Epekto ng Depresyon sa Mag-aaral
Isang Tesis
Ipinagkaloob kay
Isang Pangangailanagan sa Filipino2
(Pagbasa at Pagsusuri)
Ipinagkaloob nina:
Ika-12 ng Marso
Paghahandog
Ang sulating pananaliksik na ito ay hinahandog namin sa mga tao na naging parte ng
aming buhay at naging malaking tulong upang maisakatuparan ang sulating pananliksik na ito.
Sa aming mga magulang, na sobrang pag-iintindi sa paggawa namin sa papel na ito.
Pagbigay ng suporta at tiwala sa amin upang matapos ang pananaliksik na ito.
Sa aming guro sa Pagbasa, na walang sawang nagturo at tumulong sa amin upang maging
matagumpay ang aming pananaliksik.
Sa Poong Maykapal, na nagbigay gabay at pasensya upang matapos ang pananaliksik na
ito.
Pasasalamat
Taos pusong pasasalamat ang nais naming ipaabot sa mga sumusunod na indibidwal,
tanggapan, at sa iba pang mga naging bahagi ng aming pag-aaral. Para sa walang humpay na
suporta, tulong, at kontribusyon upangmaging matagumpay ang pag-aaral na ito.
Sa aming mga magulang, nagpapasalamat kami sa inyong pag-iintindi at pagsuporta na
binigay niyo sa amin upang magawa namin ang pananaliksik.
Sa aming mga kapwa mag-aaral, nagpapasalamat kami dahil sa suportang pinakita niyo
sa amin upang matapos naming ang pananaliksik.
Sa aming guro sa Pagbasa, pinapasalamatan naming siya sa taos pusong pagtulong sa
amin upang maging matagumpay ang aming pananaliksik. Sa kanyang mabusilak na puso na
nagbigay lakas sa amin upang magpursigi sa pananaliksik, salamat sa walang humpay na
suporta.
Sa Poong Maykapal. Salamat sa pagbigay sa aming grupo ng determinasyon upang
maisagawa at maisakatuparan ang pag-aaral at pagbibigay ng kaalaman na aming ginamit sa
pananaliksik. Sa pag dinig ng aming mga panalangin sa mga panahon na kami ay pinaghihinaan
ng loob na matapos itong pananaliksik.
Muli, maraming salamat po sa inyong lahat.
Kabanata I
Introduksyon
Ang depresyon ay isang kondisyon kung saan karamihan sa mga kabataan ay
nakakaranas ng lungkot, kawalan ng pag-asa, walang silbi at walang interes sa pang-araw-araw
na buhay. Ang depresyon ay may kakayahang pigilan na gawin ang mga pang-araw-araw na
gawain sa buhay. Ano kaya ang sanhi at magiging epekto nito sa mga mag-aaral na nakakaranas
ng depresyon? Iilan na kaya ang may ganitong kondisyon? Ano kaya ang makakatulong upang
ito’y malampasan?
Ang depresyon ay isa sa mga karamdaman sa pag-iisip na hindi gaanong pinapansin o
binibigyang-halaga noon ngunit tila nagbabago na nga ang panahon ngayon dahil marami ng
kabataan ang nakakaranas ng depresyon. Para sa iba ay isa lamang itong simpleng sakit sa pagiisip o mental illness ngunit nakakalungkot isipin na maaaari itong maging sanhi ng pagkitil ng
isang buhay. Sa buong mundo ay umaabot sa 800,000 ang nagpapakamatay taon-taon o isa kada
40 segundo, ayon sa WHO. Isaisip na ang buhay ng isang tao ay hindi lang puro masaya dahil
hindi natin alam na sa likod ng kanilang ngiti ay may dinadama itong lungkot sa sarili. Kaya
habang maaga pa, tayo’y gumawa ng aksyon upang matulungan ang mga kabataang nakakranas
nito dahil itoy’y seryosong problema na di dapat balewalain.
Ayon kay Admin (2017), Dalawa o higit pang mga kadahilanan ay maaaring magkaroon
ng isang epekto sabay-sabay upang maging sanhi ng depression. Ang depresyon ay maaaring
maging isang malayang sakit, o isang bahagi ng iba pang mga sakit. Depresyon ay din na
nahahati sa iba‘t-ibang mga subtypes ayon sa sanhi. Reaktibo depression, sakit na ito ay lamang
ng isang resulta mula sa sikolohikal na stress, pisikal na pakikibaka o mental na straining nang
walang tamang pahinga o pagtulog sa loob ng isang mahabang panahon ng oras. Ang straining
ay lamang magsuot ng mga out ang nervous system o maubos ang mga organismo mula sa
pagkaing nakapagpalusog kinakailangan para sa nervous system upang gumana nang maayos.
