O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI
TEXNOLOGIYALARI VAZIRLIGI
TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
AKT SOHASIDA KASB TA’LIMI FAKULTETI.
BITIRUV MALAKAVIY ISHI OLDI
AMALIYOTI HISOBOTI.
Tayyorladi: 651-19 guruh talabasi
Rahmatov Jaloliddin.
Amaliyot rahbar: Zakirova M.R
Toshkent - 2023
01.05.2023.
Men Bitiruv malakaviy ishi oldi amaliyotimni Toshkent viloyati Qibray tumani
46-sonli umumiy o’rta ta’lim maktabida o’tadim. Amaliyotimning birinchi kunida
maktab bilan tanishuv, u yerda muhitni o’rganish bilan boshladim. Informatika
xonasi, maktab o’quvchilari bilan tanishish va ular bilan dars mashg’ulotlarni tashkil
qilish tartibi haqida, maktab hayoti haqida suhbat o’tkazildi.
Maktabdan tayinlangan amaliyot rahbarim bilan tanishib, amaliyot o’tash va
dars
mashg’ulotlarni
tashkil
qilish
tartibi
Amaliyotimning birinchi kuni shu tartibda o’tdi.
haqida
ma’lumotlar
oldim.
02.05.2023.
Amaliyotimning ikkinchi kunida informatika xonasidagi kompyuterlarning
texnik holati o’rganildi. Ularning dars mashg’ulotlariga qanchalar tayyor ekanligi
nazoratdan o’tkazildi. Kompyuterlardagi viruslar, keraksiz dasturlar o’chirib
yuborildi.
Kompyuterlarning
tarmoqqa
bog’liqligi,
tarmoq
sifati
tekshirildi.
Kompyuterlar uchun kerakli dasturlar: PYcharm , Scratch , Microsoft Office
dasturlari va boshqa muhim dasturlar o’rnatildi va dars uchun tayyor holatga
keltirildi. Dars mashgu’lotlarini o’tish uchun proyektor ham nazoratdan o’tkazildi
va dars uchun shay holatga keltirildi. O’quvchilarga kompyuterlar haqida
boshlang’ich tushunchalar va bilimlar berildi. Kompyuterdan to’g’ri, maqsadli
foydalanish tushuntirildi.
03.05.2023.
Amaliyotimning uchinchi kunida 5-sinf o’quvchilari uchun Scratch dasturi
mavzusi o’tildi. Scratch dasturi nima, uning vazifalari, imkoniyatlari va tuzilishi
haqida ma’lumotlar berildi.
Dars – Muqaddas.
Sana: 02.05.2023.
Sinf: 5 – “A”.
Fan: Informatika va axborot texnologiyalari.
Mavzu: Scratch dasturi. Scratch dasturi imkoniyatlari.
Darsning maqsadi:
1. Ta’limiy: O’quvchilarga Scratch dasturi haqida ma’lumot berish.
2. Tarbiyaviy: O’quvchilarda vatanparvarlik hissini uyg’otish.
3. Rivojlantiruvchi: O’quvchilarga Scratch dasturi imkoniyatlaridan foydalangan
holda animatsiyali o’yinlar yaratish haqida tushuncha berish.
Dars turi: Yangi bilimlar berish, ko’nikma va malaka hosil qilish.
Dars uslubi: Guruh bilan ishlash, amaliy.
Dars usuli: Scratch dasturi yordamida kichik o’yin yaratish.
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, proyektor, elektron doska.
Darsning borishi:
№
Dars bosqichlari.
Vaqti.
1.
Tashkiliy qism.
2 min
2.
O’tgan dars mavzusini takrorlash va baholash.
15 min
3.
Yangi mavzuning mazmunini ochish va chiqarish.
25 min
4.
Uyga vazifa va topshiriqlar
3 min
I.
Tashkiliy qism:
1. Salomlashish.
2. Yo’qlama qilish.
3. Uyga vazifa so’rash.
II.
Takrorlash:
Paint.net dasturi haqida.
III.
Yangi mavzu bayoni:
Scratch – bu kichik maktab o’quvchilari o’zlarining hikoya, multfilm, o’yin
taqdimot va boshqa loyihalarni yaratishlari uchun mo’jallangan dasturlash muhiti
hisoblanadi.
Scratch dasturida ishlashning ikkita usuli mavjud. Birinchi usuli online
shaklida bo’lib, scratch.mit.edu saytida ro’yxatdan o’tish orqali ishlash mumkin.
Ikkinchi usul offline hisoblanib, bunda dastlab dastur kompyuterga o’rnatib olinadi
va dastur ilovasi ustida sichqonchaning chap tugmasi ikki marta bosish orqali ishga
tushuriladi.
Scratch – bu multimedia tizimi. Tilning aksariyat operatorlari grafika va ovoz
bilan ishlashga, animatsiya va video effektlarni yaratishga yo’naltirilgan. Mediamanipulyatsiya – bu Scratchning asosiy maqsadlaridan biri. Obyektga yo’naltirilgan
muhitda Scratch dasturi turli xil buyruqlar bloklaridan, Lego konstruktorlaridan ko’p
rangli g’ishtlardan qanday qilib yig’ilsa, xuddi shu tarzda yig’iladi. Scratch
dasturlari grafik bloklarni steklarga birlashtirish orqali yaratiladi. Bunday holda,
bloklar faqat sintaktik to’g’ri tuzilmalarda birlashtirilishi mumkin bo’lgan tarzda
amalga oshiriladi, bu esa xatolarni yo’q qiladi. Ma’lumotlarning har xil turlari
obyektlarning bir-biriga mosligi yoki aksincha mos kelmasligini ta’kidlab, turli xil
blok shakllariga ega.
