ANG PAG AALSA SA KABITE - 1872 1. Trinidad Pardo de Tavera (Filipino Ver.) 2. Jose Montero Vidal & Rafael Izquierdo (Spanish Ver.) Trinidad Pardo de Tavera FILIPINO VERSION Tavera - historian and Scholar - Mid18th Century 1750’s • Nagsimula daw ang pag aalsa ng mga sundalong Filipino at manggagawa sa arsenal sa Kabite dahil sa pagtanggal sa kanilang pribelehiyo : (1) sapilitang pag gawa (polo y servivio) (2) pag babayad ng buwis • Gobernador Heneral Izquierdo - tyrant and merciless — nagabolish ng priviledge at ang nagpatigil sa pagpapatayo ng arts & trades • Gobernador Heneral Carlos Maria de la Torre - hindi namimili ng kasasamahan kaya nagustuhan ng mga Filipino ang pamumuno, liberal • January 20, 1872 — 200 katao na pinamunuan ni Sergeant La Madrid ang nag alasa sa arsenal para patayin ang pamuuno ng Espanyol • Umabot ang balita sa mga awtoridad ng Maynila ang pag aalsa kaya inutos kaagad ni Gov. Izquierdo • Ginamit ng Espanyol ang pag aalsa para mas lumakas: Iniba ng mga Espanyol ang dahilan ng mga Pilipino sa pag aalsa, kung saan nais daw ng mga Pilipino na mag self-govern • Ayon kay Izquierdo, nag aalsa daw ang mga Pilipino para madelay ang reporma sa edukasyon at para sa sekularisasyon — papalitan ang Spanish priest ng mga Filipino priest kaya ito ang nagtulak na parusahan ang GomBurZa (mastermind daw ng pag aalsa) 2 uri ng Pari 1. Secular Priest - native Filipino priest - pari na makikita natin ngayon sa simbahan 2. Regular Priest - Spanish Priest - have Religious order (Augustinian, etc.) February 17, 1872 — 4,000 Filipino • ang nanood sa pag garote sa tatlong pari A. Padre Mariano Gomez - Unang ginarote - Pari sa Bacoor - Pinaka matanda sa tatlo - Pinaka kalma sa tatlo - Tinanggap ang hatol Edmond Plauchut, a French journalist na naglahad nung last words “Father, I know that not a leaf falls to the ground but the will of GOD. Since he will that I should die here, his holy will be done.” B. Padre Jacinto Zamora - Pangalawang ginarote - Pari sa Marikina at Maynila - Nawala siya sa kanyang sarili o nasira ang pag iisip o nagkaroon siya ng mental breakdown “With vacant eyes, he went to the executioner without a word, his mind had already lost it…” C. Padre Jose Burgos - Pang huling ginarote - Pari sa Manila Cathedral - Iyak ng iyak ng marinig ang hatol - Nag expect na may mag rerescue sa kanila “But what crime have I committed? Is it possible that I should die like this? My GOD is there no justice on earth?” “But I am innocent!” (“So was Jesus Christ.” – said one of the friars) “I forgive you my son. Do your duty.” GNED 04: Mga Babasahin Hinggil sa Kasaysayan ng Pilipinas 4 na babae Clarita Rubio de Celis & friends - nagtangka na iligtas ang GomBurZa - February 16, 1872 sa Fort Santiago - Maililigtas sana kaso nalaman ito ng ibang Pilipinong Pari at sinabihna na suicide mission ang gagawin kaya hindit ito natuloy • Dahil sa pagkamatay ng GomBurZa, nabuhay ang Nationalismo at ang pagsisimula ng Rebolusyong Pilipino Estudyante ni Burgos si Paciano na siyang kapatid ni Rizal (siya ang nag kekwento kay Rizal, na 11 years old, ng mga nangyayari kaya