MİRAS HUKUKU
Maddi Anlamda ÖBT’ler
-Mirasçı Atama
TMK m. 516
Mirasbırakan, mirasının tamamı veya belli bir
oranı için bir veya birden çok kişiyi mirasçı
atayabilir.
Bir kişinin, mirasın tamamını veya belli bir
oranını almasını içeren her tasarruf, mirasçı
atanması sayılır.
Maddi Anlamda ÖBT’ler
-Vasiyet
TMK m. 517/f.1: Mirasbırakan, bir kimseye onu mirasçı
atamaksızın belirli bir mal bırakma yoluyla kazandırmada
bulunabilir.
TMK m. 517/f.2:Belirli mal bırakma, ölüme bağlı tasarrufla bir
kimseye terekedeki bir malın mülkiyetinin veya terekenin
tamamı ya da bir kısmı üzerinde intifa hakkının
kazandırılmasına yönelik olabileceği gibi; bir kimse lehine
tereke değeri üzerinden bir edimin yerine getirilmesinin, bir
iradın bağlanmasının veya bir kimsenin bir borçtan
kurtarılmasının, mirasçılar veya belirli mal bırakılanlara
yükletilmesi suretiyle de olabilir.
Vasiyet
TMK m. 600/f.1: Vasiyet alacaklısı, vasiyeti yerine
getirme görevlisi varsa ona; yoksa yasal veya
atanmış mirasçılara karşı kişisel bir istem
hakkına sahip olur.
Vasiyet alacaklısı külli halef değil, cüz’i haleftir.
Vasiyet alacaklısı, mirasbırakanın borçlarından
sorumlu değildir.
Vasiyet
TMK m. 601/f.2:Kendisine mirasbırakanın
ölümünde ödenecek bir sigorta alacağı vasiyet
edilen kimse, sigorta sözleşmesinden doğan
istem hakkını sigortacıya karşı doğrudan doğruya
kullanabilir.
Vasiyet
TMK m. 517/f.3:Bırakılan belirli mal terekede
bulunmadığı takdirde, tasarruftan aksi
anlaşılmadıkça, ölüme bağlı tasarrufu yerine
getirmekle yükümlü olanlar borçtan kurtulurlar.
Dikkat: Bu kural çeşit vasiyetinde uygulanmaz.
• TMK m. 647/f.3: Aksini arzu ettiği tasarruftan
anlaşılmadıkça, mirasbırakanın tereke malını
bir mirasçıya özgülemesi, vasiyet olmayıp
sadece paylaştırma kuralı sayılır.
Vasiyet
Vasiyet borçlusu: TMK m. 600/f.1: Vasiyet alacaklısı,
vasiyeti yerine getirme görevlisi varsa ona; yoksa
yasal veya atanmış mirasçılara karşı kişisel bir istem
hakkına sahip olur.
TMK m. 519/f.2:Tasarrufu yerine getirme
yükümlüsü, mirasçılığı veya kendisine bırakılan
kazandırmayı reddetmiş ya da mirasbırakandan
önce ölmüş veya mirastan yoksun kalmış olsa bile
tasarruf yürürlükte kalır; yerine getirme borcu, bu
durumlardan yararlananlara geçer.
Vasiyet alacaklısı: Kural olarak mirasbırakanın
ölümünde sağ olmalıdır. Gerçek veya tüzel kişi
olabilir.
TMK m. 577/f.2: Tüzel kişiliği bulunmayan bir
topluluğa belli bir amaç için yapılan kazandırmaları,
o topluluk içindeki kişiler, mirasbırakan tarafından
belirlenen bu amacı gerçekleştirme kaydıyla birlikte
edinmiş olurlar; amacın bu yolla
gerçekleştirilmesine olanak yoksa, yapılan
kazandırma vakıf kurma sayılır.
TMK madde 581- Vasiyet alacaklısı olabilmek için
mirasbırakanın ölümü anında mirasa ehil olarak
sağ olmak şarttır.
Vasiyet alacaklısı mirasbırakandan önce ölmüş
ise, tasarruftan aksi anlaşılmadıkça, vasiyeti
yerine getirme yükümlülüğü, vasiyet
yükümlüsünün yararına ortadan kalkar.
Vasiyet
TMK m. 600/f.2:Bu alacak, tasarruftan aksi
anlaşılmıyorsa vasiyet yükümlüsünün mirası kabul
etmesi veya ret hakkının düşmesiyle muaccel olur.
f. 3: Vasiyet alacaklısı, yükümlülüğünü yerine
getirmeyen vasiyet yükümlüsüne karşı, vasiyet
edilen malın teslimini veya hakkın devrini; vasiyet
konusu bir davranış ise, bunun yerine
getirilmemesinden doğan zararın giderilmesini dava
edebilir.
Vasiyet
TMK m. 602: Vasiyet alacaklısının dava hakkı,
ölüme bağlı kazandırmayı öğrenmesinin veya
vasiyet borcu daha sonra muaccel olacaksa
muaccel olma tarihinin üzerinden on yıl
geçmekle zamanaşımına uğrar.
TMK m. 518
Bırakılan belirli mal, mirasın açılması anındaki
durumuyla teslim olunur; yarar ve hasar, mirasın
açılması anında kendisine belirli mal bırakılana
geçer.
Tasarrufu yerine getirme ile yükümlü olan kimse,
mirasın açılmasından sonra bırakılan belirli mala
yaptığı harcamalar ve mala verdiği zararlardan
dolayı, vekâletsiz iş görenin haklarına sahip ve
borçlarıyla yükümlü olur.
Vasiyetin Tenkisi
TMK m. 519/f.1:Tereke mevcudunu veya
tasarrufu yerine getirme yükümlüsüne yapılan
kazandırmayı ya da saklı payı zedeleyen
tasarrufların orantılı olarak tenkisi istenebilir.
Maddi Anlamda ÖBT’ler
- Koşul ve Yüklemeler
Koşullar
-Gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belli olmayan
olay.
TMK m. 515/f.1:Mirasbırakan, ölüme bağlı
tasarruflarını koşullara veya yüklemelere
bağlayabilir. Tasarruf hüküm ve sonuçlarını
doğurduğu andan itibaren, her ilgili koşul veya
yüklemenin yerine getirilmesini isteyebilir.
Koşullar ve Yüklemeler
Koşul bağımsız nitelikte değildir. Gerçek anlamda
bir ÖBT değildir.
-Geciktirici koşul gerçekleştiği zaman da
(atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısının)
hayatta olması gerekeceği kabul edilmelidir.
Mirasbırakan aksini öngörebilir.
Koşullar ve Yüklemeler
TMK m. 515/f.2: Hukuka veya ahlâka aykırı
koşullar ve yüklemeler, ilişkin bulundukları
tasarrufu geçersiz kılar.
TMK m. 515/f.3: Anlamsız veya yalnız başkalarını
rahatsız edici nitelikte olan koşullar ve
yüklemeler yok sayılır.
Yükleme
TMK m. 515/f.1’e göre, mirasbırakan, ölüme bağlı
tasarruflarını koşullara veya yüklemelere bağlayabilir.
-Üçüncü kişi lehine bir alacak hakkı doğurmaz!
Yüklemeden yararlanacak bir kimse varsa, yüklemenin
yerine getirilmemesi tazminat isteme hakkı doğurmaz.
