Uploaded by ahmedovdoston414

Презентация (бакт.физиологияси)

advertisement
Маъруза №2
Бактерияларнинг
физиологияси. Нафас
олиши, озикланиши,
кўпайиши. Озиқ мухитлар.
Маьруза режаси:






Бактерияларнинг кимёвий таркиби
Микроорганизмларнинг озиқланиши;
Озиқ мухитлар ва уларни
классификацияси
Ўсиши
Кўпайиши
Нафас олиши.
Бактерияларнинг кимёвий
таркиби




Бактерия танаси N,C,O,H лардан ташкил топган. N-бактерия
танаси курук колдиғини 16%, C-45-55%, O-30% ва H-6-8%
ташкил килади.
1.Сув- бўғма таёк-ни 75-85%, спорали бацилла ва
клостиридийларда 45-30% сув б-ди.
2.Оксил-танаси курук колдиғини 50-80% т/к-ди. Оксил таркибига
нуклеопротеидлар, липопротеидлар киради. Липопротеидлархужайра цитоплазмасида яримсуюк киритмалар шаклида бўлиб,
хужайра мембранасини хосил килиб моддаларни киришини
идора килади.
3.Углеводлар-танаси курук колдиғини 12-18 % т/к-ди.Булар кўп
атомли спиртлар, полисахаридлардан т/т.Кўпчилик бактерия
цитоплазмасида гликоген ва крахмалга ўхшаш киритмалар
учрайди.
Метаболизм процесси
Метаболизм процесси 2та бир-бирига боғлиқ процессда
ўтади:
Ассимиляция-ўзлаштирилган озик моддалар - яъни
юкори молекулали бирикмалар – хужайранинг ўз
тузилиши учун сарф бўлади.
Диссимиляция
-процессида
озик
моддалар
парчаланади, оксидланади ва: хужайранинг хаёти
учун керак бўлган энергия ажратиб чикаради.
Бактерия хужайраси ўзлаштирадиган
асосий бирикмаларга:



Углеводлар, оксиллар, аминокислоталар,
ёғ кислоталари, минерал тузлар,
витаминлар ва бошка киради. |
Бактериялар хаётида керакли бўлган
макроэлементларга киради: С, Н, О, N, Р,
S, К, Ca, Mg, Fe.
Микроэлементларга: Mn, Mo, Zn, Си, Со,
Ni, Va, В, Cl, Na, Se, Si, Wo ва бошқалар
Бактерияларнинг озикланиш типлари
углерод билан азотни хазм килиш характерига караб
белгиланади.
Углеродни хазм |килиш характерига караб:




1.Аутотрофлар (грекча autos - ўзим, trophe - озиқланиш). Автотроф
бактериялар углерод манбаи килиб СО2 дан фойдаланади ва улар оддий
моддалардан мураккаб бирикмалар синтезлаб олади. Улар ўзларининг ўсиши
учун NaCl, KHPO4, FeCl2, MgSO4, (NH4)2SO4 ларни, талаб килади. (озик мухитга
қўшиш керак)
2.Гетеротрофлар - (грекча heteros -бошка, trophe - озикланиш). Углерод манбаи
килиб хар хил, углерод тутувчи бирикмалар — гексозалар (глюкоза), кўп атомли
спиртлар, аминокислоталар, органик кислоталар талаб қилади.
Гипотрофлар — булар ўзларининг метаболитик активлигини йўқотган
микроорганизмлар бўлиб, бу бактериялар ўзларининг хаёт фаолиятларини
,хужайра тузилишини ёки хўжайин метаболитларини кайта тиклаш билан
таъминлайди.
Ауксотрофлар- ўзларининг ривожланиши учун ўсиш факторлари тaлa6 килувчи
бактериялардир. Бундай бактериялар ўзларининг ўсиши учун керакли бўлган
компонентларни ўзлари синтезлай олмайдилар.
Гетеротрофлар 2 группага бўлинади:


Сапрофитлар-(грекча sapros - чириган
phyton - ўсимлик) – организмларнинг органик
колдиклари
билан
озикланадиган
бактериялар.
Паразитлар- одам, хайвон ва ўсимлик тирик
хужайрасининг органик моддалари хисобига
яшайди ва кўпаяди.
Масалан, вируслар, риккетсиялар.
Азот хазм килиш характерига караб
микроорганизмлар 2 группа бўлинади:







Аминоавтотрофлар - хужайра оксилининг синтези учун хаводаги молекуляр
азотдан фойдаланади ёки аммоний тузларидан олади.
Аминогетеротрофлар - азотни органик бирикмалардан: аминокислаталардан,
мураккаб оксиллардан олади.

