1 BAB 1 : BIODIVERSITI Kepelbagaian Organisma Malaysia merupakan negara mega biodiversiti Biodiversiti Kepelbagaian organisma Wujud akibat kepelbagaian ___________ dan ______________ Kepentingan biodiversiti Sumber makanan Perubatan Keseimbangan alam Bahan mentah industri Tempat rekreasi Pendidikan Pengurusan biodiversiti secara berkesan Mengharamkan pembunuhan dan pemerdagangan organisma yang __________ dan __________ Melindungi ___________ mewujudkan taman negara, taman laut, hutan simpan dan santuari hidupan liar. Pemuliharaan melalui program __________ seperti penghutanan semula dan pusat penetasan penyu PENGELASAN ORGANISMA ORGANISMA Haiwan Tumbuhan 2 Pengelasan Haiwan Invertebrata INVERTEBRATA Badan bersegmen Badan tidak bersegmen Tiga pasang kaki Pengelasan Haiwan Vertebrata Haiwan Ciri - ciri 2 Lebih tiga pasang kaki Struktur luar Mamalia Ikan Amfibia Berbulu dan rambut • bersisik keras berlendir • bersirip dan berekor • hidup di darat dan air • Berkulit lembap • Burung • • • Reptilia • berbulu pelepah Bersayap kaki bersisik bersisik dan berkulit keras bersirip dan berekor Jenis darah Homoio terma Organ pernafasan Cara membiak Melahirkan anak Insang Jenis per senyawaan Luar Insang (anak) Peparu dan kulit lembab (dewasa) Poikilo terma Bertelur ber cengkerang keras Poikilo terma Dalam Dalam Pengelasan Tumbuhan Berbunga Monokotiledon Sifat Bilangan kotiledon Batang Urat daun Sistem akar Contoh 3 Dikotiledon Pengelasan Tumbuhan Tidak Berbunga TUMBUHAN TIDAK BERBUNGA Lumut Paku pakis 4 Konifer BAB 2 : EKOSISTEM ALIRAN TENAGA DALAM EKOSISTEM Pengeluar, Pengguna dan Pengurai Pengeluar -Organisma yang boleh ________________ Pengguna primer - Haiwan herbivor dan omnivor yang makan ________________ Pengguna sekunder – Haiwan omnivor dan karnivor yang makan pengguna _____________ Pengguna tertier – haiwan karnivor sekunder yang makan pengguna _________________ Pengurai – saprofit, _____________ organisma mati kepada nutrien ______________ - Menunjukkan hubungan pemakanan antara organisma ________________________ – gabungan beberapa rantai makanan 5 KITAR NUTRIEN DALAM EKOSISTEM Kitar air Kitar karbon dan oksigen 6 Langkah-langkah untuk menyelesaikan masalah gangguan kitar nutrien Aktiviti yang menganggu kitar nutrien ❖ Penebangan hutan tidak terkawal ❖ Pembakaran bahan api fosil ❖ Penggunaan sumber air berlebihan Langkah penyelesaian ❖ Sistem ______________ terancang ❖ Menggunakan kenderaan _________ ❖ Menyimpan air ___________ ❖ Penanaman semula ____________ ❖ Memperketat ________________________ SALING BERSANDARAN DAN INTERAKSI ANTARA ORGANISMA ___________ → tempat tinggal organisma ___________ → sekumpulan organisma yang mempunyai ciri yang serupa dan boleh saling membiak ___________ → sekumpulan organisma sama spesies dalam satu habitat ___________ → beberapa populasi organisma berbeza yang hidup bersama dalam habitat dan berinteraksi ___________ → beberapa komuniti yang tinggal bersama dalam satu habitat dan berinteraksi dengan semua komponen. Keseimbangan Ekosistem Wujud apabila semua komponen berada dalam keadaan harmoni Komponen • ____________→ manusia, haiwan dan tumbuhan • ____________ → air, cahaya, udara dan tanah Komponen bukan hidup mempengaruhi taburan organisma dalam suatu ekosistem Organisma akan melakukan penyesuaian untuk bermandiri dalam ekosistem 7 Interaksi antara Organisma Interaksi Mangsa pemangsa Simbiosis Persaingan Komensalisme Mutualisme Parasitisme Simbiosis → interaksi antara organisma spesies berbeza • Mutualisme ❖ Memberi __________ kepada kedua organisma ❖ Contoh : ikan badut dengan buran, kulat dengan alga dan burung tiung dengan kerbau • Komensalisme ❖ Memberi _________ kepada satu organism _____________ satu lagi organisma ❖ Contoh : ikan remora dengan jerung dan paku pakis dengan pokok • Parasitisme ❖ _____________ satu organisma dan _____________ satu organisma lain ❖ Contoh : cacing pita dalam usus manusia dan kutu atas badan haiwan Mangsa – pemangsa • _________ dimakan oleh _____________ • Contoh : harimau dengan rusa dan beruang grizzli dengan ikan salmon Persaingan • Berlaku apabila organisma dalam satu ____________ bersaing untuk mendapatkan keperluan asas yang terhad • Contoh : harimau bersaing untuk mendapatkan makanan dan kuda belang bersaing untuk mendapatkan pasangan 8 Kawalan Biologi Menggunakan interaksi _________________ Bertujuan mengurangkan haiwan perosak secara _______________ Contoh : • ______________ di ladang sawit untuk mengawal populasi tikus • ___________ di dalam kolam ikan untuk membunuh jentik-jentik • ______ di sawah padi untuk makan siput dan serangga perosak padi Kelebihan • Lebih mesra alam • Lebih murah • Tidak menjejaskan kesihatan