-Vasiyet, vasiyet alacaklısına ifa davası açma hakkı verir.
Yükleme, yararlanacak kişiye ifa davası açma hakkı
vermez. Açılacak dava yüklemenin yerine getirilmesine
ilişkindir.
-Tasarruf hüküm ve sonuçlarını doğurduğu andan
itibaren, her ilgili koşul ? veya yüklemenin yerine
getirilmesini isteyebilir.
Yükleme
• Şüphe halinde vasiyet bulunduğu kabul edilir.
• Yükleme, koşuldan farklı olarak bağımsız bir
ÖBT’dir.
Yükleme
Yüklemenin konusu: Borcun konusu olabilen
olumlu ve olumsuz edimler.
Her ilgili yüklemenin yerine getirilmesini
isteyebilir.
Yükleme
TMK m. 515/f.2: Hukuka veya ahlâka aykırı
koşullar ve yüklemeler, ilişkin bulundukları
tasarrufu geçersiz kılar.
TMK m. 515/f.3: Anlamsız veya yalnız başkalarını
rahatsız edici nitelikte olan koşullar ve
yüklemeler yok sayılır.
Yedek Mirasçı Atama
TMK m. 520- Mirasbırakan, atadığı mirasçının
kendisinden önce ölmesi veya mirası reddetmesi
hâlinde onun yerine geçmek üzere bir veya
birden çok kişiyi yedek mirasçı olarak atayabilir.
Bu kural belirli mal bırakmada da uygulanır.
Yedek Mirasçı Atama
Yedek vasiyet alacaklısı atamak da mümkündür.
-Yedek mirasçının (veya yedek vasiyet
alacaklısının) hakkı geciktirici koşula
bağlanmıştır.
-Yedek mirasçı atamada sayı yönünden sınırlama
yok.
Art Mirasçı Atama
• TMK m. 521-525
• Mirasbırakan, ölüme bağlı tasarrufuyla
önmirasçı atadığı kişiyi mirası artmirasçıya
devretmekle yükümlü kılabilir. (TMK m.
521/f.1)
• Aynı yükümlülük artmirasçıya
yüklenemez.(TMK m. 521/f.2)
• Bu kurallar belirli mal bırakmada da uygulanır.
Yani bu yolla vasiyet de yapılabilir.
Art Mirasçı Atama
Ön Mirasçı – Art Mirasçı
Ön Vasiyet Alacaklısı – Art Vasiyet Alacaklısı
Art Mirasçı Atama
Hem ön mirasçı hem de art mirasçı
mirasbırakanın halefidir.
Art Mirasçı Atama
-Art mirasçılık yedek mirasçlıkla birlikte
bulunabilir.
-Geciktirici koşula bağlı olarak mirasçı atama:
Kurucu art mirasçı atamadır.
Art Mirasçı Atama
TMK m. 583- Mirasın açıldığı anda henüz var
olmayan bir kimseye artmirasçı veya art vasiyet
alacaklısı olarak, tereke veya tereke malı
bırakılabilir.
Mirasbırakan tarafından önmirasçı atanmamışsa,
yasal mirasçı, önmirasçı sayılır.
Art Mirasçı Atama
• Önmirasçı, mirası atanmış mirasçılar gibi
kazanır.
• Önmirasçı, mirasa artmirasçıya geçirme
yükümlülüğü ile sahip olur.
Art Mirasçı Atama
Artmirasçıya geçiş (TMK m. 522)
Tasarrufta geçiş anı belirtilmemişse miras, önmirasçının
ölümüyle artmirasçıya geçer.
Tasarrufta geçiş anı gösterilmiş olup önmirasçının
ölümünde bu an henüz gelmemişse miras, güvence
göstermeleri koşuluyla önmirasçının mirasçılarına teslim
edilir.
Mirasın artmirasçıya geçmesine herhangi bir sebeple
olanak kalmadığı anda miras, önmirasçıya; önmirasçı
ölmüşse onun mirasçılarına kesin olarak kalır.
Art Mirasçı Atama
TMK m. 525- Artmirasçı, mirası belirlenmiş olan
geçiş anında sağ ise kazanır.
Artmirasçı geçiş anından önce ölmüşse,
tasarrufta aksi öngörülmüş olmadıkça, miras
önmirasçıya kalır.
Önmirasçı mirasbırakanın ölümünde sağ değilse
veya mirastan yoksun kalmışsa ya da mirası
reddederse, miras artmirasçıya geçer. (Emredici
bir hüküm değil)
Art Mirasçı Atama
Güvence (TMK m. 523)
Önmirasçıya geçen mirasın sulh mahkemesince
defteri tutulur.
Mirasbırakan açıkça bağışık tutmadıkça, mirasın
önmirasçıya teslimi onun güvence göstermesine
bağlıdır. Taşınmazlarda bu güvence, yeterli
görüldüğü takdirde mirası geçirme yükümlülüğünün
tapu kütüğüne şerh verilmesiyle de sağlanabilir.
Önmirasçı güvence göstermez veya artmirasçının
beklenen haklarını tehlikeye düşürürse, mirasın
resmen yönetimine karar verilir.
Mirastan Feragat
Mirastan feragat sözleşmesi ile yapılır.
TMK m. 528
Mirasbırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir
karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi
yapabilir.
Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder.
Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat,
sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin
altsoyu için de sonuç doğurur.
Mirastan Feragat
Hükümden düşmesi (TMK m. 529)
Mirastan feragat sözleşmesi belli bir kişi lehine
yapılmış olup bu kişinin herhangi bir sebeple mirasçı
olamaması hâlinde, feragat hükümden düşer.
Mirastan feragat sözleşmesi belli bir kişi lehine
yapılmamışsa, en yakın ortak kökün altsoyu lehine
yapılmış sayılır ve bunların herhangi bir sebeple
mirasçı olamaması hâlinde, feragat yine hükümden
düşer.
Mirastan Feragat
Mirasın açılması anında tereke, borçları
karşılayamıyorsa ve borçlar mirasçılar tarafından
da ödenmiyorsa, feragat eden ve mirasçıları,
alacaklılara karşı feragat için ölümünden önceki
beş yıl içinde mirasbırakandan almış oldukları
karşılıktan, mirasın açılması anındaki
zenginleşmeleri tutarında sorumludurlar. (TMK
m. 530)
Mirasçılıktan Çıkarma
Cezai mirasçılıktan çıkarma ve koruyucu
mirasçılıktan çıkarma olmak üzere ikiye ayrılır.
Cezai mirasçılıktan çıkarma: TMK m. 510-512
Koruyucu mirasçılıktan çıkarma: TMK m. 513
Mirasçılıktan Çıkarma
Cezai Mirasçılıktan Çıkarma
-Kural olarak vasiyetname ile yapılır. Ancak bir
miras sözleşmesi ile de yapılabilir.
Dikkat: Mirasçılıktan çıkarma bir miras
sözleşmesi içinde yapılmış olsa bile vasiyetname
hükümlerine tabi olur. Tek taraflı irade
açıklaması ile geri alınabilir.
Mirasçılıktan Çıkarma
Mirasçılıktan çıkarma, sadece saklı paylı
mirasçılar bakımından söz konusu olur.
Saklı paylı mirasçının saklı payının tamamından
veya bir kısmından uzaklaştırılmasıdır.
Mirasçılıktan Çıkarma
Saklı Paylı Mirasçılar Kimler?