Dastur ishlayotganda ham unga o’zgartirishlar kiritish mumkin , bu muommoni hal qilishda yangi g’oyalar bilan tajriba o’tkazishga imkon beradi. Oddiy
buyruqlarni bajarish natijasida turli xil xususiyatlarga ega ko’plab obyektlar o’zaro
ta’sir qiladigan murakkab model yaratiladi. Loyiha Scratchda yaratilganidan keyin
uni scratch.mit.edu saytiga joylashtirish mumkin.
Ushbu muhitning asosiy afzalliklaridan biri shundaki, u bepul dasturiy ta‟minot
mahsulotidir, shuning uchun har qanday ta‟lim muassasasi dasturni Internetdan
yuklab olib, to’g’ridan-to’g’ri yangidasturlash muhitida o’qishni va ishlashni
boshlashi mumkin. Scratch o’rnatishni talab qilmaydi.
Tilning asosiy tuzilmalari va atrof-muhit imkoniyatlarini o’rgangandan
so’ng, tegishli loyihani yaratish va ishlab chiqish vazifasi qo’yiladi. Bular turli
hikoyalar bo’lishi mumkin, mavzuni o’qituvchi talabalarning yosh
xil
xususiyatlarini hisobga olgan holda taklif qiladi, masalan, “Mening oilam”,
“Mening eng sevimli mashg’ulotim”, “Iqtidorli odamlar” va boshqalar.
Ushbu o’qitish texnologiyasi talabalarni dasturlash tili imkoniyatlarini
puxta egallashga, “Informatika va AKT” fanini o’rganishga undaydi, ulargabu
dasturning amaliy shaxsiy ahamiyatini takidlaydi. Scratchdagi ishni tahlil
qilish
shuni ko’rsatadiki, dastur juda sodda va oson o’rganiladi. Ammo,
soddaligiga qaramay, Scratch foydalanuvchiga multimedia resurslari bilan ishlash
uchun turli xil vositalarni taqdim etadi, bu o’quvchilarda qiziqish uyg’otadi,
umuman mavzu uchun ijobiy motivatsiya rivojlanishiga hissa qo’shadi.
Dastur juda sodda va o’rganishga oson. Ammo, soddaligiga qaramay, Scratch
foydalanuvchiga multimedia resurslari bilan ishlash uchunturli xil vositalarni taqdim
etadi, bu o’quvchilarda qiziqish uyg’otadi, umuman mavzu uchun ijobiy motivatsiya
rivojlanishiga hissa qo’shadi.
Scratch Massachusets Texnologiya Institutidagi MIT Media Lab tomonidan
ishlab chiqilgan va saqlanib kelinmoqda (scratch.mit.edu). Scratch -bu bepul
mahsulot, bu O’zbekiston maktablari uchun muhimdir. Uning rivojlanishi
Smalltalk merosxo’rlaridan
biri
bo’lgan
skek
tilida
amalga
oshiriladi.
Smalltalkning asoschisi va shuning uchun umuman obyektga yo’naltirilgan
texnologiyalarning asoschisi bo‘lgan Alan Kay bolalarda fikrlash va ijodkorlikni
rivojlantirishga juda qiziqadi. Bundan tashqari, Kay bunday rivojlanishni iloji
boricha tezroq boshlash kerak, deb hisoblaydi: “... bizning fikrlash tarzimizni
kuchli shakllantiradigan ommaviy axborot vositalari imkon qadar erta hayotga
kirishi kerak”. Scratch dasturlash muhiti (va tili), uning yaratuvchilari tomonidan
o‘ylab topilgan, aynan “fikrlash uslublarini” shakllantirishga qodir vosita.
Shu bilan birga, Scratchda umuman tilning va obyektga yo„naltirilgan
tilning, masalan,
protseduralar
va
funktsiyalarning
muhim
parametrlari,
parametrlarni uzatish va qiymatlarni qaytarish (global o’zgaruvchilar orqali
tashqari),
rekursiya, obyekt
sinflarini
aniqlash,
meros
va
polimorfizm,
istisnolardan foydalanish, matn kiritish va fayllarni kiritish va chiqarish. Biroq,
bu va ehtimol ba’zi boshqa tarkibiy qismlar yaqin kelajakda tilga qo„shilishi
shubhasizdir. Ko’rib turganimizdek, Scratch haqiqatan ham boy xususiyatlarga
ega. Shu bilan birga, uni o’rganishni boshlash uchun, o„qish qobiliyatidan
tashqari, hech narsa talab qilinmaydi, chunki dastur tayyor rangli bloklardan
iborat. Deyarli barcha birinchi sinf o’quvchilari ushbu darajaga to’g’ri keladi.
Bolalar, o’spirinlar va dasturlashni o’rganishni istagan har bir kishi uchun
dasturlash yanada qiziqarli va qulay bo’lishi uchun Scratch eng yaxshi hisoblashva
interfeys dizaynidan foydalanadi.