manusia Kekurangan • Mengambil masa yang lama • Menganggu keseimbangan ekosistem Perubahan Dalam Ekosistem Boleh mengganggu keseimbangan ekosistem Contoh perubahan • Kekekurangan bekalan air • Migrasi • Perubahan saiz populasi 9 PERANAN MANUSIA DALAM USAHA MENGEKALKAN KESEIMBANGAN ALAM Kesan Aktiviti Manusia Terhadap Alam Sekitar Langkah-langkah untuk mengatasi kesan aktiviti manusia terhadap alam sekitar Menguatkuasakan undang-undang Meningkatkan kesedaran orang awam Mengamalkan Refuse, Reduce, Reuse, Recycle, Repurpose (5R) Menggunakan kaedah kawalan biologi 10 BAB 3 : NUTRISI KELAS MAKANAN Karbohidrat ➢ Sebatian organik mengandungi , dan _____________ ➢ 2 jenis o Karbohidrat ringkas → glukosa, fruktosa, galaktosa o Karbohidrat kompleks → kanji, glikogen, selusosa ➢ Fungsi o kepada tubuh o Membentuk dinding sel tumbuhan (selulosa) ➢ Sumber → nasi, ubi-ubian, tepung, pisang, madu dan gula ➢ Kesan pengambilan berlebihan → ____________ 11 Protein ➢ Mengandungi karbon, hidrogen, oksigen dan ___________ ➢ Dicernakan oleh tubuh kepada ___________ ➢ Fungsi → o Membina _____________ o Membaiki ___________________ o Mengsintesis _________, ________ dan __________ ➢ Sumber → daging, makanan laut, telur, tenusu dan soya ➢ Protein yang berlebihan disingkir dari tubuh melalui _____________ dan ____________ ➢ Kesan kekurangan → _____________ Lemak ➢ Mengandungi _________, __________ dan _________ ➢ Terbentuk daripada dan ___________ ➢ Fungsi o Membekalkan _____________ o Mengawal ________________ o Melindungi _________________ o Mengangkut vitamin _______________ ➢ Sumber → lemak haiwan, mentega dan minyak ➢ Kesan pengambilan berlebihan → _______________ Vitamin ➢ Sebatian ____________________ yang diperlukan tubuh dalam kuantiti yang kecil ➢ Penting untuk kesihatan dan pertumbuhan ➢ Terbahagi kepada dua kumpulan o Vitamin larut _______________ → Vitamin B dan C o Vitamin larut _______________ → Vitamin A, D, E dan K 12 Sumber Fungsi A o Kulit yang sihat o Penglihatan malam yang baik B Yis, hati dan telur o Memelihara sistem saraf o Pembentukan sel darah merah C Buah-buahan dan sayur-sayuran D Mentega, telur, minyak ikan, boleh dihasilkan melalui pendedahan kulit kepada cahaya matahari E Bijirin dan sayursayuran hijau K Kesan Kekurangan o Penyakit kulit o Rabun malam o Skurvi o Membantu penyerapan kalsium o Menguatkan enamel gigi o Memelihara kesihatan kulit o Kemandulan Keguguran fetus Proses pembekuan darah Darah lambat beku Pelawas ➢ Bahan bergentian yang tidak dapat oleh badan ➢ Terdiri daripada ______ dalam dinding sel tumbuhan ➢ Sumber → serat daripada buah-buahan, sayur-sayuran dan bijirin ➢ Fungsi → Merangsang __________ di esofagus, usus kecil dan usus besar ➢ Kesan kekurangan → __________ Mineral ➢ Bahan tak organik yang diperlukan tubuh dalam kuantiti yang kecil ➢ Penting untuk kesihatan dan pertumbuhan 13 Mineral Sumber o Membina tulang dan gigi o Membantu pembekuan darah Kalsium Kesan Kekurangan o Riket o osteoporosis Garam, daging, telur Natrium Besi Hati, daging Iodin Makanan laut, buah-buahan Kekejangan otot Membina hemoglobin Tumbuhan dan haiwan o Goiter o Menguat tulang dan gigi o Membentuk asid nukleik dalam DNA dan RNA Fosforus Kalium Fungsi o Riket o Gigi rapuh o Pengecutan otot badan o Memelihara fungsi saraf Air ➢ Membentuk 67% komposisi tubuh ➢ Sumber → minuman, masakan berkuah dan jus buah-buahan ➢ Fungsi → o Mengangkut ke seluruh badan o Mengangkut untuk disingkirkan o Mengawalatur badan o Mengawal darah 14 Ujian makanan Makanan Larutan Ujian Kanji Larutan iodin Glukosa Larutan Benedict Protein Larutan Millon Lemak Etanol Pemerhatian Kepentingan Gizi Seimbang ➢ ____________ → makanan yang dimakan setiap hari ➢ ____________→ mengandungi semua kelas makanan yang diperlukan dalam kuantiti yang betul 15 ➢ Faktor yang mempengaruhi keperluan gizi o Umur o Pekerjaan o Jantina o Keadaan kesihatan o Saiz badan o Ikli Nilai Kalori Makanan ➢ Nilai kalori → jumlah ________ yang dibebaskan apabila 1 gram ___________ dibakar lengkap ➢ Disukat dalam unit _________ atau __________ ➢ 1 cal = ___________ ➢ 1 kcal = ___________ ➢ Nilai kalori makanan o Karbohidrat → ___________ o Protein → ___________ o Lemak → ___________ o Vitamin, garam mineral air dan pelawas → _______ ➢ Merancang gizi seimbang penting supaya kita kekal cergas dan sihat. Kepentingan Mengekalkan Kesihatan ➢ Diet dan gaya hidup yang tidak sihat menyumbang kepada pelbagai masalah kesihatan seperti o obesiti o kencing manis o penyakit jantung o tekanan darah tinggi ➢ Amalan gaya hidup sihat o pemakanan rendah kandungan _________, ___________ dan lemak o melakukan _______________ o tidak _____________ Sistem Pencernaan Manusia ➢ ____________ → proses penguraian molekul makanan yang besar kepada molekulmolekul kecil yang dapat larut dan diserap oleh badan 16 ➢ ___________________________→ terdiri daripada satu tiub bermula di mulut dan berakhir di dubur 17 Organ Mulut Fungsi • makanan dikunyah oleh gigi • kanji dicernakan _________ yang dirembes oleh kelenjar liur membentuk ____________ Esofagus Perut Pankreas Hati Menolak bolus turun ke perut menerusi proses __________ • merembeskan __________ dan _______________ • asid hidroklorik membunuh ___________ • protease mencernakan ______ kepada __________ • makanan menjadi separa cecair (kim) • merembeskan ____________ • mengandungi enzim ______, ________ dan _____ Menghasilkan __________________ dan di simpan di ______ • jus hempedu o mengemulsi __________ kepada titisan kecil o meneutralkan ________ dalam kim Duodenum • jus pankrease o mencernakan _____, _______ dan ______ Usus kecil • merembeskan enzim ________ dan _________ • mencernakan _________ dan ___________ • menyerap makanan tercerna Usus besar Rektum Dubur • laluan makanan yang tidak dicerna • menyerap _______ dan ____________ Menyimpan sementara __________ Menyingkirkan ___________ keluar daripada badan 18 Enzim pencernaan Bahagian Cecair rembesan Mulut Air liur Perut Jus gastrik Duodenum Jenis enzim Makanan dicerna Hasil pencernaan Kanji Protease Polipeptida Lipase Asid lemak dan gliserol Jus pankreas Polipeptida Maltosa Maltase Usus kecil Jus usus Dipeptida Asid amino Proses Penyerapan Hasil Pencernaan ➢ Penyerapan makanan → proses pengambilan hasil akhir pencernaan ke dalam sistem aliran darah melalui dinding __________ ➢ Permukaan usus diselaputi oleh _________ ➢ Sifat vilus o Luas permukaan yang ________ o Dinding yang _______________ o Kaya dengan ________________ Proses Pengangkutan Hasil Pencernaan ➢ Molekul yang diserap vilus mengalami ________ ➢ ____________ → proses pengagihan hasil akhir pencernaan untuk kegunaan sel-sel badan ➢ Penggunaan hasil akhir o Glukosa – menghasilkan _______ dalam respirasi o Asid amino – membentuk komponen ________ 19 Penyahtinjaan ➢ Penyerapan semula air dan garam mineral berlaku dalam _____________ ➢ __________ - makanan tidak dicerna dan air yang tidak diserap ➢ Tinja disimpan di _______________ sehingga penuh ➢ Apabila penuh, peristalsis rektum menolak tinja keluar melalui __________ 20 BAB 4 : KESIHATAN MANUSIA Penyakit Berjangkit Dan Tidak Berjangkit Berjangkit Penyakit • patogen • medium dan vektor • Tidak berjangkit • faktor genetik • gaya hidup tuberkulosis • kanser • selsema • hipertensi • kurap • diabetes • kencing tikus • asma • demam denggi, malaria, • penyakit kardiovaskular Punca Contoh zika Boleh berpindah daripada individu lain Cara Tidak boleh berpindah daripada individu lain Cara Penyebaran Penyakit Berjangkit Pembawa Penyakit • SARS Cara • titisan cecair daripada • HINI __________ dan • cacar air ___________ pesakit • tuberculosis sewaktu bersin, batuk • selsema dan bercakap • bakteria dalam __________ pesakit yang ditiup angin Langkah pencegahan • memakai __________ hidung dan mulut • tidak __________ merata-rata • mengelakkan diri daripada tempat yang _____________ • memastikan _______________ masuk ke rumah 21 Pembawa Penyakit • kolera • demam kepialu • disentri Cara • sistem __________ yang kotor • sistem __________ tidak sempurna • banjir Langkah pencegahan • campur _________ dalam air • membina ___________ yang mempunyai sistem sanitasi sempurna • ______________ air minuman • _________________ dengan sabun selepas guna tandas • kurap • panau • siflis • Gonorea • AIDS • sentuhan ________ yang terjangkit • memakai ___________ • elakkan berkongsi _______ dengan pesakit kulit • jauhi ________ rambang pesakit • hubungan _______ • berkongsi • jauhi penagihan _________ ____________________ • malaria • gigitan __________ • menjaga ___________ • kolera • ____________ yang diri dan persekitaran • denggi • zika tercemar • _____________ dan • menjauhi pesakit • menggunakan • Kepialu ____________ yang ___________ dan • leptospirosis tercemar _______________ • ______________ makanan • mengambil suntikan ______________ 22 Pertahanan Badan ❖ Barisan pertahanan pertama ➢ Mekanisme pertahanan ________________ ➢ Menghalang ____________ daripada memasuki badan ➢ Terdiri daripada o _________________ → hanya boleh ditembusi apabila cedera o _____________ dan _____________ → memusnahkan mikroorganisma o _______________________ → melindungi salur pencernaan dan pernafasan o __________________ dan ________________ → memerangkap mikroorganisma o _________________, ________________ dan _______________ → antiseptik ❖ Barisan pertahanan kedua ➢ Mekanisme pertahanan _______________ ➢ Melawan patogen