Kapag nagkaroon ng hindi naging anumang mga panahon ng stress, straining o kakulangan ng
pahinga na maaaring ipaliwanag ang mga kondisyon, ang mga kondisyon na ito ay madalas na
tinatawag na “endogenous depression”. Ang mga kababaihan ay madalas na magkaroon ng isang
panahon ng depresyon pagkatapos ng pagbubuntis at puwesto ng sanggol sa pagbubuntis at
maaaring alisan ng tubig ang katawan para sa pagkaing nakapagpalusog. Isang pangkalahatang
may diperensya sa pamumuhay na may masyadong mababa ang ehersisyo, maraming ng mga
stimulants tulad ng alak, kape o tsaa, masyadong mababa ng mahalagang pagkaing
nakapagpalusog, masyadong maraming asukal at taba ay maaaring magbigay ng mga sintomas
ng depresyon, pati na rin ang pisikal na mga problema. Ito ang mga maaaring maging sanhi ng
mga sintomas ng depresyon.
Ayon sa WHO, ang depresyon ay resulta ng maraming pinagsama-samang sanhi.
Maaaring epekto ito ng pagtrato ng ibang tao, stress, o pisikal na salik. Pisikal na salik, kadalasan
namamana ang depresyon. Ipinakikita nito na ang genes ay may malaking papel, at malamang na
nakaaapekto sa kemikal na proseso sa utak. Maaari ding salik ang sakit sa puso, pabago-bagong
hormone level, at patuloy na pag-abuso sa substansiya na maaaring maging sanhi o magpalala sa
depresyon. Stress, totoong nakabubuti ang kaunting stress. Pero kapag tuloy-tuloy o sobra na ang
stress, makasasama ito sa katawan at isip na kung minsan ay nagiging sanhi ng depresyon sa
isang kabataang dumaranas ng mga pagbabago sa katawan. Gayunman, hindi pa rin matukoy ang
eksaktong sanhi ng depresyon at maaaring hindi lang iisa ang dahilan, gaya ng nabanggit na.
Ang ilang sanhi ng stress na maaaring mauwi sa depresyon ay ang paghihiwalay o
pagdidiborsiyo ng mga magulang, pagkamatay ng mahal sa buhay, pisikal o seksuwal na pangaabuso, malubhang aksidente, pagkakasakit, o problema sa pagkatuto—lalo na kapag nadama ng
isa na nilalayuan siya dahil dito. Nakaka-stress din kapag sobrang taas ang inaasahan ng
magulang sa anak, gaya ng maging honor student. Posibleng dahilan din ang pambu-bully,
pagkabahala sa kinabukasan, malayo ang loob sa nadedepres na magulang, at pabago-bagong
pakikitungo ng magulang.
Ang depresyon ang nangungunang rason kung bakit nada-drop out ang mga estudyante
lalo na sa kolehiyo. Ang malalang epekto ng depresyon ay ang pagpapakamatay. Ayon sa
Healthcare.com, ang mga sinyales ng depresyon ng mga college student ay kakulangan ng tulog,
pagkain at walang ehersisyo. Nai-stress rin ang mga estudyante lalo na kung nape-pressure na
makamit ang mataas na grades o marka, Sanhi rin ng kanilang depresyon ang problemang
pinansyal, hindi matagumpay na relasyon at away ng mga kabarkada. Ayon sa Statistics, isa sa
bawat apat na college student ay may problema sa pag-iisip at dumaranas ng depresyon. 75% ng
mga depressed na college students ay hindi humihingi ng tulong mula sa mga eksperto kagaya ng
psychiatrist at psychologist. Ang mga kabataan ay may malaking posibilidad na magpakamatay
lalo na kung hindi makayanan ang depresyon. Ayon sa pag-aaral ng Royal College of
Psychiatrists, ang mga estudyante ay naaapektuhan lalo na sa usapang pinansyal at naharap sa
problema lalo na sa paghanap ng trabaho. Ikinabubuhay rin ng mga mananaliksik na ang mga
kabataang may problema ay dumudulong sa ipinagbabawal na gamot.