Xulosa qilib aytganda, Scratch dasturdagi garafik imkoniyatining qulayligi
tufayli, kichik yoshdagi bolalar ham sodda multimediya loyihalarini bajara oladi.
Shu bilan birgalikda, dastur tuzish jarayonini ham oson o’zlashtiradi.Bundan
tashqari ekrandagi qahramonlarini harakatga
xohishga qarab o’zgartirishi mumkin.
keltirishi , liboslarini va rangini
Foydalanuvchilar
Scratch- da bloklar
palitrasidan
bloklarni
sudrab
olib, boshqotirmalar kabi jumboq singari dasturlash orqali dasturlashadi. Bir nechta
bloklarning tuzilmalari skript deb nomlanadi . Ushbu dasturlash usuli (bloklar bilan
qurilish kodi) ‘ sudrab olib tashlash dasturlash ’ deb nomlanadi.
Scratch tarixi.
Scratch 2003 yilda ishlab chiqila boshlandi va 2007 yilda ommaga taqdim
etildi . Scratch 1.0 , birinchi versiyasi, Scratch 1.4 ga juda o'xshash edi . O'sha
paytda faqat oflayn muharrir mavjud edi; veb-sayt loyihalarni yuklash va o'ynash
mumkin bo'lgan kichik blog edi. Scratch o'sishi bilan veb-sayt kengaytirildi. Scratch
1.1 , Scratch 1.2 , Scratch 1.3 va Scratch 1.4 chiqdi. Shu nuqtada Scratch-ning
millionlab foydalanuvchilari, loyihalari va ko'plab yangi funktsiyalari mavjud edi.
Scratch dasturi interfeysi bilan tanishish.
.
04.05.2023.
Amaliyotimning to’rtinchi kunida 5-sinf o’quvchilari uchun Scratch
mavzusini davom ettirdim. Scratch dasturida algoritmni to’g’ri tuza olish, Spraytlar
bilan ishlash va sodda animatsiyali o’yinlar yaratish mavzusida dars mashg’uloti
o’tildi.
Dars – Muqaddas.
Sana: 04.05.2023.
Sinf: 5 – “B”.
Fan: Informatika va axborot texnologiyalari.
Mavzu: Scratch dasturida sodda animatsiyali o’yinlar yaratish.
Darsning maqsadi:
4. Ta’limiy: O’quvchilarga Scratch dasturi haqida ma’lumot berish.
5. Tarbiyaviy: O’quvchilarda vatanparvarlik hissini uyg’otish.
6. Rivojlantiruvchi: O’quvchilarga Scratch dasturi imkoniyatlaridan foydalangan
holda animatsiyali o’yinlar yaratish haqida tushuncha berish.
Dars turi: Yangi bilimlar berish, ko’nikma va malaka hosil qilish.
Dars uslubi: Guruh bilan ishlash, amaliy.
Dars usuli: Scratch dasturi yordamida kichik o’yin yaratish.
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, proyektor, elektron doska.
Darsning borishi:
№
Dars bosqichlari.
Vaqti.
1.
Tashkiliy qism.
2 min
2.
O’tgan dars mavzusini takrorlash va baholash.
15 min
3.
Yangi mavzuning mazmunini ochish va chiqarish.
25 min
4.
Uyga vazifa va topshiriqlar
3 min
IV.
Tashkiliy qism:
4. Salomlashish.
5. Yo’qlama qilish.
6. Uyga vazifa so’rash.
V.
Takrorlash:
Paint.net dasturi haqida.
VI.
Yangi mavzu bayoni:
Algoritm – ijrochi tomonidan bajarilishi kerak bo’lgan buyruq va
ko’rsatmalarning izchil ketma-ketligi.
Script nima?
Script (dastur) – ma’lum algoritm asosida ketma-ket taxlangan rangli bloklar.
Blok – dasturning eng kichik (minimal) fragmenti (bo’lagi). U buyruqlar,
operator, o’zgaruvchi yoki funksiya bo’lishi mumkin. Bloklar vazifasi ko’ra 9 ta
rangga ajratilgan.
Sprayt nima?
Sprite (sprayt) – asraguvchi ruh, farishta) – Scratch dasturi stilida yaratilgan
obyekt(qahramon). Spraytlar o’z liboslari(costumes) va ularni harakatga keltiruvchi
buyruqlardan (skriptlar) tashkil topgan.
05.05.2023.
Amaliyotimning beshinchi kunida 9-sinf o’quvchilari uchun Python
dasturlash tili va muhiti mavzusi dars mashg’uloti o’tildi. Dars doirasida
o’quvchilarga python dasturlash tili, uning muhiti, imkoniyatlari va vazifalari haqida
ma’lumotlar berildi.
Dars – Muqaddas.
Sana: 05.05.2023.
Sinf: 9 – “A”.
Fan: Informatika va axborot texnologiyalari.
Mavzu: Python dasturlash tili va uning imkoniyatlari.
Darsning maqsadi:
7. Ta’limiy: O’quvchilarga Python dasturi haqida ma’lumot berish.
8. Tarbiyaviy: O’quvchilarda vatanparvarlik hissini uyg’otish.
9. Rivojlantiruvchi: O’quvchilarga Python dasturi imkoniyatlaridan foydalangan
holda dasturlar yaratish haqida tushuncha berish.
