Cac de luyen thi

Më ®Çu Nh chóng ta biÕt, m«n vËt lý chiÕm gi÷ mét vÞ trÝ quan träng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc t duy s¸ng t¹o, h×nh thµnh kü n¨ng, kü x¶o cho häc sinh. Nã lµ mét m«n khoa häc thùc nghiÖm cã liªn hÖ mËt thiÕt víi çc hiÖn tîng trong tù nhiªn vµ ®îc øng dông rÊt nhiÒu trong cuéc sèng. Qua viÖc häc m«n häc nµy, häc sinh biÕt vËn dông kiÕn thøc ®Ó liªn hÖ thùc tiÔn vµ c¶i t¹o thiªn nhiªn. HiÖn nay bé gi¸o dôc ®· tiÕn hµnh thay s¸ch gi¸o khoa THCS vµ kÐo theo viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cho phï hîp víi ch¬ng tr×nh míi. §èi víi m«n vËt lý, häc sinh kh«ng cßn tiÕp thu kiÕn thøc mang tÝnh hµn l©m cao nh tríc mµ coi trong thùc hµnh, quan s¸t thùc tiÔn trªn c¬ së ®ã ®Ó ph©n tÝch tù t×m hiÓu ®Ó rót ra vÊn ®Ò cÇn lÜnh héi. Víi çch häc míi nµy, bµi tËp tham kh¶o ®ãng vai trß rÊt quan träng, nã gióp häc sinh hiÓu s©u h¬n vÒ b¶n chÊt vËt lý cña çc hiÖn tîng. §Ó tõ ®ã biÕt vËn dông kiÕn thøc ®Ó øng dông trong ®êi sèng vµ kü thuËt. Víi môc ®Ých n©ng cao viÖc nhËn thøc vµ gãp thªm tµi liÖu tham kh¶o cho häc sinh. T«i m¹nh d¹n biªn so¹n cuèn Bµi tËp vËt lý n©ng cao cña vËt lý líp 7 ®Ó phôc vô môc ®Ých nãi trªn. §Ó hoµn thµnh quyÓn s¸ch nµy, t«i ®· ®îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña çc b¹n ®ång nghiÖp kh¸c. Tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng, song ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, rÊt mong sù gãp ý ch©n thµnh cña ®éc gi¶. T¸c gi¶ 1 Ch¬ng I. Quang häc NhËn biÕt ¸nh s¸ng- Nguån s¸ng vµ vËt s¸ng I. KiÕn thøc c¬ b¶n - M¾t chØ cã thÓ nhËn biÕt ®îc ¸nh s¸ng khi cã ¸nh s¸ng truyÒn vµo m¾t ta vµ g©y c¶m gi¸c s¸ng. - Chóng ta chØ nh×n thÊy vËt khi cã ¸nh s¸ng tõ nã truyÒn ®Õn m¾t ta. - Nguån s¸ng lµ vËt tù nã ph¸t ra ¸nh s¸ng. VËt s¸ng gåm nguån s¸ng vµ nhøng vËt h¾t l¹i ¸nh s¸ng chiÕu vµo nã. II. bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 1.1. §¸p ¸n: c©u C. 1.2 . Ta biÕt nguån s¸ng lµ nh÷ng vËt tù nã ph¸t ra ¸nh s¸ng. V× thÕ ta thÊy çc vËt nh : C©y nÕn ®ang ch¸y ; MÆt trêi vµ ®Ìn èng ®ang ch¸y s¸ng lµ nguån s¸ng. Cßn m¶nh chai s¸ng lªn nhê cã ¸nh n¾ng chiÕu vµo nªn nã lµ vËt s¸ng chø kh«ng ph¶i nguån s¸ng. 1.3. Khi ë trong phßng gç ®ãng kÝn m¾t ta kh«ng nh×n thÊy m¶nh giÊy tr¾ng v× kh«ng cã ¸nh s¸ng chiÕu vµo m¶nh giÊy, do ®ã m¶nh giÊy kh«ng h¾t ¸nh s¸ng truyÒn vµo m¾t ta. 1.4. Ta nh×n thÊy çc vËt xung quanh miÕng b×a ®en do vËy ph©n biÖt ®îc miÕng b×a ®en víi çc vËt xung quanh nã. 1.5. G¬ng kh«ng ph¶i lµ nguån s¸ng v× nã kh«ng tù ph¸t s¸ng mµ chØ h¾t l¹i ¸nh s¸ng chiÕu vµo nã. 2. Bµi tËp n©ng cao 1.6. Nh÷ng vËt sau ®©y vËt nµo lµ nguån s¸ng: a. B¶ng ®en b. Ngän nÕn ®ang ch¸y c. Ngän nÕn d. MÆt tr¨ng 2 e. MÆt trêi vµ çc ng«i sao f. ¶nh cña chóng ta trong g¬ng. 1.7. T¹i sao ta kh«ng nh×n thÊy çc vËt trong tñ khi ®ãng kÝn? 1.8. V× sao khi ®äc s¸ch ngêi ta thêng ngåi n¬i cã ¸nh s¸ng thÝch hîp? 1.9. T¹i sao khi ®i trong ®ªm tèi ngêi ta sö dông ®Ìn pin hoÆc ®uèc s¸ng? 1.10. T¹i sao cïng mét lo¹i mùc, viÕt trªn giÊy tr¾ng ta thÊy râ h¬n khi viÕt trªn giÊy sÉm mµu? 1.11. V× sao trªn ®Çu kim vµ çc con sè cña ®ång hå ngêi ta l¹i s¬n “ D¹ quang”? 1.12. T¹i sao trªn mÆt çc ®êng nhùa ( mµu ®en) ngêi ta l¹i s¬n çc v¹ch ph©n luång b»ng mµu tr¾ng ? 1.13. B»ng kiÕn thøc vËt lý h·y gi¶i thÝch c©u tôc ng÷: :” Tèi nh hò nót”? 1.14. T¹i sao trªn çc dông cô ®o lêng çc v¹ch chØ thÞ ngêi ta l¹i s¬n cã mµu s¾c kh¸c víi dông cô? 1.15. B»ng çch nµo ®Ó ph©n biÖt nh÷ng n¬i cã luång ¸nh s¸ng cña ®Ìn pin vµ n¬i kh«ng cã luång ¸nh s¸ng ®i qua ( kh«ng ®Ó m¾t n¬i cã ¸nh s¸ng ®i qua). 3.Çc bµi tËp tr¾c nghiÖm 1.16. Nh÷ng vËt sau ®©y vËt nµo lµ nguån s¸ng: A. B¶ng ®en B. Ngän nÕn ®ang ch¸y C. Ngän nÕn D. MÆt tr¨ng E. ¶nh cña chóng ta trong g¬ng. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 1.17. Chóng ta kh«ng nh×n thÊy çc vËt trong tñ khi ®ãng kÝn lµ do: A. Çc vËt kh«ng ph¸t ra ¸nh s¸ng. B. ¸nh s¸ng tõ vËt kh«ng truyÒn ®i. C. ¸nh s¸ng kh«ng truyÒn ®îc ®Õn m¾t ta D. VËt kh«ng h¾t ¸nh s¸ng v× tñ che ch¾n. E. Khi ®ãng kÝn çc vËt kh«ng s¸ng. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 1.18. Khi ®äc s¸ch ngêi ta thêng ngåi n¬i cã ¸nh s¸ng thÝch hîp bëi v×: 3 A. ¸nh s¸ng qu¸ m¹nh g©y c¶m gi¸c chãi lµm mái m¾t. B. ¸nh s¸ng yÕu g©y c¨ng th¼ng cho m¾t C. ¸nh s¸ng thÝch hîp lµm m¾t ta kh«ng c¨ng th¼ng D. Gióp m¾t tho¶i m¸i khi ®äc s¸ch. E. Çc nhËn ®Þnh trªn ®Òu ®óng. 1.19. Khi ®i trong ®ªm tèi ngêi ta sö dông ®Ìn pin hoÆc ®uèc s¸ng bëi: A. Khi ®îc chiÕu lèi ®i s¸ng lªn. B. Khi çc vËt s¸ng lªn ta ph©n biÖt ®îc lèi ®i C. NÕu kh«ng chiÕu s¸ng ta kh«ng thÓ ®i ®îc. D. Cã thÓ tr¸nh ®îc çc vòng níc. E. Cã thÓ tr¸nh ®îc çc vËt c¶n. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 1.20. V× sao trªn ®Çu kim vµ çc con sè cña ®ång hå ngêi ta l¹i s¬n “ D¹ quang”? Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt trong çc c©u sau: A. ChÊt d¹ quang gióp ta ph©n biÖt giê mét çch dÔ dµng . B. S¬n çc chÊt d¹ quang ®Ó trang trÝ cho ®ång hå ®Ñp. C. Ban ®ªm chÊt d¹ quang ph¸t s¸ng v× thÕ ta cã thÓ biÕt giê. D. S¬n çc chÊt d¹ quang ®Ó b¶o vÖ kim vµ çc con sè cña ®ång hå. E. ChÊt d¹ quang cã thÓ h¾t s¸ng tèt lµm ®ång hå s¸ng lªn. 1.21. T¹i sao trªn çc dông cô ®o lêng çc v¹ch chØ thÞ ngêi ta l¹i s¬n cã mµu s¾c kh¸c víi dông cô lµ nh»m: A. §Ó trang trÝ çc dông cô. B. §Ó b¶o vÖ dông cô khi sö dông nhiÒu C. §Ó dÔ ph©n biÖt khi ®o ®¹c. D. §Ó g©y hÊp dÉn ngßi ®o ®¹c. E. §ª g©y chó ý khi tiÕn hµnh ®o ®¹c. Chon c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 1.22. M¾t chØ nh× thÊy vËt khi: A. Khi vËt ph¸t ra ¸nh s¸ng vÒ çc phÝa. B. Khi ¸nh s¸ng tõ vËt truyÒn ®i çc phÝa. C. Khi cã ¸nh s¸ng truyÒn ®Õn m¾t ta. 4 D. Khi çc vËt ®îc ®èt ch¸y s¸ng. E. Khi cã ¸nh s¸ng tõ vËt ph¸t ra thay ®æi. Chän c©u ®óng trªn çc nhËn ®Þnh trªn. 1.23. Chän tõ thÝch hîp ®iÒn khuyÕt hoµn chØnh c©u sau: Trong mét m«i trêng trong suèt (1).... ¸nh s¸ng truyÒn theo.(2)...... §¸p ¸n nµo sau ®©y ®óng: A. (1) - kh«ng ®æi ; (2) - ®êng th¼ng. B. (1) - thay ®æi ; (2) - ®êng th¼ng. C. (1) - ®ång tÝnh ; (2) - ®êng th¼ng. D. (1) - ®ång tÝnh ; (2) - mét ®êng th¼ng. E. (1) - nh nhau ; (2) - ®êng th¼ng. Bµi 2. Sù truyÒn ¸nh s¸ng I. KiÕn thøc c¬ b¶n - §Þnh luËt truyÒn th¼ng ¸nh s¸ng: Trong m«i trêng trong suèt vµ ®ång tÝnh, ¸nh s¸ng truyÒn theo ®êng th¼ng. - §êng truyÒn cña ¸nh s¸ng ®îc biÓu diÔn b»ng mét ®êng th¼ng cã híng gäi lµ tia s¸ng. - Chïm song song gåm çc tia s¸ng kh«ng giao nhau trªn ®êng truyÒn cña chóng. - Chïm héi tô gåm çc tia s¸ng giao nhau trªn ®êng truyÒn cña chóng. - Chïm ph©n kú gåm çc tia s¸ng loe réng ra trªn ®êng truyÒn cña chóng. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 2.1. Kh«ng nh×n thÊy v× ¸nh s¸ng tõ ®Ìn truyÒn theo ®êng th¼ng CA. Khi ®ã m¾t ë phÝa díi ®êng truyÒn CA, nªn ¸nh s¸ng ®Ìn kh«ng truyÒn vµo m¾t. Muèn nh×n thÊy ph¶i ®Ó m¾t trªn ®êng truyÒn CA kÐo dµi. 2.2. Tr¶ lêi t¬ng tù c©u C5 s¸ch gi¸o khoa. 2.3. Ta cã thÓ di chuyÓn mét mµn ch¾n cã ®ôc 1 lç nhá sao cho m¾t lu«n nh×n thÊy ¸nh s¸ng ph¸t ra tõ ®Ìn. 2.4. LÊy miÕng b×a ®ôc lç thø hai dÆt sao cho lç cña nã trïng víi ®iÓm C. M¾t ta nh×n thÊy ®Ìn th× cã nghÜa lµ ¸nh s¸ng ®i qua C. 5 2. Bµi tËp n©ng cao 2.5. H·y chän c©u ®óng trong çc nhËn xÐt sau: a. ¸nh s¸ng lu«n lu«n truyÒn theo ®êng th¼ng trong mäi m«i trêng. b. Trong níc ¸nh s¸ng truyÒn theo ®êng th¼ng. c. Trong kh«ng khÝ ¸nh s¸ng truyÒn theo ®êng th¼ng. d. ¸nh s¸ng truyÒn tõ kh«ng khÝ vµo níc lu«n truyÒn theo ®êng th¼ng. e. ¸nh s¸ng truyÒn tõ m«i trêng trong suèt nµy sang m«i trêng trong suèt kh¸c lu«n truyÒn theo ®êng th¼ng. a. Giao nhau b. Loe réng ra 2.6. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung c. ®Ó Héi®iÒn tô khuyÕt ®Ó hoµn chØnh çc c©u sau: d. Giao nhau a. Mét chïm s¸ng lµ (1).......... ............... e. Ph©n kú .......... f. Song song NÕu lµ chïm (2)............. th× g. çc tiagiao s¸ng Kh«ng (3)............ nhau b. Mét chïm s¸ng cã çc tia (4) ............... ®îc gäi lµ(5).................. 2.7. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung ®Ó ®iÒn khuyÕt ®Ó hoµn chØnh çc c©u sau: a. Song song a. Chïm s¸ng ph©n kú ®îc giíi h¹n bëi çc b. Kh«ng song tia........ song b. Chïm s¸ng song song ®îc giíi h¹n bëi çc tia c. Giao nhau ...... d. Kh«ng giao c. Chïm s¸ng héi tô ®îc giíi h¹n bëi çc nhau tia............ e. Loe réng ra f. Kh«ng loe 2.8. §Ó kiÓm tra ®é ph¼ng cña bøc têng, ngêi réng thî x©y thêng dïng ®Ìn chiÕu lµ lµ mÆt têng. T¹i sao? 2.9. Dïng ba tÊm b×a ®ôc lç ( h×nh 2.2 s¸ch gi¸o khoa vËt lý 7) vµ mét thanh thÐp th¼ng, nhá vµ mét ®Ìn phin. Em h·y ®a ra ph¬ng ¸n ®Ó kiÓm tra sù truyÒn th¼ng cña ¸nh s¸ng. 2.10. Dïng mét tÊm b×a cã dïi mét lç nhá ®Æt ch¾n s¸ng tríc mét ngän nÕn ®ang ch¸y vµ quan s¸t ¶nh cña nã trªn mµn? H·y vÏ çc ®êng truyÒn cña çc tia s¸ng xuÊt ph¸t tõ ngän nÕn. 6 2.11. H·y chän c©u ®óng nhÊt trong çc nhËn xÐt sau: A. ¸nh s¸ng lu«n truyÒn theo ®êng th¼ng trong mäi m«i trêng. B. Trong m«i trêng níc ¸nh s¸ng truyÒn theo ®êng th¼ng. C. Trong m«i trêng kh«ng khÝ ¸nh s¸mg truyÒn theo ®êng th¼ng. D. ¸nh s¸ng truyÒn tõ kh«ng khÝ vµo níc lu«n truyÒn theo ®êng th¼ng. E. C©u B vµ C ®óng 2.12. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung ®Ó ®iÒn a. Giao nhau khuyÕt ®Ó hoµn chØnh çc c©u sau: b. Loe réng ra Mét chïm s¸ng giíi h¹n bëi (1).......... b. Héi tô .............. c. Giao nhau NÕu lµ chïm ph©n kú th× çc tia s¸ng d. Hai tia s¸ng (2)............ e. Song song Chän ®¸p ¸n ®óng trong çc ®¸p ¸n sau: f. Çc tia s¸ng A. (1) - a ; (2) - b. B. (1) - d ; (2) - b. C. (1) - c ; (2) - b. D. (1) - e ; (2) - b. E. (1) - f ; (2) - b. 2.13. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung ®Ó nhau a.Giao ®iÒn khuyÕt ®Ó hoµn chØnh çc c©u sau: b. Loe réng ra Mét chïm s¸ng cã çc tia (1) ............... ®îc c. Héi tô gäi d. Giao nhau lµ chïm (2)............................... e. Hai tia s¸ng Chän ®¸p ¸n ®óng trong çc ®¸p ¸n sau: f. Song song A. (1) - f ; (2) - f g. Çc tia s¸ng B. (1) - c ; (2) - f C. (1) - b ; (2) - f D. (1) - c ; (2) - f E. (1) - d ; (2) - f 2.14. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung ®Ó ®iÒn khuyÕt ®Ó hoµn chØnh çc c©u sau: a. Song a. Chïm s¸ng ph©n kú ®îc giíi h¹n bëi çc song tia b. Kh«ng song (1)........ b. Chïm s¸ng song song ®îc giíi h¹n bëisong çc tia c. Giao nhau (2...... Chän ®¸p ¸n ®óng trong çc ®¸p ¸n sau: d. Kh«ng giao nhau 7 e. Loe réng ra f. Kh«ng loe A. (1) - c ; (2) - d B. (1) - e ; (2) - d C. (1) - c ; (2) - d D. (1) - e ; (2) - f 2.15. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung ®iÒn khuyÕt ®Ó hoµn chØnh çc c©u sau: a. Song song a. Chïm s¸ng héi tô ®îc giíi h¹n bëi çc tia b. Kh«ng song (1)........ song b. Chïm s¸ng song song ®îc giíi h¹n bëi çc tia c. Giao nhau (2)...... d. Kh«ng giao Chän ®¸p ¸n ®óng trong çc ®¸p ¸n sau: nhau A. (1) - c ; (2) - e e. Loe réng ra B. (1) - e ; (2) - d f. Kh«ng loe C. (1) - c ; (2) - a réng D. (1) - e ; (2) - f E. (1) - c ; (2) - e 2.16. Dïng mét tÊm b×a cã dïi mét lç nhá ®Æt ch¾n s¸ng tríc mét ngän nÕn ®ang ch¸y vµ quan s¸t ¶nh cña nã trªn mµn ta thÊy: A. ¶nh cïng chiÒu víi vËt. B. ¶nh ngîc chiÒu víi vËt. C. ¶nh lµ mét ®iÓm s¸ng. D. Kh«ng cã ¶nh trªn mµn. E. ¶nh vµ vËt b»ng nhau. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 2.17. Chän c©u sai trong çc ph¸t biÓu sau: A. Tia s¸ng lu«n tån t¹i trong thùc tÕ. B. Trong thùc tÕ ¸nh s¸ng lu«n truyÒn theo chïm s¸ng. C. Chïm s¸ng gåm nhiÒu tia s¸ng hîp thµnh. D. Chïm s¸ng lu«n ®îc giíi h¹n bëi çc tia s¸ng. E. Çc tia s¸ng trong chïm song song lu«n cïng híng. 2.18. T×m tõ thÝch hîp trong khung ®Ó ®iÒn khuyÕt hoµn chØnh c©u sau: §êng truyÒn cña ¸nh ¸nh s¸ng ®îca.biÓu ®ßng diÔn b»ng:..(1)...... cã (2).... ®Þnh híng. th¼ng §¸p ¸n nµo sau ®©y ®óng? b. ®êng bÊt A. (1) - a ; (2) - e kú. B. (1) - a ; (2) - d c. ®êng C. (1) - b ; (2) - e cong. D. (1) - c ; (2) - e d. Mòi tªn 8 e. VÐc t¬ E. (1) - b ; (2) - d Bµi 3. øng dông ®Þnh luËt truyÒn th¼ng cña ¸nh s¸ng I. KiÕn thøc c¬ b¶n - Bãng tèi n»mphÝa sau vËt c¶n, kh«ng nhËn ®îc ¸nh s¸ng tµ nguån s¸ng truyÒn tíi. - Bãng nöa tèi n»m ë phÝa sau vËt c¶n, nhËn ®îc ¸nh s¸ng tõ mét phÇn cña nguån s¸ng truyÒn tíi. - NhËt thùc toµn phÇn (hay mét phÇn ) quan s¸t ®îc ë chæ cã bãng tèi ( hay nöa bãng tèi ) cña mÆt tr¨ng trªn tr¸i ®Êt. - NguyÖt thùc x¶y ra khi mÆt tr¨ng bÞ tr¸i ®Êt che khuÊt kh«ng ®îc mÆt trêi chiÕu s¸ng. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 3.1. B. Ban ngµy khi MÆt tr¨ng che khuÊt mmÆt trêi, kh«ng cho ¸nh s¸ng chiÕu tõ mÆt trêi chiÕu xuèng mÆt ®Êt n¬i ta ®øng. 3.2. B. Ban ®ªm, khi MÆt tr¨ng kh«ng nhËn ®îc ¸nh s¸ng tõ mÆt trêi v× bÞ Tr¸i ®Êt che khuÊt. 3.3. §ªm r»m MÆt trêi, Tr¸i ®Êt vµ MÆt tr¨ng míi cã kh¶ n¨ng n»m trªn cïng mét ®êng th¼ng, khi ®ã míi míi cã thÓ chÆn ¸nh s¸ng cña mÆt trêikh«ng chochiÕu xuèng mÆt tr¨ng. 3.4. Ta biÕt çc tia s¸ng cña mÆt trêi chiÕu song song, çi cäc vµ cét ®Ìn ®Òu vu«ng gãc víi mÆt ®Êt. Ta chän tû lÖ xÝch 1cm øng víi 1m ®Ó vÎ vµ x¸c ®Þnh chiÒu cao cña cét ®Ìn. Ta cã chiÒu cao h = 6,25m 2. Bµi tËp n©ng cao 3.5. T¹i sao trong çc líp häc, ngêi ta l¾p nhiÒu bãng ®Ìn cïng lo¹i ë çc vÞ trÝ kh¸c nhau? 3.6. Cã mét b¹n th¾c m¾c: Khi bËt ®Ìn pin thÊy ®Ìn s¸ng nhng kh«ng biÕt ¸nh s¸ng ®· truyÒn theo ®êng nµo ®Õn m¾t ta? B»ng thùc nghiÖm em h·y chøng 9 tá cho b¹n biÕt ®îc ®êng truyÒn cña ¸nh s¸ng tõ ®Ìn ®Õn m¾t lµ ®êng th¼ng. 3.7. B»ng kiÕn thøc vËt lý h·y gi¶i thÝch t¹i sao khi x©y dùng çc ®Ìn biÓn (H¶i ®¨ng) ngêi ta thêng x©y nã trªn cao. 3.8. H·y gi¶i thÝch t¹i sao khi ta ®øng tríc ngän ®Ìn: ®øng gÇn ta thÊy bãng lín cßn ®øng xa thÊy bãng nhá h¬n? 3.9. B»ng kiÕn thøc vËt lý em h·y gi¶i thÝch c©u tôc ng÷: “ Cäc ®Ìn tèi ch©n”. 3. Çc bµi tËp tr¾c nghiÖm 3.10. Trong çc líp häc, ngêi ta l¾p nhiÒu bãng ®Ìn cïng lo¹i ë çc vÞ trÝ kh¸c nhau nh»m môc ®Ých: A. Çc vÞ trÝ ®Òu ®ñ ®é s¸ng cÇn thiÕt. B. Häc sinh kh«ng bÞ lo¸ khi nh×n lªn b¶ng. C. Tr¸nh bãng ®en vµ bãng mê cña ngêi hoÆc vµ tay. D. C©u A vµ B ®óng . E. C¶ A, B vµ C ®Òu ®óng. Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt trong çc c©u trªn 3.11. Mét vËt ch¾n s¸ng ®Æt tríc mét nguån s¸ng, khi ®ã: A. PhÝa sau nã lµ mét vïng bãng ®en. B. PhÝa sau nã lµ mét vïng nöa tèi. C. PhÝa sau nã lµ mét vïng võa bãng ®en vµ nöa tèi. D. PhÝa sau nã lµ mét vïng bãng ®en xen kÎ nöa tèi. E. PhÝa sau nã lµ mét vïng bãng ®en vµ hai vïng nöa tèi. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 3.12. Khi cã hiÖn tîng nhËt thùc toµn phÇn xÈy ra ta thÊy: A. MÆt ®Êt bÞ che khuÊt hoµn toµn ¸nh n¾ng mÆt trêi. B. MÆt trêi bÞ che khuÊt hoµn toµn, xung quanh cã tai löa. C. MÆt trêi bÞ che khuÊt vµ kh«ng thÊy tia s¸ng nµo cña mÆt trêi. D. Mét phÇn mÆt trêi bÞ che khuÊt, phÇn cßn l¹i lµ bãng nöa tèi. E. Mét phÇn MÆt trêi bÞ che khuÊt vµ thÊy çc tai löa cña mÆt trêi Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 10 3.13. Khi cã hiÖn tîng nguyÖt thùc toµn phÇn xÈy ra ta thÊy: A. MÆt tr¨ng bÞ che khuÊt hoµn toµn ¸nh n¾ng mÆt trêi. B. MÆt tr¨ng bÞ che khuÊt hoµn toµn, xung quanh cã tai löa. C. MÆt tr¨ng bÞ che khuÊt vµ kh«ng thÊy tia s¸ng nµo cña mÆt trêi. D. Mét phÇn mÆt tr¨ng bÞ che khuÊt, phÇn cßn l¹i lµ bãng nöa tèi. E. Mét phÇn MÆt tr¨ng bÞ che khuÊt vµ thÊy çc tia s¸ng mÆt trêi 3.14.Vïng nöa tèi lµ: A. Vïng n»m sau vËt ch¾n s¸ng vµ kh«ng cã ¸nh s¸ng chiÕu tíi. B. Vïng chØ nhËn ®îc ¸nh s¸ng tõ mét phÇn cña nguån s¸ng. C. Vïng võa cã ¸nh s¸ng chiÕu tíi võa lµ bãng ®en. D. Vïng n»m c¹nh v©th ch¾n s¸ng. E. Nã chiÕm mét phÇn lín diÖn tÝch cña bãng ®en. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 3.15. Mét vËt ch¾n s¸ng ®Æt tríc mét nguån s¸ng nhá ( nguån ®iÓm). PhÝa sau nã sÏ lµ: A. Mét vïng tèi. B. Mét vïng nöa tèi. C. Mét vïng bãng ®en D. Mét vïng tèi lÉn nöa tèi. E. Vïng nöa tèi vµ mét phÇn vïng nöa tèi. §¸p ¸n nµo trªn ®©y ®óng? 3.16. T¹i mét n¬i cã xÈy ra nhËt thùc mét phÇn, khi ®ã: A. Ngêi ë ®ã kh«ng nh×n thÊy mÆt tr¨ng. B. Ngêi ë ®ã chØ nh×n thÊymét phÇn mÆt tr¨ng. C. ë ®ã n»m trong vïng bãng tèi cña mÆt tr¨ng. D. Ngêi ë ®ã kh«ng nh×n thÊy mét phÇn mÆt trêi. E. Ngêi ë ®ã kh«ng nh×n thÊy mÆt tr¨nglÉn mÆt trêi. C©u tr¶ lêi nµo trªn ®©y ®óng. 3.17. Bãng tèi lµ nh÷ng n¬i: A. Vïng kh«ng gian phÝa sau vËt c¶n ch¾n ¸nh s¸ng cña nguån s¸ng. B. Vïng kh«ng gian kh«ng cã ¸nh s¸ng tõ nguån s¸ng chiÕu tíi. 11 C. PhÇn trªn mµn kh«ng nhËn ®îc ¸nh s¸ng tõ nguån s¸ng chiÕu tíi. D. Nh÷ng n¬i kh«ng cã ¸nh s¸ng tõ nguån s¸ng chiÕu tíi E. Lµ nh÷ng h×nh ¶nh ®îc chiÕu lªn trªn mµn. Bµi 4. §Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng I. KiÕn thøc c¬ b¶n - HiÖn tîng xÈy ra khi chiÕu mét tia s¸ng vµo g¬ng bÞ g¬ng h¾t trë l¹i m«i trêng cò. HiÖn tîng ®ã gäi lµ hiÖn tîng ph¶n x¹ ¸nh s¸ng. - §Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng: + Tia ph¶n x¹ n»m trong mÆt ph¼ng chøa tia tíi vµ ®êng ph¸p tuyÕn cña g¬ng t¹i ®iÓm tíi. + Gãc ph¶n x¹ b»ng gãc tíi. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 4.1. VÏ ph¸p tuyÕn IN sau ®ã x¸c ®Þnh i’ = i Gãc ph¶n x¹ i’ = i = 600 4.2. A. S N 200 4.3. a. VÏ ph¸p tuyÕn IN, x¸c ®Þnh i’ = i sau ®ã x¸c ®Þnh tia ph¶n x¹. b. Tõ vÞ trÝ I ta vÏ mét tia n»m ngang sau ®ã dùng I R ®êng ph©n gi¸cIN cña gãc t¹o bëi tia tíi vµ tia n»m ngang VÏg¬ng vu«ng gãc víi IN . 4.4. Bíc 1. Tai mét ®iÓm I ta vÏ tia ph¶n x¹ IM sau ®ã vÏ ph¸p tuyÕn IN vµ M x¸c ®Þnh gãc tíi i’ = i ta cã tia S1I. Bíc 2. T¬ng tù ta x¸c ®Þnh tia S2K I K 2. Bµi tËp n©ng cao 12 N 4.5. Mét tia s¸ng SI ®Ëp vµo g¬ng ph¼ng cho mét tia ph¶n x¹ hîp víi mÆt ph¼ng g¬ng mét gãc 300. Hái gãc tíi cña tia SI lµ bao nhiªu? 4.6. Khi chiÕu mét tia SI ®Ëp vµo g¬ng ph¼ng cho mét tia ph¶n x¹ hîp víi mÆt ph¼ng g¬ng mét gãc 300. NÕu gi÷ nguyªn tia tíi vµ quay g¬ng mét gãc 100 th× tia ph¶n x¹ quay mét gãc lµ bao nhiªu? 