Ang depresyon ay nakakapinsalang kondisyon na labis na nakakaapekto sa pamilya ng
pasenteng meron nito. Maraming mga kabataan ang nakakaranas ng depresyon lalo na ang mga
kabataang nag-aaral na maaaring ito’y dulot ng mga problemang kanilang nakakaharap, gaya ng
walang perang pambayad ng tuition, pambubully sa paaralan, at pressure na binibigay ng mga
guro sa mag-aaral kaya naging dahilan ito upang mawalan ng gana mag-aral, magmukmok,
pagdodrop-out, at ang mas matindi pa ang pagpapakamatay. Sa huling tala ng WHO, umaabot na
sa 350 milyong tao na may iba’t ibang edad ang naapektuhan ng depresyon. Bagama’t may mga
gamot dito, kakarampot lamang ang nalulunasan. Ang isa pang nakakalungkot na katotohanan:
isa lamang sa bawat limang teenager na dumaranas ng depresyon ang natutulungan. Ayon kay
Andrea Anne del Rosario (2017), may mga kaya maraming mga bagay na maaari mong gawin
upang makatulong sa iyong sarili. Sa maraming kaso, therapy at antidepressant gamot lamang
ang tulong ngunit sa ngayon mayroon kang upang hanapin ito sa loob ng iyong sarili upang
makatulong sa iyo. Kung hindi mo matulungan ang iyong sarili, sino ang?!
Paglalahad ng Layunin
Ang pangkalahatang layunin ng pag-aaral na ito ay;
1. Malaman ang mga sanhi ng pagkakaroon ng depresyon
2. Malaman ang epekto ng depresyon
3. Malaman kung paano ito nakakaapekto sa pag-aaral ng mga mag-aaral
Paglalahad ng Suliranin
Ang pangkalahatang suliranin ng paksang pag-aaralan ay;
1. Ano ang dahilan kung bakit nagkakaroon ng depresyon ang kabataan?
2. Meron bang epekto ang depresyon sa pag-aaral?
3. Ano ang kadalasang naidudulot ng pagkakaroon ng depresyon?
Kahalagahan ng Pag-aaral
Ang pag-aaral na ito ay naghangad na magkaroon ng magandang ambag sa mga sumusunod na
miyembro ng ating lipunan;
Mag-aaral. Ang resulta ng pag-aaral na ito ay makakatulong sa pagdagdag ng kaalaman
sa mag-aaral tungkol sa depresyon na baka kanila ding nararanasan. Para maiwasan ang
pagkakaroon ng depresyon habang maaga pa.
Magulang. Ang resulta ng pag-aaral na ito ay makakatulong upang gabayan ang kanilang
anak na sakaling ito'y kanilang nararanasan. Mabigyan ng karagdagang oras ang kanilang
pag-aalaga sa kanilang anak para makaiwas sa depresyon.
Tagapagsaliksik. Ang resulta ng pag-aaral ay nakakatulong sa mga tagapagsaliksik na
malaman kung ano ang magiging epekto ng depresyon sa mga mag-aaral. Mapalawak at
mapaintindi ang kahulugan ng depresyon.
Mga susunod na Tagapagsaliksik. Ang resulta ng pag-aaral ay makakatulong sa kanila
upang maging gabay sa kanilang gagawing saliksik. Maipabatid ang tungkol sa
depresyon sa kanilang henerasyon.
Saklaw at Limitasyon
Ang pananaliksik na ito ay nakatuon na malaman ang mga sanhi ng pagkakaroon ng
depresyon, malaman ang epekto ng depresyon at kung paano ito nakakaapekto sa pag-aaral ng
mga mag-aaral. Ang disenyo na gagamitin ay deskriptibong metodolohiya ng pananaliksik. Ang
instrument na gagamitin ng mananaliksin ay talatanungan o survey questionnaire. Ang
mananaliksik ay pumili ng sampung (10) mag-aaral ng ika-12 na pangkat ng seksyon Aries ng
Riverside College Inc. na maging respondante na nakatakdang sumagot sa sarbey. Ang mga
kalahok ay napili sa paraan ng “random sampling.”