Dars turi: Yangi bilimlar berish, ko’nikma va malaka hosil qilish.
Dars uslubi: Guruh bilan ishlash, amaliy.
Dars usuli: Python dasturi yordamida kod yozishni o’rganish.
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, proyektor, elektron doska.
Darsning borishi:
№
Dars bosqichlari.
Vaqti.
1.
Tashkiliy qism.
2 min
2.
O’tgan dars mavzusini takrorlash va baholash.
15 min
3.
Yangi mavzuning mazmunini ochish va chiqarish.
25 min
4.
Uyga vazifa va topshiriqlar
3 min
VII.
Tashkiliy qism:
7. Salomlashish.
8. Yo’qlama qilish.
9. Uyga vazifa so’rash.
VIII.
Takrorlash:
O’tgan mavzu bo’yicha 10 ta test topshirig’i..
IX.
Yangi mavzu bayoni:
Python bu umumiy maqsadli dasturlash uchun keng tarzda foydalaniladigan
yuqori darajali dasturlash tili, chunki o'rganish oson va qulay sintaksisga ega. Undan
tashqari skriptli dasturlash tillariga kiradi. Python dinamik tipizatsiyaga ega,
obyektga yo'naltirilgan dasturlash, funksional dasturlash, strukturali, avtomatik
xotirani boshqarish va albatta ko'p patokli dasturlash tillaridan biri. Python har xil
platformalar uchun yozilgan masalan Windows, Linux, Mac OSX, Palm OS, Mac
OS vahokazo. Python Microsoft.NET platformasi uchun yozilgan realizatsiyasi ham
bor uni nomi IronPython. Bugungi kunda dunyoga mashhur ko`plab kompaniyalar
NASA, Google, Yandex, CERN,Apple computer, Dream Works, kosmik teleskop
institutlari
Pythonni
AQSH(Koliforniya
ishlatishadi.
Universiteti,
Dunyoning
Florida
rivojlangan
Universiteti,
Lova
mamlakatlari
Universiteti,
Massachustva Texnologiya Universiteti), Kanada (Toronto Universiteti, Alberto
Universiteti), Buyuk Britaniya (Oksford Universiteti), Fransiya, Rossiya,
Avstraliya, Ispaniyaning universitet va kollejlarida o`qitishda Python dasturlash tili
qo`llaniladi. Pythonning o`ziga xos jihatlaridan biri bu dasturni yozish davomida
quyi darajadagi detallarni, misol uchun xotirani boshqarishni hisobga olishga hojat
qolmaydi. Shuningdek dasturni yozish davomida ortiqcha kod yozishdan xalos
bo`linadi.
Python dasturlash tilida kod yozishimiz uchun kod editor bo’lgan Pycharm
dasturini yuklab , o’rnatib olamiza. Quyida dasturni yuklab olish uchun link :
https://www.jetbrains.com/pycharm/download/download-thanks.html
Dasturni o’rnatib olganimizdan so’ng birinchi dastur kodimizni yozishni
o’rganamiza.
print( “ Hello world! ” )
ushbu kodni dasturga yozamiza. Bu yerda print() ekranga chop etish funksiyasi.
Dasturni ishga tushirganimizda ekranda “Hello world” yozuvi chiqishi lozim.
06.05.2023.
Amaliyotimning oltinchi kunida 9-sinf o’quvchilari uchun python dasturlash
tilida o’zgaruvchilar (variables) mavzusi o’tildi. Mavzu doirasida o’quvchilarga
o’zgaruvchilar nima, ularning nomlanishi haqida ma’lumotlar berildi. Dars
davomida amaliy mashg’ulotlar ham bajarildi.
Mavzu: Pythonda o’zgaruvchilar (variables).
O'zgaruvchi —kompyuter xotirasida ma'lum bir qiymatni saqlash uchun
ajratilgan joy. Soddaroq qilib tushuntirsak, o'zgaruvchini quti, quti ichidagi narsani
esa qiymat deb tasavvur qilish mumkin. Pythonda qiymatlar son, matn, ro'yxat va
hokazo ko'rinishida bo'lishi mumkin.
Quyidagi misolda biz ikkita o’zgaruvchi yaratdik va ularga qiymat yukladik.
08.05.2023
Amaliyotimning yettinchi kunida 6-sinf o’quvchilari uchun Microsoft Office
dasturlari mavzusi o’tildi. Mavzu doirasi office dasturlari haqida to’liqroq
ma’lumotlar berildi. Ularning vazifalari va ishlatilish o’rinlari haqida tushuntirildi.
Microsoft Word, Microsoft Power Point va Microsoft Excel dasturlari, ularni
o’rnatish jarayonlari, ularning vazifalari va imkoniyatlari haqida ma’lumotlar
berildi. MS Word dasturida hujjatlar tayyorlash, ularni tahrirlash, jadvallar hosil
qilish, Smart Art va diagrammalardan foydalanish tushuntirildi va bu buyicha amaliy
ishlar bajarildi. MS Power Point dasturida taqdimotlar tayyorlash, ularning dizayn
qismi bilan ishlash tartibi tushuntirildi va bu buyicha amaliy ishlar bajarildi. MS
Excel dasturi va imkoniyatlari ham o’rganildi.