melalui ______________ ➢ Terdiri daripada _________________________ ➢ Bertindak menelan dan mencerna patogen menggunakan ____________ ❖ Barisan pertahanan ketiga ➢ Mekanisme pertahanan _____________ ➢ Melawan patogen melalui penghasilan ____________ ➢ Dihasilkan oleh sel darah putih sebagai gerak balas terhadap _________________ ➢ Antigen terdapat pada _____________, molekul toksin dan sel _____________ kumpulan lain 23 Keimunan Badan Keimunan Pasif (Antibodi daripada sumber ________) Aktif (Terhasil apabila diransang __________) Semulajadi Buatan Semulajadi Buatan Diperoleh daripada ______ dan ________ ibu Keimunan _______________ Diperoleh daripada suntikan ____________ Keimunan _____________ Terhasil apabila ________ daripada penyakit Keimunan ______________ selepas jangkitan Terhasil apabila suntikan _______ diterima Keimunan _______________ selepas jangkitan Sistem Keimunan Yang Mantap ❖ Punca sistem keimunan lemah ➢ Terdedah kepada pencemaran _____________ dan _______________ ➢ Mengalami tekanan _________________ ➢ Pengambilan _____________ secara berlebihan ❖ Amalan menguatkan sistem keimunan ➢ Mendapat _______________ dan _______________ yang cukup ➢ Beriadah dan menghirup _________________ ➢ Menjauhi _____________ dan __________________ ➢ Melakukan ___________________________ berkala 24 BAB 5 : AIR DAN LARUTAN Sifat Fizikal Air Takat didih __________ Takat beku __________ Cecair ___________________ pada suhu bilik Ketumpatan ___________ Mempunyai daya tegangan permukaan yang ___________ Mempunyai daya lekatan dan lekitan yang ___________ Perubahan keadaan jirim ◼ Apabila _____________ haba → gas ◼ Apabila _____________ haba → pepejal Kesan bendasing terhadap ciri fizikal air ◼ _____________ takat didih ◼ _____________ takat beku ◼ _____________ ketumpatan Komposisi Air Sebatian yang terdiri daripada 2 atom ____________ dan 1 atom ____________ Boleh dipisahkan kepada unsur-unsurnya melalui proses ________________ 25 Penyejatan Air Proses yang berlaku di _____________________ Menukarkan air kepada ________________ Boleh berlaku pada ____________________ Faktor yang meingkatkan kadar penyejatan air ◼ Kelembapan udara yang ____________ ◼ Suhu persekitaran yang ____________ ◼ Luas permukaan yang ____________ ◼ Pergerakkan udara yang lebih _____________ Aplikasi dalam kehidupan seharian ◼ Pengeringan pakaian di ampaian ◼ Penghasilan garam daripada air laut ◼ Pengawetan makanan laut ◼ Pemprosesan makanan Larutan dan Kadar Keterlarutan ____________ → bahan yang boleh melarut dalam air ____________ → cecair yang boleh melarutkan bahan ____________ → hasil campuran apabila zat terlarut melarut dalam pelarut Jenis larutan ◼ ___________→ kuantiti zat terlarut sedikit dalam pelarut ◼ ___________ → kuantiti zat terlarut banyak dalam pelarut ◼ ___________ → kuantiti zat terlarut berlebihan dalam pelarut sehingga terhasil mendakan 26 Larutan dan Ampaian Larutan Perbezaan Jernih Sifat campuran Ampaian Sifat zat terlarut Larut sebahagian Saiz zat terlarut Besar Ya Kebolehtembusan cahaya Tiada Sisa turasan Larutan gula, larutan garam Contoh Air becak, bancuhan cat Keterlarutan Kuantiti maksimum _______________ yang dapat larut dalam 100 ml pelarut pada suhu tertentu Faktor yang meningkatkan kadar keterlarutan ◼ Suhu pelarut yang lebih ___________ ◼ Kadar kacauan yang ___________ ◼ Saiz zat terlarut yang lebih ____________ Koloid Campuran dua atau lebih zat terlarut yang tersebar secara _____________ Tidak membentuk campuran yang ____________ Tidak menghasilkan ____________ Contoh ◼ ____________ → krim pencukur, krim kecantikan ◼ ____________ → susu, mayonis Air sebagai pelarut semesta Air boleh melarutkan hampir semua bahan Digunakan sebagai pelarut domestik dan bahan mentah dalam industri 27 Contoh kegunaan ◼ Melarutkan __________ ◼ Penghasilan _________________ ◼ Penghasilan _________________ Pelarut bukan air ◼ Berasaskan karbon ◼ Boleh digunakan melarut zat terlarut yang tidak larut air ◼ Mudah meruap ◼ Contoh : ___________ → minyak wangi, antiseptik ___________ → minyak lampu ___________ → varnis kuku, lakuer ___________ → penanggal dan pencair cat ___________ → pengekstrak minyak Kaedah pembersihan air Kaedah Pendidihan Pengklorinan Penurasan Penyulingan Dipanaskan Cara Dipanaskan untuk sehingga mendapatkan 100oC wap yang terkondensasi Penyingkiran X bendasing Penyingkiran X bahan terlarut Membunuh mikroorganisma ✓ X X 28 ✓ Penyulingan Penurasan Sistem Pembekalan Air 29 Peringkat Penapisan Pengoksidaan Proses • Menyingkirkan __________ • Menambahkan __________ untuk singkirkan bau dan rasa • ___________ ditambah supaya lumpur bergumpal dan Penggumpalan tenggelam • ___________ ditambah untuk mengurangkan