habang bata pa lamang si Rizal ay mulat na siya sa mga pangyayari) Kaya ang El Filibusterismo na isinulat ni Rizal ay inaalay or tungkol sa namayapang tatlong paring GomBurZa Jose Montero Vidal & Rafael Izquierdo SPANISH VERSION • Ang pag aalsa ay isang pagtatangka na paalisin sa paumuno ang mga Espanyol • May mga masasamang balita tungkol sa Spain na umabot sa Pilipinas sa pamamagitan ng Suez Canal Traiding Route (1896) (30 days trevel period), Asia-20 months ang travel period, kaya natuto ang mga Pilipino about liberal arts which is the Enlightenment Period sa Pilipinas na naging dahilan kung bakit gusto daw nating mag self-govern at magkaroon ng bagong hari mula sa GomBurZa • Plano daw ang naging pag aalsa sa Kabite, January 20 nang nakarinig ng putok (fireworks) na nang galing sa pista ng Sampaloc na Virgin of Loreto na dapat daw ay mang gagaling sa Intramuros • 200 katao na pinamunuan ni Sergeant La Madrid nang sumugod ito sa arsenal • Nalaman ito ni Gobernador Heneral Izquierdo at inutusan niya si “Segundo Cabo” o si Heneral Felipe Ginoves Espinar upang lumusob • Maraming Pilipino ang namatay sa labanan at sumuko si Heneral La Madrid at kalaunan ito ay namatay • Hinatulan ng kamatayan ang tatlong pari (public execution) at ang mga abogadillos ay hinatulan naman ng habang buhay na pagkabilanggo • February 17, 1872 nang pinatay ang GomBurZa • Nabuhay ang nasyonalismo sa mga Pilipino • Ang naganap na pag aalsa noong 1872 sa Kabite ay nagbigay daan sa kalayaan noong ika-12 ng Hunyo taong 1898 GNED 04: Mga Babasahin Hinggil sa Kasaysayan ng Pilipinas SIGAW SA PUGAD LAWIN Jose P. Rizal - itinatag ang La Liga Filipina noong July 3, 1892 (tumagal lamang ng 3 araw) • Ang La Liga Filipina ay isang civic group na naglalayong: 1. Pagkaisahin ang buong Pilipinas 2. Pangalagaan ang bawat kasapi sa panahon ng pangangailangan 3. Pagbibigay ng suporta sa edukasyon, agrikultura, at komersiyo 4. Paglaban sa anumang uri ng karahasan at di-makatarungang gawain 5. Pag-aralan at pairalin ang mga pagbabago - 2 groups ng La Liga Filipina a. Conservatives - cuerpo de compromisarios, pagpapatuloy ng La Solaridaridad b. Radicals - violence, Bonifacio-KKK • Napag alaman ng mga Espanyol na si Rizal ay nasa Pilipinas kaya siya ay pinahuli dahil sa kaniyang nobela laban sa prayle or Espanyol noong July 6, 1892 Andred Bonifacio - itinatag ang KKK o Kataastaasang, Kagalanggalangang, Katipunan ng mga Anak ng Bayan - sariling gobyerno Recruitment Method • Una, hindi magkakilala ang nirerecruit • Triangle System • 3 membership ng Katipunan 1. Katipon - black hood - lowest level Password: Anak ng Bayan 2. Kawal - green hood - second level Password: GomBurZa 3. Bayani - red mask - highest level Password: Rizal Katipunan • June 21, 1896, pinuntahan ni Pio Valenzuela si Rizal sa Dapitan upang manghingi ng payo • Tutulungan sanang itakas si Rizal pero tumanggi si Rizal sa Katipunan at sa Rebulusyon Dahilan kung bakit ayaw niyang suportahan ang rebulusyon: 1. Nagpaalam si Rizal kay Ramon Blanco na isang Gobernador Heneral na mag volunteer doctor sa Cuba 2. Hindi handa ang mga Pilipino