaz veya gaz karışımın reaktifliği esasına dayanır.
5.1.2 Ana grup
Ana grup için kullanılan tanıtıcı harf (kod) ve numaralar şöyledir:
- I: İnert gaz ve inert gaz karışım;
- M1, M2, M3:
Oksijen ve/veya karbon dioksit içeren oksitleyici karışımlar;
- C:
Yüksek derecede oksitleyici gaz ve Yüksek derecede oksitleyici gaz karışım;
- R:
İndirgeyici gaz karışımları;
- N:
Azot içeren düşük reaktivite gösteren gaz veya indirgeyici gaz karışımlar;
- O:
Oksijen;
- Z:
Listelenmeyen veya Çizelge 2’de listelenen bileşim aralığının dışında kalan bileşenleri
içeren gaz karışımlarıdır.
5.1.3 Alt grup
Z hariç ana gruplar, reaktiviteye etkisi olan farklı bileşenlerin varlığına ve seviyesine göre alt gruplara ayrılırlar
(bk. Çizelge 2). Çizelge 2’de gösterilen değerler anma değerleridir.
5.1.4 Sınıflandırma örnekleri
Örnek 1 -
Argon - % 6 karbon dioksit - % 4 oksijen içeren gaz karışımı için sınıflandırma:
ISO 14175 – M25
Örnek 2 -
Argon - % 30 helyum içeren gaz karışımı için sınıflandırma:
ISO 14175 – I3
Örnek 3 -
Argon - % 5 hidrojen içeren gaz karışımı için sınıflandırma:
ISO 14175 – R1
Örnek 4 -
Argon - % 0,05 oksijen içeren gaz karışımı için sınıflandırma:
ISO 14175 – Z
5.2 Kısa gösterim
5.2.1 Genel
Gaz ve gaz karışımları, aşağıdaki şekilde sınıflandırmalarını (bk. Madde 5.1) gösteren harfler kimyasal
bileşenlerini gösteren semboller ve ardından gelen hacimsel yüzde cinsinden karşılık gelen anma bileşimi ve
sembolleri ile kısa gösterilirler:
- Ar:
Argon
- C:
Karbon dioksit
3
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
- H:
Hidrojen
- N:
Azot
- O:
Oksijen
- He:
Helyum
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
Gaz karışımını oluşturan ana gaz sembolünün ardından, yüzdelik olarak azalan sırayla, arada tire (-) olacak
şekilde hacimsel yüzde olarak temsili bileşim değerlerini gösteren semboller gelmelidir.
5.2.2 Kısa gösteriliş örnekleri
Örnek 1 Argon içinde %6 karbon dioksit, % 4 oksijen içeren gaz karışımı için:
Sınıflandırma:
ISO 14175 – M25
Kısa gösteriliş:
ISO 14175 – M25 – ArCO – 6/4
Örnek 2 Argon içinde % 30 helyum içeren gaz karışımı için:
Sınıflandırma:
ISO 14175 – I3
Kısa gösteriliş:
ISO 14175 – I3 – ArHe – 30
Örnek 3 Argon içinde % 5 hidrojen içeren gaz karışımı için:
Sınıflandırma:
ISO 14175 – R1
Kısa gösteriliş:
ISO 14175 – R1 – ArH – 5
Örnek 4 Helyum içinde % 7.5 argon, % 2.5 karbon dioksit içeren gaz karışımı için:
Sınıflandırma:
ISO 14175 – M12
Kısa gösteriliş:
ISO 14175 – M12 – HeArC – 7,5/2,5
Listelenen ancak Çizelge 2’deki aralığın dışında kalan bileşenleri içeren gaz karışımları için ana gaz ve
yukarıdaki gibi bileşenlerin sembollerinin önüne Z harfi gelir ve ardından arasına tire (-) işareti konularak
hacimsel yüzde cinsinden anma bileşim değerleri yazılır.