Kahulugan ng mga Terminolohiyang Ginamit
Upang mas maging madali at ganap ang pagkakaintindi ng mga mambabasa, minarapat
naming bigyan ng depinisyon ang mga sumusunod na terminolohiya batay sa kung paano
ginamit ang bawat isa sa pamanahong papel na ito;
Depresyon. Ang depresyon ay karamdamang pang-kaisipan (mental disorder) kung saan
ang tao ay nakakaranas ng depressed mood (lungkot na malalim at hindi lumilipas) (Alipio,
2017). Sa pag-aaral, ang depresyon ay isang kondisyon kung saan nakakaranas ng lungkot,
kawalan ng pag-asa, walang silbi at walang interes sa pang-araw-araw na buhay.
Stress. Ang stress ay isang sitwasyon na kung saan ay dumadaan sa pakiramdam na ikaw
ay nahihirapan, nababahala, labis na kapaguran at tila nawawalan ng pag-asa (Loralaine
R.,2017). Sa pag-aaral, ang stress ay emosyonal o pisikal na reaksyon ng katawan na maaaring
maging resulta sa depresyon.
Pambubully. Ang pambubulas o "bullying" sa ingles ay isang paraan ng pananakit sa
pisikal o emosyonal na parte ng isang indibidwal o grupo ng mga tao (Simbulan,2014). Sa pagaaral, ang pambubully ay pananakit, pang-aasar o pangloloko sa kapwa.
Pagpapakamatay. Ang pagpapakamatay o suicide ay kapag sinadya ng isang tao na
kitlin/wakasan ang sarili niyang buhay sa kahit na anong paraan (al-`Uthaymeen, 2015). Sa pagaaral na ito, ang pagpapakamatay ay ang pagkitil ng sariling buhay.
Pang-aabuso. Ang pangaabuso ay pananakit sa isang tao upang pwersahin siyang gawin
ang mga bagay na hindi gusto (Ace, n.d). Sa pag-aaral, ang pang-aabuso ay pananakit sa isang
tao, pisikal o mental.
Pagdiborsyo. Ang pagdiborsyo ay pagpapawalang bisa sa kasal at upang maghiwalay na
ng tuluyan ang mag-asawa (Daguman, 2013). Sa pag-aaral, ang pagdiborsyo ay paghihiwalay ng
mag-asawa.
Ipinagbabawal na gamot. Tumutukoy sa anumang sangkap, hindi kasama ang tubig at
mga pagkain, na nakapagpapabago sa takbo ng kaisipan ng tao at katawan din ng tao
(Hernandez, 2014). Sa pag-aaral, ito ay ang droga na nakakaapekto sap ag-iisp ng tao.
Sakit sa isip. Ang sakit sa isip ay isang kapansin-pansing pagbabago sa isip, emosyon, at
paggawi ng isang tao (Jehova, 2014). Sa pag-aaral, ito ay isang karamdaman sa isipan na
nagdudulot sa isang indibidwal na magkaroon ng pag-aasal, pakiramdam o personalidad na
itinuturing na hindi bahagi ng normal na pag-unlad sa isipan ng isang normal na indibidwal.
Pag-asa. Ang pag-asa ay damdaming nagpapasigla sa ating pang-araw-araw na buhay
(Snow, 2011). Sa pag-aaral, ang pag-asa ay umaasam nang may hangarin at makatuwirang
pagtitiwala.
Saykayatrist. Ito ay manggagamot, nagtapos siya mula sa medikal na instituto sa
direksyon ng saykayatrya (Vavav, 2017). Sa pag-aaral, ito ay manggamot sa mga taong may
sakit sa pag-iisip.
Kabanata II
Metodolohiya at Paglalahad ng Resulta at Interpretasyon ng mga Datos
Sa kabanatang ito ay ipapakita ang disenyo ng pananaliksik, instrumentong gagamitin sa
paglikom ng datos, paraan sa pagpili ng respondante at paglalahad ng resulta at interpretasyon ng
mga datos.
Disenyo ng Pananaliksik
Ang metodolohiya ay ginagamitan ng deskriptibong pamamaraan sa pananaliksik. Ito ang
disenyo na dapat gamitin sapagkat angkop ito sa pananaliksik. Gayundin, ito ay makakatulong
upang makuha ang tamang resulta at mapapadali ang pangangalap ng mga datos.
Mga Instrumentong Pananaliksik
Ang mga mananaliksik ay gumamit ng talatanungan o survey questionnaire bilang
instrumento sa pagkalap ng mga datos na gagamitin sa pag-aaral.
Paglalahad ng Resulta at Interpretasyon ng mga Datos
Sa totoo lang, nakaaalarma ang pagdami ng mga kabataang may depresyon, at ito “ang
pangunahing dahilan ng pagkakasakit at kapansanan sa mga lalaki’t babae na edad 10 hanggang
19,” ang sabi ng World Health Organization (WHO).