such as kulang sa armas kaya inirekomenda niya si Antonio Luna • Pinush parin ni Bonifacio ang rebolusyon kahitwalang pahintulotni Rizal • Kalaunan, umalis si Rizal sa Dapitan dahil pinayagan ni Ramon Blanco si Rizal na mag serve sa Cuba August 19 - Discovery of KKK August 23 - Unang Sigaw August 29 - PH Revolution October 6 - Hinuli si Rizal Pagkakatuklas sa KKK Nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan o alitan sa kapwa katipunero na si Apolonio Cruz tungkol sa promosyon sa tanggapan ng Diario de Manila. Binanggit ni Patiño sa kanyang kapatid na si Honoria, na nagtatrabaho sa isang ampunan sa Mandaluyong, ang tungkol sa Katipunan. Pinakiusapan niya iyong umuwi na sa kanilang lalawigan sa Visayas upang makaligtas sa gulo. Naikwento naman ni Honoria ang lahat ng sinabi sa kaniya ni Patiño kay Madre Sor Teresa de Jesus na siya namang nagkwento kay Padre Mariano Gil, ang kura parokyo ng Tondo. Pinilit ng madre si Patiño na isawalat anf lahat ng kanyang naalaman tungkol sa samahan. GNED 04: Mga Babasahin Hinggil sa Kasaysayan ng Pilipinas August 19, 1896, sa hanap na ika-6 ng gabi, ikinumpisal ni Teodoro ang lihim na kilusan kay Padre Mariano Gil Nagsumbong sa Espanyol si Mariano Gil kaya ginalugad at naaman na totoo ang katipunan Iba’t ibang bersyon ng Unang Sigaw 1. Pio Valenzuela - one of the eyewitnesses - Ang unang sigaw daw ay nangyari sa Pugad Lawin noong August 23, 1896 sa bahay ni Juan Ramos - August 26 sa Balintawak ang kanyang unang sinabi - sa Balintawak nagsama sama ang pinuno ng Katipunan - Aug. 11, takas ni Bonifacio sa Kapitolyo - Aug. 22, pagtitipon ng mga Katipunero - Juan Ramos, Melchora Aquino, Aguedo del Rosario, Emilio Jacinto - September 3, sumuko si Pio Valenzuela 2. Santiago Alvarez - Anak ni Mariano Alvarez - Naganap daw ang Unang Sigaw sa Bahay Toro noong August 24, 1896 - Wala siya mismo noong naganap ang pagtitipon - Para sa kalayaan, edukasyon,at kumawala sa mga dayuhan 3. Gregoria de Jesus - Asawa ni Bonifacio - Lakambini ng KKK - Ang Unang Sigaw ay naganap malapit sa Caloocan noong August 25, 1896 4. Captain Olegario Diaz - Commander ng Guardia Civil Veterana of Manila - Naganap ang Unang Sigaw sa Balintawak noong August 25, 1896 - Nagpatawag ng pagpupulong ang Supremo ng Katipunan sa Balintanac (Balintawak) 5. Guillermo Masangkay - Isang heneral ng Katipunan - Naganap ang Unang Sigaw sa bahay ni Apolonio Samson sa Balintawak noong August 26, 1896 - Sina Teodoro Plata, Briccio Pantas at Pio Valenzuela raw ay tutol na simulan agad ang pag-aalsa - Kinausapni Andres Bonifacio ang mga Katipunero na naghihintay sa labas at hinihikayat ang mga ito sa pag aalsa “I want to see you destroy your cedulas! It will be the sign that all of us have declared our severance from the Spaniards!” - Andres Bonifacio “LONG LIVE THE PHILIPPINES REPUBLIC!” - Katipuneros Attack on Manila • Pinlano na atakihin ang Manila noong August 29, 1896 • August 28, 1896, Naglabas ng manifesto si Bonifacio na sabay-sabay nilang sasalakayin ang Maynila kasama ang lahat ng mga bayan • August 29, 1896, sunod sunod na atake ang nangyari sa Manila • August 30, 1896, lumaganap ang rebulusyon sa malalapit na probinsya katulad ng Bulacan, Cavite, Pampanga, Bataan, Laguna, Batangas, Nueva Ecija • Ang pag atake sa Manila ay hindi nagtagumpay sa kadahianang kulang ang mga armas at paghahanda’ Rebulusyon sa Kabite • Nagtagumpay ang rebuusyon sa Kbite na pinamunuan ng dalawang paksyon, ang Magdiwang at Magdalo • Hiniling nina Artemio Ricarte at Pio del Pilar kay Andres Bonifacio na mamagitan sa dalawang paksyon. • Magdalo - Aguinaldo, Baldomero • Magdiwang - Alvarez, Mariano GNED 04: Mga Babasahin Hinggil sa Kasaysayan ng Pilipinas TEJEROS CONVENTION • Ang dalawang grupo na Magdalo at Magdiwang ay nagcompete Imus Assembly - Unang Pagpupulong - noong December 31, 1896 - Unang pagpupuong ay hindi naging tagumpay - Pagpupulong upang malaman kung sino ang maglelead sa Cavite - Deserve daw ng Magdalo na manalo dahil marami ang napanalunang laban - Deserve daw ng Magdiwang na manalo dahil sa kanila nagsimula ang rebulusyon sa Cavite • Inimbitahan ng magdiwang si Andres Bonifacio na pumunta ng Cavite upang pagkasunduin ang dalawang grupo • Ngunit pagdating ni Bonifacio sa assembly, hindi nito pinansin ang Magdalo at lumapit siya sa Magdiwang at ito ay na misunderstood ng Magdalo (bias daw si Bonifacio) • Nais ng Magdalo na gumawa ng Bagong gobyerno at ang mga mamumuno ay magmumula sa botohan • Ayaw ng Magdiwang na gumawa ng bagong gobyerno pero wiling mag compromise at ito ay si Bonifacio ang nais na pinuno kung gagawa ng bagong gobyerno ayon kay Ariston Villanueva • Ayon kay Aguinaldo, gusto niyang si Edilberto Evangelista ang mamuno dahil siya raw ang pinaka educated kaya suited sa pamumuno • Natapos ang unang pagpupulong nang walang napagkasunduan na kahit ano MAGDALO - Pinamumunuan ni - Baldoremo Aguinaldo, pinsan ni Emilio Aguinaldo Daniel Tirona Cayetano Topacio Antonio Montenegro, atbp. MAGDIWANG - pinamumunuan ni - Mariano Alvarez, tiyo ni Gregoria de Jesus Pascua Alvarez Santiago Alvarez Luciano San Miguel Mariano Trias Severino de las Alas Artemio Ricarte, atbp. Tejeros - Pangalawang Pagpupulong - noong March 25, 1897 - Pinamunuan ni Jacinto Lumbreras ng Magdiwang • Nagtanong si Severino de las Alas kung anong uri ng pamahalaan ang meron sila, na sinagot naman ni Lumbreras (ang katipunan ay may sariling pamahalaan) at Bonifacio (ang “K” sa bandila ng Katipunan ay ang ibig sabihin ay “kalayaan” • Ayon kay Antonio Montenegro “Kung di mapapagsiyahan ang nararapat na Pamunuan ng Paghihimagsik at magpatuloy ang kasalukuyang kalagayan at tayong lahat na naghihimagsik ay magiging katulad lamang ng isang tulisan o kaya mga hayop na walang isip at maninibasib.” - Na ibigsabihin ay, kung hindi makapagdecide ng government ay parang hayop lang or tulisan na walang pagiisip Naoffend si General Apoy or si Santiago • Alvarez kaya pinagtanggol niya ang katipunan at pinagutos na arestuhin si Montenegro ngunit ito ay hindi natuloy dahil napigil ito ni Josephine Bracken • Nagkasundo ang dalawang panig na bumuo ng bagong gobyerno at lahat ng miyembro ng Katipunan ay pedeng tumakbo • Pinamunuan ni Bonifacio ang botohan at