Энергия манбаларига караб микроорганизмлар:
1. Фототрофлар- биосинтез реакциялари учун куёш нуридан энергия олади.
2. Хемотрофлар - неорганик моддаларнинг оксидланишидан ва
органик
моддалардан энергия олади.
Хозирги вактда микроорганизмларнинг озикланиш типларининг
характеристикасига караб янги терминология киритилган:
1. Гетеротрофлар органотрофлар деб аталади
2. Автотрофлар литотрофлар деб аталади
Озик моддаларнинг
транспорти (ташилиши)

Озик
моддалар
микроб
хужайрасининг
цитоплазмасига факат кичкина молекула холида ва
эриган холда кириши мумкин. Мураккаб органик
моддалар (оксиллар,
полисахаридлар) микроб
хужайрасидан
чиккан
ферментлар
таъсирида
парчаланади. Озик моддаларнинг кириши ва чикибкетиш
процесслари
бактерия
хужайрасининг
цитоплазматик мембранаси оркали боради.
Озик моддалар хужайра ичига бир неча
йўллар билан киради:




Пассив диффузия -бунда озик мухитдаги моддалар микдори
микроб
хужайрасидаги шундай моддалар микдоридан юкори бўлади,Шу сабабли озик
модданинг маьлум микдори хужайрага киради.
Енгиллашган диффузия бунда озик мухитдаги моддалар микдори микроб
хужайрасидаги
шундай моддалар микдоридан 1 неча марта кўп бўлса
пермеаза ферменти ёрдамида бирикмалар цит-га киради.(энергия сарф бмайди)
Актив транспорт. Кўпчилик моддаларни х-ра ичига кириши 1 зумда ўтиши
кузатилади. Бу хам ц-к мембранада жой-н пермеаза ферменти ёрдамида
боради, лекин бунда энергия сарфланади.
Химиявий группалар транслокацияси – агар озик моддаларда х-ра танасига
кириш вактида кимёвий ўзгаришлар содир бўлса кимёвий гурухлар
транслокацияси д-ди.
Микроорганизмларнинг ўсиши


Ўсиш -микроб хужайрасининг хажм
жихатидан
катталашиши,
етилишини
тушунамиз.
Микроорганизмлар ўзининг ўсиши ва кўпайиши учун
кандайдир моддаларни синтез килмасдан тайёр
холида кабул килади. Бу моддалар
ўсиш
факторлари
дейилади.
Ўсиш
факторларига
аминокислоталар, пурин ва пиримидин асослари,
липидлар, витаминлар ва бошқалар киради.
Аминокислоталарга
(стрептококк
авлодига
кирадиган бактериялар), липидларга (стретококклар,
лактобактериялар, микоплазмалар)мухтож.
Ўсиш жараёнида 4 та давр
тафовут қилинади:




Латент даври - микроорганизмлар озик мухитга
адаптацияланади, мослашади.
Логарифмик ўсиш даври - микроорганизмлар
тез ўсиб катталашиб, бўлина бошлайди.
Стационар давр -бунда пайдо бўлаётган
бактериялар сони ўлаётган бактериялар сонига тенг
бўлади.
Ўлиш даври – хужайралар ўлиши туфайли сони
камайиб боради, охирида ўлганлар сони тиригидан
ошиб кетади.
Микроорганизмларнинг
кўпайиши





Бунда микробларнинг шу популяциясидаги сони
маьлум даражада ортишига айтилади. Бактериялар:
Кўндаланг бўлиниш йўли билан –вегетатив кўпайиш
Спора хосил килиш йўли билан (замбуруғлар,
актиномицитлар)
Майдаланиш йўли билан (риккетциялар)
Куртакланиб, бўғинчаларидан ипчалар узилиш йули
б-н купаяди.
Бактерияларнинг нафас
олиши
Нафас олишига қараб бактериялар:





Облигат аэроблар - атмосферада 20% О бўлган суюк ва каттик озик
мухитлар юзасида ўсади, аэроб нафас олишда кислород хисобланади. М:
вабо вибриони, микрококк, микобактерия, бруцеллалар.
Облигат анаэроблар – (О-захарли тасьсир к-ди) кислородсиз
шароитда
ўсиб кўпаяди. М: Патоген клостридийлар, қоқшол, ботулизм,
бифидобактериялар, бактериодлар.
Факультатив анаэроблар - хам кислородли хам кислородсиз
шароитда
ўсади. Эшерия, ичбуруғ, стафилакокк, стрептакокк, сальмонеллалар.
Микроаэрофиллар – кислород оз бўлганда кўпаяди, кўп бўлганда ўсишдан
тўхтайди. М: актиномицетлар, лептоспиралар.
Аэротолерант
бактериялар
киска
вакт
ичида
атмосфера
кислородида яшайди, лекин ўсмайди.
Микробларнинг ўсиши ва
кўпайиши
Download