4.7. Cho biÕt gãc t¹o bëi gi÷a tia tíi vµ tia ph¶n x¹ lµ 600. B»ng çch vÏ h·y x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña g¬ng? 4.8. §Æt hai g¬ng ph¼ng vu«ng gãc víi I S nhau chiÕu mét tia s¸ng SI bÊt kú vµo g¬ng G1. H·y vÏ ®êng ®i cña tia s¸ng qua G1,G2. I Cho biÕt tia ph¶n x¹ qua G2 cã ph¬ng nh thÕ nµo ®èi víi tia tíi SI? 4.9. ChiÕu mét tia s¸ng SI lªn mÆt g¬ng ph¼ng S a. VÏ tia ph¶n x¹ (kh«ng dïng thíc ®o ®é) b. X¸c ®Þnh vÞ trÝ g¬ng ®Ó tia ph¶n x¹ vu«ng I gãc víi tia tíi. 4.10. Cho hai ®iÓm M vµ N cïng víi M * N g¬ng ph¼ng ( h×nh vÏ ). H·y vÏ tíi * qua M ®Õn I trªn g¬ng vµ ph¶n x¹ qua N? 4.11. Cho mét tia s¸ng SI chiÕu ®Õn mÆt cña mét g¬ng ph¼ng vµ t¹o víi mÆt g¬ng S mét gãc 300. Hái ph¶i quay g¬ng mét gãc bao nhiªu vµ theo chiÒu nµo ®Ó cã tia ph¶n x¹ I cã ph¬ng n»m ngang? 4.12. Cho hai g¬ng ph»ng hîp víi nhau mét gãc 600 vµ híng mÆt ph¶n x¹ vµo nhau. I S Hái chiÕu tia tíi SI t¹o víi mÆt g¬ng G1 mét 13 gãc bao nhiªu ®Ó tia ph¶n x¹ cuèi cïng t¹o víi O mÆt g¬ng G2 mét gãc 600? K R 4.13. Ngêi ta ®Æt hai g¬ng ph¼ng G1 vµ G2 S * hîp víi nhau mét gãc, Mét ®iÓm s¸ng S çch ®Òu hai g¬ng. Hái gãc gi÷a hai g¬ng ph¶i b»ng bao nhiªu ®Ó sau hai lÇn ph¶n x¹ th× tia s¸ng híng th¼ng vÒ nguån. G1 G2 3. Çc bµi tËp tr¾c nghiÖm 4.14. Mét tia s¸ng SI ®Ëp vµo g¬ng ph¼ng cho mét tia ph¶n x¹ hîp víi mÆt ph¼ng g¬ng mét gãc 300. Khi ®ã gãc tíi cña tia tíi SI lµ: A. 300 ; B. 600 C. 900 D. 450 E. 750 Chän kÕt qu¶ ®óng trong çc ®¸p ¸n trªn. 4.15. Khi chiÕu mét tia SI ®Ëp vµo g¬ng ph¼ng cho mét tia ph¶n x¹ hîp víi mÆt ph¼ng g¬ng mét gãc 300. NÕu gi÷ nguyªn tia tíi vµ quay g¬ng mét gãc 200 th× tia ph¶n x¹ sÏ quay mét gãc: A. 300 ; B. 600 C. 200 ; D. 400 ; E. 200 Chän kÕt qu¶ ®óng trong çc ®¸p ¸n trªn. 4.16. Cho biÕt gãc t¹o bëi gi÷a tia tíi vµ tia ph¶n x¹ lµ 600. NÕu quay g¬ng 150 th× khi ®ã gãc t¹o bëi gi÷a tia tíi vµ tia ph¶n x¹ b»ng: A. 300 hoÆc 750. B. 300 hoÆc 450. C. 300 hoÆc 900. D. 450 hoÆc 750. E. 600 hoÆc 750. Chän ®¸p ¸n ®óng trong çc ®¸p ¸n trªn. 4.17. §Æt hai g¬ng ph¼ng vu«ng gãc víi nhau chiÕu mét tia s¸ng SI bÊt kú vµo g¬ng G1 cã gãc tíi i = 300. Tia ph¶n x¹ cuèi cïng qua G2 cã ph¬ng nh thÕ nµo ®èi víi tia tíi SI? Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc ®¸p ¸n sau: A. Vu«ng gãc víi SI. B. Song song víi SI. 14 C. Cã ph¬ng c¾t tia SI D. Hîp víi SI 300. E. Hîp víi SI 600. 4.18. ChiÕu mét tia s¸ng SI vu«ng gãc mÆt g¬ng ph¼ng. Khi ®ã gãc gi÷a tia tíi vµ tia ph¶n x¹ b»ng: A. 1800 ; B. 00 C. 900 ; D. 00 hoÆc 900 E. 900 hoÆc 1800 Chän kÕt qu¶ ®óng trong çc ®¸p ¸n trªn. 4.19. Cho hai g¬ng ph»ng hîp víi nhau mét gãc 600 vµ híng mÆt ph¶n x¹ vµo nhau. Hái chiÕu tia tíi SI t¹o víi mÆt g¬ng G1 mét gãc bao nhiªu ®Ó tia ph¶n x¹ cuèi cïng t¹o víi mÆt g¬ng G2 mét gãc 600? §¸p ¸n nµo ®óng trong çc c©u sau: A. 300 ; B. 600 C. 450 ; D. 750 E. 150 S 4.20. Ngêi ta ®Æt hai g¬ng ph¼ng G1 vµ G2 * hîp víi nhau mét gãc  , Mét ®iÓm s¸ng S çch ®Òu hai g¬ng. Hái gãc  gi÷a hai g¬ng ph¶i b»ng bao nhiªu ®Ó sau hai lÇn ph¶n x¹ th× tia s¸ng quay ngîc vÒ nguån. G1 G2 Chän c©u ®óng trong çc ®¸p ¸n sau: A.  = 150 B.  = 600 C.  = 450 D.  = 750 E.  = 300 4.21. Khi chiÕu mét tia s¸ng vu«ng gãc víi mÆt g¬ng ph¼ng, Khi ®ã: A. Kh«ng cã tia ph¶n x¹. B. Tia ph¶n x¹ biÕn mÊt. C. Gãc tíi b»ng 900. D. Gãc ph¶n x¹ b»ng 900 E. Gãc ph¶n x¹ b»ng 00 Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 15 5. ¶nh cña mét vËt t¹o bëi g¬ng ph¼ng I. KiÕn thøc c¬ b¶n - ¶nh ¶o t¹o bëi g¬ng ph¼ng kh«ng høng ®îc trªn mµn vµ cã ®é lín b»ng vËt. - Kho¶ng çch tõ mét ®iÓm cña vËt ®Õn g¬ng b»ng kho¶ng çch tõ ¶nh ®Õn cña ®iÓm ®ã ®Õn g¬ng. - Çc tia s¸ng tõ ®iÓm s¸ng S cho tia ph¶n x¹ cã ®êng kÐo dµi qua ¶nh ¶o S’. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 2. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa S * N N’ R 5.1. C. Kh«ng høng ®îc trªn mµn vµ lín R’ b»ng vËt. 5.2. a. VÏ ¶nh ( h×nh bªn) SS’ vu«ng gãc víi g¬ng vµ SH = HS’ H I K b. VÏ SI, SK vµ çc ph¸p tuyÕn IN vµ KN’ sau ®ã lÊy i’ = i ta cã hai tia ph¶n x¹ IR vµ KR’kÐo dµi chóng gÆp nhau t¹i S’ S’* theo çch a. A 5.3. §Ó vÏ ¶nh cña vËt AB ta dùng AA’ vu«ng gãc víi g¬ng B sao cho AH = A’H. T¬ng tù ta cã BB’ H vu«ng gãc víi g¬ng BH = HB’. Nèi A’B’ ta cã ¶nh cña AB.NÕu vÏ ®óng ta dÔ thÊy gãc B’ bëi gi÷a A’B’ víi g¬ng b»ng 600 A A * 5.4. a. Tõ S vÐ SS’ vu«ng gãc víi g¬ng sao cho SH = S’H ta ®îc ¶nh S’ b. Tõ S’ nèi S’A c¾t g¬ng t¹i I, nèi SI ta cã tia tíi cÇn t×m S’* 16 S * 2. Bµi tËp n©ng cao 5.5. Mét ®iÓm s¸ng S çch mÐp g¬ng ph¼ng mét kho¶ng l ( h×nh vÏ). Hái l trong kho¶ng nµo ®Ó nh×n thÊy ¶nh cña S qua g¬ng? ph¶i S ®Æt * m¾t 5.6. Mét tam gi¸c vu«ng ®Æt tríc mét g¬ng ph¼ng ( h×nh bªn). B»ng phÐp vÏ h·y x¸c ®Þnh ¶nh cña tam gi¸c nµy qua g¬ng ph¼ng. 5.7. Khi quan s¸t ¶nh cña m×nh trong g¬ng b¹n Nam th¾c m¾c: T¹i sao ¶nh cña m×nh cïng chiÒu víi m×nh m¸ ¶nh cña Th¸p rïa Hå g¬m l¹i lén ngîc? T¹i sao vËy? B»ng kiÕn thøc cña m×nh h·y gi¶i ®¸p th¾c m¾c trªn cña b¹n Nam. 5.8. Hai g¬ng ph¼ng G1 vµ G2 hîp víi nhau mét  . Gi÷a hai g¬ng cã mét ®iÓm s¸ng S. ¶nh cña S g¬ng thø nhÊt çch S mét kho¶ng 6cm; qua g¬ng 2 çch S 8cm, kho¶ng çch gi÷a hai ¶nh lµ 10 TÝnh gãc  gi÷a hai g¬ng. gãc qua thø cm. 5.9. Mét vËt n»m trªn mÆt bµn n»m ngang. §Æt mét g¬ng ph»ng chÕch 450 so víi mÆt bµn. Hái ¶nh cña vËt n»m theo ph¬ng nµo? 5.10. Hai g¬ng ph¼ng ®Æt song song víi nhau, híng mÆt ph¶n x¹ vµo nhau vµ çch nhau mét kho¶ng l = 1m. Mét vËt AB song song víi hai g¬ng çch g¬ng G1 mét kho¶ng 0,4m . TÝnh kho¶ng çch gi÷a hai ¶nh thø nhÊt cña AB qua hai g¬ng G1, G2. 5.11. Hai g¬ng ph¼ng G1 nhau. Gi÷a hai g¬ng cã cña S qua g¬ng thø nhÊt qua g¬ng thø 2 çch S kho¶ng çch gi÷a hai ¶nh 17 vµ G2 vu«ng gãc víi mét ®iÓm s¸ng S. ¶nh çch mét kho¶ng 6cm; mét kho¶ng 8cm. TÝnh trªn. 3. Çc bµi tËp tr¾c nghiÖm 5.12. Tõ mét ®iÓm s¸ng S tríc g¬ng ( h×nh vÏ ) S * Mét chïm tia ph©n kú giíi h¹n bëi hai tia SI vµ SK ®Ëp vµo g¬ng. Khi ®ã chïm ph¶n x¹ lµ: A. Chïm héi tô I B. Cã thÓ lµ chïmhéi tô B. Chïm song song C. Chïm ph©n kú D. Kh«ng thÓ lµ chïm ph©n kú. 5.13. Mét ®iÓm s¸ng S çch mÐp g¬ng ph¼ng mét kho¶ng l ( h×nh vÏ). Kho¶ng nh×n thÊy ¶nh cña S qua g¬ng ®îc giíi h¹n bëi: l A. B. C. D. E. Tia Tia Tia Hai Tuú I K ph¶n x¹ cña tia SI vµ SK ph¶n x¹ cña tia SI vµ SP ph¶n x¹ cña tia SK vµ SP vïng nãi trªn ®Òu ®óng. thuéc vµo çch ®Æt m¾t. S * P 5.14. ¶nh cña mét vËt qua g¬ng ph¼ng lµ : A. ¶nh ¶o, lín b»ng vËt vµ ®èi xøng qua g¬ng. B. ¶nh ¶o, lín h¬n vËt, ®èi xøng ngîc qua g¬ng. C. ¶nh ¶o, lín b»ng vËt, ®èi xøng víi vËt. D. ¶nh ¶o, lín b»ng vËt kh«ng ®èi xøng víi vËt. E. ¶nh ¶o, cao b»ng vËt vµ ®èi xøng lén ngîc. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 5.15. Hai g¬ng ph¼ng G1 vµ G2 hîp víi nhau mét gãc  . Gi÷a hai g¬ng cã mét ®iÓm s¸ng S. ¶nh cña S qua g¬ng thø nhÊt çch S mét kho¶ng 6cm; qua g¬ng thø 2 çch S 8cm, kho¶ng çch gi÷a hai ¶nh lµ: A. 12cm B. 8 cm C. 6cm D. 10cm E. 14cm. 18 Chän kÕt qu¶ ®óng trong çc ®¸p ¸n trªn. 5.16. Mét vËt n»m trªn mÆt bµn n»m ngang. §Æt mét g¬ng ph»ng chÕch 450 so víi mÆt bµn. Hái ¶nh cña vËt n»m theo ph¬ng nµo? C©u tr¶ lêi nµo sau ®©y ®óng nhÊt. A. N»m theo ph¬ng chÕch 450. B. N»m theo ph¬ng chÕch 750. C. N»m theo ph¬ng chÕch 1350. D. N»m theo ph¬ng th¼ng ®øng. E. Theo ph¬ng n»m ngang. 5.17. Hai g¬ng ph¼ng ®Æt song song víi nhau, híng mÆt ph¶n x¹ vµo nhau vµ çch nhau mét kho¶ng l = 1m. Mét vËt AB song song víi hai g¬ng çch g¬ng G1 mét kho¶ng 0,4m . TÝnh kho¶ng çch gi÷a hai ¶nh thø nhÊt cña AB qua hai g¬ng G1, G2. KÕt qu¶ nµo sau ®©y ®óng: A. 1,2m B. 1,6m E. 1,4m F. 2m G. 2,2m 5.18. Hai g¬ng ph¼ng ®Æt song song víi nhau, híng mÆt ph¶n x¹ vµo nhau vµ çch nhau mét kho¶ng l . Mét vËt AB n»m trong kho¶ng gi÷a hai g¬ng. Qua hai g¬ng cho: A. 2 ¶nh. C. 6 ¶nh. D. 10 ¶nh. E. 18 ¶nh F. V« sè ¶nh. Chän kÕt qu¶ ®óng trong çc tr¶ lêi trªn. 5.19. Hai g¬ng ph¼ng G1 vµ G2 vu«ng gãc víi nhau. Gi÷a hai g¬ng cã mét ®iÓm s¸ng S. ¶nh cña S qua g¬ng thø nhÊt çch mét kho¶ng 6cm; qua g¬ng thø 2 çch S mét kho¶ng 8cm. Kho¶ng çch gi÷a hai ¶nh trªn b»ng: A. 6cm B. 14cm C. 12cm 19 D. 10cm E. 8cm Chän c©u ®óng trong çc ®¸p ¸n trªn. 7. G¬ng cÇu låi I. KiÕn thøc c¬ b¶n - ¸nh s¸ng ®Õn g¬ng cÇu låi ph¶ x¹ tu©n theo ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng. - ¶nh t¹o bëi g¬ng cÇu låi nhá h¬n vËt. - Vïng nh×n thÊy cña g¬ng cÇu låi lín h¬n vïng nh×n thÊy cña g¬mh ph¼ng. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 7.1. A. Kh«ng høng ®îc trªn mµn, nhá h¬n vËt. 7.2. C. Vïng nh×n thÊy cña g¬ng cÇu låi lín h¬n vïng nh×n thÊy cña g¬ng ph¼ng. 7.3. MÆt ngoµi çi th×a bãng, çi n¾p cèc bãng, çi vung nåi bãng. Cµng ®a vËt l¹i gÇn g¬ng ¶nh cµng lín. 7.4. Tõ hµng däc trong « in ®Ëm lµ: ¶nh ¶o 1. Hµng ngang thø nhÊt: ¶nh ¶o 2. Hµng ngang thø hai: G¬ng cÇu 3. Hµng ngang thø ba : NhËt thùc 4. Hµng ngang thø t : ph¶n x¹ 5. Hµng ngang thø n¨m: Sao 2. Bµi tËp n©ng cao Mét phÇn 7.5. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung ®Ó a. diÒn b. T©m khuyÕt hoµn chØnh çc c©u sau: Xa t©m a. G¬ng cÇu låi lµ (1)....... mÆt cÇuc.(2) .... d. Ph¼ng ¸nh s¸ng. e. CÇu b. MÆt ph¶n x¹ cña g¬ng cÇu låi quay vÒ phÝa f. ThËt (3)...... ¶o g¬ng c. ¶nh cña vËt tríc g¬ng (4) .......g.vµ h. ph¶n x¹ (5)....... ®Òu lµ (6)..... 20 7.6. T¹i sao ngêi ta thêng dïng g¬ng cÇu låi l¾p ®Æt vµo xe cé vµ çc chæ gÊp khóc trªn çc trôc ®êng giao th«ng mµ Ýt khi dïng g¬ng ph¼ng? 7.7. H·y vÔ ¶nh cña mét ®iÓm s¸ng s tríc g¬ng c©u låi. 7.8. Cho S vµ S’ lµ vËt vµ ¶nh qua g¬ng cÇu låi. ®êng th¼ng xx’ lµ ®êng nèi t©m vµ ®Ønh cña g¬ng. B»ng phÐp vÏ h·y x¸c ®Þnh ®Ønh g¬ng vµ t©m cña g¬ng. S * S’ * x x’ 7.9. H·y vÔ ¶nh cña vËt A AB B qua g¬ng cÇu låi O 7.10. Cho AB vµ A’B’ lµ vËt vµ ¶nh qua g¬ng cÇu låi b»ng phÐp vÏ h·y x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña g¬ng, t©m g¬ng. A A’ B B’ 7.11. Cho S vµ S’ lµ hai ®iÓm s¸ng vµ ®êng th¼ng xx’ lµ ®êng nèi t©m vµ ®Ønh cña g¬ng cÇu låi. B»ng phÐp vÏ h·y x¸c ®Þnh ®Ønh g¬ng vµ t©m cña g¬ng. S * x x’ 21 * S’ 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 7.12. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung ®Ó diÒn khuyÕt hoµn chØnh çc c©u sau: G¬ng cÇu låi lµ (1)....... mÆt cÇu (2) a. ....Mét ¸nh phÇn s¸ng. MÆt ph¶n x¹ cña g¬ng cÇu låi quay b. vÒT©mphÝa c. Xa t©m (3)...... d. Ph¼ng §¸p ¸n nµo sau ®©y ®óng? e. GÇn t©m A. (1)- a; (2) - g; (3) -f f. §Ønh B. (1)- a; (2) - g; (3) - g g¬ng C. (1)- a; (2) - g; (3) - e g. ph¶n x¹ D. (1)- a; (2) - g; (3) - c E. (1)- a; (2) - d; (3) - c 7.13. §Ó nh× thÊy ¶nh cña mét vËt trong g¬ng cÇu låi khi ®ã: A. M¾t ta ph¶i nh×n vµo phÝa g¬ng. B. M¾t nh×n th¼ng vµo vËt s¸ng C. M¾t ®Æt vµo vÞ trÝ cã chïm ph¶n x¹. D. M¾t lu«n ®Ó phÝa tríc g¬ng. E. M¾t ph¶i ®Æt ë gÇn g¬ng. Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt trong çc tr¶ lêi trªn. 7.14. ¶nh cña mét ngän nÕn t¹o bëi g¬ng cÇu låi lµ: A. Mét ¶nh ¶o b»ng vµ ngîc chiÒu víi vËt. B. Mét ¶nh thËt bÐ h¬n vËt ®èi xøng víi vËt qua g¬ng. C. Mét ¶nh ¶o bÐ h¬n vËt ®èi xøng víi vËt qua g¬ng. D. Mét ¶nh ¶o lu«n lu«n bÐ h¬n vËt. E. Mét ¶nh ¶o lu«n lu«n lín h¬n vËt. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 22 7.15. Ngêi ta ®Æt hai ngän nÕn gièng hÖt nhau, mét tríc g¬ng cÇu låi vµ mét tríc g¬ng ph¼ng víi nh÷ng kho¶ng çch nh nhau. Khi ®ã: A. ¶nh qua g¬ng cÇu låi lín h¬n ¶nh qua g¬ng ph¼ng. B. ¶nh qua g¬ng cÇu låi bÐ h¬n ¶nh qua g¬ng ph¼ng. C. ¶nh qua g¬ng cÇu låi b»ng ¶nh qua g¬ng ph¼ng. D. ¶nh lu«n ®èi xøng víi vËt qua qua çc g¬ng. E. ¶nh kh«ng ®èi xøng víi vËt qua qua çc g¬ng. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 7.16. Mét ®iÓm s¸ng S n»m tríc g¬ng cÇu låi khi ®ã: A. Chïm ph¶n x¹ sÏ lµ mét chïm héi tô xem nh xuÊt ph¸t tõ ¶nh cña S. B. Chïm ph¶n x¹ lµ mét chïm song song xem nh xuÊt ph¸t tõ ¶nh cña S. C. Chïm ph¶n x¹ lµ mét chïm ph©n kú xem nh xuÊt ph¸t tõ ¶nh cña S. D. Chïm héi tô hay ph©n kú phô thuéc vµo vÞ trÝ ®Æt vËt. E. Chïm ph¶n x¹ kh«ng thÓ lµ chïm song song. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 7.17. Vïng nh× n thÊy cña g¬ng cÇu låi so víi vïng nh×n thÊy cña g¬ng ph¼ng lu«n: A. BÐ h¬n. B. Lín h¬n. C. B»ng nhau . D. BÐ h¬n hay lín h¬n phô tuéc vµo vÞ trÝ ®Æt m¾t. E. Lín h¬n hay bÐ h¬n tuú vµo ®êng kÝnh cña chóng. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 7.18. ¶nh cña vËt s¸ng qua g¬ng cÇu låi lµ: A. ¶nh ¶o cã thÓ høng ®îc trªn mµn. B. ¶nh ¶o lín h¬n vËt. C. ¶nh ¶o cã thÓ quay phim chôp ¶nh ®îc. D. ¶nh ¶o kh«ng chôp ¶nh ®îc. E. ¶nh ¶o hay ¶nh thËt tuú thuéc vµo vÞ trÝ cña vËt. 23 Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 7.19. G¬ng cÇu låi cã ®Æc ®iÓm nh sau: A. T¹o ra ¶nh ¶o cña çc vËt ®Æt tríc g¬ng. B. Vïng nh×n thÊy cña g¬ng cÇu låi lín. C. T¹o ra ¶nh ¶o nhá h¬n vËt vµ cïng phÝa víi vËt. D. Vïng qua s¸t ®îc nhá h¬n g¬ng ph¼ng. E. Gièng g¬ng ph¼ng t¹o ra ¶nh ¶o cã cïng tÝnh chÊt. 8. G¬ng cÇu lâm I. KiÕn thøc c¬ b¶n - ¶nh ¶o t¹o bëi g¬ng cÇu lâm lín h¬n vËt. - G¬ng cÇu lâm cã t¸c dông biÕn ®æi mét chïm tia song song thµnh chïm tia ph¶n x¹ héi tô vµo mét ®iÓm vµ ngîc l¹i cã thÓ biÕn ®æi mét chïm tia tíi ph©n kú thµnh chïm tia ph¶n x¹ song song. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 8.1. XÕp çc g¬ng cÇu nhá theo h×nh mét chám cÇu, mÆt ph¶n x¹ t¹o thµnh mét g¬ng cÇu lâm. Hêng mÆt lâm cña g¬ng vÒ phÝ mÆt trêi vµ ®iÒu chØnh sao cho ®iÓm héi tô ¸nh s¸ng híng vµo thuyÒn giÆc. 8.2. MÆt lâm cña th×a, mu«i, vung. VËt cµng gÇn g¬ng, ¶nh ¶o cµng nhá. 8.3. Ta biÕt ¶nh ¶o cña nhá h¬n ¶nh ¶o qua g¬ng ¶nh ¶o t¹o bëi g¬ng cÇu AB. Tõ ®ã ta cã : A1B1 < mét vËt qua g¬ng cÇu låi ph¼ng: A1B1 < AB. MÆt kh¸c lâm lín h¬n vËt nªn: A2B2 > A2B2 . 2. Bµi tËp n©ng cao 8.4. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung khuyÕt hoµn chØnh çc c©u sau: a. G¬ng cÇu lâm lµ (1)....... mÆt cÇu ¸nh s¸ng. b. MÆt ph¶n x¹ cña g¬ng cÇu lâm quay (3)...... 24 ®Ó diÒn a. Mét phÇn (2) .... b. T©m c. Xa t©m vÒ phÝa d. Ph¼ng e. CÇu lâm f. ThËt g. ¶o h. ph¶n x¹ c. ¶nh cña vËt tríc ®Òu lµ (5)..... vµ s¸t g¬ng (4) ......vµ 8.5. Trong thÝ nghiÖm h×nh 8. 2 ( s¸ch gi¸o khoa) khi chiÕu hai tia song song vµo g¬ng cÇu lâm çc tia ph¶n x¹ gÆp nhau t¹i mét ®iÓm F. Trªn ®êng th¼ng nèi ®Ønh g¬ng O víi F ta lÊy mét ®iÓm C sao cho OC = 2OF. Sau ®ã chiÕu çc tia s¸ng qua C tíi g¬ng cÇu lâm. a. T×m tia ph¶n x¹ cña çc tia tíi nµy vµ cho biÕt nã cã tÝnh chÊt g×? b. Cho biÕt tÝnh chÊt cña ®iÓm C. 8.6. Trong thÝ nghiÖm trªn bµi 8.2. Sau khi x¸c ®Þnh ®iÓm F h·y chiÕu çc tia s¸ng qua F tíi g¬ng cÇu lâm. Cho biÕt çc tia ph¶n x¹ cã tÝnh chÊt g×. 8.7. Cho çc ®iÓm F, C vµ g¬ng cÇu lâm ( h×nh vÏ). H·y vÏ ¶nh cña ®iÓm s¸ng S. 8.8. Cho çc ®iÓm F, C vµ g¬ng cÇu lâm( h×nh vÏ). H·y vÏ ¶nh cña vËt s¸ng AB. B * * * C F A O 8.9. Cho çc ®iÓm F, C vµ g¬ng cÇu lâm ( h×nh vÏ). H·y vÏ ¶nh cña ®iÓm s¸ng S. B * * * C F A O 8.10. Cho S vµ S’ lµ vËt, ¶nh qua g¬ng cÇu lâm vµ ®êng th¼ng nèi t©m g¬ng vµ ®Ønh g¬ng. B»ng phÐp vÏ h·y x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña g¬ng vµ t©m g¬ng. S * 25 S’ * 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 8.11. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung khuyÕt hoµn chØnh çc c©u sau: a. G¬ng cÇu lâm lµ (1)....... mÆt cÇu ¸nh s¸ng. b. MÆt ph¶n x¹ cña g¬ng cÇu lâm quay (3)...... c. ¶nh cña vËt tríc vµ s¸t g¬ng (4) ®Òu lµ (5)..... §¸p ¸n nµo sau ®©y ®óng? A. (1) - a ; (2) - h ; (3) - c ; (4) - e ; B. (1) - a ; (2) - d ; (3) - b ; (4) - e ; C. (1) - a ; (2) - h ; (3) - b ; (4) - e ; D. (1) - a ; (2) - h ; (3) - b ; (4) - e ; E. (1) - a ; (2) - h ; (3) - b ; (4) - d ; ®Ó ®iÒn a. Mét phÇn (2) .... b. T©m c. t©m vÒXaphÝa d. MÆt ph¼ng ......vµ e. CÇu lâm f. ThËt g. ¶o- g (5) h. ph¶n (5) - g x¹ (5) - g (5) - f (5) - g 8.12. Dïng çc tõ thÝch hîp trong khung ®Ó diÒn khuyÕt hoµn chØnh çc c©u sau: G¬ng cÇu lâm lµ (1)....... mÆt cÇu (2) a. .... Mét ¸nh s¸ng. phÇn MÆt ph¶n x¹ cña g¬ng cÇu lâm quay vÒ phÝa b. T©m (3)...... c. Xa t©m §¸p ¸n nµo sau ®©y ®óng? d. Ph¼ng A. (1)- a; (2) - g; (3) - f e. GÇn t©m B. (1)- a; (2) - g; (3) - b f. §Ønh C. (1)- a; (2) - g; (3) - c g¬ng D. (1)- a; (2) - f; (3) - c g. ph¶n x¹ E. (1)- a; (2) - d; (3) - c 8.13. Ngêi ta ®Æt hai ngän nÕn gièng hÖt nhau, mét tríc g¬ng cÇu lâm vµ mét tríc g¬ng ph¼ng víi nh÷ng kho¶ng çch nh nhauvµ gÇn s¸t g¬ng. Khi ®ã: A.¶nh qua g¬ng cÇu lâm lín h¬n ¶nh qua g¬ng ph¼ng. B. ¶nh qua g¬ng cÇu lâm bÐ h¬n ¶nh qua g¬ng ph¼ng. C. ¶nh qua g¬ng cÇu lâm b»ng ¶nh qua g¬ng ph¼ng. D. ¶nh lu«n ®èi xøng víi vËt qua qua çc g¬ng. E. ¶nh kh«ng ®èi xøng víi vËt qua qua çc g¬ng. 26 Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 8.14. ¶nh cña vËt s¸ng ®Æt gÇn g¬ng cÇu lâm lµ: A. ¶nh ¶o cã thÓ høng ®îc trªn mµn. B. ¶nh ¶o bÐ h¬n vËt. C. ¶nh ¶o cã thÓ quay phim chôp ¶nh ®îc. D. ¶nh ¶o kh«ng chôp ¶nh ®îc. E. ¶nh ¶o hay ¶nh thËt tuú thuéc vµo vÞ trÝ cña vËt. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 8.15. ¶nh cña mét ngän nÕn ®Æt s¸t g¬ng cÇu lâm lµ: A. Mét ¶nh ¶o b»ng vµ ngîc chiÒu víi vËt. B. Mét ¶nh thËt bÐ h¬n vËt ®èi xøng víi vËt qua g¬ng. C. Mét ¶nh ¶o bÐ h¬n vËt ®èi xøng víi vËt qua g¬ng. D. Mét ¶nh ¶o lu«n lu«n bÐ h¬n vËt. E. Mét ¶nh ¶o lu«n lu«n lín h¬n vËt. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 8.16. Khi kh¸m r¨ng b¸c sü nha khoa sö dông lo¹i g¬ng nµo ®Ó quan s¸t tèt h¬n? §¸p ¸n nµo sau ®©y ®óng? A. G¬ng ph¼ng. B. G¬ng cÇu låi C. G¬ng cÇu lâm. D. G¬ng cÇu låi vµ g¬ng cÇu lâm. E. G¬ng cÇu låi vµ g¬ng ph¼ng. 