Örnek 5 Argon içinde % 0.05 oksijen içeren gaz karışımı için:
Sınıflandırma:
ISO 14175 – Z
Kısa gösteriliş:
ISO 14175 – Z – ArO – 0.05
Çizelge 2’de listelenmeyen bileşenleri içeren gaz karışımlar için, Z harfi ana gaz sembolünün ve yukarıdaki
gibi bileşen sembollerinin ön eki olur ancak listelenmeyen bileşenlerin önüne bir artı işareti konulur ve bunu
takiben arasına tire işareti konularak hacimsel yüzde cinsinden anma bileşim değerleri yazılır.
Örnek 6 Argon içinde kimyasal sembolü Xe olan % 0.05 ksenon içeren gaz karışım için:
Sınıflandırma:
ISO 14175 – Z
Kısa gösteriliş:
ISO 14175 – Z – Ar + Xe – 0.05
4
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
Çizelge 2 - Ergitme kaynağı ve yardımcı işlemler için proses gazlarının sınıflandırması
Sembol
Ana
grup
I
Oksitleyici
Alt
grup
CO2
Bileşenlerin hacimce anma yüzdesi
İnert
O2
1
Ar
denge
1
0,5≤CO2≤5
dengea
2
0,5≤CO2≤5
dengea
3
R
N
dengea
0,5≤O2≤3
dengea
0,5≤CO2≤5
0
5<CO2≤15
dengea
1
15<CO2≤25
dengea
3<O2≤10
dengea
3
0,5≤CO2≤5
3<O2≤10
dengea
4
5<CO2≤15
0,5≤O2≤3
dengea
5
5<CO2≤15
3<O2≤10
dengea
6
15<CO2≤25
0,5≤O2≤3
dengea
7
15<CO2≤25
3<O2≤10
dengea
1
25<CO2≤50
2
C
0,5≤O2≤3
4
2
M3
H2
N2
100
3
M2
Düşük reaktiflik
100
2
M1
He
İndirgeyici
10<O2≤15
dengea
25<CO2≤50
2<O2≤10
dengea
4
5<CO2≤25
10<O2≤15
dengea
5
25<CO2≤50
10<O2≤15
dengea
100
2
denge
0,5≤H2≤5
dengea
3
1
0,5≤He≤95
0,5≤O2≤30
1
dengea
0,5≤H2≤15
2
dengea
15<H2≤50
1
100
2
dengea
0,5≤N2≤5
3
dengea
5<N2≤50
4
dengea
0,5≤H2≤10
0,5≤N2≤5
5
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
Çizelge 2’nin devamı
Sembol
Ana
grup
Oksitleyici
Alt
grup
CO2
Bileşenlerin hacimce anma yüzdesi
İnert
Ar
O2
He
5
O
Z
a
b
6
İndirgeyici
Düşük reaktiflik
H2
0,5≤H2≤50
1
N2
Denge
100
Listelenmeyen bileşenleri içeren gaz karışımları veya listelenen bileşim aralığının dışında kalan karışımlar.b
Bu sınıflandırmanın amaçları bakımından argon kısmen veya tamamen helyum ile değiştirilebilir.
Aynı Z – sınıflandırmasına sahip iki gaz karışım birbiri ile değiştirilemeyebilir.
Karışım toleransları
Karışım toleransları Çizelge 3’e göre bileşenlerin hacimsel yüzdelerine uygulanır.
Çizelge 3 - Karışım toleransları
İzin verilebilir tolerans
Bileşen gaz anma derişimi
%
>5
1 ila
<1
Anma değerinin ± % 10’u
± % 0,5 Mutlak değer
Bu standardda belirtilmemiştir.
Örnek 1 - % 25 karbondioksit ilavesi anma değeri ± % 2.5’ten fazla değişmemelidir (% 22.5’ten %27.5’e kadar).
Örnek 2 - %2.5 oksijen ilavesi % 0.5’ten fazla değişmemelidir (% 2’den % 3’e kadar).