keasidan air Pengenapan Penurasan Pengklorinan dan pemfloridaan • ______________ mendak di dasar tangki • Menyingkirkan _____________ dengan penapis pasir • ___________ ditambah untuk membunuh mikroorganisma • ___________________ ditambah untuk mengelakkan pereputan gigi Kelestarian Air Bahan pencemar Cara mengatasi Bahan buangan ❑ Naik taraf _________________________ domestik ❑ Pengasingan ____________ ❑ Menyediakan kemudahan ______________ sempurna Bahan buangan industri ❑ Kuatkuasakan undang-undang untuk pastikan bahan buangan industri ___________ sebelum dilepaskan ke dalam sungai Bahan kimia pertanian Tumpahan minyak ❑ Penggunaan baja dan racun perosak __________________ ❑ Membendung dan memungut tumpahan ❑ Pertingkat pengawasan melalui udara 30 BAB 6 : ASID DAN ALKALI Sifat Asid dan Alkali Asid Sifat Kurang daripada 7 Nilai pH Bertindak balas Alkali Rasa Pahit Penukaran kertas litmus Merah kepada biru Tindak balas dengan menghasilkan gas logam hidrogen Bersifat mengakis dan larut dalam air Sifat keasidan dan sifat kealkalian ◼ hanya dapat ditunjukkan dengan kehadiran ______________ ◼ Dapat ditentukan dengan menggunakan _____________ Penunjuk – sejenis bahan yang berubah ________ berdasarkan sifat bahan yang diuji Penunjuk Warna Asid Neutral Fenolftalein Penunjuk semesta Metil jingga Kertas litmus biru Kertas litmus merah Kekuatan asid dan alkali dapat ditunjukkan oleh skala pH 31 Alkali Contoh bahan berasid dan beralkali Asid Alkali Kegunaan asid dan alkali Asid Kegunaan Agen penaik dalam makanan Minuman berkarbonat Bateri kereta Pembuatan jeruk Alkali Kegunaan Sabun mandi Baja Pil antasid Detergen 32 Peneutralan Tindak balas antara asid dan alkali untuk menghasilkan garam dan air Asid + Alkali → ____________ + _________ Kaedah yang digunakan adalah ________________ Asid dan alkali yang berbeza menghasilkan garam yang berbeza ◼ Asid hidroklorik + natrium hidroksida → ___________________ + air ◼ Asid sulfurik + kalium hidroksida → ____________________ + air ◼ Asid nitrik + natrium hidroksida → _____________________ + air Aplikasi peneutralan Ubat gigi ____________ meneutralkan ________ yang dihasilkan bakteria di celah gigi Penyegar ____________ dapat meneutralkan kulit muka yang kering akibat pembersih muka yang ___________ Perapi rabut ___________ dapat meneutralkan syampu rambut yang _____________ Tanah yang ____________ dapat dirawat dengan menabur kapur mati yang ____________ untuk mengembalikan kesuburan tanah Pelembut fabrik ____________ dapat meneutralkan detergen yang _____________ Bahan buangan ___________ daripada kilang dirawat dengan __________ sebelum dibebaskan 33 BAB 7 : KEELEKTRIKAN DAN KEMAGNETAN Tenaga ❖ Keupayaan untuk melakukan ___________ ❖ Sifat tenaga o tidak boleh __________ o tidak boleh ________________ o wujud dalam pelbagai _________________ ❖ Bentuk tenaga • • • • • • • • • ❖ Sumber tenaga Sumber Tenaga 34 Cas elektrostatik ❖ Cas elektrik terdiri daripada cas o ___________________ o ___________________ ❖ Terhasil apabila o 2 bahan berlainan digosok bersama o Berlaku perpindahan elektron o Objek yang kehilangan elektron → objek bercas _____________ o Objek yang menerima elektron → objek bercas ______________ o Objek yang mempunyai bilangan elektron dan proton yang sama → objek _______________ ❖ Sifat cas elektrik ❖ Cas elektrik boleh dikesan dengan menggunakan ______________ 35 ❖ Penyelesaian masalah elektrostatik o _____________________ mengalirkan cas negatif dalam kilat terus ke permukaan tanah yang bercas positif o ______________________ dapat membersihkan habuk yang bercas positif di skrin TV yang bercas negatif Arus Elektrik ❖ Arus elektrik (I) o kadar pengaliran ______________ melalui suatu konduktor o unit S.I → _____________ o diukur menggunakan ____________ yang dipasang secara ___________ dalam litar ❖ Voltan (V) o beza upaya antara dua titik o unit S.I → _____________ o diukur menggunakan ___________ yang dipasang secara ____________ dalam litar ❖ Rintangan (R) o keupayaan menghadkan aliran arus elektrik o unit S.I → _____________ ❖ Hubungkait Antara Arus, Voltan Dan Rintangan o Hukum Ohm → arus yang mengalir melalui suatu konduktor berkadar ______________ dengan voltan yang merentasi dua hujung konduktor o V = IR 36 Litar Bersiri dan Selari ❖ Komponen litar elektrik Komponen Simbol Suis Sel kering Voltmeter Galvanometer Ammeter Mentol Fius Perintang Rheostat ❖ Litar siri o Arus, I = ___________________ o Voltan, V = _________________________ o Rintangan, R = ________________________ o Kelebihan • Setiap komponen menerima kuantiti ____________ yang sama 37 • Semua komponen dikawal oleh ___________ suis • penambahan voltan akan meningkatkan _____________ o Kekurangan • Kerosakan satu komponen menyebabkan semua komponen ____________________ • Penambahan komponen menyebabkan peningkatan ______________ • Setiap komponen tidak dapat ________________ secara berasingan ❖ Litar selari o Arus, I = ______________ o Voltan, V = _____________ o Rintangan, 1/R = _____________ o Kelebihan • Setiap komponen boleh dikawal secara ________________ • Penambahan komponen tidak menjejaskan komponen lain dalam litar yang sama o Kekurangan • Voltan setiap komponen tidak dapat dikawal kerana sama dengan voltan sumber Kemagnetan ❖ Sifat magnet o menarik bahan magnet o berkutub (_________ dan _____________) 38 o kutub sama jenis ___________, kutub lain jenis _____________ o menunjukkan arah _____________ apabila digantung secara bebas ❖ Medan magnet o kawasan yang wujud kesan __________________ o garisan medan magnet mengarah dari ___________ ke ___________ o garisan medan magnet tidak akan ________________ o semakin rapat garisan medan magnet, semakin ____________ medan magnet Elektromagnet ❖ Sejenis magnet yang mempunyai kesan magnet ______________ apabila arus elektrik melaluinya ❖ Corak medan magnet bergantung pada bentuk ________________ ❖ Arah medan magnet ditentukan oleh arah _________________ 39 BAB 8 : DAYA DAN GERAKAN Daya ___________ atau ______________ yang dikenakan ke atas suatu objek Melibatkan hampir semua aktiviti harian Wujud dalam pelabagai ____________ Ciri – ciri daya ◼ Mempunyai ______________ ◼ Mempunyai ___________ ◼ Mempunyai _________________________ Jenis daya Daya graviti ◼ Mengarah ke _____________ ◼ Menyebabkan semua benda ___________ ke tanah Daya geseran ◼ Menentang _____________ ◼ Bertindak di antara dua permukaan yang ______________ Daya normal → dihasilkan apabila objek _____________ dengan suatu permukaan Daya apungan → daya tujah ke atas objek yang ______________ dalam bendalir Daya elastik → wujud apabila bahan ___________ atau ________________ Berat → daya ________________ yang bertindak ke atas suatu objek Pengukuran daya Unit SI → ______________ Diukur menggunakan ____________________ Bacaan pada neraca spring adalah ____________ daya objek yang diukur 10 N = ____ kg 40 Pasangan daya tindakan – daya tindak balas Hukum Newton Ketiga → setiap daya tindakan terdapat daya tindak balas yang _____________ tapi bertentangan _________ Kesan Daya Boleh mengubah ____________, ___________ dan ______________ suatu jasad. Contoh ◼ Objek pegun bergerak ◼ Menghentikan objek yang bergerak ◼ Menubah kelajuan objek yang bergerak ◼ Mengubah arah gerakan objek ◼ Mengubah bentuk dan saiz objek Daya apungan Objek akan terapung apabila daya apungan ___________________ berat objek Objek akan tenggelam apabila daya apungan __________________ berat objek 41 Daya apungan = berat sebenar – berat ketara Ketumpatan dan kesan apungan Ketumpatan Daya bahan apungan, F Berat, W Kesan terhadap bahan Kurang tumpat Lebih tumpat Garisan Plimsol ◼ Ditandakan pada _______________ ◼ Menentukan aras selamat untuk kapal terapung pada tempat yang berbeza Tuas Sebuah palang yang berputar pada satu titik ______________ Terdiri daripada ◼ Daya ◼ ____________ ◼ ____________ Kegunaan ◼ Memudahkan kerja 42 ◼ Menggunakan daya yang _____________ untuk melakukan kerja Pengkelasan tuas ◼ Tuas kelas pertama o ________________ terletak di antara beban dan daya o Contoh • Playar • Pembuka tin • Gunting ◼ Tuas kelas kedua o _____________ terletak di antara fulkrum dan daya o Contoh • Kereta sorong • Pemecah kekeras ◼ Tuas kelas ketiga o ____________ terletak di antara fulkrum dan beban o Contoh • Penyepit ais • Joran 43 Momen daya ◼ Kesan _______________ apabila daya dikenakan untuk memutarkan objek pada satu titik tetap ◼ Memudahkan kerja ◼ Bergantung kepada o ___________ yang dikenakan o ___________ tegak dari fulkrum ke daya ◼ Cara mengira Momen daya = daya (N) X jarak tegak dari fulkrum ke daya (m) ◼ Akan bertambah apabila o Daya lebih _____________ o Jarak tegak dari fulkrum ke daya _________________ ◼ Prinsip momen pada tuas 44 Tekanan Ditakrifkan sebagai ◼ Daya per unit luas permukaan ◼ Arah daya _____________ dengan luas permukaan Unit S.I ◼ pascal (Pa) ◼ 1 Pa = 1 Nm-2 Semakin besar luas permukaan, semakin _____________ tekanan yang dikenakan. Tekanan Gas Teori kinetik gas ◼ Molekul-molekul gas sentiasa bergerak ________ dan melanggar dinding bekas ◼ Pelanggaran menghasilkan _______________ Faktor yang meningkatkan tekanan gas ◼ Isipadu bekas yang ____________ ◼ Suhu yang _____________ Tekanan atmosfrera ◼ Tekanan yang dikenakan oleh _____________ ke atas semua jasad di bumi Aplikasi konsep tekanan udara Pam sedut Hemisfera Magdeburg Penyedut minuman Sifon 45 Picagari Pembersih vakum