Sa panahong ngayon, talamak lalo na sa mga kabataan ang isyung pagpapakamatay dulot
ng depresyon. Ang Pilipinas ngayong 2017 ay may suicidal rate na 2.5 para sa mga kalalakihan
at 1.7 para sa mga kababaihan sa bawat 100,000 populasyon, ayon sa National Center para sa
Mental Health ng Department of Health. Sa kabilang banda, itilaga naman ng World Health
Organization (WHO) sa 10.7 porsiyento sa bawat 100,000 katao ang nagpapakamatay sa buong
mundo.
Ngunit ayon sa 2004 datos ng WHO, tayo ang may pinakamataas na antas nito sa
Southeast Asia. Mahigit 4.5 million kaso ng depresyon ang naiulat sa bansa at tatlong porsyento
ng Pilipino ang na-diagnose na may depresyon. Marami pa ring mga kaso ng depresyon ang
hindi nada-diagnose dahil sa hiya. Sa 90 na may depresyon sa ating bansa, 30 lamang ang
maghahanap ng medikal na tulong.
Sa pamamagitan ng ang oras ng pre-menopausal, ang mga kababaihan sa pagitan ng edad
ng 20 at 45 ay pinaka nasa panganib upang makakuha ng depresyon. Batay sa record ng pagaaral, 34% ng mga pangkat ng edad na ito ay nagrereklamo ng pagkakaroon ng mga sintomas ng
mga pangunahing depresyon. Ang depresyon ay karaniwang nangyayari sa paligid menopausal
stage, ito ay ang yugto kapag ang mga kababaihan sa hormonal pagtatago ng mga pagbabago.
Karaniwang sintomas tulad ng kakulangan ng pagtulog, mood swing, alta-presyon, at pagkawala
ng gana sa pagkain ay nakaranas.
Kabanata III
Buod at Konklusyon
Buod
Ang depresyon ay nakakapinsalang kondisyon na labis na nakakaapekto sa pamilya ng
pasenteng meron nito. Maraming mga kabataan ang nakakaranas ng depresyon lalo na ang mga
kabataang nag-aaral na maaaring ito’y dulot ng mga problemang kanilang nakakaharap, gaya ng
walang perang pambayad ng tuition, pambubully sa paaralan, at pressure na binibigay ng mga
guro sa mag-aaral kaya naging dahilan ito upang mawalan ng gana mag-aral, magmukmok,
pagdodrop-out, at ang mas matindi pa ang pagpapakamatay.
Ang depresyon ay resulta ng maraming pinagsama-samang sanhi. Maaaring epekto ito ng
pagtrato ng ibang tao, stress, o pisikal na salik. Ang mga sanhi ay;





Pisikal na salik, kadalasan namamana ang depresyon.
Ang sakit sa puso, pabago-bagong hormone level, at patuloy na pag-abuso sa substansiya
na maaaring maging sanhi o magpalala sa depresyon.
Stress, totoong nakabubuti ang kaunting stress. Pero kapag tuloy-tuloy o sobra na ang
stress, makasasama ito sa katawan at isip na kung minsan ay nagiging sanhi ng depresyon
sa isang kabataang dumaranas ng mga pagbabago sa katawan.
Ang paghihiwalay o pagdidiborsiyo ng mga magulang, pagkamatay ng mahal sa buhay,
pisikal o seksuwal na pang-aabuso, malubhang aksidente, pagkakasakit, o problema sa
pagkatuto—lalo na kapag nadama ng isa na nilalayuan siya dahil dito.
Nakaka-stress din kapag sobrang taas ang inaasahan ng magulang sa anak, gaya ng
maging honor student.


Posibleng dahilan din ang pambu-bully, pagkabahala sa kinabukasan, malayo ang loob sa
nadedepres na magulang, at pabago-bagong pakikitungo ng magulang.
May masyadong mababa ang ehersisyo, maraming ng mga stimulants tulad ng alak, kape
o tsaa, masyadong mababa ng mahalagang pagkaing nakapagpalusog, masyadong
maraming asukal at taba ay maaaring magbigay ng mga sintomas ng depresyon, pati na
rin ang pisikal na mga problema.
Gayunman, hindi pa rin matukoy ang eksaktong sanhi ng depresyon at maaaring hindi lang
iisa ang dahilan, gaya ng nabanggit.