sinabi na kung ano man ang maging resulta o desisyon at dapat na igalang ng lahat President Emilio Aguinaldo Vice President: Mariano Trias Captain General: Artemio Ricarte Director of War: Emiliano Riego de Dios Director of the Interior: Andres Bonifacio • Daniel Tirona, kinwestyon ang pagkapanalo ni bonifacio as a Director sapagkat ito raw ay karapat dapat na hawakan ng isang abogado na si Jose del Rosario GNED 04: Mga Babasahin Hinggil sa Kasaysayan ng Pilipinas • Nagalit at nainsulto si Bonifacio kaya tinutukan niya si Tirona ng baril at umalis at sinabing ang naging resulta ng botohan ay walang bisa (nulla and void) • Si Baldomero Aguinaldo ay hindi umalis sa Tejero nang gabing iyon para maiayos ang nagulong pulong • March 25, 1897, Nag oath taking sina Aguinaldo at iba pang mga naluklok sa posisyon bukod kay Andres Bonifacio • March 26, 1897, pumunta ang Magdiwang sa Tejero at hinintay anf Magdalo para sa panibagong meeting ngunit hindi dumating ang mga ito • March 27, 1897, Nabalitaan ng Magdiwang na may sariling meering ang Magdalo sa Santa Cruz de Malabon Artemio Ricarte (perspective niya) - famous - may pinoprotektahang tao - sinulat matagal nang tapos ang nangyari - ayon sa kanya may dayaan daw na nangyari sa botohan na kung saan ang mga balota daw ay pangalan na - Iisang araw lamang naganap ang Tejero Convention Telesforo Canseco and Carlos Ronquillo (Magdalo) - 3 days event daw yung Tejero Convention at magkakaibang araw daw anf sagutan at botohan - the same year naisulat ang perspective which is 1897 • Inutusan niya si Colonel Agapito Bonzon na arestuhin si Bonifacio na noong panahon na iyon ay nasa Limbon, Indang, Cavite • Severely wounded ang magkapatid na Bonifacio nang dinala sa naic para litisin May 5, 1897 - ang dalawang magkapatid na sina Andres Bonifacio at Procopio ay humarap sa paglilitis at nakasuhan ng sedition and treason (guilty kahit walang sapat na ebidensya) May 8, 1897 - ang naging hatol ay bitay ngunit binago ito ni Aguinaldo sa pagpapatapon sa dalawang magkapatid May 10, 1897 - binago ulit ni Aguinaldo ang hatol at ibinalik ito sa bitay dahil sa pagpursuade ni Pio del Pilar and Mariano Noriel (threat daw sa rebulusyon at pamumuno sa Kabite si Bonifacio) Apolinario Mabini - political advisory ni Bonifacio - Sinisisi si Aguinaldo sa pagkamatay ng Bonifacio brothers • Binitay sina Andres Bonifacio at Procopio Bonifacio sa Maragondon, Cavite • Nakatakas ata siya tapo ayun namatay si Bonifacio sa Mt. Magpatong at Mt. Buntis, buto or kalansay ang nakita • After mamatay ni Bonifacio, si Aguinaldo ang nag lead ng rebulusyon at ilan sa members ay nagquit Aftermath of Tejeros Convention Acta de Tejeros - dokumento na inilatag nina Andres Bonifacio na naglalaman ng dahilan kung bakit walang bisa ang naging resulta ng eleksyon sa pagpupulong nila sa Tejeros Naic Military Agreement - pinamunuan ni Pio del Pilar - binuo upang balewalain ang bagong tatag na gobyerno Nina Aguinaldo - lahat ng kalalakihan ay mag eenlist sa military Nalaman ni Aguinaldo kaya pinahuli si • Bonifacio GNED 04: Mga Babasahin Hinggil sa Kasaysayan ng Pilipinas