8.17. G¬ng cÇu lâm cã t¸c dông: A. BiÕn ®æi chïm tia tíi song song thµnh chïm tia ph©n kú ®i ra tõ mét ®iÓm. B. BiÕn ®æi chïm tia tíi song song thµnh chïm tia ph¶n x¹ héi tô vµo mét ®iÓm. C. BiÕn ®æi chïm tia tíi ph©n kú thµnh chïm tia ph¶n x¹ héi tô vµo mét ®iÓm. D. BiÕn ®æi chïm tia song song thµnh chïm tia héi tô vµo mét ®iÓm vµ sau ®ã ph©n kú. E. BiÕn ®æi chïm tia tíi ph©n kú thµnh chïm tia song song. 27 Chän c©u ®óng trong çc tr¶ lêi trªn. 8.18. G¬ng cÇu lâm cã t¸c dông: A. BiÕn ®æi chïm tia tíi song song thµnh chïm tia ph©n kú ®i ra tõ mét ®iÓm. B. BiÕn ®æi chïm tia tíi ph©n kú thµnh chïm tia ph¶n x¹ héi tô vµo mét ®iÓm. C. BiÕn ®æi chïm tia song song thµnh chïm tia héi tô vµo mét ®iÓm vµ sau ®ã ph©n kú. D. BiÕn ®æi chïm tia tíi ph©n kú thµnh chïm tia song song. E. BiÕn ®æi chïm tia tíi ph©n kú thÝch hîp thµnh chïm tia ph¶n x¹ song song. Bµi 9. Tæng kÕt ch¬ng I: Quang häc I. KiÕn thøc c¬ b¶n    - Hai ®Þnh luËt vÒ sù truyÒn ¸nh s¸ng: §Þnh luËt truyÒn th¼ng ¸nh s¸ng. §Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng. §êng truyÒn cña tia s¸ng, çc lo¹i chïm s¸ng tíi . Çc lo¹i quang cô : g¬ng ph¼ng, g¬ng cÇu låi, g¬ng cÇu lâm. CÊu t¹o cña çc lo¹i g¬ng Sù t¹o ¶nh cña vËt qua çc g¬ng. TÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña ¶nh cña çc vËt t¹o bëi çc lo¹i g¬ng. Mét sè øng dông cña çc g¬ng II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Çc bµi tËp «n tËp. 9.1. T×m tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chæ trèng ®Ó hoµn chØnh çc c©u sau: a. Trong níc nguyªn chÊt, ¸nh s¸ng truyÒn theo (1).............................. b. Khi ¸nh s¸ng tuyÒn trong m«i trêng trong suÊt kh«ng ®ång tÝnh nã sÏ truyÒn theo (2)......... c. M¾t chóng ta chØ nh×n thÊy vËt khi cã (3)......... tõ nã (4) ....... m¾t ta. 28 9.2. Mét tia s¸ng räi tíi g¬ng ph¼ng t¹o víi mÆt g¬ng mét gãc   300 khi ®ã gãc t¹o thµnh gi÷a tia tíi vµ tia ph¶n x¹ mét gãc bao nhiªu? 9.3. VÏ ¶nh A’B’ chØ râ cña vËt AB qua g¬ng thÊy ¶nh A’B’? B ph¼ng vµ vïng nh×n A 9.4. H·y gi¶i thÝch v× sao cã thÓ dïng g¬ng cÇu lâm ®Ó tËp trung ¸nh s¸ng mÆt trêi? 9.5. Mét ®iÓm s¸ng S ®Æt tríc g¬ng * S H·y x¸c ®Þnh vïng nh×n thÊy ¶nh S’ cña S. cÇu låi 9.6. T×m tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chæ trèng ®Ó hoµn chØnh çc c©u sau: a. ¶nh cña çc vËt t¹o bëi g¬ng (1)........... kh«ng thÓ (2)....... trªn mµn. b. ¶nh ¶o cña çc vËt t¹o bëi g¬ng: (3)......... cã ®é lín(4).................... 9.7. T×m tõ thÝch hîp ®iÒn vµo chæ trèng ®Ó hoµn chØnh c©u sau: ¶nh ¶o cña çc vËt t¹o bëi g¬ng cÇu lâm (1)......... ¶nh ¶o (2)..........cña vËt ®ã nh×n thÊy trong g¬ng (2)........ 9.8. Mét vËt ®Æt çch ®Òu mét g¬ng ph¼ng vµ mét g¬ng cÇu låi híng mÆt ph¶n x¹ vµo nhau. Hái cã bao nhiªu ¶nh vµ ¶nh cña chóng cã b»ng nhau kh«ng? 2. Bµi tËp tr¾c nghiÖm. 9.9. Khi cã mét chïm s¸ng song song chiÕu vµo g¬ng ph¼ng. Khi ®ã chïm ph¶n x¹ sÏ lµ: A. Chïm ph©n kú trong mäi trêng hîp B. Chïm héi tô trong mäi trêng hîp. C. Chïm song song trong mäi trêng hîp 29 D. Mét chïm phøc t¹p v× cha biÕt gãc chiÕu. E. NÕu chiÕu vu«ng gãc sÏ kh«ng cã chïm ph¶n x¹. Chän c©u ®óng ®iÒn khuyÕt ®Ó hoµn chØnh nhËn ®Þnh trªn. 9.10. Khi cã mét chïm s¸ng song song chiÕu vµo g¬ng cÇu lâm. Khi ®ã chïm ph¶n x¹ sÏ lµ:..... A. Chïm ph©n kú trong mäi trêng hîp B. Chïm héi tô trong mäi trêng hîp. C. Chïm song song trong mäi trêng hîp D. Mét chïm phøc t¹p v× cha biÕt gãc chiÕu. E. NÕu chiÕu vu«ng gãc sÏ kh«ng cã chïm ph¶n x¹. Chän c©u ®óng ®iÒn khuyÕt ®Ó hoµn chØnh nhËn ®Þnh trªn. 9.11. Khi cã mét chïm s¸ng song song chiÕu vµo g¬ng cÇu låi. Khi ®ã chïm ph¶n x¹ sÏ lµ: A. Chïm ph©n kú trong mäi trêng hîp B. Chïm héi tô trong mäi trêng hîp. C. Chïm song song trong mäi trêng hîp D. Mét chïm phøc t¹p v× cha biÕt gãc chiÕu. E. NÕu chiÕu vu«ng gãc sÏ kh«ng cã chïm ph¶n x¹. Chän c©u ®óng ®iÒn khuyÕt ®Ó hoµn chØnh nhËn ®Þnh trªn. 9.12. §Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng ¸p dông ®óng cho ®êng truyÒn cña çc tia s¸ng tíi : ............. A. G¬ng cÇu låi vµ g¬ng cÇu lâm. B. G¬ng cÇu lâm vµ g¬ng ph¼ng C. G¬ng ph¼ng vµ g¬ng cÇu låi. D. G¬ng ph¼ng vµ g¬ng cÇu låi. E. G¬ng ph¼ng, g¬ng cÇu låi vµ g¬ng cÇu lâm. Chän c©u ®óng nhÊt ®iÒn khuyÕt ®Ó hoµn chØnh nhËn ®Þnh trªn. 9.13. ¶nh ¶o cña vËt t¹o bëi g¬ng cÇu lâm cã ®Æc ®iÓm: A. Cïng chiÒu vµ b»ng vËt B. Cïng chiÒu bÐ h¬n b»ng vËt 30 C. Cïng chiÒu vµ lín h¬n vËt D. Cïng chiÒu, ®èi xøng víi vËt. E. Ngîc chiÒu lín h¬n vËt. Chän c©u ®óng trong çc ®¸p ¸n trªn. 9.14. ¶nh cña vËt t¹o bëi g¬ng cÇu låi cã ®Æc ®iÓm: A. Cïng chiÒu vµ b»ng vËt B. Cïng chiÒu bÐ h¬n b»ng vËt C. Cïng chiÒu vµ lín h¬n vËt D. Cïng chiÒu, ®èi xøng víi vËt. E. Ngîc chiÒu lín h¬n vËt. Chän c©u ®óng trong çc ®¸p ¸n trªn. 9.15. ¶nh cña vËt t¹o bëi g¬ng lâm cã ®Æc ®iÓm: A. ¶nh ¶o cïng chiÒu vµ b»ng vËt B. ¶nh ¶o cïng chiÒu bÐ h¬n b»ng vËt C. ¶nh ¶o cïng chiÒu vµ lín h¬n vËt D. ¶nh ¶o cïng chiÒu, ®èi xøng víi vËt. E. ¶nh ¶o ngîc chiÒu lín h¬n vËt. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc ®¸p ¸n trªn. 9.16. M¾t ta nh×n thÊy vËt khi: A. Khi cã ¸nh s¸ng ph¸t ra tõ vËt truyÒn ®i. B. Khi cã ¸nh s¸ng ph¸t ra tõ vËt truyÒn ®Õn m¾t ta. C. Khi m¾t ta híng vÒ phÝa vËt. D. Khi vËt ph¸t ra ¸nh s¸ng thÝch hîp. E. Khi vËt kh«ng bÞ che khuÊt. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc tr¶ lêi trªn trªn. III. Híng dÉn vµ ®¸p ¸n 1.6. Ta biÕt nguån s¸ng lµ nh÷ng ph¸t ra ¸nh s¸ng. Do ®ã çc vËt nh : - Ngän nÕn ®ang ch¸y - MÆt trêi vµ çc ng«i sao 1.7. M¾t ta chØ nh×n thÊy nh÷ng vËt khi cã ¸nh s¸ng truyÒn vµo m¾t. Khi çc vËt ë trong tñ ®ãng kÝn do 31 ®ã kh«ng cã ¸nh s¸ng truyÒn tõ vËt ®Õn m¾t chóng ta v× thÕ ta kh«ng thÓ nh×n thÊy. 1.8. Khi ®äc s¸ch ta thêng ngåi n¬i cã ¸nh s¸ng thÝch hîp bëi: Khi ®äc s¸ch n¬i cã ¸nh s¸ng qu¸ m¹nh th× ¸nh s¸ng h¾t tõ s¸ch ®Õn m¾t nhiÒu lµm cho m¾t ta bÞ chãi g©y c¶m gi¸c khã chÞu vµ lµm mái m¾t. Ngîc l¹i nÕu ngåi n¬i ¸nh s¸ng yÕu th× lîng ¸nh s¸ng h¾t tõ s¸ch vµo m¾t yÕu, m¾t ta rÊt khã nhËn thÊy râ çc dßng ch÷ v× thÕ lµm cho m¾t rÊt c¨ng th¼ng. NÕu ®äc trong nh÷ng t×nh tr¹ng nªu trªn dÔ lµm háng m¾t. 1.9. Khi dïng ®Ìn pin hoÆc ®uèc s¸ng cã t¸c dông chiÕu s¸ng çc vËt xung quanh. Khi ®ã çc vËt h¾t ¸nh s¸ng vµo m¾t ta vµ ta ph©n biÖt ®îc lèi ®i dÔ dµng. 1.10. Mùc viÕt cã mµu ®en (hoÆc tèi ) kh«ng h¾t ¸nh s¸ng ( hoÆc Ýt h¾t) ¸nh s¸ng trë l¹i. M¾t ta ph©n biÖt ®îc ch÷ viÕt nhê ¸nh s¸ng ®îc h¾t tõ phÇn giÊy trèng ®Õn m¾t. Nªn giÊy tr¾ng th× viÖc ph©n biÖt râ rµng h¬n giÊy n©u sÉm. 1.11. ChÊt d¹ quang cã kh¶ n¨ng ph¸t ra ¸nh s¸ng, v× thÕ ban ®ªm ta cã thÓ xem ®ång hå mét çch dÔ dµng. 1.12. §êng nhùa mµu ®en kh«ng ph¸t vµ còng kh«ng h¾t l¹i ¸nh s¸ng. Mµu tr¾ng cã kh¶ n¨ng h¾t ¸nh s¸ng tèt khi cã ¸nh s¸ng chiÕu vµo. V× thÕ ®Ó ph©n biÖt luång ®êng mét çch dÔ dµng khi mäi ngêi tham gia giao th«ng ngêi ta s¬n çc v¹ch mµu tr¾ng. 1.13. Çc vËt ®ùng trong hò nót kÝn vÝ thÕ kh«ng cã ¸nh s¸ng tõ ®ã ®Õn m¾t ta nªn ta kh«ng thÊy g×. 1.14. Çc vËt chØ thÞ s¬n kh¸c mµu ®Ó dÔ ph©n biÖt. 32 1.15. Khi ¸nh s¸ng ph¸t ra tõ ®Ìn pin kh«ng truyÒn ®Õn m¾t th× ta kh«ng thÓ nh×n thÊy vµ kh«ng ph©n biÖt ®îc n¬i cã ¸nh s¸ng chiÕu vµo hay kh«ng. §Ó ph©n biÖt mét çch dÔ dµng ta lÊy mét nÐn h¬ng ®èt t¹o khãi. Khi khãi bay qua chç cã ¸nh s¸ng chiÕu vµo nã sÏ s¸ng lªn vµ h¾t ¸nh s¸ng ®Õn m¾t vµ chóng ta ph©n biÖt ®îc n¬i cã ¸nh s¸ng chiÕu vµo. C©u A 1.16 B x 1.17 x 1.18 1.19 C x D E C©u 1.2 0 1.2 1 x 1.2 2 1.2 3 A B C x D E x x x 2.5. Dïng çc cÆp cïm tõ thÝch hîp ®iÒn vµo: VÝ du: a. (1) - c ; (2) - c ; (3) - d... 2.6. a - e ; b - d ; c - c 2.7. Khi chiÕu s¸ng, tia s¸ng truyÒn theo ®êng th¼ng do vËy chæ låi lâm trªn têng sÏ kh«ng cïng n»m trªn ®êng truyÒn cña tia s¸ng. Nh÷ng chæ låi s¸ng lªn, cßn chæ lâm sÏ tèi. V× vËy ngêi thî cã c¬ së ®Ó s÷a ch÷a cho têng ®îc ph¼ng h¬n. 2.9. Bíc 1: §Æt lÇn lît ba tÊm b×a A, B, C sao cho m¾t ta nh×n thÊy bãng ®Ìn pin ch¸y s¸ng. Bíc 2. Dïng thanh thÐp th¼ng luån qua çc lç A, B, C ( luån ®îc) Bíc 3. Xª dÞch mét trong ba tÊm b×a, khi ®ã m¾t ta kh«ng thÊy ®Ìn pin ch¸y s¸ng. Dïng thanh thÐp th¼ng ®Ó luån qua çc lç ( kh«ng luån ®îc ) KÕt luËn: trong kh«ng khÝ, ¸nh s¸ng truyÒn theo ®êng th¼ng. 2.10. Ta thÊy ¶nh cña ngän nÕn lén ngîc. 33 C©u A 2.11 B 2.12 x C D E x 2.13 x 2.14 x C©u 2.1 5 2.1 6 2.1 7 2.1 8 A B C x D E x x x 3.5. ViÖc l¾p nhiÒu ®Ìn trong líp häc ®¶m b¶o tho¶ m·n 3 yªu cÇu: - §ñ ®é s¸ng cÇn thiÕt. - Häc sinh ngåi häc kh«ng bÞ lo¸ khi nh×n lªn b¶ng. - Tr¸nh bãng ®en vµ bãng mê trªn trang giÊy do cña tay hoÆc ngêi cã thÓ t¹o ra. 3.6. Xem bµi 2.5. 3.7. Ban ®ªm ®Ìn biÓn chiÕu s¸ng vµ truyÒn ¸nh s¸ng ®Õn çc tµu thuyÒn trªn biÓn theo ®êng th¼ng. V× thÕ nã trë thµnh cét mèc ®¸nh dÊu cho çc tµu thuyÒn hêng vµo bê mét çch nhanh nhÊt. MÆt kh¸c tr¸i ®Êt h×nh cÇu v× thÕ nã ph¶i ®îc x©y dùng trªn cao ®Ó chiÕu xa nÕu kh«ng nã dÔ khuÊt ( H×nh vÏ) 3.8. Ngän ®Ìn ph¸t ra mét chïm s¸ng Khi ta ®øng gÇn chóng ta ch¾n phÇn s¸ng, do vËy t¹o ra mét çi bãng lín. xa chØ ch¾n çc tia s¸ng phÝa díi, s¸ng phÝa trªn kh«ng bÞ ch¾n s¸ng. V× ra bÐ h¬n. C©u A 3.10 3.11 B C x D E x C©u 3.1 4 3.1 A x 34 B x C D E vÒ mäi phÝa. lín çc tia Khi ta ®øng cßn çc tia thÕ bãng t¹o 3.12 5 3.1 6 3.1 7. x 3.13 x x x 4.5. 600 4.6. Khi quay g¬ng theo bÊt cø chiÒu nµo v× thÕ gãc tíi t¨ng (hoÆc gi¶m) 100. Ta biÕt gãc ph¶n x¹ lu«n b»ng gãc tíi do vËy tia ph¶n x¹ quay mét gãc 100. 4.7. Dùng ph©n gi¸c cña gãc SIR. Sau ®ã dùng g¬ng vu«ng gãc víi ph©n gi¸c cña gãc SIR. 4.8. Dùa vµo ®Þnh luËt ph¶n x¹ vÏ çc S tia ph¶n x¹ IJ nã võa lµ tia tíi ®èi víi G 2, R sau ®ã vÏ tia ph¶n x¹ JR. Tia ph¶n x¹ cuèi I song song víi tia tíi SI. J N 4.9. a. Trªn tia SI ta lÊy mét ®iÓm M bÊt kú M M’ Sau ®ã dùng ®iÓm M’ ®èi xøng v¬i M qua ph¸p tuyÕn NI. Nèi I víi M’ ta ®îc tia ph¶n x¹. I S N b. Dùng mét gãc vu«ng SIR, sau ®ã dùng ph©n gi¸c NI cña gãc SIR. TiÕp theo ta dùng do¹n th¶ng vu«ng gãc víi I R chÝnh lµ vÞ trÝ cña g¬ng. M * N 35 NI ®ã 4.10. LÊy M’ ®èi xøng víi M qua g¬ng, sau ®ã * nèi M’N c¾t g¬ng t¹i I I 4.11. NÕu tia ph¶n x¹ cã ph¬ng n»m ngang khi ®ã gãc SIR cã hai gi¸ trÞ : 1500 vµ 300. - Khi ta quay g¬ng cïng chiÒu kim ®ång hå mét gãc 150 nã sÏ øng víi trêng hîp thø nhÊt - Khi quay g¬ng 750 ngîc chiÒu kim ®ång hå øng víi trêng hîp hai. 4.12. Tia tíi SI t¹o víi mÆt g¬ng G1 600 th× tia ph¶n x¹ IK còng t¹o víi mÆt g¬ng G1 mét gãc 600 . Do vËy ta thÊy tam gi¸c IOK ®Òu v× thÕ tia IK hîp víi mÆt g¬ng G2 mét gãc 600 vµ khi ®ã tia KR t¹o víi mÆt g¬ng G2 mét gãc 600. 4.13. Sau hai lÇn ph¶n x¹ mµ tia s¸ng ®i th¼ng S * tíi nguån th× tia s¸ng v¹ch thµnh mét tam gi¸c ®Òu. V× vËy gãc tíi çc g¬ng ®Òu b»ng 300. Do ®ã çc gãc mµ chóng t¹o víi g¬ng b»ng 600. G1 G2 Tam gi¸c G1G2O lµ tam gi¸c ®Òu do vËy gãc b»ng 600 C©u A 4.14 B x C 4.15 x 4.16 x 4.17 x D E x C©u 4.1 8 4.1 9 4.2 0 4.2 1 A x B C D E x x x 5.5. Tõ S kÎ hai tia SI , SK ®Õn hai mÐp g¬ng vµ dùng tia ph¶n x¹ 36 S * cña chóng. KÐo dµi hai tia ph¶n x¹ chóng gÆp nhau t¹i S’ lµ ¶nh cña S qua g¬ng. Khi ®ã ta thÊy ®Ó m¾t S’ * trong vïng giíi h¹n bëi hai tia ph¶n x¹ ta sÏ thÊy S’. 5.6. VÏ AA’ vu«ng gãc víi g¬ng sao cho AH = A’H t¬ng tù BB’ vu«ng gãc víi g¬ng vµ BH’ = B’H’ vµ CK = C’K ta ®îc ¶nh cña tam gi¸c ABC. 5.7. Ta biÕt kho¶ng çch tõ mét ®iÓm cña vËt ®Õn g¬ng ph¼ng bao giê còng b»ng kho¶ng çch tõ ¶nh cña ®iÓm ®ã ®Õn g¬ng ( hay nãi çch kh¸c lµ ¶nh bao giê còng ®èi xøng víi vËt qua g¬ng). Khi soi g¬ng, phÝa “tríc” cña chóng ta gÇn g¬ng h¬n phÝa “lng” vµ ¶nh cña phÝa “tríc” còng gÇn g¬ng h¬n ¶nh cña phÝa “lng”. Nh vËy ¶nh cña chóng ta thùc chÊt lµ “ lén ngîc” ch¼ng kh¸c g× ¶nh cña Th¸p rïa Hå g¬m. B¹n cã thÓ kiÓm chøng bµng çch ®a trang s¸ch lªn phÝa tríc g¬ng hoÆc ®a tay tr¸i ra tríc g¬ng th× ®iÒu nãi trªn çng nhËn thÊy râ h¬n. 5.8. Nguån s¸ng S vµ çc ¶nh S1, S2 hîp víi nhau thµnh tam gi¸c vu«ng víi c¹nh huyÒn lµ S1S2 S * *S2 Tõ ®ã ta thÊy SS1 vu«ng gãc víi SS2. Do ®ã  = 900 S1* 5.9. Ph¬ng th¼ng ®øng. 5.10. Khi mét vËt ®øng tríc hai g¬ng ®Æt song song víi nhau sÏ cho v« sè ¶nh cña AB. NÕu tÝnh ¶nh thø nhÊt cña AB qua hai g¬ng ta cã: - ¶nh A1B1 qua G1 ®èi xøng víi AB qua g¬ng vµ çc g¬ng mét kho¶ng 0,4m - T¬ng tù ta cã ¶nh A2B2 còng ®èi xøng víi vËt qua G2 çch g¬ng 0,6m. Nh vËy hai ¶nh trªn çch nhau 2m. 37 5.11.Nguån s¸ng S vµ çc ¶nh S1, S2 hîp víi nhau thµnh tam gi¸c vu«ng víi c¹nh huyÒn lµ S1S2 S * *S2 Do ®ã ta dÔ thÊy S1S2 b»ng 10cm S1* C©u A B C D E C©u A B C D E 5.12 x 5.1 x 6 5.13 x 5.1 x 7 5.14 x 5.1 x 8 5.15 x 5.1 x 9 7.5. (1) - a; (2) - h; (3) - c; (4)- d; (5) - e ; (6)- g. 7.6. V× vïng nh×n thÊy cña g¬ng cÇu låi lín h¬n vïng nh×n thÊy cña g¬ng ph¼ng. 7.7. Dùa vµo ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng ta vÏ çc tia ph¶n x¹ øng víi çc tia tíi víi S * viÖc x¸c ®Þnh çc ph¸p tuyÕn lµ çc ®êng S’ * trïng víi b¸n kÝnh cña mÆt cÇu t¹i ®iÓm tíi. 7.8. LÊy mét ®iÓm S” ®èi xøng víi S * S qua xx’, sau ®ãnèi S” víi S’ * S’ C¾t trôc xx’ ë ®©u ®ã lµ ®Ønh g¬ng. O C Nèi S víi mét ®iÓm I bÊt kú trªn g¬ng, sau ®ã nèi S’ víi I vµ dùng ®êng S’’ * ph©n gi¸c cña gãc SIR kÐo dµi c¾t xx’ ë ®©u ®ã lµ t©m g¬ng. 38 7.9. Dùa vµo ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng Ta vÏ çc tia ph¶n x¹ øng víi çc tia tíi víi viÖc x¸c ®Þnh çc ph¸p tuyÕn lµ çc ®êng trïng víi b¸n kÝnh cña mÆt cÇu t¹i ®iÓm tíi. A B 7.10. LÊy ®iÓm A” ®èi xøng víi A qua ®êng th¼ng BB’ sau ®è nèi A” víi A’ c¾t trôc BB’ ë ®©u ®ã lµ t©m g¬ng. Tõ A nèi víi mét ®iÓm I bÊt kú trªn g¬ng vµ n«Ý I víi A’ ta cã gãc AIR. TiÕp theo ta dùng ®êng ph©n gi¸c cña AIR vµ kÐo dµi c¾t BB’ t¹i C. §ã lµ t©m g¬ng. R I A A’ O B’ B C A” 7.11.Kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc v× S’ kh«ng ph¶i lµ ¶nh cña S qua g¬ng. C©u A 7.12 B 7.13 C x 7.14 7.15 D E x x x 8.4. (1) - a; C©u 7.1 6 7.1 7 7.1 8 7.1 9 A B C x D E x x x (2) - h ; (3) - b ; (4)- d; (5)- g. 8.5. a. Tia ph¶n x¹ trïng tia tíi ( ph¶n x¹ ngîc). b. §iÓm C lµ t©m g¬ng. 39 8.6. Çc tia ph¶n x¹ t¹o thµnh chïm song song víi ®êng t¼ng FO. 8.7. ChiÕu lÇn lît çc tia SO vµ tia SI çc tia ph¶n x¹ cña çc tia tíi nµy gÆp nhau t¹o thµnh ¶nh cña S. * S * * * * C F O 8.8. VÏ lÇn lît çc tia song song víi trôc chÝnh. Tia qua ®Ønh g¬ng tõ ®ã vÏ çc tia ph¶n x¹ ta sÏ cã ¶nh A’B’. B A’ * * * C F A O B’ 8.9. VÏ t¬ng tù 8.8. 8.10. LÊy mét ®iÓm S” ®èi xøng víi S’ qua trôc, nèi S víi S” c¾t trôc CO ë ®©u th× ®ã chÝnh lµ ®Ønh g¬ng. TiÕp ®Õn vÏ mét tia bÊt kú c¾t g¬ng cÇu t¹i ®iÓm I, nèi I víi S’ ta cã gãc SIS’sau ®ã dùng ®êng ph©n gi¸c cña gãc trªn kÐo dµi c¾t trôc t¹i t©m C. S * * C O *S’ 40 C©u A 8.11 B 8.12 x C x 8.13 x 8.14 x D E C©u 8.1 5 8.1 6 8.1 7 8.1 8 A B C D E x x x x 9.1. a. (1) ®êng th¼ng b. (2) - ®êng kh«ng th¼ng. c. (3) - ¸nh s¸ng ; (4) - truyÒn tíi 9.2. 1200. 9.3. TiÕn hµnh vÏ ¶nh A’, B’ cña hai ®iÓm A vµ B sau ®ã nèi A’B’ ta cã ¶nh cña AB qua g¬ng ph¼ng. Vïng nh×n thÊy ®îc giíi h¹n bëi hai tiaph¶n x¹ IR vµ KR’ R B R’ A I K A’ B’ 9.4. V× mÆt trêi ë rÊt xa do ®ã çc tia s¸ng xuÊt ph¸t tõ mÆt trêi tíi g¬ng coi nh çc tia song song. Khi ph¶n x¹ trªn g¬ng sÏ cho chïm ph¶n x¹ tËp trung t¹i mét ®iÓm. R 41 9.5. §Ó x¸c ®inh vïng nh×n thÊy ta vÏ çc tia ph¶n I x¹ cña çc tia tíi xuÊt ph¸t tõ S ®Õn * S çc mÐp cña g¬ng I, K C Vïng nh×n thÊy lµ vïng giíi h¹n bëi Tia ph¶n x¹ IR vµ kR’ K R’ 9.6. a. (1) - g¬ng ph¼ng ( hoÆc g¬ng cÇu låi) ; (2) - høng ®îc b. (3) - G¬ng ph¼ng ; (4) - b»ng vËt (3) - G¬ng cÇu låi ; (4) - bÐ h¬n vËt (3) - Gpng cÇu lâm ; (4) lín h¬n v©t. 9.7. (1) - lín h¬n ; (2) - ph¼ng (1) - lín h¬n ; (2) - c©u låi 9.8. Cã v« sè ¶nh vµ chóng kh«ng b»ng nhau. C©u 9.9 A 9.10 B C x D E x 9.11 x 9.12 x C©u 9.1 3 9.1 4 9.1 5 9.1 6 A Ch¬ng II 10. B C x D E x x x . ¢m häc Nguån ©m Ch¬ng 2. ¢m häc 42 Bµi 10. Nguån ©m I. KiÕn thøc c¬ b¶n - Çc vËt ph¸t ra ©m gäi lµ nguån ©m. - Çc nguån ©m ®Òu dao ®éng. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 10.1. D. Dao ®éng. 10.2. D. khi lµm cho vËt dao ®éng. 10.3. Khi gÉy ®µn ghi ta: D©y ®µn dao ®éng. Khi thæi s¸o : cét kh«ng khÝ trong èng s¸o dao ®éng. 10.4. D©y cao su dao ®éng. 10.5. a. èng nghiÖm vµ níc trong èng nghiÖm dao ®éng. b. Cét kh«ng khÝ trong èng nghiÖm dao ®éng. 2. Bµi tËp n©ng cao. 10.6. Khi ®i qua c©y th«ng ta nghe tiÕng vi vu. Khi ®ã l¸ th«ng hay gã ph¸t ra tiÕng kªu? 10.7. Khi dïng tay miÕt vµo tê giÊy ta nghe tiÕng rÝt. Khi ®ã vËt nµo ph¸t ra tiÕng kªu. 10.8. T¹i sao khi gâ th×a vµo thµnh cèc thuû tinh ta nghe ®îc ©m thanh? 10.9. Khi ngêi ta th¶ S¸o diÒu chóng ta nghe tiÕng s¸o vi vu trong kh«ng gian . VËy vËt nµo dao ®éng ®Ó ph¸t ra ©m thanh. 10.10. Khi ngêi ta g·y ®µn bÇu th× d©y ®µn hay bÇu ®µn ph¸t ph¸t ra ©m thanh? 10.11. Khi ®i qua mét ®êng d©y ®iÖn ta nghe tiÕng ï ï. §ã cã ph¶i lµ ©m ph¸t ra do dßng ®iÖn ch¹y trong d©y dao ®éng ph¸t ra kh«ng? 2. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 10.12. Khi dïng dïi gç gâ vµo mâ. Khi ®ã: 43 A. Dïi gç ph¸t ra tiÕng kªu. B. Mâ ph¸t ra tiÕng kªu. C. Mâ cïng dïi ph¸t ra tiÕng kªu. D. Cét kh«ng khÝ trong mâ ph¸t ra tiÕng kªu. Chän c©u ®óng trong çc tr¶ lêi trªn. 10.13. Khi rãt níc vµo cèc thuû tinh: Khi ®ã: A. Cèc thuû tinh ph¸t ra tiÕng kªu. B. Níc trong cèc ph¸t ra tiÕng kªu C. Cét kh«ng khÝ trong cèc ph¸t ra tiÕng kªu. D. Níc cïng cè ph¸t ra tiÕng kªu. E. Dßng níc ph¸t ra tiÕng kªu. Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 10.14. Khi cã giã thæi qua rÆng c©y, tai ta nghe tiÕng lµo xµo. ¢m ®ã do: A. Ngän c©y ph¸t ra. B. Lµ c©y ph¸t ra. C. Luång giã ph¸t ra. D. Luång giã cïng l¸ c©y ph¸t ra. E. Th©n c©y ph¸t ra. Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt. 1.15. Khi ta thæi tï vµ, khi ®ã: A. MiÖng cuØa tï vµ ph¸t ra tiÕng kªu. B. Th©n cña tï vµ ph¸t ra tiÕng kªu. C. Cét kh«ng khÝ trong tï vµ ph¸t ra tiÕng kªu D. Kh«ng khÝ xung quanh tï vµ ph¸t ra tiÕng kªu Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 10.16. Nh÷ng nh¹c cô ph¸t ra ©m nhê cét kh«ng khÝ dao ®éng: A. §µn bÇu B. S¸o. C. KhÌn. D. Tï vµ. E. A, B vµ C Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt. 10.17. Khi ta thæi cßi, khi ®ã vËt ph¸t ra tiÕng kªu lµ: A. MiÖng cßi n¬i ta thæi. 44 B. H¹t bi trong C. Lç tho¸t h¬i D. Luång khÝ ta E. Cßi vµ luång Chän c©u tr¶ lêi cßi. cña cßi. thæi. khÝ ta thæi. ®óng nhÊt. 10.18. Khi ngêi ta huýt s¸o, khi ®ã: A. MiÖng ngßi ®ã ph¸t ra ©m thanh. B. Lìi ngêi ®ã ph¸t ra ©m thanh. C. Luång khÝ ta thæi ph¸t ra ©m thanh. D. MiÖng vµ luång khÝ ph¸t ra ©m thanh. E. Thanh qu¶n cña ngêi ®ã ph¸t ra ©m thanh. Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt. Bµi 11. §é cao cña ©m I. KiÕn thøc c¬ b¶n - TÇn sè lµ sè dao ®éng cña tÇn sè lµ 1/s gäi lµ hÐc - ¢m ph¸t ra cµng cao ( dao ®éng cµng lín. - ¢m ph¸t ra cµng thÊp ( dao ®éng cµng bÐ. trong mét gi©y. §¬n vÞ (Hz). cµng bæng) khi tÇn sè cµng trÇm) khi tÇn sè II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 11.1. D. Khi tÇn sè dao ®éng lín. 11.2. Sè dao ®éng trong mét gi©y gäi lµ (tÇn sè). §¬n vÞ ®o tÇn sè lµ (hÐc) (Hz). Ta b×nh thêng nghe ®îc nh÷ng ©m cã tÇn sè tõ ( 20Hz) ®Õn (20 000 Hz). ¢m cµng bæng th× tÇn sè dao ®éng cµng (lín) ¢m cµng trÇm th× tÇn sè dao ®éng cµng (nhá). 11.3. - TÇn sè dao ®éng cña ©m cao lín h¬n tÇn sè dao ®éng cña ©m thÊp. - TÇn sè cña ©m “®å” nhá h¬n tÇn sè cña ©m “ rª”. - TÇn sè cña ©m “®å” nhá h¬n tÇn sè cña ©m “ ®è”. 11.14. a. Con muçi vç çnh nhiÒu h¬n con ong ®Êt. 45 b. TÇn sè dao ®éng cña çnh chimnhá h¬n 20 Hz nªn kh«ng nghe ®îc ©m do çnh chim t¹o ra. 11.5. 1. Çch t¹o ra Gâ vµo thµnh çc Thæi m¹nh vµo nèt nh¹c chai (tõ chai 1 çc miÖng chai ®Õn chai sè 7) tõ 1 ®Õn 7 2. Tªn nguån ©m Nguån ©m lµ: Nguån ©m lµ: Cét (bé phËn ph¸t ra Chai vµ níc kh«ng khÝ trong ©m) trong chai chai. 3. NhËn xÐt vÒ Khèi lîng cña Khèi lîng cña khèi lîng cña nguån ©m t¨ng nguån ©m gi¶m nguån ©m dÇn dÇn 4. L¾ng nghe vµ §é cao çc ©m ®é cao cña ©m ghi nhËn vÒ ®é ph¸t ra gi¶m dÇn ph¸t ra t¨ng dÇn cao çc ©m 5. rót ra mèi Trong çc ®iÒu kiÖn kh¸c nh liªn hÖ g÷a khèi nhau, khèi lîng cña nguån ©m lîng cña nguån cµng ( nhá, hoÆc lín) th× ©m ph¸t ©m vµ ®é cao cña ra cµng 9 cao, hoÆc trÇm). ©m ph¸t ra 2. Bµi tËp n©ng cao 11.6. Dïng çc tõ thÝch hîp ®Ó ®iÒn khuyÕt hoµn chØnh çc c©u sau: a. VËt ph¸t ra ©m thanh .(1)....... khi vËt dao ®éng a. TrÇm ; b. víi tÇn sè (2)......... Bæng b. Khi vËt dao ®éng víi (3)........ th× ©m c. Cao ; ph¸t ra(4)....... d.ThÊp c. TÇn sè dao ®éng.(5)...... th× ©m ph¸t e. TÇn sè cao ra(6)...... f. TÇn sè thÊp 11. 7. Chän c©u ®óng trong çc nhËn ®Þnh sau: g. Kh¸c nhau a. VËt dao ®éng cµng m¹nh ©m ph¸t ra cµng cao. h. Gièng nhau b. VËt dao ®éng cµng nhanh ©m ph¸t ra cµng cao. c. VËt dao ®éng yÕu ph¸t ra ©m trÇm. d. VËt dao ®éng chËm ph¸t ra ©m trÇm. e. Khi tÇn sè thay ®æi th× ©m ph¸t ra thay ®æi. 11.8. Chän c©u sai trong çc c©u sau: a. Khi gâ trèng nhanh ©m ph¸t ra cµng cao b. Khi gâ trèng chËm, ©m ph¸t ra trÇm. 46 c. ¢m cao hay thÊp kh«ng phô thuéc vµo çch gâ nhanh hay chËm. d. Khi gâ trèng m¹nh th× ©m ph¸t ra cµng cao, vµ khi gâ nhÑ ph¸t ra ©m trÇm. 11.9. Chän c©u sai trong çc c©u sau: a. Khi ngêi ta nãi nhanh ph¸t ra ©m cao. b. Khi nãi chËm ph¸t ra ©m trÇm. c. Khi nãi nhá ph¸t ra ©m trÇm. d. Khi nãi to ph¸t ra ©m cao. 11.10. Chän c©u ®óng trong çc c©u sau: a. Khi giã thæi m¹nh qua cµnh c©y th«ng th× ph¸t ra ©m cao. b. Khi giã thæi nhÑ qua cµnh c©y th«ng th× ph¸t ra ©m trÇm. c. Cµnh c©y th«ng ph¸t ra ©m cao hay trÇm kh«ng phô thuéc vµo tèc ®é cña giã ( m¹nh hay yÕu). 11.11. T¹i sao khi cã giã nhÑ mÆt hå gîn sãng l¨n t¨n ( dao ®éng) ta l¹i kh«ng nghe thÊy tiÕng? 11.12. T¹i sao khi b¬m lèp xe «t« ngêi thî l¹i lÊy bóa hoÆc thanh s¾t gâ vµo lèp. Gi¶i thÝch?. 11.13. Khi ta vç tay: NÕu hai bµn tay khum sÏ ph¸t ra ©m trÇm cßn nÕu xoÌ tay ph¸t ra ©m cao h¬n t¹i sao? 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 11.14. Khi mÆt hå gîn sãng l¨n t¨n, nhng tai ta kh«ng nghe ©m ph¸t ra vi: A. MÆt níc kh«ng thÓ ph¸t ra ©m thanh. B. MÆt níc kh«ng ph¶i lµ nguån ©m. C. TÇn sè dao ®éng cña mÆt níc bÐ. D. Sãng kh«ng ph¶i lµ nguån ©m. E. TÇn sè dao ®éng nhá h¬n 20Hz. Chän c©u ®óng nh©t trong çc c©u tr¶ lêi trªn. 47 11.15. TiÕng chu«ng nghe bæng h¬n tiÕng trèng v×: A. MÆt trèng lµm b»ng da, tang trèng lµm b»ng gç. B. Chu«ng lµm b»ng ®ång vµ cã h×nh d¸ng thon. C. MÆt trèng dao ®éng víi tÇn sè cao h¬n chu«ng. D. Chu«ng dao ®éng víi tÇn sè cao h¬n trèng. E. Trèng ®îc bÞt kÝn, chu«ng th× hë mét phÝa. Chän c©u ®óng nh©t trong çc c©u tr¶ lêi trªn. 11.16. KÐo lÖch mét con l¾c d©y vµ bu«ng nhÑ cho dao ®éng. Khi ®ã ta kh«ng nghe thÊy ©m ph¸t ra v×: A. Con l¾c kh«ng ph¶i lµ nguån ©m. B. Con l¾c dao ®éng qu¸ nhÑ. C. ChiÒu dµi con l¾c dao ®éng ng¾n. D. Con l¾c dao ®éng víi tÇn sè bÐ. E. Con l¾c dao ®éng víi tÇn sè qu¸ cao. Chän c©u ®óng nh©t trong çc c©u tr¶ lêi trªn. 11.17. Khi gÉy ®µn ghi ta, trªn cïng mét d©y nÕu ta bÊm vµo çc phÝm kh¸c nhau th× ©m ph¸t ra kh¸c nhau v×: A. ChiÒu dµi cña d©y thay ®æi lµm tÇn sè dao ®éng thay ®æi. B. ChiÒu dµi cña d©y kh«ng thay ®æi nhng do gÉy nhanh. C. ChiÒu dµi cña d©y kh«ng thay ®æi nhng do gÉy chËm. D. ChiÒu dµi cña d©y dao ®éng thay ®æi vµ do gÉy nhanh. E. ChiÒu dµi cña d©y dao ®éng kh«ng ®æi nhng do gÉy kh¸c nhau. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 11.18. TiÕng nãi cña ngêi kh¸c nhau lµ do: A. TÇn sè mÊp m¸y cña miÖng kh¸c nhau. B. TÇn sè dao ®éng cña thanh qu¶n kh¸c nhau. C. TÇn sè dao ®éng cña thanh qu¶n vµ vßm häng kh¸c nhau. D. Cã ngêi nãi nhanh, ngêi nãi chËm kh¸c nhau. 48 E. Khèi lîng cña mçi ngêi lµ kh¸c nhau. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 11.19. Khi gâ vµo cïng mét vÞ trÝ cña mÆt trång, nÕu: A. Gâ nhanh th× ©m ph¸t ra cao ( bæng). B. Gâ chËm ©m ph¸t ra trÇm. C. Gâ nhanh hay chËm ©m ph¸t ra vÉn cïng tÇn sè. D. Gâ m¹nh ©m ph¸t ra cao ( bæng). E. Gâ nhÑ ©m ph¸t ra trÇm. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 11.20. Khi ®i xe ®¹p, ta bãp phanh khi ®ã ta nghe tiÕng rÝt lµ do: A. B¸nh xe ®¹p quay nhanh qu¸. B. M¸ phanh c¶n trë sù quay cña b¸nh xe. C. M¸ phanh cïng víi b¸nh xe dao ®éng. D. B¸nh xe quay chËm dÇn. E. Khi phanh xe ®¹p rung ®éng. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 12.§é to cña ©m I. KiÕn thøc c¬ b¶n - Biªn ®é dao ®éng cµng lín ©m ph¸t ra cµng to. - §é to cña ©m ®îc ®o b»ng ®¬n vÞ ®ªxiben (db) II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 12.1. C©u B. 12. 2. §¬n vÞ ®o ®é to cña ©m lµ ®ªxiben (dB). Dao ®éng cµng m¹nh th× ©m ph¸t ra cµng to. Dao ®éng cµng yÕu th× ©m ph¸t ra cµng nhá. 12.3. H¶i ch¬i ®µn ghi ta: a. b¹n Êy ®· thay ®æi ®é to cña ©m b»ng çch gÉy m¹nh d©y ®µn. b. Dao ®éng cña d©y ®µn m¹nh khi b¹n Êy g¶y m¹nh vµ yÕu khi gÉy nhÑ. 49 c. Dao ®éng cña d©y dµn nhanh khi ch¬i nèt caovµ chËm khi ch¬i nèt thÊp. 12.4. Khi thæi m¹nh, ta lµm cho l¸ chuèi cña kÌn dao ®éng m¹nh vµ kÌn kªu to. 12.5. Khi thæi s¸o khi thæi m¹nh th× ©m ph¸t ra cµng to. 2. bµi tËp n©ng cao 12.6. Chän c©u ®óng trong çc c©u sau: a. Khi gâ vµo cïng mét vÞ trÝ cña mÆt trång, nÕu gâ nhanh th× ©m ph¸t ra to. b. Khi vËt dao ®éng nhanh ph¸t ra ©m to. c. Khi vËt dao ®éng chËm ph¸t ra ©m bÐ. d. §Ó ph©n biÖt ®îc ©m to hay ©m bÐ ta ph¶i c¨n cø vµo biªn ®é dao ®éng cña ©m. 12.7. Chän c©u ®óng trong çc c©u sau: a. Khi giã thæi m¹nh qua cµnh c©y th«ng th× ph¸t ra ©m to. b. Khi giã thæi nhÑ qua cµnh c©y th«ng th× ph¸t ra ©m bÐ. c. Cµnh c©y th«ng ph¸t ra ©m to hay bÐ phô thuéc vµo tèc ®é cña giã ( m¹nh hay yÕu). 12.8. Khi çc diÔn viªn biÓu diÔn ca nh¹c tríc c«ng chóng t¹i sao ngêi ta ph¶i dïng m¸y t¨ng ©m? Nªu c«ng dông cña nã? 12.9. X¸c ®Þnh c©u sai trong çc c©u sau: a. Khi gâ kÎng: gâ m¹nh kÎng kªu to, gâ yÕu kÎng kªu nhá. b. ¢m ph¸t ra trÇm hay bæng do vËt dao ®éng m¹nh hay yÕu. c. ¢m ph¸t ra to do cã tÇn sè lín d. ¢m ph¸t ra lín hay bÐ do vËt dao ®éng m¹nh hay yÕu. 12.10. Mét ngêi kh¼ng ®Þnh: khi ¤ng tiÕng s¸o diÒu «ng cã thÓ biÕt ®îc hay yÕu. B»ng nh÷ng kiÕn thøc vËt lý thÝch vµ cho biÕt lêi kh¼ng ®Þnh trªn sai? 50 ta nghe giã m¹nh h·y gi¶i ®óng hay 12.11. B»ng kiÕn thøc vËt lý h·y gi¶i thÝch c©u tôc ng÷: “ Thïng rçng kªu to” 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm. 12.12. Mét con l¾c d©y dao ®éng, nhng ta kh«ng nghe ©m ph¸t ra v×: A. Con l¾c kh«ng ph¶i lµ nguån ©m. B. Con l¾c ph¸t ra ©m qu¸ nhá. C. Con l¾c kh«ng cã ©m ph¸t ra. D. Biªn ®é dao ®éng cña con l¾c bÐ. E. TÇn sè dao ®éng cña con l¾c nhá h¬n 20Hz. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 12.13. ë xa kh«ng nghe rç tiÕng ngêi nãi cßn tiÕng loa phãng thanh th× nghe rÊt râ v×: A. TÇn sè ©m thanh cña loa ph¸t ra lín h¬n. B. ¢m thanh cña loa ph¸t ra ro h¬n. C. ¢m cña loa ph¸t ra trÇm h¬n. D. TÇn sè ©m cña ngêi kh¸c tÇn sè ©m cña loa. E. TÇn sè ©m cña ngêi cao h¬n tÇn sè ©m cña loa. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 12.14. Khi mét nghÖ sü thæi s¸o, muèn ©m thanh ph¸t ra lín khi ®ã: A. Ngêi nghÖ sü ph¶i thæi m¹nh. B. Ngêi nghÖ sü ph¶i thæi nhÑ vµ ®Òu. C. Tay ngêi nghÖ sü bÊm çc nèt ph¶i ®Òu. D. Tay ph¶i bÊm ®ãng tÊt c¶ çc nèt trªn s¸o. E. Ngêi nghÖ sü sö dông sao cã th©n dµi. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 12.15. Khi gâ trèng, ®Ó cã ©m lín ph¸t ra khi ®ã ta ph¶i: A. Gâ nhanh vµo mÆt trèng. B. Gâ chËm r·i vµ ®Òu vµo trèng. C. Gâ m¹nh vµo mÆt trèng. D. Chän dïi trèng ch¾c, khoÎ. E. Gâ nhanh vµ ®Òu. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 51 12.16. Khi gâ gièng nhau vµo mÆt cña hai trèng kh¸c nhau, khi ®ã: A. Trèng nhá ©m ph¸t ra to. B. Trèng lín ©m ph¸t ra to. C. Trèng lín ©m ph¸t ra cao h¬n trèng nhá. D. Trèng nhá ph¸t ra ©m trÇm vµ nhá. E. ¢m ph¸t ra to hay nhá kh«ng phô thuéc vµo trèng nhá hay to. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 12.17. Khi th¶ s¸o diÒu ta biÕt: A. ¢m ph¸t ra to khi cã giã to. B. ¢m ph¸t ra to khi cã giã võa ph¶i. C. ¢m ph¸t ra to khi cã giã nhá. D. Giã to hay nhá kh«ng ¶nh hëng sù ph¸t ©m. E. Çnh diÒu to s¸o ph¸t ra ©m to. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 13. M«i trêng truyÒn ©m I. KiÕn thøc c¬ b¶n - ChÊt r¾n, chÊt láng vµ chÊt khÝ lµ nh÷ng m«i trêng cã thÓ truyÒn ®îc ©m. - Ch©n kh«ng kh«ng thÓ truyÒn ©m. - Nãi chung vËn tèc truyÒn ©m trong chÊt r¾n lín h¬n trong chÊt láng, trong chÊt khÝ. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 13.1. A. Kho¶ng ch©n kh«ng. 13.2. TiÕng ®éng cña ch©n ngêi ®i ®îc truyÒn qua ®Êt vµ níc ç nhËn thÊy vµ bá ®i. 13.3. Ta biÕt ¸nh s¸ng truyÒn trong kh«ng khÝ nhanh h¬n ©m thanh: VËn tèc cña ¸nh s¸ng truyÒn trong k«ng khÝ lµ 300000000 m/s trong khi ®ã ©m thnh chØ truyÒn víi vËn tèc 340m/s. V× thÕ thêi gian ¸nh s¸ng truyÒn Ýt h¬n thêi gian ©m truyÒn, m¾t ta thÊy chíp snga tríc ©mthanh lµ lÏ ®¬ng nhiªn. 13.4. Kho¶ng 1km ( 340 m/s . 3s = 1020m). 52 13.5. ¢m ®îc truyÒn tõ b¹n nµy qua b¹n kia theo m«i trêng khÝ vµ r¾n. 2. Bµi tËp n©ng cao 13.6. Chän çc c©u ®óng trong çc c©u sau: a. ¸nh s¸ng vµ ©m cã thÓ truyÒn ®îc trong çc m«i trêng. b. ¸nh s¸ng vµ ©m cã thÓ truyÒn ®îc trong çc m«i trêng trong suèt. c. ¢m cã thÓ truyÒn ®i trong çc m«i trêng nh: chÊt láng, chÊt r¾n vµ çc m«i trêng trong suèt kh¸c. d. ¢m cã thÓ truyÒn trong çc chÊt láng, r¾n vµ chÊt khÝ . 13.7. T¹i sao khi xem phim nÕu ®øng xa mµn ¶nh ta thêng thÊy miÖng çc diÔn viªn mÊp m¸y sau ®ã míi nghe tiÕng. 13.8. T¹i sao khi gâ vµo ®Çu cña mét èng kim lo¹i dµi th× ngêi ë ®Çu kia nghe thÊy hai tiÕng t¸ch rêi nhau? 13.9. Trong thêi kú chiÕn tranh chèng Mü, ®Ó ph¸t hiÖn xe t¨ng ®Þch tõ xa çc chiÕn sü ta thêng ¸p tai vµo mÆt ®Êt. T¹i sao? 13.10. Mét ngêi nh×n thÊy mét ngêi gâ trèng, sau 2s míi nghe ®îc tiÕng trèng. Hái ngêi ®ã ®øng çch chç ®¸nh trèng bao xa? Cho biÕt vËn tèc truyÒn ©m trong kh«ng khÝ lµ 340m/s. 13.11. Mét ngêi ®øng c¹nh vµo ®Çu kia cña èng, ngêi ®ã nhau 0,5s. TÝnh chiÒu dµi cña vËn tèc ©m truyÒn trong kh«ng lÇn lît lµ 340m/s vµ 610m/s. èng kim lo¹i. khi gâ nghe nghe hai ©m çch èng kim lo¹i nÕu biÕt khÝ vµ trong kim lo¹i 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 13.12. Chän c©u sai trong çc nhËn ®Þnh sau: 53 A. Çc chÊt r¾n, láng vµ khÝ ®Òu truyÒn ®îc ©m thanh. B. Çc chÊt r¾n, láng khÝ vµ ch©n kh«ng ®Òu truyÒn ®îc ©m thanh. C. ChÊt r¾n truyÒn ©m tèt h¬n chÊt láng vµ chÊt khÝ. D. ChÊt láng truyÒn ©m kÐm h¬n chÊt r¾n nhng tèt h¬n chÊt khÝ. E. ChÊt khÝ truyÒn ©m kÐm h¬n chÊt láng vµ chÊt r¾n. 13.13. Ban ®ªm ta nghe râ ©m thanh v×: A. Ban ®ªm kh«ng khÝ truyÒn ©m tèt h¬n ban ngµy. B. Ban ®ªm kh«ng khÝ lo¶ng h¬n ban ngµy. C. Ban ®ªm ©m thanh thêng ph¸t ra to. D. Ban ®ªm tÇn sè cña ©m thanh lín h¬n. E. Do ban ®ªm kh«ng cã ¸nh s¸ng mÆt trêi. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 13.14. Khi gâ vµo mét ®Çu èng kim lo¹i dµi, ngêi ®øng phÝa ®Çu kia èng nghe ®îc 2 ©m ph¸t ra v×: A. èng kim lo¹i lu«n ph¸t ra hai ©m kh¸c nhau vµ truyÒn ®Õn tai ta. B. ¢m ®Çu ®îc kim lo¹i truyÒn ®i, ©m sau truyÒn trong kh«ng khÝ. C. ¢m ®Çu do kim lo¹i ph¸t ra, ©m sau do kh«ng khÝ ph¸t ra. D. ¢m ®Çu do kim lo¹i ph¸t ra, ©m sau do väng l¹i. E. ¢m cã tÇn sè cao truyÒn tríc, ©m trÇm truyÒn sau. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 13.15. ë trªn çc nói cao, khi gäi nhau khã nghe h¬n ë ch©n nói v×: A. Kh«ng khÝ ë trªn cao l¹nh, nªn truyÒn ©m kÐm h¬n. B. ë trªn cao n¾ng h¬n nªn ©m thanh truyÒn ®i kÐm h¬n. C. Kh«ng khÝa ë trªn cao lo¶ng h¬n, nªn truyÒn ©m kÐm h¬n. D. ë trªn cao giã c¶n trë viÖc truyÒn ©m. 54 E. Kh«ng khÝ lo¶ng nªn cã sù hÊp thô bít thanh. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. ©m 13.16. Mét ngêi nh×n thÊy m¸y bay ph¶n lùc bay, vµi d©y sau míi nghe tiÕng m¸y bay v×: A. M¸y bay bay kh¸ cao ©m thanh truyÒn ®i khã. B. M¸y bay bay cao kh«ng khÝ hÊp thô bít ©m thanh. C. Trªn cao cã nhiÒu giã nªn c¶n trë viÖc truyÒn ©m. D. VËn tèc cña m¸y bay lín h¬n vËn tèc truyÒn cña ©m. E. M¸y bay thêng ®îc t¨ng tèc, cßn ©m thanh th× kh«ng. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 13.17. Khi ë xa, ta nh×n thÊy mét ngßi ®¸nh trèng vµ sau hai gi©y moÐi nghe thÊy tiÕng trèng. Kho¶ng çch tõ trèng ®Õn ta lµ: A. 480m B. 580m C. 680m D. 780m E. 980m Chän c©u kÕt qu¶ ®óng trong çc ®¸p ¸n trªn. 13.18. Khi ®¸nh trèng, sau 3 gi©y nghe tiÕng trèng väng l¹i tõ mét bøc têng gÇn ®ã. Khi ®ã kho¶ng çch tõ bøc têng ®Õn n¬i ®Æt trèng lµ: A. 920m B. 410m C. 610m D. 820m E. 510m KÕt qu¶ nµo trªn ®©y ®óng? 14. Ph¶n x¹ ©m - tiÕng vang I. KiÕn thøc c¬ b¶n - ¢m truyÒn gÆp mµn ch¾n ®Òu bÞ ph¶n x¹ nhiÒu hay Ýt. Tiªnga vang lµ ©m ph¶n x¹ nghe ®îc çch ©m trùc tiÕp Ýt nhÊt lµ 1/15gi©y. 55 - çc vËt mÒm, cã bÒ gå ghÒ ph¶n x¹ ©m kÐm. Çc vËt cøng, cã bÒ mÆt nh½n, ph¶n x¹ ©m tèt ( hÊp thô ©m kÐm). II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 14.1. C. 14.2. C. 14.3. Khi nãi chuyÖn víi nhau c¹nh bê ao, khi ®ã tai ta nghe ®îc gÇn nh ®ång thêi c¶ ©m trùc tiÕp vµ ©m ph¶n x¹ tõ mÆt níc. V× thÕ ta nghe râ h¬n. 14. 4. Trong bÓ cã n¾p ®Ëy vµ miÖng nhánh÷ng ©m ph¶n x¹ tõ mÆt níc vµ thµnh bÓ nhiÒu lÇn råi míi ®Õn tai ta, v× vËy ta ph©n biÖt ®îc nã víi ©m ph¸t ra. §èi víi bÓ kh«ng cã n¾p ®Ëy, ©m ph¶n ra tõ mÆt níc, thµnh bÓ mét phÇn kh«ng ®Õn tai ta mét phÇn ®Õn tai ta gÇn nh cïng lóc víi ©m ph¸t ra nªn ta kh«ng nghe tiÕng vang. 14.5. Nh÷ng tõ m« t¶ bÒ mÆt ph¶n x¹ ©m tèt: ph¼ng, nh½n, cøng. Nh÷ng tõ m« t¶ v¹t ph¶n x¹ ©m kÐm: mÊp m«, gå ghÒ, mÒm, xèp. 14.6. Cã nhiÒu øng dông nh: Dïng siªu ©m ®Ó kh¸m bÖnh, th¨m dß dßng ç 2. Bµi tËp n©ng cao 14.7. T¹i sao khi nãi chuyÖn trong phßng ta thêng nghe tiÕng to h¬n ngoµi trêi. 14. 8. Mét ngêi ®øng çch bê têng mét kho¶ng nµo ®ã, sau khi ph¸t ra mét tÝn hiÖu ©m thanh sau 1s nghe tiÕng väng l¹i. H·y tÝnh kho¶ng çch tõ ngêi ®ã ®Õn bøc têng. BiÕt vËn tèc truyÒn ©m trong kh«ng khÝ lµ 340m/s. 14.9. §Ó ®o sù n«ng s©u cña çc vïng biÓn ngêi ta thêng ph¸t çc tÝn hiÖu siªu ©m, mét thêi gian sau thu tÝn hiÖu ph¶n håi vµ x¸c ®Þnh ®îc ®é s©u cña vïng biÓn ®ã. H·y gi¶i thÝch çch lµm trªn vµ ®a ph¬ng ¸n thùc hiÖn qu¸ tr×nh trªn. 14.10. Chän c©u ®óng trong çc nhËn ®Þnh sau: 56 a. MÆt kÝnh trong suèt ph¼ng ph¶n x¹ ©m tèt h¬n gç. b. MÆt gç ph¼ng nh½n ph¶n x¹ kÐm h¬n mÆt gç ph¼ng. c. Çc vËt mÒm, xèp ph¶n x¹ ©m kÐm. d. Çc vËt sÇn sïi cã kh¶ n¨ng ph¶n x¹ ©m tèt h¬n çc vËt ph¼ng cøng. 14.11. T¹i sao trong çc phßng thu thanh ngêi ta l¹i ph¶i lµm çc bøc têng çch ©m, sÇn sïi vµ treo rÌm nhung ? 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm. 14.13. Nh÷ng vËt sau ®©y ph¶n x¹ ©m tèt: A. Çc vËt cøng, gå ghÒ. B. Çc vËt mÒm, nh½n. C. Çc vËt cøng, ph¼ng vµ nh½n. D. Çc vËt mÒm, xèp vµ th«. E. VËt cã mÆt sÇn sïi, th« r¸p. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc tr¶ lêi trªn. 14.14. Mét tµu th¨m dß biÓn, khi ph¸t mét siªu ©m xuèng níc sau 5 gi©y nhËn l¹i ®îc tÝn hiÖu ph¶n håi tõ ®¸y biÓn. BiÕt vËn tèc truyÒn ©m cña níc lµ 1500m/s. Khi ®ã biÓn cã ®é s©u lµ: A. 7500m. B. 3500m C. 3750m D. 4550m E. 6550m. Chän ®¸p ¸n ®óng. 14. 15. Trong çc r¹p chiÕu bãng, ngêi ta lµm cho çc bøc têng sÇn sïi, th« r¸p hoÆc treo rÌm nhung nh»m môc ®Ých: A. §Ó çch ©m tèt. B. Chèng ph¶n x¹ ©m. C. G©y tiÕng vang trong phßng. D. T¹o ra çc ©m thanh lín. E. Trang trÝ phßng. Chän c©u ®óng trong çc nhËn ®Þnh trªn. 57 14.16. NhËn ®Þnh nµo sau ®©y ®óng nhÊt: A. ¢m n»m trong ngìng nghe cã kh¶ n¨ng p¶an x¹. B. Çc h¹ ©m kh«ng cã hiÖn tîng ph¶n x¹. C. Çc siªu ©m míi cã hiÖn tîng ph¶n x¹. D. Mäi ©m cã tÇn sè bÊt kú ®Òu cho ©m ph¶n x¹. E. ¢m cã tÇn sè phï hîp míi cho ©m ph¶n x¹. 14.17. Khi ®øng sau mét bøc têng ta nghe thÊy tiÕng nãi tõ phÝa bªn kia. Khia ®ã ta nghe: A. ¢m väng l¹i tõ phÝa bªn kia. B. ¢m ph¶n x¹ tõ phÝa bªn kia. C. ¢m tõ bªn kia truyÒn qua têng. D. ¢m truyÒn qua vµ ©m ph¶n x¹. E. Nghe tiÕng nhá h¬n do cã ©m ph¶n x¹. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 14.18. Nh÷ng vËt sau ®©y ph¶n x¹ ©m tèt: A. MÆt têng gå ghÒ. B. TÊm lôa tr¶i ph¼ng. C. Vµi b«ng, nhung, gÊm. D. MÆt kÝnh, têng ph¼ng. E. MÆt nÒn tr¶i th¶m, NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng. 14.19. Nh÷ng vËt cã kh¶ n¨ng hÊp thô ©m tèt lµ nh÷ng v©t: A. Ph¶n x¹ ©m tèt. B. Cã bÒ mÆt nh½n, cøng. C. TruyÒn ©m tèt. D. MÒm vµ ph¼ng. E. Ph¶n x¹ ©m kÐm. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng. 14.20. Nh÷ng ©m ph¶n x¹ bao giê còng: A. Lín h¬n ©m ©m tíi. B. TruyÒn ngîc chiÒu ©m tíi. C. Cã thÓ vît qua vËt ch¾n. D. Nhá h¬n ©m tíi. E. B»ng mét nöa ©m tíi. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng. 58 15. Chèng « nhiÔm tiÕng ån I. KiÕn thøc c¬ b¶n - ¤ nhiÔm tiÕng ån x¶y ra khi tiÕng ån to, kÐo dµi g©y ¶nh hëng xÊu ®Õn søc khoÎ vµ ho¹t ®éng b×nh thêng cña con ngêi. - §Ó chèng « nhiÔm tiÕng ån cÇn lµm gi¶m ®é to cña tiÕng ån ph¸t ra, ng¨n chÆn ®êng truyÒn ©m, lµm cho ©m lÖch theo híng kh¸c. - §Ó chèng « nhiÔm tiÕng ån ngêi ta thêng sö ®ông çc vËt liÖu kh¸c nhau nh b«ng, v¶i, xèp, g¹ch, gç, bª t«ng... ®Ó lµm gi¶m tiÕng ån ®Ôn tai. Nh÷ng vËt liÖu nµy thêng ®îc gäi lµ nh÷ng vËt liÖu çch ©m. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 15.1. Tuú theo çch ttæ chøc cña líp. 15.2. C©u D. 15.3. C©u C. 15.4. Ba çch chèng « nhiÔm tiÕng ån: - Gi¶m ®é to cña ©m ph¸t ra. - Ng¨n chÆn ®êng truyÒn ©m. - Híng ©m ®i n¬i kh¸c. 15.5. - Yªu cÇu kh«ng ho¹t ®éng tronmg giê nghØ. - §ãng cöa, che rÌm nhµ m×nh. 15.6. ¸p tai ®Ó nghe tiÕng nãi cña phßng bªn c¹nh v× têng lµ vËt r¾n cã thÓ truyÒn ©m tèt. Cßn khi tai ®Ó tù do ngoµi kh«ng khÝ ©m ®· bÞ chÆn ®êng truyÒn nªn tai ta kh«ng nghe ®îc. 2. Bµi tËp n©ng cao 15.7. Nh÷ng ng«i nhµ ë mÆt phè t¹i sao çc cöa ra vµo ngêi ta thêng l¾p çc cöa kÝnh vµ lµm cöa 2 líp? 15.8. B¹n h·y nªu t¸c dông cña trÇn nhµ. T¹i sao ngêi ta thêng ®ãng trÇn nhµ b»ng hai líp? 59 15.9. T¹i sao xung quang çc nhµ m¸y hoÆc çc trêng häc, çc c«ng së ngêi ta thêng trång çc rÆng c©y? 15.10. H·y chän çc ph¬ng ¸n thÝch hîp trong çc ph¬ng ¸n sau ®Ó chèng « nhiÔm tiÕng ån cho khu d©n c: a. Trång çc rÆng c©y xung quanh çc nhµ m¸y, c«ng xëng. b. Di chuyÓn çc nhµ m¸y ra xa çc trung t©m d©n c. c. X©y dùng çc bøc têng. d. §µo çc hµo xung quanh nhµ m¸y. 15.11. §Ó kiÓm tra mét bé phËn nµo ®ã cña ®éng c¬ ®ang lµm viÖc, nh÷ng ngêi thî thêng ®Æt bóa vµo gÇn vÞ trÝ ®ã vµ ghÐ tai vµo ®Çu kia cña çn bóa. Em h·y cho biÕt c¬ së khoa häc cña ph¬ng ph¸p nµy? 15.12. Khi chiÕc qu¹t ®Æt trùc tiÕp trªn sµn nhµ th× ngêi ë tÇng díi nghe thÊy tiÕng qu¹t ch¹y rÊt râ. §Ó chèng ån cho tÇng díi ta lµm thÕ nµo? 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 15. 13. ¢m nµo sau ®©y g©y « nhiÔm tiÕng ån: A. TiÕng h¸t cña ®iÔn viªn trªn s©n khÊu. B. TiÕng n« ®ïa cña líp mÉu gi¸o khi ra ch¬i. C. ¢m thanh ph¸t ra trong phßng hoµ nh¹c. D. TiÕng rÝt cña ®éng c¬ m¸y bay. E. TiÕng s¸o diÒu vi vu. 15.14. TiÕng ån g©y ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu: A. T¨ng huyÕt ¸p vµ nhÞp thë cña ngêi. B. T¨ng nhÞp tim vµ nhÞp thë. C. Lµm mÖt mái vµ rèi lo¹n thÇn kinh. D. Lµm ®au nhøc vµ co giËt çc c¬. E. G©y buån ngñ, buån n«n. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 15.15. Cöa sæ hai líp kÝnh cã t¸c dông: A. Çch nhiÖt, lµm m¸t phßng ë. B. Çch ©m chèng « nhiÔm tiÕng ån. C. Kh«ng cho ©m truyÒn ra ngoµi. 60 D. Gi¶m bít ¸nh s¸ng chiÕu vµo nhµ. E. Lµm ®iÒu hoµ nhiÖt ®é phßng ë. 15.16. Nh÷ng nhµ ë thêng bÞ « nhiÔm tiÕng ån khi ë gÇn: A. Çc ao hå. B. §êng ray xe löa. C. GÇn trêng häc. D. GÇn çnh ®ång. E. GÇn çc rÆng c©y. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 15.17. TiÕng loa ph¸t ra tõ m¸y t¨ng ©m, sÏ g©y « nhiÔm tiÕng ån khi: A. Khi tæ chøc ®¸m cíi. B. Khi mÝt tinh trong héi trêng. C. Khi më to trong kh«ng gian chËt. D. Më lín khi ph¸t thanh trong xãm. E. Më bÐ khi nghe nh¹c vui nhén. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 15.18. G¹ch lç dïng x©y nhµ cã t¸c dông: A. NhÑ bøc têng khi x©y nhµ cao tÇng. B. Çch ©m, çch nhiÖt vµ gi¶m träng lîng nhµ. C. Chñ yÕu ®Ó çch nhiÖt víi nh÷ng vïng nãng. D. §iÒu hoµ nhiÖt ®é phßng ë cho ng«i nhµ. E. Lµm t¨ng ®é liªn kÕt, gi¶m vËt liÖu cho ng«i nhµ. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng nh©t? 15.19. §éi mò b¶o hiÓm khi ®i xe m¸y cã t¸c dông: A. T¨ng thªm tù tin cho ngêi ®i xe. B. Çch ©m, çch nhiÖt cho ngêi ®i xe. C. Chèng « nhiÔm tiÕng ån khi tham gia giao th«ng. D. §Ò phßng tai n¹n giao th«ng. E. Lµm gän, ®Ñp cho ngêi ®i xe. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 15.20. Çc c©y xanh trong thµnh phè cã t¸c dông: A. Trang trÝ ®êng phè, g©y vui vÎ cho nhiÒu ngêi khi qua l¹i. 61 B. Çch ©m, çch nhiÖt, lµm vui m¾t cho ngêi khi qua l¹i. C. Chèng bôi, ®iÒu hoµ kh«ng khÝ vµ chèng ån, lµm ®Ñp c¶nh quan. D. §iÒu hoµ nhiÖt ®é m«i trêng, lµm chæ nghØ ng¬i cho con ngêi. E. Chèng giã b·o, vµ treo pan« ¸p phÝch khi cÇn. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng nh©t? Tæng kÕt ch¬ng 2: ¢m häc I. KiÕn thøc c¬ b¶n * Nguån ©m: Çc vËt ph¸t ra ©m gäi lµ nguån ©m. - Çc nguån ©m ®Òu dao ®éng. * §é cao cña ©m: - TÇn sè lµ sè dao ®éng trong mét gi©y. §¬n vÞ cña tÇn sè lµ 1/s gäi lµ hÐc (Hz). - ¢m ph¸t ra cµng cao ( cµng bæng) khi tÇn sè dao ®éng cµng lín. - ¢m ph¸t ra cµng thÊp ( cµng trÇm) khi tÇn sè dao ®éng cµng bÐ. * §é to cña ©m: - Biªn ®é dao ®éng cµng lín ©m ph¸t ra cµng to. - §é to cña ©m ®îc ®o b»ng ®¬n vÞ ®ªxiben (dB) * M«i trêng truyÒn ©m: - ChÊt r¾n, chÊt láng vµ chÊt khÝ lµ nh÷ng m«i trêng cã thÓ truyÒn ®îc ©m. - Ch©n kh«ng kh«ng thÓ truyÒn ©m. Nãi chung vËn tèc truyÒn ©m trong chÊt r¾n lín h¬n trong chÊt láng, trong chÊt khÝ. * Ph¶n x¹ ©m - TiÕng vang: - ¢m truyÒn gÆp mµn ch¾n ®Òu bÞ ph¶n x¹ nhiÒu hay Ýt. Tiªnga vang lµ ©m ph¶n x¹ nghe ®îc çch ©m trùc tiÕp Ýt nhÊt lµ 1/15gi©y. - çc vËt mÒm, cã bÒ gå ghÒ ph¶n x¹ ©m kÐm. Çc vËt cøng, cã bÒ mÆt nh½n, ph¶n x¹ ©m tèt ( hÊp thô ©m kÐm). * Chèng « nhiÔm tiÕng ån 62 - ¤ nhiÔm tiÕng ån x¶y ra khi tiÕng ån to, kÐo dµi g©y ¶nh hëng xÊu ®Õn søc khoÎ vµ ho¹t ®éng b×nh thêng cña con ngêi. - §Ó chèng « nhiÔm tiÕng ån cÇn lµm gi¶m ®é to cña tiÕng ån ph¸t ra, ng¨n chÆn ®êng truyÒn ©m, lµm cho ©m lÖch theo híng kh¸c. §Ó chèng « nhiÔm tiÕng ån ngêi ta thêng sö ®ông çc vËt liÖu kh¸c nhau nh b«ng, v¶i, xèp, g¹ch, gç, bª t«ng... ®Ó lµm gi¶m tiÕng ån ®Ôn tai. Nh÷ng vËt liÖu nµy thêng ®îc gäi lµ nh÷ng vËt liÖu çch ©m. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 16.1. Chän c©u sai trong çc nhËn ®Þnh sau: A. TÊt c¶ çc vËt ph¸t ra ©m thanh ®Òu dao ®éng. B. VËt ph¸t ra ©m thanh cao khi dao ®éng víi tÇn sè lín. C. TÇn sè dao ®éng cao vËt ph¸t ra ©m to, tÇn sè dao ®éng nhá vËt ph¸t ra ©m bÐ. D. Biªn ®é dao ®éng lín, vËt ph¸t ra ©m to. E. Biªn ®é dao ®éng bÐ, vËt ph¸t ra ©m bÐ. 16.2. Nèi çc côm tõ ë cét A, B vµ C sao cho ®óng víi çc ý nghÜa vËt lý. A 1. Dao m¹nh 2. Dao nhanh 3. Dao chËm 4. Dao B C ®éng 5. Biªn ®é nhá ®éng 6. Biªn ®é lín ®éng 7. TÇn sè lín ®éng yÕu 8. TÇn sè nhá 9. ¢m ph¸t ra to 10. ¢m ph¸t ra nhá 11. ¢m ph¸t ra trÇm 12. ¢m ph¸t ra bæng 16.3. Chän c©u ®óng trong çc nhËn ®Þnh sau: 1. ¢m cã thÓ truyÒn qua níc, níc ®¸, kh«ng khÝ vµ thuû tinh. 2. ¢m kh«ng thÓ truyÒn qua níc, kim lo¹i vµ dÇu ho¶. 3. ¢m cã thÓ truyÒn qua níc, dÇu ho¶, x¨ng vµ dÇu nhên. 63 4. ¢m cã thÓ truyÒn qua çc chÊt nh láng, r¾n nhng kh«ng thÓ truyÒn qua ch©n kh«ng. 16.4. Mét ngêi ph¸t ra ©m, sau 5 tiÕng cña m×nh väng l¹i tõ mét bøc X¸c ®Þnh kho¶ng çch gi÷a ngêi ®ã Cho biÕt vËn tèc truiyÒn ©m trong 340m/s. gi©y th× nghe têng gÇn ®ã. vµ bøc têng. kh«ng khÝ lµ 16.5. T¹i sao nh÷ng n¬i c«ng céng çc tr¹m ®iÖn tho¹i thêng lµm b»ng buång kÝnh? 16.6. Mét ngêi nh×n thÊy m¸y bay bay tríc mÆt m×nh sau 1,5 gi©y míi nghe tiÕng m¸y bay. TÝnh vËn tèc cña m¸y bay? Cho biÕt v©n tèc truyÒn ©m trong kh«ng khÝ lµ 340m/s. 16.7. Tai ta nghe ®îc nh÷ng ©m cã: A. TÇn sè 56Hz. B. TÇn sè 256Hz. C. TÇn sè 2200Hz. D. TÇn sè 22000Hz. E. TÇn sè 1800Hz. C©u tr¶ lêi nµo trªn ®©y kh«ng ®óng? 16.8. Tai ta nghe ®îc ©m bæng khi: A. ¢m cña nguån ph¸t ra lín. B. TÇn sè dao ®éng cña nguån t¨ng. C. TÇn sè dao ®éng cña nguån gi¶m. D. Nguån ©m dao ®éng m¹nh. E. TÇn sè dao ®éng cña nguån cao. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 16.9. Tai ngêi nghe khã chÞu khi: A. §é to cña ©m cì 40dB. B. §é to cña ©m cì 120dB C. §é to cña ©m cì 60dB D. §é to cña ©m cì 30dB E. §é to cña ©m cì 70dB. Kh¼ng ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 64 16.10. Khi ©m truyÒn trong níc gÆp vËt ch¾n, khi ®ã: A. ¢m kh«ng cã hiÖn tîng ph¶n x¹. B. ¢m kh«ng cã thÓ truyÒn ®i tiÕp. C. Kh«ng g©y ra tiÕng vang. D. Cã hiÖn tîng ph¶n x¹ ©m xÈy ra. E. ¢m kh«ng thÓ truyÒn qua. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 16.11. Trong çc phßng thu thanh, ngêi ta treo çc tÊm nhung hoÆc çc tÊm v¶i nØ xung quang phßng nh»m môc ®Ých: A. Chèng « nhiÔm tiÕng ån, b¶o vÖ m«i trêng ngêi h¸t. B. Lµm cho ©m thu vµo to h¬n ®Ó b¨ng ®Üa ph¸t tiÕng to h¬n. C. Chèng ph¶n x¹ ©m, t¨ng chÊt lîng ©m thanh thu ®îc. D. Çch nhiÖt ®Ó phßng thu m¸t mÎ h¬n khi thu thanh. E. §iÒu hoµ nhiÖt ®é cho phßng thu thanh. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 16.12. Khi nghe nh¹c tõ m¸y, khi ®ã: A. M¸y dao ®éng ph¸t ra ©m thanh. B. Loa dao ®éng ph¸t ra ©m thanh. C. M¸y vµ loa cïng dao ®éng ph¸t ra ©m th©nh. D. Mµng loa bÞ nÐn ph¸t ra ©m thanh. E. Mµng loa dao ®éng ph¸t ra ©m thanh. Kh¼ng ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? III. Híng dÉn vµ ®¸p sè 10.6. Çc l¸ th«ng vµ luång giã ®Òu dao ®éng vµ ph¸t ra ©m thanh. 10.7. Tay cïng trang giÊy dao ®éng t¹o thµnh tiÕng kªu. 10.8. Khi ®ã cèc thuû tinh dao ®éng vµ ph¸t ra ©m thanh. 65 10.9. Khi ®ã cét kh«ng khÝ trong èng s¸o dao ®éng ph¸t ra tiÕng kªu. 10.10. C¶ d©y ®µn vµ bÇu ®µn dao ®éng vµ ph¸t ra ©m thanh. 10.11. Kh«ng ph¶i. Khi cã giã d©y ®iÖn bÞ rung ®éng t¹o ra tiÕng ï ï ( nã vÉn ph¸t ra tiÕng khi kh«ng cã dßng ®iÖn). C©u A 10.1 2 10.1 3 10.1 4 10.1 5 B x C D E x x C©u A 10.1 6 10.1 7 10.1 0 B C D E x x x x 11.6. a. (1) - b ; (2) - d hoÆc (1) - a ; (2) c b. (3) - e ; (4) - b hoÆc (3) - f ; (4) - a c. (5) - g ; (6) - g hoÆc (5) - h ; (6) - h 11.7.: Çc c©u ®óng: b, d vµ e. 11.8. Çc c©u a,b vµ d 11.9. TÊt c¶ ®Òu sai. 11.10. C©u C. 11.11. Khi ®ã mÆt hå dao ®éng víi tÇn sè thÊp nhá h¬n 20 Hz nªn tai ta kh«ng nghe ®îc. 11.12. Khi lèp xe ®îc b¬m c¨ng nÕu gâ vµo ta sÏ nghe tiÕng ®anh h¬n khi lèp cha c¨ng. T¬ng tù nh khi gâ trèng nÕu mÆt trèng c¨ng tiÕng ®anh ( ©m cao) h¬n gâ mÆt trèng bÞ chïng. 11.13. Khi gâ trèng nÕu mÆt trèng c¨ng tiÕng ®anh ( ©m cao) h¬n gâ mÆt trèng bÞ chïng. T¬ng tù 66 ta thÊy khi bµn tay khum ( chïng) nªn tiÕng trÇm vµ ngîc l¹i. C©u A B C D E C©u A B C D E 11.1 x 11.1 x 4 8 11.1 x 11.1 x 5 9 11.1 x 11.2 x 6 0 11.1 x 7 12.6. C©u d ®óng. 12.7 TÊt cµ çc c©u ®Òu ®óng. 12.8.Tríc mét kh«ng gian réng, tiÕng h¸t cña diÔn viªn nhá v× thÕ ngêi ta dïng t¨ng ©m ®Ó khuyÕch ®¹i ©m thanh lªn nhiÒu lÇn vµ ph¸t ra loa. V× thÕ tiÕng h¸t cña diÔn viªn nghe to h¬n, vang xa h¬n. 12.9. C©u b vµ c©u c. 12.10. TiÕng s¸o diÒu to hay nhá lµ nhê giã thæi m¹nh hay yÕu. V× thÕ ë cïng mét kho¶ng çch nÕu ta nghe tiÕng s¸o lín ta biÕt giã m¹nh vµ tiÕng s¸o nhá khi giã thæi yÕu. 12.11. NÕu gâ vµo thïng ®Æc do cÊn çc vËt trong ®ã nªn thïng dao ®éng yÕu ( kªu nhá). Khi thïng rçng: thïng dao ®éng m¹nh h¬n, mÆt kh¸c thïng rçng cßn ®ãng vai trß nh mét hép ®µn ( hép céng hëng) lµ cho tiÕng lín h¬n vµ cã s¾c th¸i h¬n. C©u A 12.1 2 12.1 3 12.1 x 4 12.1 5 B C x 13.6. D E C©u A x 12.1 6 12.1 x 7 x C©u d 67 B x C D E 13.7. ¸nh s¸ng truyÒn víi vËn tèc rÊt lín h¬n ©m truyÒn trong kh«ng khÝ. V× thÕ ta thÊy ®iÕn viªn mÊp m¸y miÖng tríc khi nghe thÊy tiÕng h¸t. 13.8. TiÕng ®Çu ©m truyÒn qua èng kim lo¹i truyÒn cßn tiÕng sau ©m truyÒn trong kh«ng khÝ. 13.9. MÆt ®Êt truyÒn ©m tèt h¬n kh«ng khÝ v× vËy viÖc ¸p tai lªn mÆt ®Êt gióp çc chiÕn sÝ bé ®éi ph¸t hiÖn sù di chuyÓn cña xe t¨ng mét çch nhanh chãng vµ râ rµng h¬n. 13.10. Ngêi ®ã ®øng çch vÞ trÝ ®¸nh trèng 680m. 13.11. Thêi gian truyÒn ©m trong kim lo¹i tõ ®Çu èng ®Õn cuèi èng lµ t1 Thêi gian truyÒn cña ©m trong kh«ng khÝ lµ t2 = t1 + 0,5 Ta cã kho¶ng çch ®Ó ©m truyÒn: S = v1t1 = v2 (t1 +0,5) Hay 610t1 = 340t1 + 170 Gi¶i ph¬ng tr×nh trªn ta cã:  S  610 C©u A 13.1 2 13.1 x 3 13.1 4 13.1 5 t1  170 s 270 170  384,07m 240 B x C x D E C©u A 13.1 6 13.1 7 13.1 8 B C D x E x x x 14.7. Khi nãi chuyÖn víi nhau trong phßng, khi ®ã tai ta nghe ®îc gÇn nh ®ång thêi c¶ ©m trùc tiÕp vµ ©m ph¶n x¹ tõ mÆt têng. V× thÕ ta nghe râ h¬n. 14.8. 170m 14.9. Khi ©m thanh truyÒn trong níc sau khi ®Õn ®¸y biÓn nã sÏ ph¶n x¹ trë l¹i. Qu¶ng ®êng ©m truyÒn b»ng hai lÇn ®é s©u cña biÓn. Khi biÕt vËn tèc truyÒn ©m trong níc biÓn vµ thêi gian ®Ó ©m 68 truyÒn ta cã thÓ tÝnh ®îc qu·ng ®êng mµ ©m ®· truyÒn qua. 14.10. C©u a, b vµ c ®óng. 14.11. ViÖc ghi ©m ngêi ta cÇn ©m trong s¸ng kh«ng bÞ pha t¹p bëi çc ©m do ph¶n x¹ lµm cho ©m ®îc ghi kh«ng râ. MÆt kh¸c nÕu çch ©m kh«ng tèt th× çc t¹p ©m tõ bªn ngoµi sÏ lµm gi¶m ch©t lîng cña ©m thanh. C©u A 14.1 3 14.1 4 14.1 5 14.1 6 B C x D E x x x C©u A 14.1 7 14.1 8 14.1 9 14.2 0 B C x D E x x x 15.7. Nhµ ë mÆt phè, gÇn ®êng khi « t« vµ xe cé chuyÓn ®éng g©y ra tiÕng ån. §Ó chèng l¹i tiÕng ån ngêi ta thêng cöa hai líp kÝnh. MÆt kh¸c cöa kÝnh vÉn ®¶m b¶o cho trong nhµ vÉn ®îc chiÕu s¸ng. 15.8. TrÇn nhµ cã çc t¸c dông: chèng nãng ( çch nhiÖt), chèng bôi vµ ®Æc biÖt lµ chèng tiÕng ån do nh÷ng trËn ma to déi trªn m¸i nhµ. NÕu trÇn hai líp viÖc çch ©m vµ çch nhiÖt cµng tèt h¬n. 15.9. Trång çc rÆng c©y ®Ó võa t¹o quang c¶nh vµ vÖ sinh, nhng quan träng h¬n lµ ®Ó chèng « nhiÔm tiÖng ån. 15.10. Ph¬ng ¸n a vµ b. 15.11. Khi çc m¸y mãc ho¹t ®éng g©y ra tiÕng ån v× thÕ chóng ta rÊt khã ph©n biÖt ®îc tiÕng ho¹t ®éng cña çc bé phËn. V× vËy ghÐ s¸t tai vµo çn bóa dao ®éng ©m cña bé phËn ®îc kiÓm tra truyÒn qua ®Çu bóa ®Õn tai ta. 15.12. §Ó phÝa díi kh«ng nghe thÊy tiÕng ho¹t ®éng cña qu¹t ta chØ cÇn ®Æt qu¹t lªn trªn mét gèi b«ng hay mét tÊm xèp. C©u A B C D E C©u A 69 B C D E 15.1 3 15.1 4 15.1 5 15.1 6 x 15.1 7 15.1 8 x 15.1 9 15.2 0 x x x x x x 16.1. C©u C. 16.2.. (1) - (6) - (9) ; (2) - (7) - (12) ; (3) (8) - (11) ; (4) - (6) - (10) 16.3. Çc c©u ®óng: 1,3 vµ 4. 16.4. §¸p sè: 850m 16.5. Buång ®iÖn tho¹i lµm b»ng kÝnh cã hai lý do: - Khi ®µm tho¹i ©m truyÒn vµo micr« lín h¬n. - Gi¶m ©m truyÒn ra ngoµi g©y ån µo. 16.6. 510m/s 16.7. C©u D 16.8. C©u E. 16.9. C©u B. 16.10. C©u D. 16.11. C©u C. 16.12. C©u E. Ch¬ng 3. §iÖn häc 17. Sù nhiÔm ®iÖn do cä x¸t I. kiÕn thøc c¬ b¶n * Cã thÓ lµm nhiÔm ®iÖn çc vËt b»ng çch cä x¸t. * VËt bÞnhiÔm ®iÖn ( mang ®iÖn tÝch) cã kh¶ n¨ng hót çc vËt kh¸c. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 17.1. - Nh÷ng vËt bÞ nhiÔm ®iÖn lµ: Vá bót bi nhùa, lîc nhùa. 70 - Nh÷ng vËt kh«ng bÞ nhiÔm ®iÖn lµ: bót ch× vá gç, lìi kÐo, chiÕc th×a, m¶nh giÊy. 17.2. D. Mét èng b»ng nhùa. 17.3. a. Khi cä x¸t thíc nhùa, tia níc ch¶y th¼ng. Khi thíc nhùa bÞ cä x¸t, tia níc bÞ hót, uèn cong vÒ phÝa thíc nhùa. b. Thíc nhùa sau khi bÞ cä x¸t, bÞ nhiÔm ®iÖn. 17.4. Khi ta mÆc ¸o len d¹ hµng ngµy ta thêng ®i l¹i, cö ®éng lµm cä x¸t do vËy ¸o bÞ nhiÔm ®iÖn. Khi cëi ¸o çc ®iÖn tÝch trªn çc sîi len hay d¹ cã hiÖn tîng phãng ®iÖn g©y ra chíp nhá li ti kÌm theo tiÕng l¸ch t¸ch. HiÖn tîng nµy t¬ng tù nh çc ®¸m m©y tÝch ®iÖn phãng ®iÖn g©y ra sÊm sÐt. 2. Çc bµi tËp n©ng cao. 17.5. Chän c©u ®óng trong çc nhËn ®Þnh sau: a. Khi mét vËt hót çc vËt kh¸c, chøng tá nã ®· nhiÔm ®iÖn. b. Mét vËt nhiÔm ®iÖn cã thÓ hót çc vËt kh¸c. c. Mét vËt nhiÔm ®iÖn cã thÓ hót çc vËt kh¸c hoÆc phãng ®iÖn qua çc vËt kh¸c. d. Mét vËt nhiÔm ®iÖn chØ hót çc vËt ë gÇn nã. 17.6. Khi cä x¸t thíc nhùa vµo m¶nh d¹, nhËn ®Þnh nµo sau ®©y ®óng: a. Thíc nhùa bÞ nhiÔm ®iÖn cßn m¶nh d¹ kh«ng nhiÔm ®iÖn. b. Thíc nhùa vµ m¶nh d¹ ®Òu bÞ nhiÔm ®iÖn. c. Thíc nhùa chØ nhiÔm ®iÖn khi cä x¸t l©u vµo m¶nh d¹. 17.7. Khi cä x¸t mét chiÕc ®òa thuû tinh vµo tÊm lôa, ®òa thuû tinh nãng lªn ®ång thêi nhiÔm ®iÖn. Nh vËy do cä x¸t ®òa thuû tinh nãng lªn nªn bÞ nhiÔm ®iÖn. Nãi nh vËy cã ®óng kh«ng? T¹i sao? 17.8. T¹i sao çnh qu¹t ®iÖn t¹o ra giã mµ vÉn bÞ bôi b¸m? 71 17.9. Cã hai m¶nh giÊy b×a gièng nhau ®îc treo trªn hai sîi chØ t¬ mét bÞ nhiÔm ®iÖn vµ mét kh«ng nhiÔm ®iÖn. Lµm thÕ nµo ®Ó nhËn ra m¶nh nµo nhiÔm ®iÖn nÕu kh«ng ®îc sö dông mét dông cô nµo? 17.10. Vµo nh÷ng ngµy hanh kh« kh«ng nªn lau cöa kÝnh hoÆc mµn h×nh Tivi b»ng kh¨n kh« mµ chØ cÇn lÊy chæi l«ng quÐt nhÑ. T¹i sao? 17.11. Treo hai qu¶ cÇu BÊc b»ng çc sîi t¬. Trong ®ã cã mét qu¶ cÇu nhiÔm ®iÖn mét kh«ng nhiÔm ®iÖn. Hái khi ®a chóng l¹i gÇn nhau th× cã hiÖn tîng g× xÈy ra? 17.12. Mét cuèn s¸ch cò, l©u n¨m giÊy bÞ Èm rÊt khã lËt çc trang s¸ch. §Ó t¸ch rêi çc trang s¸ch mµ kh«ng lµm r¸ch giÊy ta lµm thÕ nµo? 17.13. H·y cho biÕt çch nhËn biÕt mét vËt bÞ nhiÔm ®iÖn (kh«ng ®îc sö dông bót thö ). 17.14. Trong çc ph©n xëng dÖt may ngêi ta thêng treo çc tÊm kim lo¹i ®· nhiÔm ®iÖn ë trªn cao. Lµm nh vËy cã t¸c dông g×? t¹i sao? 3. Çc bµi tËp tr¾c nghiÖm. 17.15. Khi lau kÝnh b»ng dÎ kh« ta thÊy çc b«ng b¸m vµo kÝnh bëi: A. TÊm kÝnh bÞ nãng lªn nªn cã thÓ hót çc b«ng. B. NhiÖt ®é cña tÊm kÝnh thay ®æi do vËy nã çc sîi b«ng. C. TÊm kÝnh bÞ nhiÔm ®iÖn do vËy nã hót çc b«ng. D. Khi lau chïi, kÝnh bÞ xíc vµ hót çc b«ng. E. Khi lau s¹ch tÊm kÝnh nh½n h¬n nªn cã hót çc sîi b«ng. Chän c©u tr¶ ®óng trong çc c©u trªn. 72 sîi sîi hót sîi sîi thÓ 17.16. Cã thÓ nhËn biÕt vËt nhiÔm ®iÖn b»ng çch: A. §a vËt cã kh¶ n¨ng tÝch ®iÖn l¹i gÇn, nã bÞ hót. B. §a vËt nhÑ l¹i gÇn nã sÏ bÞ hót. C. §a çc sîi t¬ l¹i gÇn nã bÞ duçi th¼ng. D. §a çc sîi tãc l¹i gÇn tãc chóng bÞ xo¾n l¹i. E. Bóng mét vµi h¹t bôi thÊy bôi b¸m. Chän c©u sai trong çc c©u trªn. 17.17. Bôi b¸m vµo çnh qu¹t ®iÖn v× : A. Khi qu¹t ch¹y nhanh bôi bÞ cuèn vµo do vËy bôi b¸m l¹i. B. Çnh qu¹t cä x¸t víi kh«ng khÝ bÞ nhiÔm ®iÖn vµ hót bôi. C. Giã lµm cho bôi xo¸y vµo b¸m lªn çnh qu¹t ®iÖn. D. Çnh qu¹t quay t¹o ra nh÷ng vßng xo¸y hót bôi. E. Khi qu¹t quay giã thæi phÝa tríc Ðp bôi vµo çnh qu¹t. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 17.18. Chän c©u ®óng trong çc nhËn ®Þnh sau: A. ChØ cã çc vËt r¾n khi cä x¸t míi bÞ nhiÔm ®iÖn. B. ChÊt láng kh«ng bÞ nhiÔm ®iÖn khi cä x¸t. C. Çc vËt ®Òu cã kh¶ n¨ng bÞ nhiÔm ®iÖn. D. Khi nhiÔm ®iÖn nhiÖt ®é cña vËt thay ®æi. E. NhiÖt ®é cña vËt t¨ng, vËt cã thÓ bÞ nhiÔm ®iÖn. 17.19. Xe « t« sau mét thêi gian dµi chuyÓn ®éng, nã sÏ: A. NhiÔm ®iÖn, do cä x¸t vµo kh«ng khÝ. B. Kh«ng bao giê bÞ nhiÔm ®iÖn. C. ChØ nhiÔm ®iÖn khi « t« ch¹y víi tèc ®é lín . D. Kh«ng khÝ mÒm nªn cä x¸t kh«ng g©y nhiÔm ®iÖn. 73 E. Do kh«ng khÝ lu«n thay ®æi nªn « t« kh«ng nhiÔm ®iÖn. Kh¼ng ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 17.20. Çc ®¸m m©y tÝch ®iÖn do nguyªn nh©n: A. Giã thæi lµm l¹nh çc ®¸m m©y. B. H¬i níc chuyÓn ®éng cä x¸t víi kh«ng khÝ. C. Khi nhiÖt ®é cña ®¸m m©y t¨ng. D. Khi nhiÖt ®é thay ®æi ®ét ngét. E. Khi ¸p suÊt cña ®¸m m©y thay ®æi. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 18. Hai lo¹i ®iÖn tÝch I. kiÕn thøc c¬ b¶n * Cã hai lo¹i ®iÖn tÝch lµ ®iÖn tÝch d¬ng vµ ®iÖn tÝch ©m.Çc vËt nhiÔm ®iÖn cïng lo¹i th× ®Èy nhau, kh¸c lo¹i th× hót nhau. * Nguyªn tö gåmh¹t nh©n mang ®iÖn tÝch d¬ng vµ çc ªlectr«n m¹ng ®iÖn tÝch ©m chuyÓn ®éng xung quanh h¹t nh©n. * Mét vËt nhiÔm ®iÖn ©m nÕu nhËn thªm ªlectr«n, nhiÔm ®iÖn d¬ng nÕu mÊt bít ªlectr«n. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 18.1. C©u D. 18.2. H×nh a. Ghi dÊu (+) cho vËt B H×nh b. Ghi dÊu (-) cho vËt C H×nh c. DÊu (-) chovËt F H×nh d. DÊu (+) cho vËt H 18.3. a. Khi ch¶i tãc: çc ªlectr«n chuyÓn tõ tãc sang nhùa do ®ã tãc nhiÔm ®iÖn d¬ng, nhùa nhiÔm ®iÖn ©m. b. çc sîi tãc nhiÔm ®iÖn cïng lo¹i, chóng ®Èy nhau. 18.4. S¬n vµ h¶i ®Òu cã thÓ ®óng, cã thÓ sai: NÕu ®a lÇn lît ®a lîc nhùa vµ m¶nh nil«ng l¹i gÇn çc giÊy vôn nÕu chóng hót çc giÊy vôn khi ®ã H¶i ®óng. NÕu mét trong hai vËt hótçc giÊy vôn th× S¬n ®óng. 74 2. Bµi tËp n©ng cao. 18.5. Mét qu¶ cÇu mang ®iÖn th× khèi lîng nã cã thay ®æi hay kh«ng? cña 18.6. Hai vËt tÝch ®iÖn ®îc treo trªn hai sîi chØ t¬, c¶ hai bÞ lÖch khái vÞ trÝ c©n b»ng ( nh h×nh vÏ). H·y ®iÒn dÊu cña ®iÖn tÝch mµ çc vËt cã thÓ bÞ nhiÔm. a b 18.7. Mét häc sinh cho r»ng, khi cho mét vËt nhiÔm ®iÖn ©m tiÕp xóc víi mét vËt kh«ng nhiÔm ®iÖn th× c¶ hai vËt ®Òu bÞ nhiÔm ®iÖn ©m. §iÒu ®ã ®óng hay sai? V× sao? 18.8. Ba qu¶ cÇu nhá A, B, C dîc treo vµo ba sîi d©y t¬ (bè trÝ nh h×nh vÏ) a. Cho qu¶ cÇu C tÝch ®iÖn ©m. Hái qu¶ cÇu A vµ B tÝch ®iÖn g×? b. H·y so s¸nh ®iÖn tÝch cña qu¶ cÇu A vµ C. A B C 18.9. T¹i sao trong çc thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm tra çc vËt nhiÔm ®iÖn, ngêi ta thêng sö dông qu¶ cÇu bÊc nhá? 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm. 18.10. Chän c©u ®óng trong çc nhËn ®Þnh sau: A. Mét vËt nhiÔm ®iÖn lµ vËt ®ã lu«n lu«n mang ®iÖn tÝch. B. Mét vËt mang ®iÖn tÝch cã thÓ bÞ nhiÔm ®iÖn. C. NhiÔm ®iÖn lµ cã sù hót hay ®Èy nhau gi÷a çc vËt mang ®iÖn. D. Khi mét vËt nhiÔm ®iÖn nã lu«n lu«n thõa ªlÐctron. E. Khi mét vËt m¹ng ®iÖn lu«n lu«n thiÕu çc ªlectr«n. 18.11. Chän c©u ®óng trong çc nhËn ®Þnh sau: 75 A. VËt tÝch ®iÖn chØ hót çc chÊt çch ®iÖn nh giÊy, l«ng chim. B. Mét vËt tÝch ®iÖn lu«n bÞ çc vËt kh«ng tÝch ®iÖn hót. C. VËt nhiÔm ®iÖn hót mét vËt kh¸c chøng tá vËt kia nhiÔm ®iÖn. D. Hai vËt nhiÔm ®iÖn chóng lu«n lu«n ®Èy nhau. E. Mét vËt kh«ng tÝch ®iÖn kh«ng thÓ hót çc vËt kh¸c. 18.12. Chän c©u sai trong çc nhËn ®Þnh sau: A. Mét vËt nhiÔm ®iÖn ©m th× lu«n lu«n nhiÔm ®iÖn ©m. B. Mét vËt c« lËp nhiÔm ®iÖn d¬ng th× lu«n bÞ nhiÔm ®iÖn d¬ng. C. Mét vËt tÝch ®iÖn d¬ng, nhËn thªm ®iÖn ©m,cã thÓ nhiÔm ®iÖn ©m. D. Mét vËt mang ®iÖn ©m cã thÓ mÊt bít ®iÖn ©m vµ vÉn tÝch ®iÖn. E. Mét vËt tÝch ®iÖn d¬ng nhËn thªm ªlectr«n vÉn mang ®iÖn d¬ng. 18.13. Nguyªn tö lu«n cÊu t¹o bëi : A. §iÖn tÝch d¬ng vµ ®iÖn tÝch ©m hót nhau t¹o thµnh. B. Mét phÇn mang ®iÖn tÝch d¬ng vµ mét phÇn mang ®iÖn ©m. C. H¹t nh©n mang ®iÖn tÝch d¬ng, electr«n mang ®iÖn tÝch ©m. D. Nhê t¬ng t¸c gi÷a çc ®iÖn tÝch ©m vµ ®iÖn tÝch d¬ng. E. Sù liªn kÕt gi÷a çc ®iÖn tÝch tr¸i dÊu. Chän c©u ®óng trong çc nhËn ®Þnh trªn. 18.14. Mét vËt nhiÔm ®iÖn ©m khi: A. VËt ®ã nhËn thªm ªlectr«n. B. VËt ®ã mÊt bít ªlectr«n. C. VËt ®ã ®· nhiÔm ®iÖn mÊt bít ªlectr«n.. D. VËt mang ®iÖn d¬ng mÊt bít ªlectr«n. E. VËt mang ®iÖn d¬ng nhËn thªm ªlectr«n. Chän kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 76 18.15. Mét vËt nhiÔm ®iÖn d¬ng khi: A.VËt ®ã nhËn thªm ªlectr«n. B. VËt ®ã mÊt bít ªlectr«n. B. VËt ®ã ®· nhiÔm ®iÖn mÊt bít ªlectr«n. C. VËt mang ®iÖn ©m mÊt bít ªlectr«n. D. VËt mang ®iÖn d¬ng nhËn thªm ªlectr«n. Chän kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 19. dßng ®iÖn - nguån ®iÖn I. kiÕn thøc c¬ b¶n * Dßng ®iÖn lµ dßng çc ®iÖn tÝch dÞch chuyÓn cã híng. * Mçi nguån ®iÖn ®Òu cã hai cùc. Dßng ®iÖn ch¹y trong m¹ch ®iÖn kÝn bao gåm çc thiÕt bÞ ®iÖn ®îc nèi liÒn víi hai cùc cña nguån ®iÖn b»ng d©y ®iÖn. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 19.1. a. Dßng ®iÖn lµ dßng (çc ®iÖn tÝch dÞch chuyÓn cã híng). b. Hai cùc cña pin hay ¾c quy( d¬ng vµ ©m) cña nguån ®iÖn ®ã. c. Dßng ®iÖn ch¹y trong d©y ®iÖn nèi liÒn çc thiÕt bÞ víi nguån ®iÖn ®îc vµ duy tr× l©u dµi bëi nguån ®iÖn. 19.2. C©u C. 19.3. a. sù t¬ng tù: - Nguån ®iÖn t¬ng tù m¸y b¬m níc - èng dÉn níc t¬ng tù d©y nèi. - C«ng t¾c t¬ng tù van níc. - B¸nh xe níc t¬ng tù qu¹t ®iÖn. - Dßng ®iÖn t¬ng tù dßng níc. - Dßng níc lµ do níc dÞch chuyÓn cßn dßng ®iÖn lµ do çc ®iÖn tÝch dÞch chuyÓn. b. Sù kh¸c nhau: èng níc bÞ hë hay thñng, níc ch¶y ra ngoµi cßn m¹ch ®iÖn bÞ hë kh«ng cã dßng ®iÖn. 77 2. Bµi tËp n©ng cao. 19.4. T¹i sao khi l¾p pin vµo ra®i« hay çc thiÕt bÞ dïng pin kh¸c cÇn ph¶i kiÓm tra xem ®· ®óng ký hiÖu “cùc” cña nã cha? 19.5. T¹i sao ë çc tiÖm ®iÖn l¹i b¸n ®ñ çc pin hay ¾c quy lín nhá kh¸c nhau? 19.6. T¹i sao ta kh«ng nªn nèi hai cùc cña nguån ®iÖn b»ng çc sîi d©y kim lo¹i. 19.7. T¹i sao nh÷ng ngêi b¸n hay söa ch÷a ¾c quy thêng nh¾c nhë kh¸ch hµng, nªn thêng xuyªn lau chïi s¹ch sÏ trªn bÒ cña mÆt ¾c quy? 19.8. T¹i sao çc xe chë x¨ng dÇu ngêi ta buéc mét sîi d©y xÝch s¾t vµo bÖ xe vµ th¶ ®Çu kia xuèng ®Êt. 19.9. Nguån ®iÖn kh«ng cã dÊu cùc d¬ng vµ cùc ©m, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc çc cùc cña nguån ®iÖn b»ng çc dông cô sau: a. Bót thö ®iÖn, cuén d©y. b. Bãng ®Ìn vµ c«ng t¾c 3. Bµi tËp tr¾c nghiªm. 19.10. Nèi hai qu¶ cÇu A vµ B b»ng mét A B sîi d©y kim lo¹i ( h×nh vÏ). Hái cã dßng ®iÖn ch¹y qua d©y dÉn kh«ng?xÐt çc trêng hîp sau: A. A tÝch ®iÖn d¬ng, B kh«ng tÝch ®iÖn. B. A vµ B kh«ng tÝch ®iÖn. C. A tÝch ®iÖn ©m, B kh«ng tÝch ®iÖn. D. A kh«ng tÝch ®iÖn, B tÝch ®iÖn d¬ng. E. A kh«ng tÝch ®iÖn, B tÝch ®iÖn ©m. 19.11. Dßng ®iÖn lµ: A. Dßng çc ªlectr«n chuyÓn dêi cã híng. B. Dßng çc ®iÖn tÝch ©m chuyÓn dêi cã híng. C. Dßng çc ®iÖn tÝch chuyÓn dêi cã híng. D. Dßng çc ®iÖn tÝch ©m chuyÓn dÞch. E. Sù chuyÓn dÞch çc ®iÖn tÝch. 78 NhËn ®Þnh nµo ®óng nhÊt trong çc trêng hîp trªn? 19.12. Mét bãng ®Ìn ®ang s¸ng, qu¹t ®iÖn ®ang ch¹y chøng tá: A. Dßng ®iÖn ch¹y qua chóng. B. Çc ®iÖn tÝch ch¹y qua d©y dÉn. C. Çc h¹t mang ®iÖn ®ang chuyÓn dêi trong d©y dÉn. D. Bãng ®Ìn vµ qu¹t ®ang bÞ nhiÔm ®iÖn. E. Chóng ®ang tiªu thô n¨ng lîng ®iÖn. Kh¼ng ®Þnh nµo trªn ®©y sai? 19.13. Dßng ®iÖn cã thÓ chuyÓn dêi trong çc vËt díi ®©y: A. Sø. B. Kim lo¹i. C. Gç kh«. D. Poliªtilen. E. Ni l«ng. 19.14. Nguån ®iÖn lµ thiÕt bÞ: A. S¶n xuÊt ra çc ªlectr«n. B. Trªn ®ã cã ®¸nh dÊu hai cùc. C. §Ó duy tr× dßng ®iÖn trong m¹ch. D. Lu«n bÞ nhiÔm ®iÖn. E. Cã hai cùc ©m d¬ng. Chän kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt. 19.15. SÏ cã dßng ®iÖn ch¹y qua khi: A. Khi nèi çc thiÕt bÞ tiªu thô ®iÖn víi nguån ®iÖn. B. M¹ch ®iÖn cã chøa ®Çy ®ñ çc thiÕt bÞ ®iÖn vµ nguån ®iÖn. C. Çc thiÕt bÞ ®iÖn vµ ngu«ng ®îc nèi kÝn b»ng d©y dÉn. D. Khi nguån ®iÖn cã ®iÖn vµ cã çc thiÕt bÞ ®iÖn. E. Trong m¹ch ph¶i ®Çy ®ñ c«ng t¾c vµ çc linh kiÖn. Chän c©u ®óng trong çc tr¶ lêi trªn. 79 20. chÊt dÉn ®iÖn vµ chÊt çch ®iÖn dßng ®iÖn trong kim lo¹i I. kiÕn thøc c¬ b¶n * Ch©t dÉn ®iÖn lµ chÊt cho dßng ®iÖn ®i qua. ChÊt çch ®iÖn lµ chÊt kh«ng cho doµng ®iÖn ®i qua. * Dßng ®iÖn trong kim lo¹i lµ dßng çc ªlectr«n tù do dÞch chuyÓn cã híng. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 20.1. a. Çc ®iÖn tÝch cã thÓ dÞch chuyÓn qua çc vËt dÉn ®iÖn ( çc chÊt dÉn ®iÖn). b. Çc ®iÖn tÝch kh«ng thÓ dÞch chuyÓn qua çc vËt liÖu çch ®iÖn, chÊt çch ®iÖn. c. Kim lo¹i lµ chÊt dÉn ®iÖn v× ë trong ®ã cã çc electr«n tù do cã thÓ chuyÓn dêi cã híng. d. trong trêng hîp nµy kh«ng khÝ lµ chÊt çch ®iÖn. 20.2. a. Hai l¸ nh«m xoÌ ra v× chóng nhiÔm ®iÖn cïng lo¹i vµ ®Èy nhau. b. Kh«ng cã hiÖn tîng g× xÈy ra. V× thanh nhùa lµ vËt ¸ch ®iÖn. c. L¸ nh«m phÝa qu¶ cÇu A côp l¹i bít, cßn l¸ nh«m g¾n ë qu¶ cÇu B xoÌ ra. V× d©y ®ång kim lo¹i dÉn ®iÖn, çc ®iÖn tÝch tõ A chuyÓn bít sang B. 20.3. Khi « t« chuyÓn ®éng, cä x¸t vµo kh«ng khÝ vµ nhiÔm ®iÖn tõng phÇn. NÕu nhiÔm ®iÖn m¹nh cã thÓ g©y ch¸y næ, ®Ó b¶o vÖ xe vµ x¨ng dÇu ngêi ta dïng xÝch s¾t th¶ trªn ®êng chuyÒn bít çc ®iÖn tÝch xuèng ®Êt. 20.4. a. Çc giÊy b¹c cña giÊy lãt bªn trong vá bäc thuèc l¸ thêng dïng thiÕc phñ lªn giÊy do vËy nã dÉn ®iÖn tèt. b. GiÊy tr¸ng kim lµ ni long phñ s¬n mµu nªn çch ®iÖn tèt. 2. Bµi tËp n©ng cao 20.5. H·y kÓ tªn mèt sè chÊt çch ®iÖn vµ mét sè chÊt dÉn ®iÖn ë ®iÒu kiÖn thêng. 80 20.6. Mét häc sinh lý luËn r»ng: “çc vËt dÔ dµng lµm nhiÔm ®iÖn th× còng dÔ dµng cho dßng ®iÖn truyÒn qua, v× ta thÊy vËt ®ã ®Ô dµng nhËn hay nhêng electron”. Lý luËn trªn cã chÝnh x¸c kh«ng? H·y cho mét vÝ dô ®Ó minh ho¹. 20.7. Trong khi söa ch÷a ®iÖn nh÷ng ngêi thî thêng ngåi trªn nh÷ng chiÕc ghÕ çch ®iÖn vµ bá hai ch©n lªn ghÕ. H·y gi¶i thÝch t¹i sao? 20.8. Mét häc sinh thö kiÓm nghiÖm sù çch ®iÖn cña gç kh« b»ng çch sau: ®a mét ®Çu cña chiÕc bót ch× cã vá lµm b»ng gç ch¹m vµo mét vËt mang ®iÖn vµ ch¹m tay vµo ®Çu kia th× bÞ ®iÖn giËt. Do ®ã häc sinh nµy kh¼ng ®Þnh: gç kh« vÉn dÉn ®iÖn. H·y ph©n tÝch sai lÇm cña b¹n häc sinh trªn. 20.9. T¹i sao trong çc thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm tra sù nhiÔm ®iÖn cña çc vËt ngêi ta thêng treo çc vËt b»ng sîi chØ t¬? 20.10. Theo b¹n trong kü thuËt ®iÖn th× chÊt çch ®iÖn quan träng h¬n hay chÊt dÉn ®iÖn quan träng h¬n? 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 20.11. ChÊt çch ®iÖn lµ nh÷ng vËt: A. Cã thÓ cho çc ®iÖn tÝch dÞch chuyÓn. B. Kh«ng cã kh¶ n¨ng nhiÔm ®iÖn. C. Kh«ng cho çc ®iÖn tÝch ch¹y qua. D. ChØ cho phÐp çc electr«n ®i qua. E. Lµ nh÷ng vËt kh«ng ph¶i lµ kim lo¹i. Kh¼ng ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 20.12. VËt dÉn ®iÖn lµ nh÷ng vËt: A. ChØ cho phÐp çc electr«n ch¹y qua. B. Cho phÐp çc ®iÖn tÝch ®i qua. C. Kh«ng cã kh¶ n¨ng tÝch ®iÖn. D. ChØ lµ çc kim lo¹i. E. Kh«ng ph¶i lµ nhùa p«liªtylen. Kh¼ng ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 81 20.13. D©y dÉn kim lo¹i chØ: A. Cho phÐp çc electron ch¹y qua. B. Cho phÐp çc ®iÖn tÝch ch¹y qua. C. Cho phÐp çc ®iÖn tÝch d¬ng ch¹y qua. D. Cho phÐp çc ®iÖn tÝch ©m chuyÓn qua. E. Cho ®iÖn tÝch d¬ng di qua tuú vµo kiÖn. Kh¼ng ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? ®iÒu 2.14. Çc vËt liÖu sau thêng dïng lµm vËt çch ®iÖn : A. Sø, kim lo¹i, nhùa, cao su. B. S¬n , gç , ch×, gang, sµnh. C. Than, gç, ®ång, kÏm nil«ng. D. Vµng, b¹c, nhùa p«lyªtylen. E. Nhùa, nil«ng, sø, cao su. Chän c©u tr¶ lêi ®ung trong çc c©u trªn. 2.15. Ba kim lo¹i sau ®©y thêng dïng lµm d©y dÉn: A. Nh«m, kÏm, vµng. B. Nh«m ,®ång, v«nfram. C. §ång, ch× vµ kÏm. D. Ch×, kÏm vµ ®ång. E. §ång, s¾t, nh«m. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 20.16. Trong kim lo¹i, çc ªlectr«n tù do lµ: A. Nh÷ng ªlectr«n quay xung quanh h¹t nh©n. B. Nh÷ng ªlectr«n dÞch chuyÓn xung quanh nguyªn tö. C. Nh÷ng ªlectr«n dÞch chuyÓn tõ vÞ trÝ nµy sang vÞ trÝ kh¸c. D. Nh÷ng ªlectr«n tho¸t ra khái nguyªn tö, chuyÓn dÞch tù do. E. Nh÷ng ªlectr«n chØ dÞch chuyÓn khi cã dßng ®iÖn. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 21. S¬ ®å m¹ch ®iÖn- chiÒu dßng ®iÖn. 82 I. kiÕn thøc c¬ b¶n * M¹ch ®iÖn ®îc m« t¶ b»ng s¬ ®å vµ tõ s¬ ®å cã thÓ l¾p m¹ch ®iÖn t¬ng øng. * ChiÒu dßng ®iÖn lµ chiÒu tõ cùc d¬ng qua d©y dÉn vµ çc thiÕt bÞ ®iªn tíi cùc ©m cña nguån ®iÖn. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 21.1. §¸nh dÊu sè thø tù çc kÝ hiÖu tõ trªn xuèng:1,2,3.4.5.6. Ta thÊy: bãng ®Ìn - 4 ; D©y dÉn - 1 ; C«ng t¾c ®ãng - 5 Nguån ®iÖn - 6 ; Hai nguån m¾c nèi tiÕp - 3 ; c«ng t¾c ng¾t - 2 21.2. + K K + - S¬ ®å m¹ch ®iÖn 21.1 S¬ ®å m¹ch ®iÖn 21.2 21.3. a. D©y thø hai chÝnh lµ khung xe ®¹p, nèi cùc thø hai cña ®inam« (vá) víi cùc thø hai cña ®Ìn. b. S¬ ®å: Khung xe §inam« d©y nèi 2. Bµi tËp n©ng cao. 21.4. Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ: a. §iÒn çc kÝ hiÖu cña çc linh kiÖn ®îc m¾c trong m¹ch. b. Trong m¹ch çc bãng cã s¸ng kh«ng? c. VÏ ký hiÖu chiÒu dßng ®iÖn nÕu cã. 21.5. H·y vÏ s¬ ®å m¹ch ®iÖn cña ®Ìn pin trong h×nh 21.2 cña s¸ch gi¸o khoa vËt lý 7. 83 21.6. Cho mét m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ: §1 a. NÕu më kho¸ k th× çc bãng ®Ìn cã s¸ng kh«ng? b. VÏ ký hiÖu çc cùc cña nguån vµ kÝ hiÖu dßng ®iÖn trong m¹ch. K §2 21.7. Cho ba bãng ®Ìn ®îc g¾n trªn b¶ng gç nh h×nh vÏ. H·y vÏ s¬ ®å m¾c çc ®Ìn nèi víi cùc cña nguån ®iÖn ®Ó çc bãng s¸ng. + - Nguån 21.8. Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ. §1 §ãng nh÷ng kho¸ nµo ®Ó: a. K2 ®ãng ®Ìn §1 s¸ng, K2 b. K2 ®èng ®Ìn §1 t¾t, ®Ìn §2 s¸ng. c. C¶ hai ®Ìn ®Òu s¸ng. K1 ®Ìn §2 t¾t. Nguån §2 K3 K1 21.9. Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ §1 §2 §3 a. K2 ®ãng, K1 ng¾t ®Ìn nµo s¸ng? b. K2 ®ãng K1 ®ãng, ®Ìn nµo s¸ng? K2 Nguån + - 84 21.10. Cho m¹ch ®iÖn nh bµi tËp 21.9 khi ®ãng K1 th× trong nguån ®iÖn cã dßng ®iÖn ch¹y qua kh«ng? 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm. 21.11. S¬ ®å m¹ch ®iÖn cã t¸c dông: A. M« t¶ m¹ch ®iÖn mét çch ®¬ gi¶n. B. Dùa vµo nã ngêi ta l¾p ®Æt m¹ch ®iÖn t¬ng øng. C. Lµm c¬ së ®Ó l¾p ®Æt m¹ng ®iªn thùc tÕ. D. Lµ c¬ së ®Ó thî ®iÖn kiÓm tra, b¶o dìng, s÷a ch÷a. E. M« t¶ chiÒu dßng ®iÖn ch¹y trong d©y dÉn. Chän c©u sai trong çc c©u trªn. 21.12. Mét m¹ng ®iÖn th¾p s¸ng gåm: A. Nguån ®iÖn, bãng ®Ìn vµ c«ng t¾c. B. Nguån ®iÖn, bãng ®Ìn, c«ng t¾c vµ d©y dÉn. C. Nguån ®iÖn, bãng ®Ìn vµ d©y dÉn. D. Nguån ®iÖn, bãng ®Ìn vµ phÝch c¾m. E. D©y dÉn, bãng ®Ìn vµ c«ng t¾c. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 21.13. ChiÒu dßng ®iÖn trong mét m¹ch ®iÖn lµ: A. ChiÒu híng tõ cùc d¬ng vÒ phÝa cùc ©m cña nguån. B. ChiÒu tõ cùc d¬ng, qua d©y dÉn vµ çc thiÕt bÞ tíi cùc ©m. C. ChiÒu chuyÓn dÞch cña çc ®iÖn tÝch tõ cùc ©m vÒ cùc d¬ng. D. ChiÒu chuyÓn dÞch cña çc ®iÖn tÝch tõ cùc d¬ng vÒ cùc ©m. E. ChiÒu chuyÓn dêi cã híng cña çc ®iÖn tÝch trªn d©y. NhËn ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng? 21.14. Ký hiÖu çc bé phËn trong m¹ch ®iÖn mang ý nghÜa: A. Lµm ®¬n gi¶n çc m¹ch ®iÖn khi cÇn thiÕt. B. §¬n gi¶n s¬ ®å cña çc vËt dÉn, çc linh kiÖn. C. Lµm cho s¬ ®å m¹ch ®iÖn ®¬n gi·n h¬n so víi thùc tÕ. 85 D. M« t¶ çc m¹ch ®iÖn khi cÇn thiÕt. E. §ã lµ çc quy íc cho ®¬n gi¶n, kh«ng mang ý nghÜa g×. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 21.15. KhÝ hiÖu çc cùc cña nguån ®iÖn lµ do: A. ChiÒu dßng ®iÖn ch¹y tõ cùc d¬ng sang cùc ©m cña nguån. B. Cùc d¬ng mang ®iÖn tÝch cßn cùc ©m kh«ng mang ®iÖn tÝch. C. Cùc ©m cña nguån mang nhiÒu ®iÖn tÝch h¬n cùc d¬ng. D. Cùc d¬ng mang ®iÖn tÝch d¬ng, cùc ©m mang ®iÖn tÝch ©m. E. Sè ®iÖn tÝch trªn hai cùc lµ kh¸c nhau, trªn cùc d¬ng nh¹y h¬n. Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong çc c©u trªn. 21.16. Cho bèn m¹ch ®iÖn sau: + + - - + + - - a b c d NhËn ®Þnh nµo sau ®©y ®óng: A. Çc m¹ch a, b vµ c t¬ng ®¬ng nhau. B. Çc m¹ch b, c vµ d t¬ng ®¬ng nhau. C. a vµ b t¬ng ®¬ng, c vµ d kh«ng t¬ng ®¬ng. D. a vµ b t¬ng ®¬ng, c vµ d t¬ng ®¬ng. E. Kh«ng cã m¹ch nµo t¬ng ®¬ng nhau. 22. T¸c dôngnhiÖt vµ t¸c dông ph¸t s¸ng cña dßng ®iÖn I. kiÕn thøc c¬ b¶n 86 * Dßng ®iÖn ®i qua m,ét vËt dÉn th«ng thêng, ®Òu lµm chovËt dÉn nãng lªn. NÕu vËt dÉn nãng lªn tíi nhiÖt ®é cao th× ph¸t s¸ng. * Dßng ®iÖn cã thÓ lµm s¸ng bãng ®Ìn bót thö ®iÖn vµ ®i èt ph¸t quang mÆc dï çc ®Ìn nµy cha nãng tíi nhiÖt ®é cao. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 22.1. T¸c dông nhiÖt cña dßng ®iÖn cã Ých trong ho¹t ®éng cña nåi c¬m ®iÖn, Êm ®iÖn, kh«ng cã Ých khi m¸y thu h×nh, qu¹t ®iÖn vµ m¸y thu thanh ho¹t ®éng. 22.2. a. Khi trong Êm cßn níc, nhiÖt ®é cña Êm lµ 1000C. b. Êm ®iÖn bÞ ch¸y. V× khi c¹n hÕt níc khi ®ã nhiÖt ®é cña Êm lªn rÊt cao, lµm ch¸y ruét Êm vµ cã thÓ g©y ho¶ ho¹n. 22.3. D. §Ìn b¸o ti vi. 2. Bµi tËp n©ng cao. 22.4 . T¸c dông nhiÖt cña dßng ®iÖn cã lîi vµ còng cã khi cã h¹i. H·y kÓ tªn çc t¸c dông nhiÖt cã h¹i trong çc dông cô sau: - Nåi c¬m ®iÖn. - Bµn lµ. - Bãng ®Ìn - M¸y b¬m níc ( m« t¬ ®iÖn) - M¸y æn ¸p. 22.5. Khi dßng ®iÖn ch¹y trong vËt dÉn ®Òu nãng lªn do t¸c dông nhiÖt. VËy khi dßng ®iÖn ch¹y trªn çc trôc ®iÖn tiªu thô cña thµnh phè th× t¸c dông ®ã cã lîi hay cã h¹i. 22.6. V× sao trong çc b¶ng ®iÖn cña gia ®×nh ngêi ta thêng l¾p çc cÇu ch×? CÇu ch× ho¹t ®éng d÷a trªn nguyªn t¾c nµo. 87 22.7. Trong bµn lµ, b×nh nãng l¹nh ngêi ta cã g¾n “ r¬le” nhiÖt. Hái nã cã t¸c dông g× vµ ho¹t ®éng dùa trªn nguyªn t¾c nµo? 22.8. Nguyªn nh©n nhiÒu vô ch¸y lµ do bÞ chËp m¹ch ®iÖn. H·y cho biÕt sù chËp ®iÖn x¶y ra trong ®iÒu kiÖn nµo vµ çch ®Ò phßng. 22.9. T¹i sao ®Ìn pin cña chóng ta lóc míi l¾p pin bãng ®Ìn s¸ng h¬n sau khi dïng nhiÒu ngµy? 22.10. Khi nèi mét vËt dÉn víi nguån ®iÖn ta kh«ng thÊy vËt ph¸t s¸ng. §iÒu ®ã chøng tá dßng ®iÖn kh«ng cã t¸c dông ph¸t quang. Hái nhËn ®Þnh trªn cã ®óng kh«ng? 