Dars – Muqaddas.
Sana: 08.05.2023.
Sinf: 6 – “A”.
Fan: Informatika va axborot texnologiyalari.
Mavzu: Microsoft Office dasturlari va uning imkoniyatlari.
Darsning maqsadi:
10.Ta’limiy: O’quvchilarga Microsoft Office dasturi haqida ma’lumot berish.
11.Tarbiyaviy: O’quvchilarda vatanparvarlik hissini uyg’otish.
12.Rivojlantiruvchi: O’quvchilarga Microsoft Office dasturlari imkoniyatlaridan
foydalangan holda hujjatlar, taqdimotlar tayyorlashni o’rganish.
Dars turi: Yangi bilimlar berish, ko’nikma va malaka hosil qilish.
Dars uslubi: Guruh bilan ishlash, amaliy.
Dars usuli: Microsoft Office dasturi yordamida hujjatlar tayyorlash.
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, proyektor, elektron doska.
Darsning borishi:
№
Dars bosqichlari.
Vaqti.
1.
Tashkiliy qism.
2 min
2.
O’tgan dars mavzusini takrorlash va baholash.
15 min
3.
Yangi mavzuning mazmunini ochish va chiqarish.
25 min
4.
Uyga vazifa va topshiriqlar
3 min
X.
Tashkiliy qism:
10.Salomlashish.
11.Yo’qlama qilish.
12.Uyga vazifa so’rash.
XI.
Takrorlash:
Paint.net dasturi haqida.
Yangi mavzu bayoni:
Microsoft Offiсe dasturlaridan foydalanuvchi har bir masalani yechishda,
hujjatlarni taxrirlashda va boshqa ishlarda unimli foydalanishi mumkin. Officedan
foydalangan foydalanuvchi ekranni oʻz xohishi boʻyicha oʻzgartirishi, shriftlarni
tanlashi, printerlarni tanlashi, boshqa tizimlarni disklarga yozishi, qoʻshimcha
kompyuter qurilmalarini oʻrnatishi va hakozo imkoniyatlardan foydalanishi
mumkin. Qisqa qilib aytganda, kompyuter ishini oʻz xohishiga moslab kompyuter
xotirasi, ekranni, ishlash tezligi, qoʻshimcha qurilmalaridan optimal foydalanishi
mumkin.
Mashxur
Microsoft
korporatsiyasi
shaxsiy
kompyuterlardan
foydalanuvchilar uchun koʻpgina dasturlar va operatsion tizimlarni ishlab
chiqarishni
jadal
rivojlantirmoqdalar.
Jumladan,
foydalanuvchilarning
kompyuterdan foydalanish imkoniyatlarini oshirish uchun OFFICE dasturlar
toʻplamini ham ishlab chiqarishgan.
10.05.2023.
Amaliyotimning sakkizinchi kunida 8-sinf o’quvchilari uchun SMM – Ijrimoiy
media marketing mavzusida dars mashg’uloti o’tildi. Mavzu doirasida SMM haqida
tushunchalar, uning afzallik va kamchiliklari, SMM platformalari haqida
ma’lumotlar berildi. SMM platformalari: Facebook, Instagram, Telegram va You
Tobe platformalari haqida ma’lumotlar berildi. Ulardan foydalanish boshlang’ich
tushunchalardan, ularni yuklab olish va qanday qilib account ochish, tortib ulardan
foydalanish, qanday reklamalar yuritish haqida ma’lumotlar berildi. O’quvchilar
bilan amaliy mashg’ulotlar ham bajarildi.
Mavzu: SMM – Ijrimoiy media marketing.
Ijtimoiy media marketing(SMM – social media marketing) – mahsulot va
xizmatlarni targ’ib qilish, xaridorlarni jalb qilish hamda mahsulotlarni to’g’ridan
to’g’ri sotish faoliyatini ijtimoiy medialarda amalga oshirish.
Ijtimoiy media – ko’plab faol foydalanuvchilarga ega internet platforma.
Brend – bir mahsulotning boshqa mahsulotlardan farqlanib turuvchi dizaynga
ega belgisi.
Maqsadli auditoriya – mahsulotingizni sotib olish yoki xizmatingizdan
foydalanish ehtimoli yuqori bo’lgan shaxslar.
Content – maqsadli loyiha uchun yaratilgan sahifa, videorolik yoki tasvir.
Platforma – o’zining imkoniyati va funksiyalari orqali boshqa tizimlarni yo’lga
qo’yishga xizmat qiluvchi “o’zak dastur”.
11.05.2023.
Amaliyotimning to’qqizinchi kunida 9-sinf o’quvchilari uchun Python
dasturlash tilida Data Type (ma’lumot turlari) mavzusi o’tildi. Mavzu doirasida
ma’lumot turlari: Integer, Floating point (float), String, Boolean ma’lumot turlari
haqida ma’lumotlar berildi. Ulardan foydalanish tartibi va qoidalari tushuntirildi.
Mavzu: Pythonda Data Type (ma’lumot turlari).
Numeric data types: int, float, complex
String data types: str
Sequence types: list, tuple, range
Binary types: bytes, bytearray, memoryview
Mapping data type: dict
Boolean type: bool
Set data types: set, frozenset
1. Pythonda raqamli ma’lumotlar turi:
1.int - cheklanmagan uzunlikdagi imzolangan butun sonlarni saqlaydi.
