`
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA TA’LIM
VAZIRLIGI
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI TRANSPORT VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI
AVTOMOBIL TRANSPORTI MUXANDISLIGI FAKULTETI
AVTOMOBILSOZLIK VA ISHAB CHIQARISH MUHANDISLIGI
KAFEDRASI
«TRANSPORT VOSITALARI DETALLARINI ISH QOBILYATINI
TIKLASH» FANIDAN
LABORATORIYA MASHG‘ULOTLARI BO‘YICHA
USLUBIY KO‘RSATMA
Bajardi:______ guruh talabasi_______________________________
Qabul qildi:_______________________________________________
[=
Toshkent-2021
`
1- Laboratoriya ishi.
Gilza silindrlarini defektatsiyalash.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ishdan maqsad.
Dvigatel gilza silindrlarining defektatsiyalash bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarga
ega bo‘lish.
Ishning mazmuni.
CHizma va texnikaviy shartlar asosida defektatsiyalangan detal – gilza silindr
uchun dastlabki ma’lumotlarni tayorlash. Nazorat natijalariga ko‘ra gilzalarning texnik
xolatini aniqlash va ularni tiklash turini belgilash.
Jihoz va uskunalar.
Laboratoriya stoli, to‘rt marta kattalashtiruvchi lupa, mikrometr MK-100,
indikator nutrometrni IN 100-150 va shtangensirkul PR-250-0,05.
Ishning bajarish tartibi.
Gilza silindrlarining konstruktiv texnologik xususiyatlarini o‘rganish natijasida ularni
ishlash qobiliyatini belgilovchi asosiy konstruktiv elementlarini (yuzalarini) aniqlang.
Gilza silindrlarini ishlash sharoitidan kelib chiqqan holda uning har bir asosiy
konstruktiv elementiga ta’sir etuvschi kuch va yuklamalarning turi, ko‘rinishi va
ularning ta’sir doirasini, hamda ushbu konstruktiv elementlarida sodir bo‘layotgan
noxush jarayon va nuhsonlarni taxlil eting.
Nuxsonlarni ko‘rinishi va tasnifidan kelib chiqqan xolda ularni aniqlash – nazorat
uslublarini belgilang, hamda ushbu uslublarga taluqli bo‘lgan o‘lchov vositalarini
tanlang.
Defektatsiyalaniyotgan gilzaning har bita konstruktiv elementi bo‘yicha uning
texnologik ko‘rsatkichlarini – o‘lcham, shakl va joylanish aniqligi,
sirt sifatiga qo‘yilayotgan talablar va nuhsonlarni tiklash uchun
mavjud bo‘lgan talab va yo‘riqnomalarni aniqlang.
1-4 nuqtalar bo‘yicha to‘plangan ma’lumotlarni
xisobot shaklidagi 1 va 2 jadvallarga kiriting.
Tashqi qarov yo‘li bilan gilza silindrlarni yaroqsiz holga olib
keluvchi nuxsonlarni, ya’ni darz va siniqlarni aniqlang.
Indikator yordamida gilzaning ichki diametrini
o‘zaroperpendikulyar bo‘lgan A-A va B-B tekisliklarida I-I, II-II
va III-III kesimlar bo‘yicha o‘lchang (1-rasmga qarang). O‘lchash
natijalarini xisobot shaklidagi 3- jadvalga kiriting.
7. Gilzaning ichki diametrining umumiy yeyilish miqdori = U ум
1-Расм
Гилзани
ички
тешик
диаметрини
ўлчаш схемаси
U ум  Д б  Д и
bu erda: Д б - foydalanish boshlanishidan oldingi gilza diametri, mm.
Д и- ishlatilgan gilza diametri (eng katta qiymati), mm.
8. Birtomonlama notekis yeyilish miqdori - U
U   U ум
bu erda:  - notekis yeyilish koefitsienti (   0,6 gilza silindrlar uchun).
`
9. Nosilindrik (ovallik va konussimonlik)
 ов  Д А А  Д Б Б
 кон  Д I I  Д II II
Defektatsiyalash ovallik va konussimonlikning maksimal qiymati bo‘yicha amalga
oshiriladi.
10. Gilzaning ichki diametriga ishlov berish o‘lchami - ДТ
ДТ  Д б  U  2Z
bu erda: Z - ishlovga berilayotgan minimal bir tomonlama quyim (yo‘nish va
xonenglash uchun 2Z  0,15 )
11. Ishlov berish o‘lchamining ДТ son qiymatini ta’mir o‘lcham kategoriyalarining Д тук
son qiymatlari bilan Дтук  ДТ shart asosida solishtirib ushbu defektatsiyalaniyotgan
gilza uchun ta’mir o‘lcham kategoriyasini aniqlang.
12. Mikrometr bilan gilzaning yuqori va quyi o‘tkazish yuzalarining diametrini o‘zaro
perpendikulyar bo‘lgan A-A va B-B tekisliklarida ushbu o‘tkazish yuza balandligining
o‘rta kesimi bo‘yicha o‘lchang va ularni shakl otsishlarini (nosilindrikliklarni)
aniqlang.
 ов ( ю.к )  Д А А  Д Б Б
13. Gilzaning xaqiqiy xolatini texnologik talablar bilan taqqoslab uning xar bir
defektatsiyalanuvchi konstruktiv elementiga izoh bering.
Hisobot shakli
1-Laboratoriya ishi.
Gilza silindrlarini defektatsiyalash.