1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,
2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının
dörtte biri,
3. (Mülga: 4/5/2007-5650/2 md.)
4. Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba
zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal
miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras
payının dörtte üçü.
Mirasçılıktan Çıkarma
Mirastan yoksunluk ile en temel farkı nedir?
TMK m. 578:
Aşağıdaki kimseler, mirasçı olamayacakları gibi; ölüme bağlı tasarrufla
herhangi bir hak da edinemezler:
1. Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye
teşebbüs edenler,
2. Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı
tasarruf yapamayacak duruma getirenler,
3. Mirasbırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir
tasarruftan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlayanlar ve
engelleyenler,
4. Mirasbırakanın artık yeniden yapamayacağı bir durumda ve zamanda ölüme
bağlı bir tasarrufu kasten ve hukuka aykırı olarak ortadan kaldıranlar veya
bozanlar.
Mirastan yoksunluk, mirasbırakanın affıyla ortadan kalkar.
Mirasçılıktan Çıkarma
Mirastan yoksunluk, kanun gereği kendiliğinden
(bir ÖBT’ye gerek olmaksızın) gerçekleşir.
Mirasçılıktan çıkarma için ise ÖBT yapılması
gerekir.
Mirasçılıktan Çıkarma
• ÖBT ile gerçekleşir.
• TMK m. 510’da öngörülen sebeplerden birine
dayanması gerekir.
• TMK m. 510:
Aşağıdaki durumlarda mirasbırakan, ölüme bağlı bir
tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir:
1. Mirasçı,
mirasbırakana
veya
mirasbırakanın
yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse,
2. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi
üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini
önemli ölçüde yerine getirmemişse.
Mirasçılıktan Çıkarma
Saklı Paylı mirasçının mirasbırakana veya
mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir
suç işlemiş olması:
«ağır bir suç» davranışın aile bağlarını koparacak
nitelikte olması ve fiilen de bu bağı koparmış
olması gerekir.
Mirasçılıktan Çıkarma
• Fiil kasten yapılmalıdır. Hukuka aykırı olmalıdır.
• Meşru müdafaa durumunda mirasçılıktan
çıkarma sebebi oluşmaz.
• Saklı paylı mirasçının mirasçılıktan
çıkarılabilmesi için ayırt etme gücüne sahip
olması gerekir.
• Suçun zamanaşımına uğramış olması, af
mirasçılıktan çıkarmaya engel değil.
Mirasçılıktan Çıkarma
Maddede geçen «yakın» kavramı hısımlıkla sınırlı
değildir. Her somut olaya göre değerlendirilir.
Mirasçılıktan Çıkarma
Saklı paylı mirasçının mirasbırakana veya
mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile
hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli
ölçüde yerine getirmemiş olması:
«Önemli ölçüde ihlal» gerekir.
«Aile üyesi» kavramının çerçevesi de tartışmalı.
Mirasçılıktan Çıkarma
• Mirasçılıktan çıkarma sebebinin ÖBT’de
gösterilmesi gerekir.
• TMK m. 512/f.1: Mirasçılıktan çıkarma,
mirasbırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda
çıkarma sebebini belirtmişse geçerlidir.
• Genel ifadeler yeterli değildir. Somut olayın
gösterilmesi gerekir.
Mirasçılıktan Çıkarma
Hukuki Sonuçları:
TMK m. 511/f.1: Mirasçılıktan çıkarılan kimse,
mirastan pay alamayacağı gibi; tenkis davası da
açamaz. (Tam çıkarmada) Kısmi çıkarmada ise
sadece saklı pay azalır. Ama mirasçılık devam
eder.
Mirasçılıktan Çıkarma
TMK m. 511/f.2: Mirasbırakan başka türlü
tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan
çıkarılan kimsenin miras payı, o kimse
mirasbırakandan önce ölmüş gibi, mirasçılıktan
çıkarılanın varsa altsoyuna, yoksa mirasbırakanın
yasal mirasçılarına kalır.
Mirasçılıktan Çıkarma
M
A
E
C
B
(A), mirasçılıktan çıkarılmıştır. (M) bir ÖBT
yapmamış. (E):1/4, (B):3/8, C:3/8
Mirasçılıktan Çıkarma
M
A
B
C
(B) Mirasçılıktan çıkarılmış. Bir ÖBT yapılmamış.
(A):1/2, C:1/2
Mirasçılıktan Çıkarma
A
B
M
C
(C) Mirasçılıktan çıkarılmıştır. Bir ÖBT yapmamış.
(A):1/2, (B):1/2
Mirasçılıktan Çıkarma
M
E
A
B
C
D
(A) Mirasçılıktan çıkarılmıştır. ÖBT’de bulunmamış.
(E):1/4; (D):1/4; (B):1/4; (C):1/4
Mirasçılıktan Çıkarma
Mirasbırakan mirasçılıktan çıkardığı saklı paylı
mirasçısının saklı payı üzerinde saklı paylı alt soy
olmadığı sürece tasarrufta bulunabilir.
Mirasçılıktan Çıkarma
B
A
M
E
(A) mirasçılıktan çıkartıldıysa, saklı payı
mirasbırakanın tasarruf oranına eklenir.
Mirasçılıktan Çıkarma
M
A
B
(A) Mirasçılıktan çıkartılmış. Alt soyu yok. (A)’nın saklı
payının tamamı, mirasbırakanın tasarruf oranına
eklenir. Ama (M) hiçbir ÖBT’de bulunmazsa, (B) mirasın
tamamını alır.
Mirasçılıktan Çıkarma
TMK m. 511/f.3:Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin
altsoyu, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş
gibi saklı payını isteyebilir.
Mirasçılıktan Çıkarma
A
B
M
C
(C) Mirasçılıktan çıkartılmış. Terekenin tamamı
mirasbırakanın tasarruf oranına dahil olur??
ÖBT yapmazsa tek mirasçı (B)
Mirasçılıktan Çıkarmanın
Hükümsüzlüğü
TMK m. 512/f.3:Sebebin varlığı ispat edilememiş
veya çıkarma sebebi tasarrufta belirtilmemişse
tasarruf, mirasçının saklı payı dışında yerine
getirilir; ancak, mirasbırakan bu tasarrufu
çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir
yanılma yüzünden yapmışsa, çıkarma geçersiz
olur.
Mirasçılıktan Çıkarmanın
Hükümsüzlüğü
İptal davası: Mirasbırakanın ÖBT’yi çıkarma
sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma
yüzünden yapmış olması.
Sadece saklı payını değil, yasal miras payını alır.
Mirasçılıktan çıkarılan mirasçı
çıkarmadan
yararlanan mirasçı veya mirasçılara
Mirasçılıktan Çıkarmanın
Hükümsüzlüğü
Tenkis Davası: Çıkarma sebebinin gösterilmemiş
veya gösterilen sebebin ispat edilememesi
durumunda.
Tenkis davası sonunda mirasçılıktan çıkarılan
sadece saklı payını alabilir.
Mirasçılıktan Çıkarmanın
Hükümsüzlüğü
-Mirasbırakan çıkarma sebebi göstermemişse,
tenkis davası açılabilir.
ÖBT: Kızım (A)’yı mirasçılıktan çıkarıyorum.