7
Saflıklar ve yoğunlaşma noktası
Gaz bileşenlerinin ve gaz karışımların saflığı ve yoğunlaşma noktası Çizelge 4’te verilen gerekleri
karşılamalıdır. Nem, ppm (milyonda bir) cinsinden derişim olarak veya 0.101 MPa basınçta °C cinsinden
yoğunlaşma noktası olarak ifade edilebilir. Özel gaz karışımların saflıkları ve nem içerikleri bu standardda
belirtilmemiştir.
8
Deney
Gazların ve gaz karışımlarının bileşim ve safsızlık tayini için deneye tabi tutulması deney ve kontrol üzerine
kurulmuş standardlar (ayrıca bk. Kaynakça) kullanılarak imalatçı veya tedarikçi tarafından yürütülebilir. Deney
sonuçları Çizelge 2 ve Çizelge 3’te verilen gerekleri karşılamalıdır.
Herhangi özel veya ilave deney gerekleri alıcı ve imalatçı veya tedarikçi arasında kararlaştırılmalıdır.
6
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
Çizelge 4 - Gazların ve gaz karışımların saflıklar ve nem içerikleri için asgari gerekler
Ana gruplar/gaz
Saflık
hacimce %
en az
0,101 MPa’da
yoğunlaşma
noktası
°C
Nem
Hacimce ppm
en fazla
inert
99,99
−50
40
M1a
gaz karışımı
99,9
−50
40
M2a
gaz karışımı
99,9
−44
80
M3a
gaz karışımı
99,9
−40
120
Ca
R
Karbon dioksit
99,8
−40
120
indirgeyici
99,95
−50
40
N
azot
99,9
−50
40
O
oksijen
99,5
−50
40
I
Not Belli uygulamalarda muhtemel yükseltgenme ve kirlenmeyi
önlemek için daha yüksek saflık ve/veya daha düşük yoğunlaşma noktası
a Azot: En fazla 1000 ppm.
9
Yeniden deneye tabi tutma
Bir deney gerekleri karşılamada başarısız olmuşsa bu deney iki kere tekrarlanmalıdır. Bu iki deneyin sonuçları
da gerekleri karşılamalıdır. Deney tekrarında kullanılan numuneler aynı muhafaza kabından veya yeni bir
muhafaza kabından alınabilir. Deney tekrarı, yalnızca deney gereklerini karşılamada yetersiz olan belli
elementler için gereklidir. Bir veya iki deney tekrarının sonuçları gerekleri karşılamıyorsa deneye tabi olan gaz
sınıflandırma ve kısa gösteriliş için özellikleri karşılamıyor olarak değerlendirilmelidir.
Bir deneyin hazırlığında ve tamamlanmasının ardından numunelerin hazırlanmasında veya deneyin
uygulanmasında kurallarla belirlenmiş veya uygun prosedürlerin takip edilmediğinin açıkça saptandığı
durumda deneyin tamamen tamamlanıp tamamlanmadığına veya sonuçların gerekleri karşılayıp
karşılamadığına bakılmaksızın deney geçersiz sayılmalıdır. Deney, kurallarla belirlenmiş prosedürler takip
edilerek tekrar edilmelidir. Bu durumda deney numune sayısının iki katına çıkarılmasının gereği yoktur.
10 İşaretleme
Gaz tüplerinin her birinin dış kısmı (bk. 3.4) asgari olarak aşağıdaki bilgilerle açıkça işaretlenmelidir:
a) İmalatçı veya tedarikçinin adı;
b) Ticari isim;
c) Bu standarda göre numaralandırma (bk. 5.2);
d) Bölgesel, ulusal ve yerel standardlar ve gerektiği yerde yönetmeliklere göre sağlık ve emniyet uyarıları;
7
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.20; 71.100.20
TS EN ISO 14175:2010-01
EN ISO 14175:2008
Kaynakça
[1] ASTM E260, Standard Practice for Packed Column Gas Chromatography
[2] JIS Z 3253, Shielding gases for arc welding and plasma arc cutting
[3] ISO 4063, Welding and allied processes — Nomenclature of processes and reference numbers
8
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜRKiYE VAGON SANAYii A.S.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 6.03.2019
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.