Perkaitan altitud dengan tekanan atmosfera Tekanan atmosfera ___________ apabila altitud meningkat Tarikan graviti yang ___________ menyebabkan tekanan atmosfera menurun 46 Kesan kedalaman terhadap tekanan cecair Tekanan cecair ____________ apabila kedalaman berkurang Contoh dalam kehidupan harian ◼ Dinding empangan lebih lebar di bahagian bawah untuk mengatasi tekanan yang ____________ di dasar empangan ◼ Badan kapal selam dibuat daripada bahan yang kuat untuk mengelakkan kemik akibat tekanan ___________ di dasar laut 47 BAB 9 : HABA Hubung Kait Suhu Dan Haba Haba Suatu bentuk ________ Maksud _____________ Unit ukuran ____________ ____________ ____________ Dipengaruhi oleh • • • Suhu Sukatan darjah __________ serta __________ suatu objek • ___________ • ___________ ____________________ zarah dalam bahan Pengaliran Haba Haba mengalir dari objek __________ ke objek ___________ Cara pengaliran haba ◼ konduksi medium ______________ zarah menerima tenaga haba bergetar dan berlanggar dengan zarah lain ◼ perolakan pergerakkan _____________ bendalir __________ adalah kurang tumpat lalu naik ke atas bendalir __________ adalah lebih tumpat lalu turun ke bawah peredaran bendalir menghasilkan ____________________ ◼ sinaran tanpa ______________ 48 kadar pengaliran haba dipengaruhi oleh jenis _______________ _______________ _______________ objek Fenomena alam ◼ Pemanasan bumi oleh matahari melalui ________________ ◼ Bayu laut • Proses ____________ • ______________ lebih panas pada waktu siang • Udara __________ naik ke atas • Udara __________ turun ke bawah dan bertiup ke arah ____________ 49 ◼ Bayu darat Proses ____________ ______________ lebih panas pada waktu malam Udara __________ naik ke atas Udara __________ turun ke bawah dan bertiup ke arah ____________ Konduktor dan Penebat Haba Konduktor haba ◼ Bahan yang _______________ haba mengalir melaluinya ◼ Logam ◼ Contoh : ___________ dalam termometer Tapak ____________ pada seterika Perkakasan memasak daripada ____________ Penebat haba ◼ Bahan yang ______________ haba mengalir melaluinya ◼ Bukan logam kecuali karbon ◼ Contoh : _____________ dalam kotak ais Sarung tangan ketuhar daripada __________ Peralatan dapur daripada __________ 50 Keseimbangan Terma Tenaga haba ◼ Dipindahkan di antara objek yang berada dalam ___________________ ◼ Dipindahkan dari objek bersuhu ____________ ke _____________ Dicapai apabila pemindahan haba adalah ___________ Objek-objek mempunyai suhu yang ___________ Prinsip Pengembangan dan Pengecutan Jirim Jirim mengembang apabila _____________ dan mengecut apabila ______________ Apabila jirim dipanaskan ◼ Zarah-zarah bergetar dengan lebih ____________ ◼ Jarak antara zarah _____________ ◼ Isipadu jirim _______________ ◼ Jirim ________________ Apabila jirim disejukkan ◼ Zarah-zarah bergetar dengan lebih ______________ ◼ Jarak antara zarah ______________ ◼ Isipadu jirim _______________ ◼ Jirim ________________ _________ mengembang lebih banyak berbanding ___________ dan ____________ Kadar pengembangan dan pengecutan setiap bahan adalah _____________ Kegunaan dalam kehidupan seharian ◼ Merkuri dalam termometer ◼ Ruang kecil antara penyambung rel landasan keretapi 51 ◼ Penggolek di hujung jambatan keluli ◼ Jalur dwilogam dalam penggera kebakaran Penyerapan dan Pembebasan Haba Permukaan yang ___________ dan ___________ adalah penyerap dan pembebas haba yang baik Permukaan yang ___________ dan ___________ adalah penyerap dan pembebas haba yang lemah Konsep Bangunan Hijau ◼ Mempunyai kecekapan ______________ yang tinggi ◼ Mempunyai sistem pengaliran _________, peredaran ___________ dan _________________ yang baik ◼ Penggunaan bahan-bahan ____________________ 52 BAB 10 : GELOMBANG BUNYI Ciri-ciri Gelombang Bunyi Bunyi ialah tenaga yang dihasilkan oleh __________ Ciri-ciri ◼ Memerlukan ____________ untuk perambatan ◼ Merambat pada kelajuan yang berbeza dalam ____________ yang berbeza ◼ Boleh _______________ dan ________________ Pemindahan bunyi ◼ Getaran dipindahkan dari satu zarah ke zarah yang lain dalam bentuk __________________ ◼ Tidak boleh dipindahkan melalui _____________ Jam loceng _________________________ selepas semua udara dalam balang kaca dikeluarkan ◼ Paling cepat dalam ______________ dan paling perlahan dalam ___________ Pantulan dan penyerapan bunyi ◼ Pemantul bunyi yang baik → permukaan yang _______________ dan ______________ ◼ Penyerap bunyi yang baik → permukaan yang _______________ dan ______________ 53 Kenyaringan dan Kelangsingan Bunyi Kenyaringan atau kekuatan bunyi ◼ Bergantung kepada _______________ gelombang ◼ Dikawal oleh kuasa output Kelangsingan bunyi ◼ Bergantung kepada _______________ gelombang bunyi ◼ Diukur dalam