-Sebep gösterildiyse, mirasçılıktan çıkarılan sebebin
yerinde olmadığını ileri sürebilir. (Mirasçılıktan
çıkarılan kimse itiraz ederse, belirtilen sebebin
varlığını ispat, çıkarmadan yararlanan mirasçıya
veya vasiyet alacaklısına düşer (TMK m. 512/f.2).
Mirasçılıktan Çıkarmanın
Hükümsüzlüğü
Affın mirasçılıktan çıkarmaya etkisi tartışmalıdır.
Mirastan yoksunluğa ilişkin TMK m. 578/son da
bu konuya ilişkin açık hüküm var:Mirastan
yoksunluk, mirasbırakanın affıyla ortadan kalkar.
Ama çıkarma bakımından açık bir hüküm yok.
Mirasçılıktan Çıkarma
Koruyucu Mirasçılıktan Çıkarma (Borç ödemeden aciz
sebebiyle mirasçılıktan çıkarma)
TMK m. 513- Mirasbırakan, hakkında borç ödemeden aciz
belgesi bulunan altsoyunu, saklı payının yarısı için
mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak, bu yarıyı mirasçılıktan
çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi
şarttır.
Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin
hükmü kalmamışsa veya belgenin kapsadığı borç tutarı
mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa,
mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine çıkarma iptal
olunur.
Mirasçılıktan Çıkarma
• Koruyucu mirasçılıktan çıkarma sadece 1.
zümre için geçerlidir.
Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi
Atama
TMK m. 550-556
-TMK m. 550/f.1:Mirasbırakan, vasiyetnameyle
bir veya birden çok vasiyeti yerine getirme
görevlisi atayabilir.
-TMK m. 550/f.2:Vasiyeti yerine getirme
görevlisinin, göreve başladığı sırada fiil ehliyetine
sahip olması gerekir.
-Mirasçılardan biri veya 3. bir kişi olabilir
Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi
Atama
TMK m. 551
Birden çok vasiyeti yerine getirme görevlisinin atanmış
olması hâlinde, tasarruftan veya işin niteliğinden aksi
anlaşılmadıkça bunlar görevi birlikte yürütürler.
Bunlardan biri görevi kabul etmez veya edemez ya da
herhangi bir sebeple görevi sona ererse, mirasbırakanın
tasarrufundan aksi anlaşılmadıkça diğerleri göreve devam
eder.
Birden çok vasiyeti yerine getirme görevlisi birlikte
hareket etmek üzere atanmış olsa bile acele hâllerde her
biri gerekli işlemleri yapabilir.
Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi
Atama
Vasiyeti yerine getirme görevlisine sulh hâkimi
tarafından bu görevi bildirilir; bildirim tarihinden
başlayarak onbeş gün içinde kabul edilmediği
sulh hâkimine bildirilmezse, görev kabul edilmiş
sayılır. (TMK m. 550/f.3)
Vasiyeti yerine getirme görevlisi hizmetinin
karşılığında uygun bir ücret isteyebilir. (TMK m.
550/f.4)
Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi
Atama
Mirasbırakan, tasarrufunda aksini öngörmüş
veya sınırlı bir görev vermiş olmadıkça vasiyeti
yerine getirme görevlisi, mirasbırakanın son
arzularının yerine getirilmesi için gerekli bütün
işlemleri yapmakla görevli ve yetkilidir. (TMK m.
552/f.1)
Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi
Atama
Vasiyeti yerine getirme görevlisi, özellikle;
1. Göreve başladıktan sonra gecikmeksizin terekedeki malların,
hakların ve borçların listesini düzenler. Liste düzenlenirken olanak
varsa mirasçılar hazır bulundurulur.
2. Terekeyi yönetir ve yönetimin gerektirdiği ölçüde tereke mallarının
zilyetliğinin kendisine devrini ister.
3. Tereke alacaklarını tahsil eder, borçlarını öder.
4. Vasiyetleri yerine getirir.
5. Terekenin paylaşılması için plân hazırlar.
6. Tereke ile ilgili dava ve takiplerde miras ortaklığını temsil eder.
Mirasçılar tarafından açılmış davalardan görevi ile ilgili olanlara
müdahil olarak katılabilir.
7. Açtığı veya aleyhine açılan davalar ile yapılan takipleri mirasçılara
bildirir.
Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi
Atama
Mirasbırakan taahhüt etmiş olmadıkça, terekeye
dahil malların, vasiyeti yerine getirme görevlisi
tarafından devri veya bunlar üzerinde sınırlı aynî
haklar kurulması, sulh hâkiminin yetki vermesine
bağlıdır. Hâkim, olanak bulunduğu takdirde
mirasçıları dinledikten sonra karar verir. Olağan
giderleri karşılayacak ölçüdeki tasarruflar için
yetki almaya gerek yoktur. (TMK m. 553)
Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi
Atama
Vasiyeti yerine getirme görevlisi, görevinin yerine
getirilmesinde sulh hâkiminin denetimine tâbidir.
Hâkim, şikâyet üzerine veya re'sen gereken
önlemleri alır.
Vasiyeti yerine getirme görevlisinin yetersiz olduğu,
görevini kötüye kullandığı veya ağır ihmali tespit
edilirse, sulh hâkimi tarafından görevine son verilir.
Bu karara karşı tebliğinden başlayarak onbeş gün
içinde asliye mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz
üzerine verilen karar kesindir. (TMK m. 555)
Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi
Atama
Görevinin Sona Ermesi:
Vasiyeti yerine getirme görevlisinin görevi,
ölümü veya atanmasını geçersiz kılan bir sebebin
varlığı hâlinde kendiliğinden sona erer.
Vasiyeti yerine getirme görevlisi sulh hâkimine
yapacağı bir beyanla görevinden ayrılabilir.
Görev uygunsuz bir zamanda bırakılamaz. (TMK
m. 554)
Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi
Atama
Vasiyeti yerine getirme görevlisi, görevini yerine
getirirken özen göstermekle yükümlüdür;
ilgililere karşı bir vekil gibi sorumludur. (TMK m.
556)
Ölüme Bağlı Tasarrufların Yorumu
-Vasiyetnamelerin Yorumu
-Vasiyetnamelerin yorumunda irade teorisi esas
alınır. Zira korunması gereken bir muhatap yok.
-Mirasbırakanın irade beyanının ne anlama
geldiği, mirasbırakanın ona verdiği anlam dikkate
alınarak belirlenir. Mirasbırakanın gerçek
iradesine dikkate alınır.
Vasiyetnamelerin Yorumu
Açıklayıcı yorum-tamamlayıcı yorum
Açıklayıcı yorum: mirasbırakanın beyanıyla
gerçekte ne söylemek istediğinin belirlenmesidir.
Tamamlayıcı yorum: Vasiyetnamedeki
boşlukların mirasbırakanın farazi iradesine uygun
olarak tamamlanmasıdır.
Vasiyetnamelerin Yorumu
Açıklık teorisi: bir beyanın ancak birden fazla
anlama gelmesi veya anlamının belirsiz olması
durumunda yorum yapılabilir demektedir.
- Öğretide çok eleştirilen bir teori. Bir ifadenin
açık olup olmadığı dahi yorum yoluyla
belirlenebilir.
Vasiyetnamelerin Yorumu
İma Teorisi: Vasiyetçinin iradesinin vasiyetnamede en
azından ima edilmek suretiyle ifade edilmiş olması
gerekir.