2.long- uzun butun sonlarni saqlaydi (Python 2.x da mavjud, Python 3.x da
eskirgan).
3.float- suzuvchi aniqlikdagi raqamlarni saqlaydi va u 15 kasrgacha aniq.
4.kompleks- kompleks sonlarni tutadi.
2. Pythonda string ma’lumotlar turi.
Satr belgilar ketma-ketligidir.
Python Unicode belgilarini qo'llab -
quvvatlaydi. Odatda, satrlar bitta yoki ikkita tirnoq bilan ifodalanadi.
3. Python list ma’lumotlar turi.
Ro'yxat Python-da eksklyuziv bo'lgan ko'p qirrali ma'lumotlar turidir. Qaysidir
ma'noda, u C/C++ da massiv bilan bir xil. Ammo Python-dagi ro'yxatning qiziq
tomoni shundaki, u bir vaqtning o'zida turli xil ma'lumotlarni saqlashi
mumkin. Rasmiy roʻyxat kvadrat qavs([]) va vergul(,) yordamida yozilgan ayrim
maʼlumotlarning tartiblangan ketma-ketligidir.
4. Pythonda Tuple.
13.05.2023.
Amaliyotimning beshinchi kunida 8-sinf o’quvchilari uchun MOOC (Massive
open online courses) - ommaviy ochiq online kurslar mavzusi haqida dars
mashg’uloti o’tildi. Dars doirasida o’quvchilarga ochiq online kurslar , uning
imkoniyatlari va vazifalari haqida ma’lumotlar berildi.
Dars – Muqaddas.
Sana: 13.05.2023.
Sinf: 8 – “A”.
Fan: Informatika va axborot texnologiyalari.
Mavzu: MOOC (Massive open online courses) platformasi haqida ma’lumot
MOOC – online ta’lim bozorini rivojlantirish hamda turli pedagogik va
biznes vazifalarini hal etishga qaratilgan zamonaviy masofaviy ta’lim tizimi.
MOOC – (ing.Massive Open Online Course) yoki OOOK (o’zb. Ommaviy Ochiq
Onlayn Kurs) kengaytmasi to’rtta atamadan tarkib topgan.
Massive (ommaviy): geografik o’rnidan qat’iy nazar , chegaralanmagan
holda ko’p sonli bilim oluvchilarni ommaviy ravishda qamrab beradi.
Open (ochiq): barcha o’quvchilar uchun bepul va ochiq ta’lim. Ochiqlikning
asosiy jihatlaridan – kurs uchun bepul ro’yhatdan o’tish , ro’yhatdan o’tkanlar uchun
cheklovsiz content, ta’lim natijalariga erishishning bepul imkoniyatlari.
Online (onlayn): masofaviy ta’lim onlayn aloqa vositalari yordamida olib
boriladi va barcha materiallar elektron shaklda taqdim etiladi. Bu MOOCni tashkil
etishning texnik xususiyatlarini ochib beradi, ya’ni kusr internet orqali uzatiladi,
o’quv jarayonning barcha ishtirokchilari bilan tarmoqning o’zaro ta’sirini
ta’minlaydi.
Course (kurs): umumiy qoidalar, vaqt chelovlari va belgilangan maqsad
asosida tashkil etilgan bo’lib uning tarkibadagi materiallar tazimlashtirilganhamda
tartibga solingan holda taqdim etiladi.
12.05.2023.
Amaliyotimning beshinchi kunida 6-sinf o’quvchilari uchun MS Word, MS
Power Point dasturlari mavzusi haqida dars mashg’uloti o’tildi. Dars doirasida
o’quvchilarga MS Word va MS Power Point dastulari haqida umumiy ma’lumot
berish, ulardan qulay va samarali foydalanish , uning imkoniyatlari va vazifalari
haqida ma’lumotlar berildi.
Dars – Muqaddas.
Sana: 12.05.2023.
Sinf: 6– “A”.
Fan: Informatika va axborot texnologiyalari.
Mavzu: MS Word va MS Power Point
Microsoft Word (qisqacha MS Word, WinWord yoki Word) – matnli
maʼlumotlarni yaratish, koʻrish va tahrir qilish uchun moʻljallangan matn
muharriridir yoki matn protsessori. Microsoft korporatsiyasi tomonidan Microsoft
Office paketi tarkibida chiqariladi. Ilk versiyasi Richard Brodi tomonidan 1983yil IBM PC uchun yozilgan. Keyinroq Apple Macintosh (1984), SCO UNIX va
Microsoft Windows (1989) uchun ishlab chiqilgan. Amaldagi versiyasi Windows va
MacOS uchun moʻljallangan Microsoft Office Word 2016 hisoblanadi.
Microsoft Word hozirda keng qoʻllaniluvchi eng ommabop matn muharriri
hisoblanadi. IBM OC platformasidagi “.doc” kengaytmasi Word 97-2000
ikkilamchi formatining sinonimiga aylandi. Bu formatga eksport va import qiluvchi
filtrlar koʻpchilik matn muharrirlarida mavjuddir. Hujjat formati Wordning turli
versiyalarida oʻzgarishlarga uchradi. Formatlash amallari dasturning eski
versiyalarida uchramasligi mumkin. MS Word 2007 XML, - Microsoft Office Open
XML ga asoslangan “ehtimoliy tanlangan” formatniishlatadi. Word 97-2007
formatlarining tasnifi 2008-yilda Microsoftda eʼlon qilingan.
