3-Ma'ruza. Mavzu: Оpеratsiоn tizimni sinflarga ajratish



3-Ma'ruza.
Mavzu: Оpеratsiоn tizimni sinflarga ajratish.




Reja:
1.Оpеratsiоn tizim strukturasi (yadrо, kоmanda prоtsеssоri, kiritish-chiqarish tizimi, fayl
tizimi).
2.Хisоblash tizimi asоsiy rеsurslarini bоshqarish algоritmlari, lоyiхalashda fоydalanilgan
usullar хususiyatlari, qo’llash sохalari va apparat platfоrmalari va х.k.lar bo’yicha
sinflari.
OT asosiy tashkil etuvchilari: – yadro – kiritish – chiqarish
tizimi – komanda protsеssori – fayl tizimi
Yadro – masalalar va rеsurslarni boshqarish,
sinxronlashtirish va o’zaro bog’lanishi bo’yicha asos
funksiyalarni ta'minlaydi.


Yadro – masalalar va rеsurslarni boshqarish, sinxronlashtirish va o’zaro bog’lanishi
bo’yicha asos funksiyalarni ta'minlaydi.
Komanda protsеssori – komandalarni qabul qilish va ularga ishlov bеrish,
foydalanuvchi talabi bo’yicha mos xizmatlarni chaqirishni ta'minlaydi.
Kiritish va chiqarish tizimi - tashqi qurilmalar bilan
ma'lumotlarni kiritish va chiqarish masalasini ta'minlaydi


Kiritish va chiqarish tizimi - tashqi qurilmalar bilan ma'lumotlarni kiritish va chiqarish
masalasini ta'minlaydi
Fayl tizimi – fayl va kataloglar bilan ishlash uchun keng xizmat (servis) imkoniyatlarini
beradi


Operatsion tizim klassifikatsiyasi

Zamonaviy universal operatsion tizim birinchidan fayl tizimlarini ishlata oladigan va
foydalanadigan ko`p foydalanuvchili va ko`p vazifali xarakteristika deb aytishimiz
mumkin.
Operatsion tizimning tarkibida asosiy 3 komponent guruhi mavjud:
-Yadrosi (rejalashtiruvchi tizim, qurilma drayverlari, qurilmalarni boshqaradigan
xizmatlar, tarmoq tizimlari)
-Tizim kutubxonalari (drayverlar bilan birga keladigan vazifali lug`at)
-Platalar bilan obolochkasi (tashqi ko`rinish)
Protsessorni boshqarish algoritmi bo`yicha operatsion tizimlarning turlanishi:
-Bir vazifali va ko`p vazifali
-Bir foydalanuvchili va ko`p foydalanuvchili









-Bir protsessorli va ko`p protsessorli tizim
-Lokal va tarmoqlar

Bir vaqt davomida bajariladigan vazifalar bo`yicha operatsion tizimlar 2 klassga
bo`linadi: bir vazifali va ko`p vazifali
Misol: MS – DOS operatsion tizim 1 vazifali , Linux,Unix, Windows ko`p vazifali
hisoblanadi.
Ko`p vazifali operatsion tizimlar foydalanadigan muhitiga nisbatan 3 turga bo`linadi:
Paketlarni qayta ishlash tizimlari
Vaqt bo`yicha ajralish tizimlari
Real vaqt tizimlari
Operatsion tizimning funksiyali vazifalari:
Lokal resurslarni boshqarish
Jarayonlarni boshqarish
Jarayon (vazifa, harakat) – abstrakt amal bajarib turgan dasturni aniqlaydi.
Kiritish – chiqarishni boshqarish




























Operatsion tizimning funksiyalari:
Foydalanuvchi tomonidan buyruq va vazifalarni qabul qilishi va ularni qayta ishlashi
So`rov dasturni qabul qilish va bajarish kerak bo’lgan vaqtda boshqa dasturlarni bajarish
yoki to`xtatish
Bajarishga mo`ljallangan dasturlarni operativ xotiraga yuklash
Dasturni initsializatsiyasi
Dasturlarni identifikatsiyasi
Ma’lumot bazalarining fayllarini boshqarish tizimini ishlashini ta’minlab berish
Multidasturlash rejimini ta’minlab berish
Hamma kiritish – chiqarish operatsiyasini boshqarish va tashkillashtirishni ta’minlash
Real vaqt davomida vaqtni cheklashi bilan aniq va qattiq ishlash
Xotirani taqsimlash
o Virtual xotirani tashkillashtirish
o Zamonaviy tizimlarda doimiy xotirani taqsimlash
Vazifa bo`yicha rejalashtirish va nazorat qilishni ta’minlash
Bir vaqt mobaynida bajarib turgan dasturlar orasida ma’lumot va xabarlarni almashishini
ta’minlab berish
Bir dasturni boshqa dastur ta’siridan himoyalash va ma’lumotlarni ishonchli ravishda
saqlash
Har vaqtda tizimni ishdan chiqish vaziyatlari uchun xizmatlarni ta’minlash
Dastur tizimining ishlashini ta’minlash
OT

OT

OT

masalalarni qayta ishlash rejimi bo'yicha

o'zaro bog’lanish bo'yicha

bir dasturli

ko'p-multidasturli

ko'p- foydalanuvchili

bir foydalanuvchili
OT vazifasi bo'yicha

OT vazifasi bo'yicha

shaxsiy kompyuter uchun

katta EHM lar uchun

mikrokompyuterlar uchun

minikompyuterlar uchun

meynfreymlar uchun

smart kartalar uchun
OT tayinlanishi bo'yicha

OT tayinlanishi bo'yicha

maxsus

umumiy

OT tuzilishiga ko'ra

monolit

ko'p sathli

klient-server

mikroyadro
monolit tizimlar

monolit tizimlar

bir-birini chaqirishi mumkin bo'lgan protseduralardan iborat

struktura yo'q

misol UNIX ilk versiyalari Nowel Net Ware
Monolit OT ni oddiy strukturalashtirish

Ilovadan tizim interfeysiga

OT moduli

Apparatura
Ko'p sathli tizimlar

satxda xotirani boshqarish

1-qatlam

operator-jarayon aloqasi

2-qatlam

kiritish-chiqarishni boshqarish

3-qatlam

foydalanuvchi dasturlari

4-qatlam

operator

5-qatlam

0-chi sath, uzilish yoki taymer ketishi hollarida jarayonlarni biridan boshqasiga o'tib,
protsessor vaqtini taqsimlash bilan mashg’ul bo'lgan

6-qatlam
OT klient server strukturasi

ilova

Mikroyadro

jarayonlar serveri

server xotirasi

fayl server

print server

tarmoq serveri

Apparatura

javob

javob

so'rov

so'rov


foydalanuvchi rejimi
yadro rejimi
http://fayllar.org