-Hakim görüş ima teorisinin uygulanması yönündedir.
Vasiyetnamede mutlaka bir dayanak noktası olmalıdır.
- Vasiyetname dışı olgular ancak, mirasbırakanın
iradesinin vasiyetname metninde en azından ima edilmiş
olması durumunda dikkate alınır. Vasiyetname dışı
olguların dikkate alınabilmesi için ölüme bağlı tasarrufta
bu yönde bir dayanak bulunması gerekir.
Vasiyetnamelerin Yorumu
-Favor Testamenti (Vasiyetname Lehine Yorum)
TMK m. 504/f.2:Ölüme bağlı tasarrufta kişinin
veya şeyin belirtilmesinde açık yanılma hâlinde
mirasbırakanın gerçek arzusu kesin olarak tespit
edilebilirse, tasarruf bu arzuya göre düzeltilir.
-Beyan yanılmalarında uygulanır. Ama saik
yanılmaları bakımından tartışmalı.
Vasiyetnamelerin Yorumu
-Kızımın hayatını kurtaran (A)’ya bir milyon lira
vasiyet ediyorum. Ama kızının hayatını gerçekte (B)
kurtarmış?
ÖBT iptal edilir mi? yoksa vasiyet (B)’ye yapılmış mı
sayılır?
-(A)’ya bir milyon lira vasiyet ediyorum.
Mirasbırakan bu vasiyeti (A)’nın kızını kurtaran kişi
olduğu saikiyle yaptıysa ancak daha sonra kızını
kurtaranın (B) olduğu anlaşılırsa, tasarruf (B) lehine
yapılmış kabul edilebilir mi?
Ölüme Bağlı Tasarrufların Yorumu
TMK m. 577/f.2:Tüzel kişiliği bulunmayan bir
topluluğa belli bir amaç için yapılan
kazandırmaları, o topluluk içindeki kişiler,
mirasbırakan tarafından belirlenen bu amacı
gerçekleştirme kaydıyla birlikte edinmiş olurlar;
amacın bu yolla gerçekleştirilmesine olanak
yoksa, yapılan kazandırma vakıf kurma sayılır.
TMK m. 560/f.2:Yasal mirasçıların paylarına
ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar,
mirasbırakanın arzusunun başka türlü olduğu
tasarruftan anlaşılmadıkça, sadece paylaştırma
kuralları sayılır.
TMK m. 647/f.3:Aksini arzu ettiği tasarruftan
anlaşılmadıkça, mirasbırakanın tereke malını bir
mirasçıya özgülemesi, vasiyet olmayıp sadece
paylaştırma kuralı sayılır.
Miras Sözleşmesinin Yorumu
Yorum güven ilkesine göre yapılır.
ÖBT’lerin Hükümsüzlüğü
• ÖBT’nin kendiliğinden (kanun gereği) hükümsüz
olduğu durumlar:
-Evlilik birliğinin ölüm dışında sona ermesi (TMK m.
181)
-Lehine ÖBT yapılan kimsenin mirasbırakandan önce
ölmesi
-Lehine ÖBT yapılan kimsenin mirastan yoksun
olması (TMK m. 578’de yer alan sebeplerle)
-Geciktirici koşulun gerçekleşmemesi veya bozucu
koşulun gerçekleşmesi
ÖBT’lerin Hükümsüzlüğü
ÖBT’lerin İptali
A. İptal davası
I. Sebepleri
Madde 557- Aşağıdaki sebeplerle ölüme bağlı bir tasarrufun iptali için
dava açılabilir:
1. Tasarruf mirasbırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada
yapılmışsa,
2. Tasarruf yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda
yapılmışsa,
3. Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya
ahlâka aykırı ise,
4. Tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmışsa.
ÖBT’lerin Hükümsüzlüğü
-Adi saik yanılması bile vasiyetnamenin iptali için yeterli görülür.
Yanılmanın esaslı olmasına gerek yoktur.
-Miras sözleşmesinde ise yanılmanın esaslı olması gerekir.
-Aldatma bakımından vasiyetnamelerde TBK m. 36/f.2
uygulanmayacaktır. TBK m. 36/f.2:Üçüncü bir kişinin aldatması sonucu
bir sözleşme yapan taraf, sözleşmenin yapıldığı sırada karşı tarafın
aldatmayı bilmesi veya bilecek durumda olması hâlinde, sözleşmeyle
bağlı değildir.
Miras sözleşmeleri bakımından ise bu hüküm uygulanır.
-TBK m. 37 ve 38 miras sözleşmesi bakımından uygulanır.
TBK m. 37/f.2: Korkutan bir üçüncü kişi olup da diğer taraf korkutmayı
bilmiyorsa veya bilecek durumda değilse, sözleşmeyle bağlı kalmak
istemeyen korkutulan, hakkaniyet gerektiriyorsa, diğer tarafa tazminat
ödemekle yükümlüdür.
ÖBT’lerin Hükümsüzlüğü
TMK m. 504/f.1:Mirasbırakanın yanılma,
aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında
yaptığı ölüme bağlı tasarruf geçersizdir. Ancak,
mirasbırakan yanıldığını veya aldatıldığını
öğrendiği ya da korkutma veya zorlamanın
etkisinden kurtulduğu günden başlayarak bir yıl
içinde tasarruftan dönmediği takdirde tasarruf
geçerli sayılır.
-Bir yıllık süre hak düşürücü süredir.
ÖBT’lerin Hükümsüzlüğü
İptal Davası
-Bozucu yenilik doğuran bir dava
-Karar geçmişe etkili
-TMK m. 559’da öngörülen hak düşürücü süreleri
içinde açılması gerekir.
-Davanın tarafları arasında hüküm ifade eder.
ÖBT’lerin Hükümsüzlüğü
İptal Davası
TMK m. 558- İptal davası, tasarrufun iptal
edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet
alacaklısı tarafından açılabilir.
Dava, ölüme bağlı tasarrufun tamamının veya bir
kısmının iptaline ilişkin olabilir.
İptal davası, ölüme bağlı tasarrufla kendilerine,
eşlerine veya hısımlarına kazandırma yapılanların
tasarrufun düzenlenmesine katılmalarının yol açtığı
sakatlığa dayandığı takdirde tasarrufun tamamı
değil, yalnız bu kazandırmalar iptal edilir.
TMK m. 559- İptal davası açma hakkı, davacının
tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi
olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her
hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer
tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden,
iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan
davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.
Hükümsüzlük, def"i yoluyla her zaman ileri
sürülebilir.
Dikkat! Bu süreler hak düşürücü süredir.
Dikkat! İptal davası mirasbırakanın sağlığında
açılamaz.
SAKLI PAYLAR VE TENKİS
SAKLI PAY
• Saklı Pay
• Saklı Paylı Mirasçı
• Tasarruf Oranı (Nisabı): Saklı paylı mirasçıların
saklı paylar toplamı dışında kalan ve
mirasbırakanın serbestçe tasarruf etmesinin
mümkün olduğu tereke kısmıdır.
SAKLI PAY
Dikkat: Saklı payı ihlal eden tasarruflar
kendiliğinden hükümsüz sayılmaz. Tenkis davası
açılması gerekir.
Dikkat: Saklı payı ihlal eden tüm ÖBT’ler tenkise
tabi olabilir. Sağlar arası işlemlerden ise ancak
Kanunda belirtilenler tenkise tabi olur.