MS Power Point
PowerPoint (toʻliq
Microsoft
nomi
— Microsoft
Office
PowerPoint, inglizcha: power point — ishonarli hisobot) — taqdimotlar yaratish va
ularni tomosha qilishga moʻljallangan dastur boʻlib, Microsoft Officening bir qismi
hisoblanadi va Microsoft Windows, macOS tizimlarida ishlash imkoniyatiga ega.
PowerPointda yaratilgan taqdimotlar proyektor yordamida katta ekranlarda yoki
katta oʻlchamli televizion ekranlarda koʻrishga moʻljallangan.
Yil
Versiya
Nom
Izoh
1990
2.0
PowerPoint 2.0 Windows 3.0
uchun
MS Office 1.x
tarkibida
1992
3.0
PowerPoint 3.0 Windows 3.1
uchun
MS Office 3.0
tarkibida
1993
4.0
PowerPoint 4.0
MS Office 4.x
tarkibida
1995
7.0
PowerPoint Windows 95 uchun
Office 95 tarkibida
1997
8.0
PowerPoint 97
Office 97 tarkibida
1999
9.0
PowerPoint 2000
Office 2000 tarkibida
2001
10
PowerPoint 2002
Office XP tarkibida
2003
11
PowerPoint 2003
Office 2003 tarkibida
2007
12
PowerPoint 2007
Office 2007 tarkibida
2010
14
PowerPoint 2010
Office 2010 tarkibida
2013
15
PowerPoint 2013
Office 2013 tarkibida
2016
16
PowerPoint 2016
Office 2016 tarkibida
2018
17
PowerPoint 2019
Office 2019 tarkibida
15.05.2023.
Amaliyotimning o’n ikkinchi kunida 9-sinf o’quvchilari uchun python
dasturlash tilida shartli operatorlar va listlar (ruyxatlar) mavzusi o’tildi. Mavzu
doirasida shartli operatorlar : if, else, elif operatorlari haqida ma’lumotlar berildi va
ularning ishlatilish o’rinlari tushuntirildi. Ruyxatlar: o’zgarmas ruyxatlar (tuple),
ruyxat elementlari, bo’sh ro’yxat, append(), insert(), delete(), push(), remove()
metodlari haqida ma’lumotlar berildi. Dars buyicha amaliy ishlar ham bajarildi.
Mavzu: Shartli operatorlar va List lar (ruyxat) .
Pythonda shartli operatorlar yozish tartibi:
if <shart>:
<ifoda>
elif <shart>:
<ifoda>
……..
……..
……..
else :
<ifoda>
Python dasturlash tili odatiy matematik mantiqiy amallarni qo'llab
quvvatlaydi. demak bo'lar quyidagilar.
 Teng: a == b
 Teng emas: a! = B
 Kamroq: a <b
 Kichik yoki teng: a <= b
 Katta: a> b
 Katta yoki teng: a> = b
List
-
ruyxatlar bitta o’zgaruvchida bir nechta elementlarni saqlash uchun
ishlatilinadi. Ro’yxat kvadrat qavslar yordamida tuziladi.
16.05.2023.
Amaliyotimning beshinchi kunida maktab o’quvchilari uchun maktab
hududida tarmoq hosil qilish va lokal tarmoq qurish mavzusi haqida dars
mashg’uloti o’tildi. Dars doirasida o’quvchilarga tarmoq hosil qilish va undan
qanday foydalanish haqida ma’lumotlar berildi.
Dars – Muqaddas.
Sana: 16.05.2023.
Sinf: 11 – “A”.
Fan: Informatika va axborot texnologiyalari.
Mavzu: Maktab hududa tarmoq hosil qilish va lokal tarmoq qurish
O'tgan mavzularda simsiz aloqa orqali lokal tarmoq hosil qilishni ko'rib
chiqqan edik. Bugun esa biz simli aloqa tarmog'ini quramiz. Simli aloqa bilan simsiz
aloqaning bir-biridan farqi shundaki, Simli aloqada xavfsizlik darajasi va ma'lumot
uzatish tezligi yuqori hisoblanadi. Simli lokla tarmoq qurish uchun biz UTP
kabelidan foydalanamiz chunki u Ethernet texnologiyasini qo'llab quvvatlaydi.
Ethernet texnologiyasi esa hozirgi kunda lokal tarmoq uchun keng ko'lamda
qo'llaniladi. UTP kabelining ham bir necha kategoriyalari ya'ni 1-dan boshlab 8.2
kategoriyalari mavjud. Ularning farqi shundaki, o'tkazish qobilyati yuqoriligi, sifat
darajasi, xavfsizlik kabi ko'rinishlar o'sib borgan.
UTP kabelining ko'rinishi
17.05.2023.
Amaliyotning o’n to’rtinchi kunida 9-sinf o’quvchilari bilan birgalikda
python dasturlash tilida kichik loyiha tayyorladik. Loyiha pythonda dasturlash tili
yordamida telegram bot tayyorlash. Telegram botning vazifasi kril/lotin/krill
tarjimonlik vazifasini bajarib beradi.