unit _______________ Kesan Doppler ◼ Perubahan _________________ ketara ◼ Disebabkan oleh _______________________ _____ Sumber bunyi Pemerhati 54 Fenomena dan Aplikasi Pantulan Gelombang Bunyi Gema ◼ terhasil apabila gelombang bunyi dipantulkan dari permukaan ____________ ◼ berlaku dalam dewan tertutup, bilik kosong, gua dan terowong. Ultra bunyi ◼ Gelombang bunyi berfrekuensi ________________ ◼ Tidak dapat didengar oleh ________________ ◼ Dapat didengar oleh ______________ ◼ Kegunaan Panduan arah pergerakkan _____________ Mengesan objek di bawah air dan kedalaman laut dalam bidang ________________ Memantau keadaan _______________ dalam kandungan Had Pendengaran Julat pendengaran manusia → ___________________ Julat semakin _____________ apabila usia meningkat Peralatan khas mengatasi had pendengaran o _________________ – membantu mendengar denyutan jantung 55 o ____________________ – menguatkan suara o ______________________________________ – menguatkan bunyi yang masuk ke telinga 56 BAB 11 : BINTANG DAN GALAKSI DALAM ALAM SEMESTA Galaksi Himpunan jasad terdiri daripada _____________, gas, debu dan habuk Dikelaskan berdasarkan bentuknya Contoh : Contoh : Contoh : Bima Sakti Galaksi berbentuk ____________ Sistem suria kita berada di pinggir salah satu cabang Terdiri diripada 200 bilion ______________ Bintang Bebola gas panas yang menghasilkan _________ dan ___________ sendiri Dikelaskan mengikut o Suhu dan warna ▪ Suhu tinggi → _____________ ▪ Suhu sederhana → ______________ ▪ Suhu rendah → _____________ o Saiz berbanding matahari ▪ Lebih kecil → bintang __________________ ▪ Lebih besar → bintang _________________ ▪ Paling besar → bintang _________________ 57 o Kecerahan – bergantung kepada ______________, jarak dari bumi dan _________________ permukaan Bintang paling cerah di langit adalah ______________ dan _____________ Kitar hidup bintang (hipotesis nebula) Nebula Bintang besar Bintang sederhana Bintang kecil Bintang raksasa merah Bintang raksasa merah Bintang raksasa merah Bintang super raksasa Bintang super raksasa _________________ Supernova Supernova __________________ __________________ 58 BAB 12 : SISTEM SURIA Sistem suria Jarak planet dalam sistem suria dari matahari diukur dengan menggunakan o _______________________ o _______________________ Satu A.U = ____________ km Planet dalam sistem suria Setiap planet dalam sistem suria mempunyai ciri-ciri yang berlainan UTARID ZUHRAH BUMI MARIKH ZUHAL MUSYTARI ] 59 Utarid → Paling _______________ dengan matahari Zuhrah →Mempunyai suhu permukaan yang paling ___________ Bumi → Mempunyai _______________ yang sesuai untuk hidupan Marikh → Berwarna __________ kerana kehadiran besi oksida dalam tanah Musytari o Mempunyai tarikan graviti paling __________ o Berputar paling _________ pada paksinya o Mempunyai paling banyak ___________ Zuhal → mempunyai gelang yang terdiri daripada ________ dan __________ Uranus → paksi putaran ___________ dengan orbitnya mengelilingi matahari Neptune → paling ___________ dengan matahari Semua planet berputar berlawanan arah jam dari barat ke timur kecuali ____________________ Situasi Hipotetikal Berkaitan dengan Sisitem Suria Sekiranya ptaran bumi menjadi perlahan atau terhenti secara tiba-tiba o Panjang waktu siang dan malam adalah _____________ di dua bahagian bumi yang berlainan o Kawasan ______________ bertambah di bahagian bumi yang menghadap matahari o Cuaca sangat ____________ di bahagian bumi yang membelakangi matahari o Perubahan pasang surut __________________. Planet bersaiz besar o Mempunyai banyak _______________ o Mempunyai daya tarikan graviti yang _______________ Jika anda berdiri di bulan o Anda akan melihat bumi di _________________ o Bumi akan mempunyai ______________ seperti bulan 60 Bumi Sebagai Planet untuk Hidupan Satu-satunya planet yang mempunyai ______________ Ciri-ciri bumi o Mempunyai __________ yang banyak untuk semua keperluan hidupan o Mempunyai kandungan ______________ yang tinggi untuk respirasi o Mempunyai julat ____________ yang sesuai o Mempunyai _____________ yang menghalang sinar berbahaya o Menerima _____________________ untuk fotosintesis tumbuhan o Mempunyai _______________ untuk menarik objek ke permukaannya Jejak ekologi o Ukuran kemampuan bumi menyediakan dan menghasilkan semula sumber yang diperlukan manusia o Jika melebihi kemampuan bumi, sumber akan habis o Berbeza dari sebuah Negara dengan Negara lain 61 MODUL BAKTIF merupakan modul bacaan aktif buku teks di mana pelajar boleh melengkapkan modul dengan merujuk buku teks. Modul ini sesuai digunakan untuk pelajar yang mempunyai sumber dan akses yang terhad terhadap pembelajaran. Sesuai digunakan untuk teknik flipped classroom. 62