Saklı Paylı Mirasçılar
TMK m. 505- (Değişik birinci fıkra: 4/5/20075650/1 md.) Mirasçı olarak altsoyu, ana ve
babası veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının
saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı
tasarrufta bulunabilir.
Bu mirasçılardan hiç biri yoksa, mirasbırakan
mirasının tamamında tasarruf edebilir.
Saklı Pay Oranları
TMK m. 506- Saklı pay aşağıdaki oranlardan
ibarettir:
1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,
2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının
dörtte biri,
3. (Mülga: 4/5/2007-5650/2 md.)
4. Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba
zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal
miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras
payının dörtte üçü.
Saklı Pay
10.5.2007 tarihli 26518 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan 5650 sayılı Kanunla yapılan
değişiklikle kardeşler artık saklı paylı mirasçı
olmaktan çıkartılmıştır.
Saklı Pay
Dikkat: mirasçılık ve mirasın geçişi,
mirasbırakanın ölümü tarihinde yürürlükte olan
hükümlere göre belirlenir.
Saklı Pay Oranları
M
Ç’nin saklı payı:?
Ç
Saklı Pay Oranları
A, B, C’nin saklı payı? A:1/6; B:1/6; C:1/6.
Tasarruf oranı: 1/2
M
A
B
C
Saklı Pay Oranları
M
A
D
B
E
F
C
B sp: 1/6; D sp: 1/12; E sp: 1/12; C sp: 1/6
Tasarruf oranı: 1/2
Saklı Pay Oranları
B
A
K
A sp: 1/8 B sp: 1/8
Tasarruf oranı: 6/8
M
Saklı Pay Oranları
A
K
B
M
B sp: 1/8; (K) saklı paylı mirasçı değil.
Tasarruf oranı: 7/8
Saklı Pay Oranları
E sp: miras payının tamamı (1/4), A sp: 1/8, B sp:
1/8, C sp: 1/8.
Tasarruf oranı: 3/8
M
A
E
B
C
Saklı Pay Oranları
E sp: 1/4, A sp: 1/8, B sp: 1/8, Ç sp:1/24, D sp:
1/24, E sp: 1/24. T. O: 9/24
M
A
E
C
B
Ç
D
E
Saklı Pay Oranları
A
B
M
E
K
E sp: ½, B sp: 1/16, K’nın saklı payı yok.
Tasarruf oranı: 7/16
Eşin Mirasçılığı
• Eş I. Zümre ile mirasçı olursa: ¼
• Eş II. Zümre ile mirasçı olursa ½
• Eş III. Zümre ile mirasçı olursa ¾
TMK m. 236- Her eş veya mirasçıları, diğer eşe
ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi
olurlar. Alacaklar takas edilir.
Zina veya hayata kast nedeniyle boşanma
hâlinde hâkim, kusurlu eşin artık değerdeki pay
oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına
veya kaldırılmasına karar verebilir.
TMK m. 237- Artık değere katılmada mal rejimi
sözleşmesiyle başka bir esas kabul edilebilir.
Bu tür anlaşmalar, eşlerin ortak olmayan
çocuklarının ve onların altsoylarının saklı
paylarını zedeleyemez.
TASARRUF ORANININ TEREKEYE GÖRE HESAPLANMASI
• Saklı paylı mirasçıların saklı paylarını hesaplamayı ve terekenin
tamamından saklı paylar toplamını çıkararak, terekenin
mirasbırakanca serbestçe tasarruf edilebilir kısmını, yani tasarruf
oranını kesirli olarak hesaplamayı gördük.
• Ancak tasarruf oranını bu şekilde kesirli olarak hesaplamak, bir
kazandırmanın, tasarruf oranını aşıp aşmadığını belirlemek için tek
başına yeterli değildir. Somut olayda, bir kazandırmanın, tasarruf
oranını aşıp aşmadığını belirleyebilmek için terekenin toplam
parasal değerini hesaplamak gerekir. Sonrasında da hesapladığımız
bu değere, bulduğumuz kesirli tasarruf oranını uygulayarak, tasarruf
oranının parasal değerini tespit etmemiz gerekir. Böylelikle
mirasbırakan tarafından yapılan bir kazandırmanın tasarruf oranını
aşıp aşmadığı yani tenkise tabi olup olmayacağını ve eğer tenkise
tabi olacaksa ne miktarda bir tenkis yapılması gerekeceği tespit
edilebilecektir.
Dikkat: Terekenin hesaplanmasında, tereke aktifi
tespit edilirken mirasbırakanın ölüm anının dikkate
alınması ve mirasbırakanın öldüğü andaki tereke
aktiflerinin belirlenmesi gerekir.
Ancak tenkise esas terekenin tespit edilmesi için
sadece tereke aktiflerinin belirlenmesi de yeterli
değildir. Tereke aktiflerinden bazı değerlerin
çıkarılması ve böylelikle bulunan miktara bazı
değerlerin de kağıt üzerinde (hesaben) eklenmesi
gerekir.
Net Tereke= Tereke Aktifi – Tereke Pasifi
Tenkise Esas Tereke (TET):
Net Tereke + Eklenecek Değerler
Tenkise Esas Terekenin Belirlenmesi
Tereke Aktifi:
• TMK madde 507/1: Tasarruf edilebilir kısım, terekenin
mirasbırakanın ölümü günündeki durumuna göre
hesaplanır.
• Buna göre, mirasbırakanın intikale elverişli mal varlığı
değerlerinin mirasbırakanın ölüm günündeki parasal
değerlerinin tespiti gerekir.
• Mirasbırakanın ölüm dolayısıyla biten evlilikten dolayı
edinilmiş mal rejiminin tasfiyesi ile belirlenen katılma
alacağı da tereke aktifinde yer alır.
Tenkise Esas Terekenin Belirlenmesi
Çıkarılacak Değerler:
TMK madde 507/2: Hesap yapılırken, mirasbırakanın borçları, cenaze giderleri,
terekenin mühürlenmesi ve yazımı giderleri, mirasbırakan ile birlikte yaşayan
ve onun tarafından bakılan kimselerin üç aylık geçim giderleri terekeden
indirilir.
Buna göre çıkarılacak değerler:
1-Mirasbırakanın borçları
2-Cenaze giderleri
3-Terekenin mühürlenmesi ve yazımı (defter tutma) için yapılan giderler
4-Mirasbırakanla birlikte yaşayan ve onun tarafından bakılan kimselerin üç
aylık geçim giderleri.
• Borçların sözleşmeden, haksız fiilden veya
sebepsiz zenginleşmeden doğmuş olması önemli
değildir.
• Borçlar, vadeleri gelmiş olsun olmasın çıkarılacak
değer olarak tereke aktifinden indirilir.
• Geçerli ve henüz ifa edilmemiş bir borç olmalıdır.
• Temerrüt faizi?
• Dikkat: vasiyet borcu terekeden indirilmez.
• TMK m. 641/f.2:Ana ve baba veya büyük ana ve
büyük baba ile birlikte yaşayan ve emeklerini veya
gelirlerini aileye özgüleyen ergin çocuklar ile
torunlara verilecek uygun miktardaki tazminat, bu
yüzden terekenin borç ödemeden acze
düşmemesi kaydıyla tereke borcu sayılır.