18.05.2023.
Amaliyotimning beshinchi kunida 9-sinf o’quvchilari uchun Python
dasturlash tilida Funksiyalar mavzusi haqida dars mashg’uloti o’tildi. Dars doirasida
o’quvchilarga Qiymat qaytaruvchi funksiyalar va Moslashuvchan funksiyalar
haqida ma’lumot beriladi, undan tashqari *args va **kwargs usullari haqida so’z
yuritiladi.
Dars – Muqaddas.
Sana: 18.05.2023.
Sinf: 7– “A”.
Fan: Informatika va axborot texnologiyalari.
Mavzu: Python dasturlash tilida funksiyalar
Funksiya – bu ko'p marta ishlatiladigan dastur bo'lagi. Funksiyalar ma'lum
buyruqlar blokini ko'rsatilgan nom bilan saqlash va shu blokni dasturning istalgan
joyida,
istalgan
miqdorda
bajarish
imkonini
beradi.
Biz
oldingi
darslarimizda len va range Python funksiyalari bilan tanishgan edik.
Funksiyalar def zahira
so'zi
orqali
aniqlanadi.
Bu
so'zdan
so'ng
funksiya nomi, undan so'ng qavs va shu qavs ichida bir necha o'zgaruvchilarni
ko'rsatish mumkin bo'ladi va oxirida ikki nuqta (:) yoziladi. Shulardan so'ng
funksiyani tashkil qiluvchi buyruqlar bloki yoziladi. Quyidagi misolda buning oson
ekanligini ko'rish mumkin.
Misol: (function1.py nomi bilan saqlang)
def sayHello():
print('Salom, Dunyo!') # funksiyaga tegishli blok
# Funksiya oxiri
sayHello() # funksiyani chaqirish
sayHello() # ya'na bir marta funksiyani chaqirish
Natija:
$ python function1.py
Salom, Dunyo!
Salom, Dunyo!
Agar funksiyalaringiz bir nechta argument qabul qilishi kerak bo’lsa-yu,
lekin siz argumentlar sonini aniq bilmasangiz, Pythonda istalgancha qiymat qabul
qiluvchi funksiya yaratish imkoniyati bor.
*args USULI
Agar funksiya qabul qiladigan parametrlar soni noaniq bo’lsa va
parametrlar yagona qiymatlar ko’rinishida uzatilsa, funksiya yaratishda
argumentdan avval yulduzcha qo’yiladi.
**kwargs USULI
Agar funksiyaga kalit-qiymat ko’rinishidagi argumentlarni uzatish talab
qilinsa va bunday parametrlar soni noma’lum bo’sa, argument oldidan ikkita
yulduzcha qo’yiladi.
19.05.2023.
Amaliyotimning beshinchi kunida 7-sinf o’quvchilari uchun Antivirus dasturi
mavzusi haqida dars mashg’uloti o’tildi. Dars doirasida o’quvchilarga Antivirus
dasturi haqida ma’lumot berish, uni yuklab olish va o’rnatish o’rgatildi va uning
imkoniyatlari va vazifalari haqida ma’lumotlar berildi.
Dars – Muqaddas.
Sana: 19.05.2023.
Sinf: 7– “A”.
Fan: Informatika va axborot texnologiyalari.
Mavzu: Antivirus dasturi
Kompyuter viruslaridan ximoyalanish, ularni yo`q qilish va aniqlash uchun
bir necha maxsus programmalar yaratilgan. Bunday programmalar antiviruslar deb
ataladi. Kompyuterdagi ma'lumotlar va dasturlar ma'lum virus dasturi tomonidan
o'chirilib yuborilishi yoki shikastlanishi mumkin. Virus-dasturlari dasturchilar
tomonidan tajriba uchun yoki yomon niyatlarda yaratilib, asosan ular quyidagi
vositalar orqali Sizning kompyuteringizga kirishi mumkin:
- noma'lum disketadagi ma'lumotlarni o'qish natijasida (hujjat, o'yin va boshqalar);
- internet tarmog'idan ba'zi xil dasturlarni yuklash natijasida;
- elektron-pochta orqali;
- lokal tarmoq orqali;
- noqonuniy ko'chirilgan va tarqatilayotgan dasturlardan foydalanish oqibatida;
Virus dasturlari asosan Assembler dasturlash tilida tuziladi va ular salbiy
ta'siri bo'yicha bir nechta guruhga bo'linadi:
1. Sodda viruslar - operativ xotirani band qilib, kompyuterning ishlashi
sekinlashtiradi.
2. Maxsus "stels" viruslari, ular joylashishini o'zgartirib turadi va ularni topish
ancha murakkab.
3. Ma'lumotlarga o'zgartirish kiritadigan viruslar.
4. Ma'lumotlarni o'chiradigan viruslar.
5. Foydalanuvchining ayrim bir (mahfiy) ma'lumotlarini Internet tarmog'i orqali
virusni yaratgan shaxsga yuboradigan viruslar.
Antivirus programmalari turlarga bulinadi:
- programma detektorlar;
- doktor-programmalar yoki fagi;
- revizor programmalar;
- filtrlovchi programmalar;
- vaksina yoki immunitet programmalar.