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm. 22.11. Khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua mét vËt dÉn, khi ®ã: A. VËt dÉn nãng lªn. B. VËt dÉn sÏ ph¸t s¸ng. C. VËt dÉn võa nãng lªn võa ph¸t s¸ng. D. Lµm kh«ng khÝ xung quanh nãng lªn E. A, B vµ C ®óng. Kh¼ng ®Þnh nµo trªn ®©y ®óng nhÊt? 22.12. Khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua d©y tãc bãng ®Ìn, khi ®ã: A. D©y tãc bãng ®Ìn sÏ ch¸y s¸ng khi dßng ®iÖn . B. D©y tãc bãng ®Ìn sÏ nãng lªn khi cã dßng ®iÖn lín. C. NÕu dßng ®iÖn ®ñ lín d©y tãc bãng sÏ ch¸y s¸ng. D. NÕu dßng ®iÖn ®ñ lín d©y tãc nãng lªn vµ ph¸t s¸ng. E. D©y tãc cã kh¶ n¨ng ph¸t s¸ng khi dßng ®iÖn ®ñ lín. Chä c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 22.13. T¸c dông nhiÖt cã Ých trong çc dông cô sau: A. Qu¹t ®iÖn, nåi c¬m ®iÖn. 88 B. Bµn ñi vµ m«t¬ b¬m níc. C. M¸y lµm l¹nh, æn ¸p. D. M¸y giÆt, m¸y ca. E. Bµn ñi, nåi c¬m ®iÖn. Chän c©u ®óng nhÊt. 22.14. Çc dông cô nµo sau ®©y ho¹t ®éng dùa vµo t¸c dông nhiÖt: A. CÇu ch×, æ c¾m. B. CÇu ch×, bµn ñi. C. CÇu ch× At«m¸t. D. CÇu dao, æ c¾m. E. M¸y æn ¸p, cÇu ch×. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 22.15. Sù to¶ nhiÖt võa ph¸t quang xÈy ra trong çc hiÖn tîng sau: A. Khi loa ph¸t thanh ho¹t ®éng. B. Khi chu«ng ®iÖn ho¹t ®éng. C. Khi tivi ho¹t ®éng. D. Khi m¸y b¬n níc ho¹t ®éng. E. M¸y ®iÒu hoµ ho¹t ®éng. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 22.16. Dßng ®iÖn cã t¸c dông sau: A. T¸c dông nhiÖt B. T¸c dông c¬ häc. C. T¸c dông ph¸t quang. D. A vµ B ®óng. E. A, B vµ C ®óng. Chän c©u ®óng nhÊt trong çc c©u trªn. 23. T¸c dông tõ, t¸c dông ho¸ häc vµ t¸c dông sinh lý cña dßng ®iÖn I. KiÕn thøc c¬ b¶n * Dßng ®iÖn cã t¸c dông tõ v× nã cã thÓ lµm quay nam ch©m. * Dßng ®iÖn cã t¸c dông ho¸ häc, ch¼ng h¹nkhi dßng ®iÖn ®i qua dung dÞch muèi th× t¹o thµnh líp ®ång b¸m trªn thái than nèi cùc ©m. 89 * Dßng ®iÖn cã t¸c dông sinh lý, khi ®i qua c¬ thÓ ngêi vµ ®éng vËt. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 23.1. B. çc vôn s¾t. 23.2. C. T¸c dông tõ cña dßng ®iÖn. 23.3. D. Lµm biÕn ®æi mµu thgái than nèi cùc ©m cña nguån ®iÖn nhóng trong dung dÞch nµy. 23. 4. §¸nh dÊu thø tù cét bªn tr¸i tõ trªn xuèng: 1,2,3,4,5. Ta cã thÓ ghÐp nh sau: T¸c dông sinh lý - 5 ( c¬ co giËt) ; t¸c dông nhiÖt - 4 ( d©y tãc bãng ®Ìn s¸ng). ; T¸c dông ho¸ häc - 2 ( m¹ ®iÖn ) ; t¸c dông ph¸t s¸ng - 1 ( bãng bót thö ®iÖn) ; T¸c dông tõ - 3 ( chu«ng ®iÖn kªu). 2. Bµi tËp n©ng cao. 23.5. Nèi hai thái than A vµ B nhóng A B dung dÞch sun ph¸t ®ång ( CuSO4) nh h×nh vÏ: a. Cã dßng ®iÖn ch¹y trong m¹ch kh«ng? Nguån a. Hái cã hiÖn tîng g× xÈy ra? b. NÕu biÕt sau mét thêi gian ®ång b¸m vµo cùc A hái cùc nµo lµ cùc d¬ng cña nguån? trong 23.6. CÇn cÈu ®iÖn ho¹t ®éng dùa trªn nguyªn t¾c nµo? Em h·y thiÕt kÕ s¬ ®å mét cÇn cÈu d¬n gi¶n. 23.7. §Ó tr¸nh ®iÖn giËt khi s÷a ch÷a ®iÖn ta cÇn ph¶i lµm thÕ nµo? 23.8. Dßng ®iÖn cã thÓ lµm tª liÖt thÇn kinh. T¹i sao trong y häc ngêi ta l¹i sö dông dßng ®iÖn ®Ó ch©m cøu? 23.9. Em h·y lµm thÝ nghiÖm chøng tá dßng ®iÖn cã t¸c dông tõ b»ng çc dông cô sau: - Mét nguån ®iÖn 3V. - Mét ®o¹n d©y dÉn. - Mét biÕn trë. - Mét kim la bµn. 90 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 23.10. Dßng ®iÖn cã thÓ g©y ra nh÷ng t¸c dông nµo sau ®©y: a. Lµm quay kim nam ch©m b. Lµm quay ®éng c¬ c. Lµm tª liÖt thÇn kinh d. Lµm kh« hång huyÕt cÇu e. Lµm ch¸y s¸ng kh«ng khÝ. Chän c©u sai trong çc c©u trªn. 23.11. Çc vËt sau chÞu t¸c dông tõ cña dßng ®iÖn: A. BÕp ®iÖn. B. Bãng ®Ìn ®iÖn. C. B×nh nãng l¹nh. D. Chu«ng ®iÖn. E. §Ìn LED. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 23.12. Dßng ®iÖn cã t¸c dông tõ v× nã: A. Cã thÓ lµm quay ®éng c¬ ®iÖn. B. Lµm quay kim la bµn. C. Lµm chu«ng ®iÖn ho¹t ®éng. D. Lµm ®Ìn bµn s¸ng. E. M¸y biÕn thÕ ho¹t ®éng. Chän c©u sai trong çc c©u trªn. 23.13. Khi dßng ®iÖn ®i qua c¬ thÓ ngêi g©y ra: A. Tª liÖt thÇn kinh. B. Lµm cho tim ngõng ®Ëp. C. Çc vÕt báng trªn c¬ thÓ. D. Kh« hßng huyÕt cÇu. E. Gi¶m bÐo cho ngêi mËp. Chän c©u sai trong çc c©u trªn. 23.14. T¸c dông ho¸ häc cña dßng ®iÖn biÓu hiÖn qua: A. Gi¶i phãng ®ång ë cùc ©m cña nguån ®iÖn. B. Khi bãng ®Ìn ph¸t ra ¸nh s¸ng. C. Gi¶i phãng ®ång ë thái than nèi cùc ©m nguån ®iÖn. 91 D. Gi¶i phãng ®ång ë thái than nèi hai cùc nguån ®iÖn. E. Gi¶i phãng ®ång ë thái than nèi cùc d¬ng nguån ®iÖn. Chän c©u ®óng çc c©u trªn. 23.15. Khi cã dßng ®iÖn qua nam ch©m ®iÖn, nã cã thÓ hót: A. Çc m¶nh nh«m nhá. B. Çc vôn s¾t. C. Çc m¶nh nhù xèp. D. Çc vôn giÊy. E. Bét kim lo¹i ®ång. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 24. Cêng ®é dßng ®iÖn I. KiÕn thøc c¬ b¶n. * Dßng ®iÖn cµng m¹nh th× cêng ®é dßng ®iÖn cµng lín. * §o cêng ®é dßng ®iÖn b»ng Ampe kÕ. * §¬n vÞ cêng ®é dßng ®iÖn lµ Ampe. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 24.1. a. 0,35A = 350 mA ; b. 425mA = 0,425A ; c. 1,28 A = 1280 mA ; d. 32mA = 0,032A 24.2. a. GH§ lµ 1,2A ; b. §CNN lµ 0,1A ; c. I1 = 0,3A ; d. I2 = 1.0A 24.3. a. Am pe kÕ sè 3 ; b. Ampe kÕ sè 1; c. Am pe kÕ sè 2 hoÆc sè 4.; Ampe kÕ sè 2 24.4. Dßng ®iÖn trong çc s¬ ®å ®i vµo çc chèt (+) vµ ®i ra khái chèt (-) cña mçi Ampe kÕ. 2. Bµi tËp n©ng cao. 24.5. Chän Am pe kÕ cã giíi h¹n ®o phï hîp víi çc dßng ®iÖn cÇn ®o t¬ng øng trong çc trêng hîp sau: a. Dßng ®iÖn qua m¹ch cã cêng 1. Am pe kÕ cã giíi h¹n ®o ®é 0,35A 100mA 92 b. Dßng qua chu«ng ®iÖn cã 2. Am pe kÕ cã giíi h¹n ®o cêng ®é 90mA 50mA c. Dßng qua ®Ìn chiÕu cã cêng 3. Am pe kÕ cã giíi h¹n ®o ®é 1,2A 2,5A d. Dßng qua ®Ìn nh¸y cã cêng 4. Am pe kÕ cã giíi h¹n ®o ®é 52mA 1A + 24.6. Mét b¹n vÏ s¬ ®å ®Ó m¾c Ampe kÕ ®Ó ®o cêng ®é qua çc bãng ®Ìn nh h×nh vÏ. Hái m¾c m¹ch nh thÕ ®· ®óng cha? T¹i sao? 24.7. §Ò xuÊt ph¬ng ¸n ®Ó söa ch÷a s¬ ®å m¹ch ®iÖn bµi tËp 24.6. ®Ó Ampe kÕ ®o ®óng dßng ®iÖn qua çc bãng ®Ìn. 24.8. Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ. §1 Ph¶i m¾c Ampe kÕ ë ®©u ®Ó biÕt dßng ®iÖn qua çc bãng ®Ìn khi hai K2 K1 vµ K3 ®Òu ®ãng, K2 më. K1 khãa Nguån §2 K3 24.9. Cho Hái m¾c am a. Qua b. Qua mét m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ: pe kÕ ë ®©u ®Ó ®o ®îc dßng ®iÖn: çc bãng ®Ìn? nguån. 24.10. §iÒn ®Êu thÝch hîp vµo cùc cña çc Ampe kÕ vµ chiÒu dßng ®iÖn trong m¹ch cña bµi tËp 24.5 ë trªn. Hái nÕu cã mét Ampe kÕ bÞ ngîc cùc th× nã cã chØ ®óng cêng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua kh«ng? T¹i sao? 93 24.11. Mét Ampe kÕ bÞ lÖch kim, khi cha ®o dßng ®iÖn mµ kim kh«ng ë vÞ trÝ sè kh«ng. V× thÕ khi ®o dßng kh«ng ®îc chÝnh x¸c. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn ta lµm thÕ nµo. 24.12. Khi nèi mét bãng ®Ìn vµo çc cùc cña b×nh ¾c quy, ®Ìn s¸ng. Hái khi ®ã dßng ®iÖn cã ch¹y qua b×nh ¾c quy kh«ng? T¹i sao? 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 24.13. Mét bãng ®Ìn m¾c trong m¹ch sÏ: A. S¸ng yÕu khi cã dßng ®iÖn. B. Kh«ng s¸ng khi dßng ®iÖn b×nh thêng. C. RÊt s¸ng khi cêng ®é dßng ®iÖn lín. D. S¸ng yÕu khi c¬ng ®é dßng ®iÖn yÕu. E. S¸ng mê khi ®iÖn tÝch dßng ®iÖn yÕu. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 24.14. §Ó ®o dßng ®iÖn qua vËt dÉn, ngêi ta m¾c: A. Ampe kÕ song song víi vËt dÉn. B. Ampe kÕ nèi tiÕp víi vËt dÉn. C. Ampe kÕ tríc víi nguån ®iÖn. D. Ampe kÕ sau víi vËt dÉn, nguån ®iÖn. E. Ampe kÕ tríc víi vËt dÉn, nguån ®iÖn. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 24.15. ®Ó ®o ®îc dßng ®iÖn trong kho¶ng 0,10 A ®Õn 2,20A ta nªn sö dông Ampe kÕ cã GH§ vµ §CNN nh sau: A. 3A - 0,2A. B. 3000mA - 10mA. C. 300mA - 2mA D. 4A - 1mA E. 3A - 5mA. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 24.16. Mét m¹ch ®iÖn gåm Am pe kÕ m¾c nèi tiÕp víi mét bãng ®Ìn cã cêng ®é ®Þnh møc 1,55A. §Ìn sÏ s¸ng võa khi : A. Am pe kÕ chØ 1,75A. B. Am pe kÕ chØ 0,75A. C. Am pe kÕ chØ 1,45A. 94 D. Am pe kÕ chØ 2,5A. E. Am pe kÕ chØ 3,5A. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 24.17. Dßng ®iÖn trong m¹ch cã cêng ®é lín, khi ®ã: A. T¸c dông tõ trªn nam ch©m ®iÖn cµng m¹nh. B. T¸c dông nhiÖt trªn bµn lµ, bÕp ®iÖn cµng m¹nh. C. T¸c dông sinh lý ®èi víi sinh vËt vµ con ngêi yÕu. D. Lîng ®ång b¸m ë thái than nèi cùc ©m nguån ®iªn cµng nhiÒu. E. Bãng ®Ìn m¾c trong m¹ch cµng s¸ng. Chän nhËn ®Þnh sai trong çc nhËn ®Þnh trªn. 24.18. Trong mét m¹ch ®iÖn cã hai ampe kÕ gièng nhau, mét ®Æt tríc nguån ®iÖn, mét ®Æt sau nguån. Khi ®ã : A. Sè chØ hai ampe lµ nh nhau. B. Sè chØ hai ampe kÕ kh«ng nh nhau. C. Ampe kÕ ®Çu cã sè chØ lín h¬n. D. Ampe kÕ sau cã sè chØ lín h¬n. E. Ampe nµo cã GH§ sè chØ lín. Chän nhËn ®Þnh sai trong çc nhËn ®Þnh trªn. 25. HiÖu ®iÖn thÕ vµ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu dông cô ®iÖn I. KiÕn thøc c¬ b¶n * Nguån ®iÖn t¹o ra sù nhiÔm ®iÖn kh¸c nhau ë hai cùc cña nã, do ®ã gi÷a hai cùc cña mçi nguån ®iÖn cã mét hiÖu ®iÖn thÕ. * §¬n vÞ ®o hiÖu ®iÖn thÕ lµ v«n (V). HiÖu ®iÖn thÕ ®îc ®o b»ng v«n kÕ. * Sè v«n kÕ ghi trªn mçi nguån ®iÖn lµ gi¸ trÞ cña hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai cùc cña nã khi cha m¾c vµo m¹ch. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 95 25.1. a. 500kV = 500.000V ; b. 220V = 0,220 kV c. 0,5V = 500mV ; 6kV = 6000V. 25.2. a. GH§ cña v«n kÕ lµ 10V ; §CNN cña v«n kÕ lµ 0,5V. c. Sè chia cña v«n kÕ khi kim n»m ë vÞ trÝ sè (1) lµ 1,5V d. Sè chia cña v«n kÕ khi kim n»m ë vÞ trÝ sè (2) lµ 7V 25.3. ta ®¸nh sè thø tù tõ trªn xuèng cña cét bªn ph¶i lÇn lît: 1,2,3,4. Khi ®ã ta cã: Pin trßn 1,5V - (3) ; Pin vu«ng 4,5V - (4). ¸c quy 12V - (2) ; Pin mÆt trêi - (1). 2. Bµi tËp n©ng cao 25.4. Trªn mét sè d©y ®iÖn cã ghi: 250V - 5A. Con sè ®ã cã ý nghÜa g×? 25.5. 1 Trong s¬ ®å sau ®©y v«n kÕ nµo m¾c ®óng. 2 25.6. Quan s¸t m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ. Cho biÕt (V1), (V2), (V3) cho biÕt ®iÒu g×? 1 A B 2 3 25.7. T¹i sao khi ®o hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu nguån ®iÖn ta ph¶i nèi cùc d¬ng cña nguån víi cùc d¬ng cña v«n kÕ vµ cùc ©m theocùc ©m cña nguån? NÕu nèi sai cã hiÖn tîng g× xÈy ra? 96 25.8. M¹ng ®iÖn trong nhµ em hiÖn nay ®ang sö dông lµ bao nhiªu? Cã thÓ m¾c bãng ®Ìn 110V 40W vµ m¹ng ®iÖn ®ã ®îc kh«ng? T¹i sao? 25.9. Mét v«n kÕ bÞ lÖch kim, khi cha ®o hiÖu ®iÖn thÕ mµ kim kh«ng ë vÞ trÝ sè kh«ng. V× thÕ khi ®o hiÖu ®iÖn thÕ kh«ng ®îc chÝnh x¸c. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn ta lµm thÕ nµo? 25.10. Trªn çc viªn pin con thá ngêi ta ®Ò 1,5V con sè ®ã cã ý nghÜa g×?. Em h·y dïng v«n kÕ ®o hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai cùc cña viªn pin vµ rót ra nhËn xÐt. 2. Bµi tËp tr¾c nghiÖm 25.11. Trong s¬ ®å sau sè chØ cña v«n kÕ v«n kÕ chÝnh lµ: A. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai cùc cña nguån ®iÖn. - + B. HiÖu ®iÖn thÕ cña nguån ®iÖn trong m¹ch. C. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu bãng ®Ìn. D. HiÖu ®iÖn thÕ cña dßng ®iÖn trong m¹ch. E. HiÖu ®iÖn thÕ toµn bé m¹ch ®iÖn. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 25.12. Khi kho¸ K më v«n kÕ chØ: A. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai cùc cña nguån ®iÖn. - + B. HiÖu ®iÖn thÕ cña nguån ®iÖn trong m¹ch. C. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu bãng ®Ìn. K D. HiÖu ®iÖn thÕ cña dßng ®iÖn trong m¹ch. E. HiÖu ®iÖn thÕ toµn bé m¹ch ®iÖn. Chän c©u ®óng trong çc c©u trªn. 25.13. Nh×n vµo m¹ch ®iÖn bªn ta biÕt: A. V«n kÕ (1) chØ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu bãng §1. B. V«n kÕ (1) chØ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu hai bãng. 97 C. V«n kÕ bãng §2. D. V«n kÕ bãng §1. E. V«n kÕ bãng §1 §2. NhËn ®Þnh nµo 25.14. A. V1 1 2 §2 (2) chØ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu (2) chØ hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu hai §1 ®óng trong çc nhËn ®Þnh trªn. Cho m¹ch ®iÖn sau, khi ®ã: chØ hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu 1 B. V2 (2) chØ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu nguån ®iÖn. §2 chØ hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu bãng §1. §1 C. V2 chØ hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu m¹ch ®iÖn. D. V2 chØ hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu m¹ch ®iÖn. 2 E. V1 chØ hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu bãng §2. NhËn ®Þnh nµo ®óng trong çc nhËn ®Þnh trªn. 25.15. Cho m¹ch ®iÖn bªn, biÕt hai bãng ®Ìn cïng lo¹i khi ta biÕt: A. K ®ãng sè chØ V1 lu«n lu«n lín h¬n sè chØ V2. B. K ®ãng sè chØ V2 lu«n lu«n lín h¬n sè chØ V1. C. K më sè chØ V2 lu«n lu«n lín h¬n sè chØ V1. 1 §2 D. K ®ãng hay më sè chØ V1 lu«n lín h¬n sè chØ V2. §1 E. K ®ãng hay më sè chØ V1 lu«n kh«ng thay ®æi. NhËn ®Þnh nµo ®óng nhÊt trong çc nhËn ®Þnh trªn. 2 25.16. HiÖu ®iÖn thÕ lu«n tån t¹i ë: A. Hai ®Çu b×nh ¾c quy. B. ë hai ®Çu viªn pin. C. ë hai ®Çu vËt dÉn. D. ë hai ®Çu ®o¹n m¹ch. E. ë hai ®Çu §inam«. NhËn ®Þnh nµo ®óng nhÊt trong çc trªn. 98 nhËn ®Þnh 26. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu dông cô ®iÖn I. KiÕn thøc c¬ b¶n * HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu bãng ®Ìn t¹o ra dßng ®iÖn ch¹y qua bãng ®Ìn ®ã. * HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu bãng ®Ìn cµng lín th× dßng ®iÖn ch¹y qua bãng ®Ìn cã cêng ®é dßng ®iÖn çng lín. * Sè v«n ghi trªn mçi dông cô ®iÖn cho biÕt hiÖu ®iÖn thÕ ®Þnh møc ®Ó dông cô ®ã ho¹t ®éng b×nh thêng. II. Çc bµi tËp c¬ b¶n 1. Híng dÉn çc bµi tËp gi¸o khoa 26.1. Çc trêng hîp cã hiÖu ®iÖn thÕ kh¸c 0 lµ a, c vµ d. 26.2. a. Ghi dÊu (+) vµ chèt nèi cùc d¬ng cña nguån. b. - S¬ ®å a: V«n kÕ ®o hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai cùc ®Ó hë cña nguån ®iÖn . - S¬ ®å b: v«n kÕ ®o hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hµi bãng ®Ìn - S¬ ®å c. v«n kÕ ®o hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai cùc cña nguån trong m¹ch ®iÖn kÝn. ; S¬ ®å d: gièng s¬ ®å a. 26.3. trong s¬ ®å d: v«n kÕ cã sè chØ b»ng 0. 2. Bµi tËp n©ng cao A 26.4. Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ: a. Hái v«n kÕ nµo chØ hiÖu ®iÖn thÕ lín h¬n? 220V 1 2 b. Khi m¹ch bÞ ®øt t¹i A. Hái sè çc v«n kÕ cã chØ bao nhiªu? 26.5. Trong m¹ch ®iÖn h×nh bªn v«n kÕ nµo chØ hiÖu ®iÖn thÕ lín 1 2 99 h¬n? 26.6. Hai bãng ®Ìn gièng hÖt nhau. K ®îc m¾c vµo m¹ng ®iÖn thµnh phè. a. Khi kho¸ K ®ãng cêng ®é dßng ®iÖn §1 220V §2 ch¹y qua bãng ®Ìn nµo lín h¬n? b. Më kho¸ K cêng ®é dßng ®iÖn qua çc bãng thay ®æi thÕ nµo. 26.7. So s¸nh hiÖu ®iÖn thÕ qua çc bãng ®Ìn trong m¹ch ®iÖn bªn. §1 §2 §3 26.8. H·y so s¸nh sè chØ cña 1 hai v«n kÕ trong m¹ch ®iÖn bªn. BiÕt çc bãng ®Ìn gièng nhau. 2 26.9. H·y so s¸nh hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu çc bãng trong m¹ch ®iÖn . BiÕt çc bãng ®Ìn gièng nhau. 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm. 26.10. Ba bãng cïng lo¹i 3V - 2W ®Ìn m¾c nèi tiÕp. BiÕt çc bãng s¸ng b×nh thêng (h×nh bªn). Khi ®ã hiÖu ®iªn. thÕ cña toµn m¹ch cã gi¸ trÞ: A. 7,5V. ; B. 6V. B. 9V. ; D. 6,5V ; E. 12V. Chän c©u tr¶ lêi ®óng. 26.11. Khi çc dông cô dïng ®iÖn m¾c nèi tiÕp, khi ®ã: A. Cêng ®é dßng ®iÖn qua çc dông cô kh«ng nh nhau. 100 B. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu çc dông cô nh nhau. C. Dßng ®iÖn ®i qua vµ hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu mçi dông cô nh nhau. D. Cêng ®é dßng ®iÖn qua çc dông cô lµ gièng nhau. E. HiÖu ®iÖn thÕ nh nhau, dßng ®iÖn kh«ng nh nhau. Chän c©u tr¶ lêi ®óng. 26.12. Hai bãng ®Ìn cïng lo¹i m¾c nèi tiÕp vµo nguån ®iÖn 9V, çc bãng s¸ng b×nh thêng. Khi ®ã: A. HiÖu ®iÖn thÕ ®Þnh møc cña chóng ®Òu lµ 9V. B. HiÖu ®iÖn thÕ ®Þnh møc cña chóng b»ng 4,5V. C. HiÖu ®iÖn thÕ ®Þnh møc cña chóng lµ 3V vµ 6V. D. HiÖu ®iÖn thÕ ®Þnh møc cña chóng lµ 6V vµ 3V. E. HiÖu ®iÖn thÕ ®Þnh møc cña chóng lµ 7V vµ 2V. Chän c©u tr¶lêi ®óng. 26.13. H·y so s¸nh hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu çc bãng trong m¹ch N P ®iÖn . M Q BiÕt çc bãng ®Ìn gièng nhau lo¹i 6V- 3W, çc bãng s¸ng b×nh thêng. Khi ®ã: A. UMN = UNP = UPQ = 6V B. UMN = UNP = UPQ = 9V C. UMN = UNP = UPQ = 12V D. UMN = UNP = UPQ = 3V E. UMN = UNP = UPQ = 7,5V Chän c©u ®óng. 26.14. Cã mét sè nguån ®iÖn lo¹i: 6V, 9V, 12V, 16V vµ hai bãng ®Ìn lo¹i 6V - 3W. §Ó çc ®Ìn s¸ng b×nh thêng th× ph¶i: A. Hai bãng nèi tiÕp víi nguån ®iÖn 9V. B. Hai bãng nèi tiÕp víi nguån ®iÖn 6V. C. Hai bãng song song víi nguån ®iÖn 9V. D. Hai bãng song song víi nguån ®iÖn 12V. 101 E. Hai bãng nèi tiÕp víi nguån ®iÖn 12V. Chän ph¬ng ¸n ®óng trong çc ph¬ng ¸n trªn. 26.15. Hai bãng ®Ìn kh¸c lo¹i, khi m¾c nèi tiÕp víi mét nguån ®iÖn. Khi ®ã: A. Mét s¸ng b×nh thêng, mét kh«ng b×nh thêng. B. Hai bãng m¾c trong m¹ch ®Òu s¸ng b×nh thêng. C. Cêng ®é dßng nh nhau nªn chóng s¸ng b×nh thêng. D. NÕu nguån ®iÖn ®ñ hiÖu ®iÖn thÕ chóng s¸ng b×nh thêng. E. B vµ C ®óng. Chän nhËn ®Þnh ®óng trong çc nhËn ®Þnh trªn. 27. Tæng kÕt ch¬ng 3 : §iÖn häc I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Sù nhiÔm ®iÖn do cä x¸t, hai lo¹i ®iÖn tÝch  Cã thÓ lµm nhiÔm ®iÖn nhiÒu vËt b»ng çch cä x¸t.  Mét vËt nhiÔm ®iÖn cã kh¶ n¨ng hót çc vËt kh¸c.  Çc vËt nhiÔm ®iÖn cïng lo¹i ®Èy nhau, kh¸c lo¹i hót nhau.  Mét vËt nhiÔm ®iÖn ©m nÕu nhËn thªm ªlectron, nhiÔm ®iÖn d¬ng nÕu mÊt bít ªlectr«n. 2. Dßng ®iÖn, nguån ®iÖn  Dßng ®iÖn lµ dßng chuyÓn dêi cã híng cña çc ®iÖn tÝch.  Mçi nguån ®iÖn ®Òu cã hai cùc. 3. ChÊt dÉn ®iÖn vµ chÊt çch ®iÖn - Dßng ®iÖn trong kim lo¹i  ChÊt dÉn ®iÖn lµ chÊt cho dßng ®iÖn ®i qua. ChÊt çch ®iÖnlµ chÊt kh«ng cho dßng ®iÖn ®i qua.  Dßng ®iÖn trong kim lo¹i lµ dßng cña çc ªlectron tù do dÞch chuyÓn cã híng. 4. S¬ ®å m¹ch ®iÖn - chiÒu dßng ®iÖn  M¹ch ®iÖn cã thÓ m« t¶ b»ng s¬ ®å vµ tõ s¬ ®å m¹ch ®iÖn cãthÓ l¾p thªm m¹ch ®iÖn t¬ng øng. 102  ChiÒu dßng ®iÖn lµ chiÒu tõ cùc d¬ng qua d©y dÉn vµ çc thiÕt bÞ ®iÖn tíi cùc ©m cña nguån ®iÖn. 5. Çc t¸c dông cña dßng ®iÖn  Dßng ®iÖn ®i qua mét vËt dÉn th«ng thêng, ®Òu lµm cho vËt dÉn nãng lªn. NÕu vËt dÉn nãng lªn tíi nhiÖt ®é cao th× ph¸t s¸ng.  