Maraming mga epekto ng depresyon ito ay ang mga;





Nada-drop out ang mga estudyante lalo na sa kolehiyo
Pagpapakamatay
Mawalan ng gana mag-aral
Magmukmok
Paggamit ng pinababawal na gamut
Sa buong mundo ay umaabot sa 800,000 ang nagpapakamatay taon-taon o isa kada 40
segundo, ayon sa WHO. Isaisip na ang buhay ng isang tao ay hindi lang puro masaya dahil hindi
natin alam na sa likod ng kanilang ngiti ay may dinadama itong lungkot sa sarili. Kaya habang
maaga pa, tayo’y gumawa ng aksyon upang matulungan ang mga kabataang nakakranas nito
dahil itoy’y seryosong problema na di dapat balewalain.
Konklusyon
Ang pag-aaral na ito ay isinagawa upang malaman ang mga sanhi at epekto ng
depresyon sa mga mag-aaral. Ang mananaliksik ay pumili ng sampung (10) mag-aaral ng ika-12
na pangkat ng seksyon Aries ng Riverside College Inc. na maging respondante na nakatakdang
sumagot sa sarbey. Ang mga kalahok ay napili sa paraan ng “random sampling.” Ang
metodolohiya ay ginagamitan ng deskriptibong pamamaraan sa pananaliksik. Ang instrumenting
ginamit ng mga mananaliksik sa pag-aaral na ito ay ang talatanungan o survey questionnaire.
Ang depresyon, ay ang pangunahing dahilan ng pagkakasakit at kapansanan sa mga
lalaki’t babae na edad 10 hanggang 19. Ang Pilipinas ay may suicidal rate na 2.5 para sa mga
kalalakihan at 1.7 para sa mga kababaihan sa bawat 100,000 populasyon. Sa kabilang banda,
10.7% sa bawat 100,000 katao ang nagpapakamatay sa buong mundo. Ang Pilipinas ang may
pinakamataas na antas nito sa Southeast Asia. Mahigit 4.5 million kaso ng depresyon ang naiulat
sa bansa at 3% ng Pilipino ang na-diagnose na may depresyon. Sa 90 na may depresyon sa ating
bansa, 30 lamang ang maghahanap ng medikal na tulong.
Talasanggunian
Admin (2017). Ano ang Depresyon?. Nakuha noong Marso 10, 2018 mula sa
https://pinoymentalhealthblog.com/2017/09/10/ano-ang-depression/
Coombs, C. (2017). Black People sa New York Magdusa mula sa Depression Higit sa Iba Pang
Grupo sa Lungsod. Nakuha noong Marso 10, 2018 mula sa
https://tl.upost.info/31373333353537313039
Del Rosario, A. (2018). Bagong Pag-aaral Sabi Depression Really Is Increasing in America.
Nakuha noong Marso 10, 2018 mula sa http://ph.lamareschale.org/kalusugan/bagong
pagaaral-sabi-depression-really-is-increasing-in-america/
Hernandez, M. (2014). Droga. Nakuha noong Marso 10, 2018 mula sa
https://prezi.com/w4albi2epnlq/droga/
Jehova (2017). Depresyon sa Kabataan - Mga Dahilan at Panlaban. Nakuha noong Marso 10,
2018 mula sa https://www.jw.org/tl/publikasyon/magasin/gumising-blg1-2017
pebrero/depresyon-kabataan-panlaban/
Loralaine R. (2017). Ang Stress o Tensyon at ilang paraan para maiwasan ito. Nakuha noong
Marso 10, 2018 mula sa http://www.akoaypilipino.eu/gabay/gabay/gabay/ang-stress
o-tensiyon-at-ilang-paraan-na-maiwasan-ito.html
Pascual, A. (2016). Mental Health. Nakuha noong Marso 10, 2018
https://www.veritas846.ph/mental-health/
Shaykh Salih al-Uthaymeen (2015). Ang Pagpapakamatay. Nakuha noong Marso 10, 2018 mula
sa http://aminbandao87.blogspot.com/2015/04/ang-pagpapakamatay.html
Simbulan, L. (2014). Pambubulas. Nakuha noong Marso 10, 2018 mula sa
http://pambubulas.blogspot.com/
Snow, S. (2011). Pag-asa. Nakuha noong Marso 10, 2018 mula sa https://www.lds.org/general
conference/2011/04/hope?lang=tgl