• TMK
m.
674/f.2:Eğitim
ve
öğrenimini
tamamlamamış olan veya engelliliği bulunan
çocuklara, paylaşmada hakkaniyete uygun bir
ödeme yapılır.
• Evlilik ölümle sona erdiğinde sağ kalan eşin
artık değere katılma alacağı da terekeden
çıkartılmalı. Dolayısıyla önce artık değere
katılma alacağı bulunur.
Cenaze Giderleri
• Giderlerin belirlenmesinde mirasbırakanın
sosyal ve ekonomik durumu dikkate alınır.
• Terekenin mühürlenmesi ve yazımı giderleri
• Mirasbırakan ile birlikte yaşayan ve onun
tarafından bakılan kimselerin üç aylık geçim
giderleri
-Bu kişilerin mirasçı olması gerekli değildir.
-Bu kişiler ölüm tarihinde mirasbırakanla birlikte
yaşıyor olmalı.
Dikkat! Vasiyet borçları, veraset vergisi, mirasın
paylaşılmasına ilişkin olarak yapılan giderler
tereke pasifinde değildir.
Eklenecek Değerler
-Bazı sağlar arası kazandırmalar (tenkise tabi sağlar arası kazandırmalar) ve
üçüncü kişi lehine hayat sigortası alım bedeli )
TMK m. 508: Mirasbırakanın sağlararası karşılıksız kazandırmaları, tenkise tâbi
oldukları ölçüde, tasarruf edilebilir kısmın hesabında terekeye eklenir.
TMK madde 509- Mirasbırakanın kendi ölümünde ödenmek üzere üçüncü kişi
lehine hayat sigortası sözleşmesi yapması veya böyle bir kişiyi sonradan lehdar
olarak tayin etmesi ya da sigortacıya karşı olan istem hakkını sağlararası veya
ölüme bağlı tasarrufla karşılıksız olarak üçüncü kişiye devretmesi hâlinde,
sigorta alacağının mirasbırakanın ölümü zamanındaki satın alma değeri
terekeye eklenir.
-Denkleştirmeye tabi kazandırmalar (TMK m. 669)
TMK m. 669- Yasal mirasçılar, mirasbırakandan
miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlararası
karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak
için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı
yükümlüdürler.
Mirasbırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek
ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan
kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın
altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi
mirasbırakan
tarafından
açıkça
belirtilmiş
olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir.
• Denkleştirmeye tabi tasarruflar, tasarruf
oranını aşmamış bile olsa terekeye (kağıt
üzerinde) eklenir.
Mirasbırakanın Tenkise Tabi Sağlar Arası Kazandırmaları:
Mirasbırakanın bazı sağlar arası karşılıksız kazandırmaları da
tenkise tabidir. Hangi sağlar arası karşılıksız kazandırmaların
tenkise tabi olacağı ise TMK madde 565’de sayılmıştır. Tenkise
tabi bu kazandırmaların değerleri aynı zamanda tenkise esas
terekenin hesabında net terekeye de eklenecektir. Nitekim
TMK madde 508/2’ye göre: Mirasbırakanın sağlararası
karşılıksız kazandırmaları, tenkise tâbi oldukları ölçüde,
tasarruf edilebilir kısmın hesabında terekeye eklenir.
Dikkat: Mirasbırakanın tasarruf oranını aşan tüm ölüme bağlı
kazandırmaları tenkise tabidir.
TMK madde 565’e göre tenkise tabi sağlar arası kazandırmalar aşağıdaki
gibidir:
TMK madde 565- Aşağıdaki karşılıksız kazandırmalar, ölüme bağlı tasarruflar
gibi tenkise tâbidir:
1. Mirasbırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına
mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, geri verilmemek
kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı
kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,
2. Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,
3. Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar
ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış
olduğu bağışlamalar,
4. Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan
kazandırmalar.
1-Denkleştirmeye tabi iken bundan kurtulan
kazandırmalar
a.Mirasbırakanın mirasçılık sıfatını kaybeden yasal
mirasçısına miras payına mahsuben yapmış olduğu
sağlar arası kazandırmalar
-Nitekim mirasçılık sıfatını kazanamamış kişiler,
aldıkları kazandırmayı denkleştirmekle yükümlü
değiller.
b.Mirasbırakan tarafından denkleştirmeden muaf
tutulduğu için denkleştirilmesi istenmeyen
kazandırmalar
2-Mirastan ivazlı feragat durumunda mirasçıya
mirasbırakanın ödediği ivaz
TMK m. 573:Mirasbırakan, mirastan feragat eden
mirasçıya, sağlığında terekenin tasarruf edilebilir
kısmını aşan edimlerde bulunmuşsa; diğer
mirasçılar bunun tenkisini isteyebilirler. Bu
durumda, mirastan feragat edenin sadece saklı
payını aşan miktar tenkise tâbi olur.
Edimlerin değerlerinin mahsubu, mirasta
denkleştirme kurallarına göre yapılır.
Örn. Mirasbırakanın (A) ve (B) isimli iki çocuğu
var. (A) ile sağlığından mirastan feragat
sözleşmesi yapmış ve ona 1 milyon TL vermiş.
Net tereke: 200 bin TL
1 milyon TL+200 Bin TL= 1.200.000TL
(B)’nin sp: 300.000TL
(B), 100.000TL için tenkis davası açabilir.
TMK m. 574- Mirastan feragat eden, tenkis
sebebiyle terekeye bir malı veya diğer bir değeri
geri vermekle yükümlü olursa; dilerse tenkise
tâbi değeri geri verir, dilerse almış olduklarının
tamamını terekeye geri vererek mirastan feragat
etmemiş gibi paylaşmaya katılır.
3-Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı
tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden
önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler
dışında yapmış olduğu bağışlamalar
-Dikkat: Ölümden önceki bir yıl içinde yapılan
bağışlamalar bakımından saklı payı ihlal kastı
aranmaz.
4-Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz
kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar
-Bu tür kazandırmaların hangi tarihte yapıldığı
önem taşımaz.
-Dolaylı kastın yeterli olduğu kabul edilmektedir.
Muvazaalı Satış
görünürdeki işlem – gizli işlem
Görünürdeki işlem muvazaa nedeniyle geçersiz.
Gizli işlem (bağışlama)?
-1974 tarihli İBK
Net Tereke= Tereke Aktifi – Tereke Pasifi
Tenkise Esas Tereke= Net Tereke + Eklenecek
Değerler
Dikkat! Mirasbırakanın ölüme bağlı tasarruflarının
değerleri terekeye eklenecek değerler arasında
değildir. Bu tasarruflar henüz mirasbırakanın mal
varlığından çıkmadığı için zaten tereke aktifinde yer
alacaktır.
Tenkiste Sıra
Tenkiste Sıra
TMK madde 570: Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya
kadar, önce ölüme bağlı tasarruflardan; bu
yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru
geriye gidilmek üzere sağlar arası kazandırmalardan
yapılır (f.1). Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı
dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar
ve sağlar arası kazandırmalar en son sırada tenkis
edilir (f.2).
Tenkiste Sıra
Buna göre önce ölüme bağlı tasarruflar tenkis edilir.