Dßng ®iÖn cã t¸c dông tõ v× nã cã thÓ lµm quay nam ch©m.  Dßng ®iÖn cã t¸c dông ho¸ häc.  Dßng ®iÖn cã t¸c dông sinh lý khi ®i qua c¬ thÓ ngêi vµ çc ®éng vËt, 6. Cêng ®é dßng ®iÖn vµ hiÖu ®iÖn thÕ  Dßng ®iÖn cµng m¹nh th× cêng ®é dßng ®iÖn cµng lín.  Ngêi ta ®o cêng ®é dßng ®iÖn b»ng Ampe kÕ §«n vÞ cêng ®é dßng ®iÖn lµ ampe ( A).  Nguån ®iÖn t¹o ra sù nhiÔm ®iÖn kh¸c nhau ë hai cùc cña nã, do ®ã gi÷a hai cùc cña mçi nguån ®iÖn ®Òu cã mét hiÖu ®iÖn thÕ.  HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu vËt dÉn t¹o ra dßng ®iÖn ch¹y trong nã. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu bãng ®Ìn cµng lín th× dßng ®iÖn ch¹y qua nã cã cêng ®é cµng lín.  Ngêi ta ®o hiÖu ®iÖn thÕ b»ng V«n kÕ. §¬n vÞ cña hiÖu ®iÖn thÕ lµ von (V). II. Bµi tËp c¬ b¶n 27.1. T¹i sao khi cä x¸t çc thanh nhùa vµo len d¹ hoÆc lôa th× thanh nhùa bÞ nhiÔm ®iÖn, cßn khi cä x¸t thanh kim lo¹i vµo lôa th× nã kh«ng bÞ nhiÔm ®iÖn. 27.2. Trªn hai sîi t¬ kh« ngêi ta treo hai qu¶ cÇu kim lo¹i tiÕp xóc nhau. Sau khi truyÒn cho mét trong hai qu¶ mét lîng ®iÖn tÝch nµo ®ã. Hái hiÖn têng g× sÏ xÈy ra? 27.3. HiÖn tîng g× sÏ xÈy ra hai qu¶ cÇu trong bµi 27.2 ®ang ®Èy nhau çch mét kho¶ng nµo ®ã, nÕu mét trong trong hai qu¶ bÞ phãng hÕt ®iÖn? 103 27.4. Trong m¹ch ®iÖn gåm nguån ®iÖn vµ çc thiÕt bÞ tiªu thô ®iÖn. Khi cã dßng ®iÖn trong m¹ch, nguån ®iÖn chÞu t¸c dông nhiÖt kh«ng? 27.5. Nh÷ng vËt sau ®©y vËt nµo lµ vËt dÉn ®iÖn,vËt çch ®iªn? a. D©y kÏm. b. D©y cao su. c. Thanh gç d. MiÕng gang. e. miÕng nhùa. g. cèc níc muèi. 27.6. §Ó lµm kªu chu«ng ®iÖn, ngêi ta lîi dông t¸c dông nµo cña dßng ®iÖn? 27.7. §èi víi d©y dÉn ®iÖn th× t¸c dông nhiÖt cã lîi hay cã h¹i? 27.8. Khi dßng ®iÖn ch¹y qua b×nh ph©n nã cã g©y ra t¸c dông nhiÖt kh«ng? 27.9. Ph¶i m¾c am pe kÕ vµ v«n kÕ nh thÕ nµo ®Ó ®o hiÖu ®iÖn thÕ vµ dßng ®iÖn qua vËt dÉn? 27.10. Chän c©u sai trong çc nhËn ®Þnh sau: A. Mçi nguyªn tö cã çc ªlectron nªn lu«n bÞ nhiÔm ®iÖn. B. Khi trung hßa khi: ®iÖn tÝch ©m b»ng ®iÖn tÝch d¬ng. C. Khi nguyªn tö mÊt bít ªlectron nã bÞ nhiÔm ®iÖn. D. Khi nguyªn tö nhËn thªm ªlectron nã bÞ nhiÔm ®iÖn. E. TÊt c¶ çc nguyªn tö ®Òu cã kh¶ n¨ng nhiÔm ®iÖn. 27.11. Chän c©u sai trong çc nhËn ®Þnh sau: A. Dßng ®iÖn lµ dßng chuyÓn dêi cã híng cña çc ®iÖn tÝch. B. Trong kim lo¹i dßng ®iÖn lµ dßng chuyÓn dêi cã híng cña çc ®iÖn tÝch ©m. C. Khi cã hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu vËt dÉn, khi ®ã cã dßng ®iÖn qua vËt dÉn. D. Cêng ®é dßng ®iÖn nh nhau, khi ®i qua çc vËt dÉn m¾c nèi tiÕp trong m¹ch. E. Khi hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu vËt dÉn cµng lín, dßng ®iÖn qua nâ cµng lín. 27.12. Dßng ®iÖn sÏ ch¹y qua vËt dÉn khi: A. Hai ®Çu vËt dÉn cã mét hiÖu ®iÖn thÕ. B. VËt dÉn ®îc nèi víi nguån ®iÖn. 104 C. VËt dÉn ph¶i ®îc nèi tiÕp víi nguån ®iÖn. D. Hai ®Çu vËt dÉn ph¶i cã hiÖu ®iÖn thÕ thÝch hîp. E. VËt dÉn chôi t¸c dông tõ vµ t¸c dông ho¸ häc. Chän nhËn ®Þnh ®óng. 27.13. M¹ch ®iÖn bªn lµ m¹ch gåm: A. Ba bãng m¾c nèi tiÕp. §1 §2 §3 B. §Ìn §1 nèi tiÕp §2 song C. §Ìn §2 nèi tiÕp §3 song D. §Ìn §1 song song §2 nèi E. Ba ®Ìn cïng m¾c song Chän nhËn ®Þnh ®óng. song §3 song §1 tiÕp §3 song. 27.14. M¹ch ®iÖn bªn lµ m¹ch gåm: A. Ba bãng m¾c nèi tiÕp. B. §Ìn §1 nèi tiÕp §2 song song §3 §2 §1 §3 C. §Ìn §2 nèi tiÕp §3 song song §1 D. Ba ®Ìn cïng m¾c song song. E. §Ìn §1 song song §2 nèi tiÕp §3 Chän nhËn ®Þnh ®óng. 27.15. M¹ch ®iÖn bªn gåm çc bãng lo¹i 3V, m¾c vµo nguån 9V. Khi ®ã: A. Ba bãng s¸ng b×nh thêng. B. §Ìn §1 vµ §2 s¸ng §3 tèi C. Ba s¸ng kh«ng b×nh thêng. §1 §2 §3 D. §Ìn §1 vµ §2 tèi §3 s¸ng E. Ba bãng ®Òu kh«ng s¸ng. Chän nhËn ®Þnh ®óng. III. Híng dÉn vµ §¸p sè 17.5. C©u b vµ c©u c ®óng. 17.6. C©u b ®óng. 17.7. Sù nãng lªn vµ sù nhiÔm ®iÖn lµ hai hiÖn tîng kh«ng liªn quan g× víi nhau. Sù nhiÔm ®iÖn cña ®òa thuû tinh do qu¸ tr×nh trao vµ nhËn elÐctron gi÷a lôa vµ ®òa thuû tinh. 105 17.8. Khi çnh qu¹t ho¹t ®éng nã cä x¸t liªn tôc víi kh«ng khÝ vµ nã bÞ nhÔm ®iÖn vµ nã hót çc h¹t bôi nªn bôi b¸m vµo. 17.9. Ta chØ cÇn ®a ngãn tay l¹i gÇn çc m¶nh giÊy, nÕu m¶nh nµo bÞ hót vÒ phÝa tay chøng tá nã bÞ nhiÔm ®iÖn. 17.10. Khi lau kÝnh, mµn h×nh Tivi vµo nh÷ng ngµy hanh kh«, v« t×nh ta ®· lµm cho chóng bÞ nhiÔm ®iÖn vµ chóng cã thÓ hót bôi nhiÒu h¬n. 17.11. Khi hai qu¶ cÇu bÊc treo gÇn nhau chóng hót nhau, khi ®ã çc d©y treo lÖch khái vÞ trÝ c©n b»ng. 17.12. §Ó t¸ch çc trang s¸ch mét çch ®Ï dµng ngêi ta cho cuèn s¸ch nhiÔm ®iÖn. Khi ®ã çc trang s¸ch ®Èy nhau xoÌ ra sau ®ã ta sÊy kh« s¸ch ta sÏ më nã dÔ dµng. 17.13. §a çc vËt nhÑ nh mÉu giÊy, l«ng chim l¹i gÇn nÕu bÞ hót th× ta biÕt vËt ®ã bÞ nhiÔm ®iÖn. 17.14. Trong çc ph©n xëng dÖt may thêng cã nhiÒu bôi b«ng bay l¬ l÷ng g©y « nhiÔm kh«ng khÝ, ¶nh hëng søc khoÎ c«ng nh©n. Nh÷ng tÊm kim lo¹i nhiÔm ®iÖn hót çc bôi b«ng thùc hiÖn nhiÖm vô “ thu gom” vµ lµm s¹ch kh«ng khÝ trong ph©n xëng. C©u A 17.1 5 17.1 6 17.1 7 B C x D E x x C©u A 17.1 8 17.1 x 9 17.2 0 B C x D E x 18.5. Khi mét vËt nhiÔm ®iÖn th× cã thÓ cho hoÆc nhËn thªm çc electron nªn khèi lîng cña nã thay ®æi. Nhng v× khèi lîng cña çc electron rÊt nhá so víi khèi lîng cña vËt nªn ta coi nh khèi läng cña vËt kh«ng ®æi. 18.6. H×nh a. §¸nh dÊu (+) hoÆc cïng ®¸nh dÊu (-) cho c¶ hai. H×nh b. §¸nh dÊu ngîc nhau cho 2 qu¶ cÇu. 18.7. Ta biÕt r»ng mét vËt nhiÔm ®iÖn ©m th× vËt ®ã thõa mét sè electron. Khi cho vËt nµy tiÕp xóc 106 víi vËt kh«ng nhiÔm ®iÖn th× mét sè electron ë vËt nhiÔm ®iÖn di chuyÓn sang vËt kh«ng nhiÔm ®iÖn khi c©n b»ng ®iÖn tÝch xÈy ra th× c¶ hai vËt ®Òuthõa electron nªn c¶ hai ®Òu bÞ nhiÔm ®iÖn ©m. VËy nhËn ®Þnh trªn hoµn toµn chÝnh x¸c. 18.8. Khi qu¶ cÇu C tÝch ®iÖn d¬ng nã t¸c dông lùc lªn qu¶ c©u A vµ B. Ta thÊy qu¶ cÇu B tÝch ®iÖn ©m. Qu¶ cÊu A cã thÓ tÝch ®iÖn ©m còng cã thÓ tÝch ®iÖn d¬ng. NÕu A d¬ng chøng tá lùc cña C hót B lín h¬n A hót B. NÕu A mang ®iÖn ©m khi ®ã lùc hót cña C ®èi víi A lín h¬n lùc ®Èy cña B ®èi víi A. 18.9. Khi lµm thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm tra çc vËt nhiÔm ®iÖn ®a sè lµ çc vËt mang ®iÖn tÝch nhá nªn lùc hót hoÆc ®Èy gi÷a chóng rÊt nhá. Ngêi ta sö dông qu¶ cÇu bÊc nhá, nhÑ nh»m kiÓm tra vËt nhiÔm ®iÖn mét çch chÝnh x¸c h¬n. C©u A B C D E C©u A B C D E 18.1 x 18.1 x 0 3 18.1 x 18.1 x 1 4 18.1 x 18.1 x 2 5 19.4. Çc thiÕt bÞ dïng pin nh ra®i«, ®ång hå treo têng ... ngêi ta ®· quy ®Þnh s½n chiÒu mµ dßng ®iÖn di chuyÓn ®Ó nã ho¹t ®éng. Nªn khi ta l¾p pin vµo cÇn ph¶i kiÓm tra xem ®· ®óng chiÒu hay cha. 19.5. §Ó thuËn tiÖn cho viÖc sö dông còng nh tr¸nh cång kÒnh cho çc thiÕt bÞ ®iÖn, ngêi ta sö dông çc nguån ®iÖn thÝch hîp ®Ó khi l¾p vµo t¹o thÈm mü cho s¶n phÈm. 19.6. NÕu nèi t¾t çc cùc cña nguån ®iÖn th× sÏ lµm cho nguån ®iÖnphãng ®iÖn vµ nhanh chãng hÕt ®iÖn. 19.7. Trªn bÒ mÆt ¾c quy ngoµi çc cäc ®Ó ®a dßng ®iÖn vµo hoÆc ra th× ngßi ta thßng lµm n¾p b»ng nhùa ®Ó çch ®iÖn. NÕu ta ®Ó bÒ mÆt cña ¾c quy bÈn, cã thÓ trong çc chÊt gi©y bÈn ®ã cã çc chÊt dÉn ®iÖn nh vËy v« t×nh ta ®· ®a dßng ®iÖn ra 107 ngoµi mét çch v« Ých, lµm cho ¾c quy nhanh hÕt ®iÖn. 19.8. Khi xe chë “tÐc” x¨ng dÇu do qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng cã sù cä x¸t gi÷a xe vµ kh«ng khÝ, cä x¸t gi÷a x¨ng dÇu víi thïng chøa lµm cho xe vµ çc vËt trªn xe nhiÔm ®iÖn. Nh vËy dÔ cã hiÖn tîng phãng ®iÖn gi÷a thïng xe vµ lèp, dÔ g©y nguy c¬ ch¸y. Do ®ã ®Ó ®Ò phßng ch¸y næ ngêi ta ph¶i nèi xe víi mÆt ®Êt. 19.9. Kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc çc cùc cña nguån ®iÖn b»ng çc dông cô trªn. Muèn x¸c ®Þnh ta cÇn biÕt ®îc chiÒu cña dßng ®iÖn trong m¹ch. Víi çc dông cô trªn kh«ng cho phÐp chóng ta x¸c ®Þnh ®îc chiÒu cña dßng ®iÖn. C©u A B C D E C©u A B C D E 19.1 x 19.1 x 0 3 19.1 x 19.1 x 1 4 19.1 x 19.1 x 2 5 20.5. - ChÊt dÉn ®iÖn: çc kim lo¹i nh: B¹c, ®«ng, vµng, nh«m, s¾t, thuû ng©n, than ch× çc dung dÞch axÝt, kiÒm, muèi, níc thêng dïng... - Çc chÊt çch ®iÖn ë ®iÒu kiÖn thêng: níc nguyªn chÊt, kh«ng khÝ gç kh«, nhùa, cao su, mª ca, thuû tinh... 20.6. Lý luËn trªn kh«ng chÝnh x¸c: v× dßng ®iÖn lµ dßng chuyÓn dêi cã híng cña çc electron trong vËt, mµ nhiÔm ®iÖn chØ lµ sù nhËn hay nhêng çc electron tõ vËt nµy sang vËt kh¸c. VÝ dô: chiÕc thíc nhùa lµ vËt rÊt dÔ lµm nhiÔm ®iÖn nhng nã l¹i lµ vËt çch ®iÖn rÊt tèt. 20.7. Trong qu¸ tr×nh söa ch÷a cã nhiÒu lóc s¬ ý ®Ó çc bé phËn cña c¬ thÓ ch¹m vµo çc chi tiÕt ®ang cã dßng ®iÖn ch¹y qua rÊt nguy hiÓm. §Ó cho dßng ®iÖn kh«ng truyÒn qua c¬ thÓ th× nguêi thî ®iÖn ph¶i ngåi trªn ghÕ çch ®iÖn hoÆc ®i dµy, dÐp çch ®iÖn. 108 20.8. Gç kh« lµ chÊt çch ®iÖn rÊt tèt, nhng trong thÝ nghiÖm b¹n häc sinh nµy v« t×nh quªn r»ng ruét bót ch× lµ mét thái than dÉn ®iÖn rÊt tèt. Nªn khi võa ch¹m tay vµo ®Çu kia cña bót ch× th× bÞ ®iÖn giËt. 20.9. Sîi chØ t¬ lµ mét chÊt çch ®iÖn rÊt rèt, v× thÕ çc ®iÖn tÝc trªn vËt nhiÔm ®iÖn kh«ng truyÒn ®îc sang vËt kh¸c. 20.10. C¶ hai chÊt çch ®iÖn hay dÉn ®iÖn ®Òu quan träng nh nhau. Thö nghÜ r»ng gi¶ sö trong çc d©y quÊn cña çc ®éng c¬ ®ang ho¹t ®éng do mét nguyªn nh©n nµo ®ã mµ çc chÊt çch ®iÖn mÊt t¸c dông çch ®iÖn th× lËp tøc m¸y háng. ®iÒu ®ã rÊt nghiªm träng nã kh«ng nh÷ng ¶nh hëng ®Õn c«ng viÖc mµ cßn g©y ra nguy hiÓm cho nh÷ng ngêi ®iÒu khiÓn. C©u A 20.1 1 20.1 2 20.1 x 3 B C x D E x 21.5. S¬ C©u A 20.1 4 20.1 5 20.1 6 B ®å C D E x x x ®Ìn pin: K 1.5. a. Khi k më bãng §1 s¸ng, bãng §2 tèi. 21.7. Ta cã thÓ m¾c theo çc s¬ ®å sau: + + Nguån Nguån 21.8. a. K1 ®ãng, ng¾t K3. b. K3 ®ãng, ng¾t K1 c. Ng¾t K2, K1 vµ K2 ®Òu ®ãng. 21.9.a. §Ìn §1 s¸ng, ®Ìn §2 vµ §3 t¾t. 109 Nguån b. C¶ 3 ®Ìn s¸ng. 21.10. Khi k1 ®ãng cã dßng ®iÖn ch¹y qua nguån, ®Ìn §1 s¸ng. C©u A 21.1 1 21.1 2 21.1 3 B x x C D E C©u A x 21.1 4 21.1 5 21.1 6 B C x D E x x 22.4. T¸c dông nhiÖt cã h¹i trong çc dông cô: - M¸y b¬m níc. - M¸y æn ¸p. 22.5. Khi dßng ®iÖn ch¹y qua çc vËt dÉn ®Òu lµm cho vËt dÉn nãng lªn vµ to¶ nhiÖt. Víi çc d©y dÉn cña m¹ng ®iÖn nhiÖm vô chÝnh cña nã lµ dÉn ®iÖn, nÕu bÞ nãng lªn cã thÓ lµm tæn h¹i ®Õn tuæi thä cña d©y, mÆt kh¸c nã cßn lµm cho nhiÖt ®é cña m«i trêng t¨ng lªn g©y ¶nh hëng cho m«i sinh. 22.6. CÇu ch× lµ mét ®o¹n d©ydÉn m¾c nèi tiÕp víi m¹ch ®iÖn, çc ®o¹n d©y ch× nµy cã tiÕt diÖn kh¸c nhau vµ ®îc tÝnh to¸n tríc sao cho nã chÞu ®îc dßng ®iÖn theo yªu cÇu sö dông. NÕu qu¸ giíi h¹n ®ã d©y ch× sÏ bÞ nãng ch¶y lµ d©y bÞ døt ng¾t lµm m¹ck ®iÖn 22.7. R¬le nhiÖt cña bµn lµ lµ mét b¨ng kÐp, khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua b¨ng kÐp nãng lªn vµ hai tÊm kim lo¹i kh¸c nhau vµ gi·n në v× nhiÖt kh¸c nhau lµm cho b¨ng kÐp cong lªn. Khi nhiÖt ®é ®¹t ®Ôn møc nµo ®ã b¨ng kÐp nhÊc khái tiÕp ®iÓm cña r¬le”lµm ng¾t m¹ch ®iÖn. 22.8. Khi do mét nguyªn nh©n nµo ®ã çc d©y dÉn ®iÖn chËp vµo nhau, dßng ®iÖn t¨ng lªn vµ to¶ ra mét nhiÖt lîng lín g©y ho¶ ho¹n. §Ó ®Ò phßng ngêi ta ph¶i m¾c çc d©y dÉn xa nhau vµ ®óng theo çc yªu cÇu kü thuËt vµ ph¶i kiÓm tra thêng xuyªn. Ngoµi ra çc m¹ng ®iÖn trong gia ®×nh ph¶i ®îc g¾n víi cÇu ch× hoÆc apt«mat ®óng tiªu chuÈn vµo m¹ch ®Ó c¾t ®iÖn khi qu¸ t¶i. 110 22.9. Pin míi l¾p pin míi cã kh¶ n¨ng cung cÊp dßng ®iÖn m¹nh h¬n khi pin ®· sö dông l©u ngµy. V× thÕ t¸c dông nhiÖt vµ ph¸t s¸ng cña dßng ®iÖn khi pin m¹nh tèt h¬n khi pin yÕu. 22.10. NhËn ®Þnh trªn sai. Khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua çc vËt dÉn ®Òu g©y ra t¸c dông nhiÖt. Nhng nhiÖt ®é cña vËt cha cao hoÆc cha ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t s¸ng vËt dÉn. C©u A B C D E C©u A B C D E 22.1 x 22.1 x 1 4 22.1 x 22.1 x 2 5 22.1 x 22.1 x 3 6 23.5. a. Khi nèi hai thái than A,B víi nguån th× trong m¹ch xuÊt hiÖn dßng ®iÖn v× dung dÞch muèi dÉn ®iÖn. b. Sau mét thêi gian ta thÊy b¹c b¸m vµo mét trong hai cùc than A hoÆc B ®ång thêi ta thÊy b×nh ®iÖn ph©n sñi bät vµ nãng lªn. c. Cùc B lµ cùc d¬ng. 23.6. Bé phËn chÝnh cña cÇn cÈu ®iÖn chÝnh lµ mét nam ch©m ®iÖn. Khi cã dßng ®iÖn ®i qua lâi s¸t cña nam ch©m ®iÖn bÞ nhiÔm tõ tÝnh cã thÓ hót çc vËt lµm b»ng s¾t nh c«ngtaine ®Ó chøa hµng, sau ®ã bé phËn têi chØ viÖc n©ng vËt lªn vµ bèc dì theo nhu cÇu. S¬ ®å ®¬n gi·n cña cÇn cÈu ®iÖn: M¸y têi Çp Nam ch©m ®iÖn Hµng 23.7. Khi s÷a ch÷a ®iÖn nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p ®óng ®¾n rÊt nguy hiÓm cã thÓ dÉn ®Õn chÕt ngêi do ®iÖn 111 giËt. §Ó xóc trùc bäc çch Tèt nhÊt ch÷a. tr¸nh ®iÖn giËt cÇn ph¶i tr¸nh kh«ng tiÕp tiÕp víi ®iÖn, çc dông cô s÷a ch÷a ph¶i ®iÖn chæ tay cÇm vµ lu«n ®îc gi÷ kh« r¸o. khi s÷a ch÷a nªn c¾t ®iÖn tríc khi söa 23.8. T¸c dông sinh lý cña dßng ®iÖn cã h¹i hay cã lîi tuú thuéc vµo dßng ®iÖn m¹nh hay yÕu. NÕu dßng ®iÖn m¹nh th× rÊt nguy hiÓm, nhng nÕu dßng ®iÖn yÕu vµ ®îc tÝnh to¸n phï hîp, nã sÏ kÝch thÝch çc c¬ vµ çc trung khu thÇn kinh ho¹t ®éng. d©y dÉn 23.9. B×nh thêng kim la bµn lu«n chØ híng B¾c Nam, khi nã ®Æt c¹nh d©y dÉn cã Kim la bµn dßng ®iÖn sÏ lµm cho kim la bµn quay. §Ó nhËn thÊy ®iÒu ®ã ta cã thÓ BiÕn trë B C trÝ thÝ Nguån nghiÖm nh h×nh bªn. C©u A 23.1 0 23.1 1 23.1 2 bè D E C©u A x 23.1 3 x 23.1 4 x 23.1 5 B C D E x x x 24.5.Cã thÓ ghÐp theo ph¬ng ¸n sau: a - (4) ; b - (1) ; c - (3) ; d - (1). 24.6. Kh«ng ®óng, v× Ampe kÕ ®o cêng ®é dßng ®iÖn nªn ph¶i m¾c nèi tiÕp víi çc bãng ®Ìn. 24.7. Ta cã thÓ m¾c theo s¬ ®å sau: + - 24.8. Ta cã thÓ m¾c thªm çc Ampe kÕ nh sau: 112 Nguån 24.9. Ta cã thÓ m¾c thªm çc Ampe kÕ nh sau: 24.10. a. §iÒn dÊu nh h×nh b. NÕu m¾c Ampe kÕ ngîc cùc ta kh«ng + thÓ ®o ®îc dßng mµ cßn cã thÓ lµm + dông - vÏ. + ch¸y cô. 24.11. BÊt cø dông cô ®o çc ®¹i lîng vËt lý nµo tríc khi ®o ta ph¶i xem çc vËt chØ thÞ cña nã ®· ®óng v¹ch sè “0” hay cha. NÕu cha ®óng ta ph¶i ®iÒu chØnh ®Ó quy “ 0” . §èi víi Ampe kÕ ta tiÕn hµnh lÊy “ Tuèc- vÝt” xoay ®inh èc gÇn trôc quay cña kim vÒ sè “0” råi sau ®ã míi tiÕn hµnh ®o. 24.12. Khi ®Ìn s¸ng chøng tá trong m¹ch cã dßng ®iÖn vµ m¹ch kÝn v× thÕ dßng ®iÖn trong m¹ch ch¹y qua çc vËt dÉn cã trong m¹ch. B¶n th©n nguån ®iÖn còng lµ vËt dÉn vµ v× thÕ cã dßng ch¹y qua nã. C©u A 24.1 3 24.1 4 24.1 5 B C x D E x x C©u A 24.1 6 24.1 7 24.1 x 8 B C x D E x 25.4. Çc con sè trªn d©y chØ hiÖu ®iÖn thÕ vµ dßng ®iÖn mµ sîi d©y cã thÓ chÞu ®ùng. 25.5. V«n kÕ 1 m¾c sai. 113 25.6. V«n kÕ V1 chØ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai bãng ®Ìn (1) vµ (2) tõ tr¸i qua ph¶i. V«n kÕ V2ChØ hiÖu ®iÖn thÕ trªn ®o¹n m¹ck chøa hai bãng (2), (3) vµ v«n kÕ V3 chØ hiÖu ®iÖn thÕ trªn ®o¹n m¹ch AB. 25.7. Do cÊu t¹o cña v«n kÕ khi cã dßng ®iÖn vµo sÏ lµm cho kim quay mét gãc nµo ®ã. ChiÒu quay vµ gãc quay phô thuéc vµo chiÒu cña dßng ®iÖn. NÕu ®Ó dßng ngîc lµm kim quay ngîc lµm háng v«n kÕ. 25.8. M¹ng ®iÖn sinh ho¹t cña m¹ng ®iÖn quèc gia lµ 220V v× thÕ ta kh«ng thÓ m¾c bãng ®Ìn 110V - 40W vã m¹ng. NÕu m¾c vµo lµm bãng ®Ìn sÏ ch¸y. 25.9. BÊt cø dông cô ®o çc ®¹i lîng vËt lý nµo tríc khi d« ta ph¶i xem çc vËt chØ thÞ cña nã ®· ®óng v¹ch sè “0” hay cha. NÕu cha ®óng ta ph¶i ®iÒu chØnh ®Ó quy “ 0” . §èi víi v«n kÕ ta tiÕn hµnh lÊy “ Tuèc- vÝt” xoay ®inh èc gÇn trôc quay cña kim vÒ sè “0” råi sau ®ã míi tiÕn hµnh ®o. 25.10. Con sè ®ã chØ hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai cùc cña pin ( sau nµy häc líp trªn ta gäi nã lµ søc ®iÖn ®éng cña nguån ®iÖn). NÕu dïng v«n kÕ ®o trùc tiÕp trªn hai cùc cña pin th× v«n kÕ sÏ chØ 1,5V. C©u A 25.1 1 25.1 x 2 25.1 3 B C x D E C©u A 25.1 4 25.1 5 x 25.1 6 B x C D E x x 26.4. a. Hai v«n kÕ ®Òu chØ 220V b. Khi m¹ch ®iÖn ®øt ë A khi ®ã v«n kÕ V2 chØ sè 0 cßn V1 chØ 220V. 26.5. sè chØ cña v«n kÕ V2 lín h¬n V1. 26.6. a. HiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu çc bãng ®Ìn nh nhau do ®ã cêng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua chóng lµ nh nhau. b. Khi më kho¸ K, hiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu bãng ®Ìn §1 kh«ng thay ®æi nªn cêng ®é qua §1 kh«ng ®æi. Khi ®ã hiÖu ®iÖn thÕ qua §2 b»ng kh«ng ( m¹ch hë) do vËy cêng ®é dßng ®iÖn qua §2 b»ng kh«ng. 114 26.7. HiÖu ®iÖn thÕ cña ba bãng ®Ìn ®Òu nh nhau. 26.8. Sè chØ hai v«n kÕ nh nhau. 26.9. HiÖu ®iÖn thÕ trªn çc bãng lµ nh nhau. C©u A B C D E C©u A B C D E 26.1 x 26.1 x 0 3 26.1 x 26.1 x 1 4 26.1 x 26.1 x 2 5 27.1. Thanh nhùa lµ vËt kh«ng dÉn ®iÖn v× thÕ t¹i mét vïng nµo ®ã nhËn thªm ªlectron, çc electron kh«ng thÓ di chuyÓn tõ ®iÓm nµy ®Õn ®iÓm kh¸c kÕt qu¶ nhùa nhiÔm ®iÖn. Ngîc l¹i kim lo¹i dÉn ®iÖn tèt, nã cã cã thÓ cho ¸c electron di chuyÓn mét çch dÔ dµng. Do vËy nÕu t¹i mét vïng nµo ®ã mÊt bít electron th× nã cã thÓ nhËn çc electron tõ v¶i hoÆc tay ngêi ®Ó bï ®¾p. 27.2. Sau khi tÝch ®iÖn cho mét trong hai qu¶ cÇu, v× chóng tiÕp xóc nhau nªn c¶ hai ®Òu nhiÔm ®iÖn cïng lo¹i. KÕt qu¶ chóng ®Èy nhau lµm cóng lÖc ra khái vÞ trÝ c©n b»ng. 27.3. Khi mét trong hai qu¶ mÊt ®iÖn ®ét ngét, chóng th«i ®Èy nhau, c¶ hai trë vÒ vÞ trÝ c©n b»ng , tiÕp xóc nhau vµ truyÒn ®iÖn tÝch cho nhau. Sau ®ã chóng tiÕp tôc ®Èy nhau lÖch khái vÞ trÝ c©n b»ng víi mét gãc nhá h¬n gãc lÖch ban ®Çu. 27.4. B¶n th©n nguån ®iÖn t¹o ra dßng ®iÖn trong m¹ch, võa ®ãng vai trß mét vËt dÉn. Khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua nguån còng g©y ra t¸c dông nhiÖt lµm cho nguån nãng lªn. 27.5. Çc vËt dÉn ®iÖn: d©y kÏm, miÕng gang, cèc níc muèi. Çc vËt çch ®iÖn: d©y cao su, thanh gç, miÕng nhùa. 27.6. T¸c dông tõ. 27.7. Cã h¹i. 27.8. Ngoµi t¸c dông ho¸ häc, dßng ®iÖn cßn lµm cho b×nh ®iÖn ph©n nãng lªn. 27.9. Am pe kÕ m¾c nèi tiÕp, v«n kÕ m¾c song song víi vËt dÉn. 115 C©u A 27.1 x 0 27.1 1 27.1 x 2 B x C D E C©u A 27.1 3 27.1 4 27.1 5 116 B C D E x x x

Cac de luyen thi

Related documents

Products

Support

Cac de luyen thi

Related documents

Add this document to collection(s)

Add this document to saved

Suggest us how to improve StudyLib