-Birden fazla ölüme bağlı tasarruf varsa ve toplam ölüme bağlı tasarruf
miktarı ihlal edilen saklı pay miktarından daha çok ise mirasbırakan aksini
öngörmemişse, ölüme bağlı tasarrufların orantılı olarak tenkis edilmesi
gerekir. Nitekim TMK madde 563/1’e göre: Tenkis, mirasbırakanın arzusunun
başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, mirasçı atanması yoluyla veya
diğer bir ölüme bağlı tasarrufla elde edilen kazandırmaların tamamında,
orantılı olarak yapılır.
Dikkat: Tenkise tabi kazandırmaların saklı paylı mirasçılar lehine yapılmış
olması durumunda, sakı paylı mirasçılar bakımından saklı payı aşan miktarlar
hesaplamaya dahil edilir. Nitekim TMK madde 561’e göre: Saklı pay sahibi
mirasçılara ölüme bağlı tasarrufla yapılan ve tasarruf edilebilir kısmı aşan
kazandırmaların onların saklı paylarını aşan kısmı orantılı olarak tenkise tâbi
olur. Tenkise tâbi birden fazla ölüme bağlı tasarrufun bulunması hâlinde, saklı
pay sahibi mirasçıya yapılan kazandırmanın saklı payı aşan kısmı ile saklı pay
sahibi olmayan kimselere yapılan kazandırmalar orantılı olarak tenkis edilir.
Örnek 1
M
Ç
Örnek 1
(M) vasiyetnamesinde arkadaşı (D)’ye 30.000TL;
kuzeni (B)’ye 60.000TL vasiyet etmiştir (M)’nin
net terekesi ise 120.000TL olarak hesaplanmıştır.
(Olayda eklenecek değer ise yoktur)
Örnek 1
(Ç) sp: miras payının 1/2’si (60.000TL). Tasarruf oranı ise terekenin saklı
pay miktarı çıktıktan sonra geri kalan 3/6’lık (60.000TL) kısmı olacaktır.
Artık Tereke= Net tereke- Ölüme bağlı tasarruflar toplamı (120.000TL90.000TL= 30.000TL) Artık tereke olan 30.000TL yi aldığında (A)’nın
karşılanmayan saklı payı 30.000TL olarak kalır.
(D)’den tenkis edilecek miktar:
• 90.000TL (toplam ÖBT)’de
30.000TL (D’ye yapılan ÖBT) ise
30.000TL’de (ihlal edilen saklı payda) x olur: 10.000TL
(B)’den tenkis edilecek miktar ise:
90.000TL’de 60.000TL ise
30.000TL’de x olur: 20.000TL olacaktır.
Örnek 2-
M
C
A
B
Örnek 2
(M) vasiyetnamesinde A’ya 130.000TL; B’ye 110.000TL vasiyet etmiştir. Net tereke ise 240.000TL olarak
hesaplanmıştır. (Olayda eklenecek değer ise yoktur)
Buna göre (A)sp: 1/6 (40.000TL); (B)sp: 1/6 (40.000TL); (C)sp: 1/6 (40.000TL).
Artık tereke= Net tereke- Ölüme bağlı tasarruflar toplamı
240.000TL- 240.000= 0 TL
Buna göre (C)’nin 40.000TL’lik saklı payının tamamı ölüme bağlı tasarruflarla ihlal edilmiştir. Bu da
orantılı olarak (A) ve (B)’ye yapılan ölüme bağlı tasarruflardan tenkis edilecektir.
(A) da saklı paylı mirasçı olduğu için (A)’ya yapılan kazandırma= 130.000TL- 40.000TL= 90.000TL’dir.
(B) de saklı paylı mirasçı olduğu için (B)’ye yapılan kazandırma=110.000TL-40.000TL= 70.000TL olacaktır.
Buna göre: 160.000TL’de
90.000TL ise
40.000TL’de
x = 22.500 TL (A)’dan tenkis edilecek miktar.
160.000TL’de
70.000TL ise
40.000TL’de
x = 17.500 TL (B)’den tenkis edilecek miktar olacaktır
Dikkat: Saklı payı ihlal edilen mirasçı, kazandırma
lehdarlarından sadece bir kısmına karşı tenkis
davası açmış olsa bile, hakkında dava açılmayan
tenkise tabi kazandırmalar da bu sıralamada göz
önünde tutulur. Örneğin tenkise tabi bir ölüme bağlı
tasarrufun
lehdarına
karşı
tenkis
davası
açılmamışsa, söz konusu ölüme bağlı tasarruf
atlanarak doğrudan hakkında dava açılan sağlar
arası tasarrufun tenkisine gidilemeyecektir.
Hakkında dava açılmayan ölüme bağlı tasarruf da
tenkiste sırada dikkate alınacaktır.
Değerinde Azalma Olmaksızın
Bölünemeyen Bir Şeyin Vasiyetinde
Tenkis
• TMK madde 564/1: Değerinde azalma meydana gelmeksizin bölünmesine
olanak bulunmayan belirli bir mal vasiyeti tenkise tâbi olursa, vasiyet
alacaklısı, dilerse tenkisi gereken kısmın değerini ödeyerek malın
verilmesini, dilerse tasarruf edilebilir kısmın değerini karşılayan parayı
isteyebilir.
• Buna göre, ölüme bağlı tasarrufun konusunu oluşturan şeyin değerinde
azalma olmaksızın bölünmesi mümkün değilse, vasiyet alacaklısı bir
seçimlik hakka sahiptir. Ya kendisine vasiyet edilen malın verilmesini talep
ederek tenkisi gereken kısmın değerini öder. Ya da kendisine malı terekeye
bırakarak, tasarruf edilebilir kısmın değerini karşılayan parayı isteyebilir.
• TMK madde 564/2: Tasarruf konusu malın vasiyet alacaklısında kalması
durumunda, malın tenkis sebebiyle vasiyet borçlusuna verilmesi gereken,
aksi hâlde tasarruf oranı içinde kalan kısmının karar günündeki değerinin
para olarak ödetilmesine karar verilir.
• Bu kurallar, sağlararası kazandırmaların tenkisinde de uygulanır. (TMK
madde 564/3)
Örnek
Mirasbırakan (M)’nin ölümünde tek çocuğu (Ç) hayattadır. (M),
kuzeni (A)’ya bir taşınmaz vasiyeti yapmıştır. Söz konusu
taşınmaz vasiyetinin ölüm tarih itibariyle değeri 500.000TL’dir.
Mirasbırakanın ölüm tarihine göre yapılan hesaplamalar
sonucunda bu vasiyetin saklı paylı mirasçının 100.000TL’lik
saklı payını ihlal ettiği hesaplanmıştır. Bu durumda tenkisi
gereken miktarın (100.000TL’nin) vasiyet konusu malın ölüm
tarihindeki değerine (500.000TL’ye) oranı bulunur. Bu orana
sabit tenkis oranı denilmektedir. Bu durumda sabit tenkis
oranı 1/5’dir. Taşınmazın karar tarihindeki değeri ise 800.000TL
olarak tespit edilmiştir. O halde taşınmazın verilmesini ve
tenkisi gereken miktarı ödemeyi seçen (A)’nın, (Ç)’ye
ödeyeceği miktar 800.000TLx1/5=160.000TL olacaktır.
TMK madde 571:
Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı
paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten
başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde
açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması
tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.
Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe
girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının
kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar.
Tenkis iddiası, def'i yoluyla her zaman ileri
sürülebilir.