1. Gilza silindrlarning konstruktiv-texnologik tasnifi.
2. Nuxson kartasi.
№ Gilza silindrlarning Yuklamaning
konstruktiv
turi va tasnifi
elementlari
1-jadval
Yemirilish jarayon turi Nuxson turi va
va uning tasnifi
uning tasnifi
3. Gilza silindirining nuxsonlar ko‘rsatilgan eskizi.
4. Gilza silindr elementining konsturktiv-texnologik ko‘rsatkichlari.
2- jadval
№ Konsturktiv
elementlar
Ishchi
talablari
chizma Nuqsonlarni
usullari
va
vositalari
aniqlash Tiklashda texnik
o‘lchov shartlar bo‘yicha
yo‘riqnomalar
5. Gilza silindrlarini tashqi qarov natijalari.
6. Gilzaning ichki va yuqori hamda quyi o‘tkazish diametrlarining o‘lchash sxemasi.
`
7. Gilzaning ichki va o‘tkazish diametrlarining o‘lchov natijalari.
№
Gilzani
konstruktiv
elementlari
O‘lcham
qismi
O‘lcham tekisligi
Ovallik
A-A
I-I
II-II
III-III
1.
Ichki diametr
2.
Yuqori
diametri
3.
Quyi belbog’ diametri
belbog’
8. Umumiy va birtomonlama yeyilish miqdori.
9. Gilzaning ichki diamtriga ishlov berish o‘lchami
10.
Ta’mir o‘lcham kategoriyasi.
11.
Xulosa.
B-B
Konussimonlik
tekisligi
A-A
B-B
`
2-Laboratoriya ishi.
Tirsakli vallarni defektatsiyalash.
1.
2.
3.
4.
5.
Ishdan maqsad.
Tisakli vallarning nuxsonlarni aniqlash bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarga ega
bo‘lish.
Ishning mazmuni.
Tirsakli vallarni defektatsiyalash uchun boshlansich ma’lumotlarini tayorlash.
Tirsakli vallarni texnik xolatini aniqlash va ularni tiklash turini belgilash.
Jihoz va uskunalar.
Laboratoriya stoli, 4 marta kattalashtiruvchi lupa, S - IV mikrometr ustuni, SHP-N shtativ, prizma, MK mikrometr, SHS 1-160-0,1 shtangensirkul, PR 250-0,05
shtangensirkul, soat turidagi indikator va 0-100 oraliqdagi chuqurlikni o‘lchaydigan
mikrometr.
Ishning bajarish tartibi.
Tirsakli valning asosiy konstruktiv elementlarini aniqlang va ularga ta’sir etuvchi kuch
va yuklamarning turi, ko‘rinishi, ta’sir doirasini, hamda Ushbu konstruktiv
elementlarda sodir bo‘layotgan noxush jarayon va nuqsonlarni taxlil eting.
Tirsakli vallarning nuxsonlarini aniqlash uslublarini belgilang va ushbu uslublarga mos
o‘lchov vositalarini tanlang.
Tirsakli valning har bitta konstruktiv elementi bo‘yicha ularning texnologik
ko‘rsatkichlarini o‘lcham, shakl va joylanish aniqligi, sirt sifatiga qo‘yilayotgan
talablar va nuxsonlarni tiklash uchun mavjud bo‘lgan talab va yo‘riqnomalarni
aniqlang. 1 va 3 punktlar bo‘yicha to‘plangan ma’lumotlarni xisobot shaklidagi 1-2
jadvalga kiriting.
Tashqi qarab yo‘li bilan tirsakli vallarni yaroqsiz holda olib keluvchi xar qanday
turdagi va ko‘rinishda darz va siniq nuxsonlarni aniqlang va ularni to‘liq tasnifini
xisobotda keltiring.
Mikrometr yordamida tirsakli valning uzak va shatun bo‘yin diametrlarini
o‘zaroperpendikulyar bo‘lgan A-A va B-B tekisliklarda I-I va II-II kesim bo‘yicha
o‘lchang. Xar bir kesim bo‘yin uzunligining bo‘yin chetidan 1/4 masofada joylashgan
(2-rasmga qarang). O‘lcham natijalarini xisobot shaklidagi 3-javvalga qriting.
2-Rasm. Tirsakli valningbo‘yinlarini o‘lchash sxemasi
a - o‘zak; b - shatun;
6. O‘zak va shatun bo‘yinlarining umumiy yeyilish – U ум miqdori.
U ум  Д б  Д и
`
bu erda: Д б - foydalanish boshlanishidan oldingi bo‘yin (uzak va shatun)
diametri, mm.
Д и- yeyilgan bo‘yin diametri (enng kichik qiymati), mm.
7. Birtomonlama notekis yeyilish - U miqdori.
U   U ум
bu erda:  - notekis yeyilish koefitsienti (   0,6 tirsakli val uchun).
8. Val bo‘yinlarining nosilindrikligi (ovallik va konussimonlik).
 ов  Д А А  Д Б Б
Defektatsiyalashda nosilindriklikning ikki qiymatidan
faqat uning maksimal qiymati inobatga olinadi.
9. Valning o‘zak va shatun bo‘yinlarga ishlov berish o‘lchamini (yeyilish ta’mir
o‘lchamlar chegarasida bo‘lgan holda) xisoblang. Bunda xisoblash eng katta
yeyilishga ega bo‘lgan bo‘yin bo‘yicha amalga oshiriladi.
 кон  Д I I  Д II II
ДТ  Д б  U  2Z
bu erda: Z - birtomonlama quyim ( 2Z  0,15 mm)
10. Bo‘yinlarga ishlov berish o‘lchamning ДТ son qiymatlarini ularning ta’mir
kategoriya o‘lchamlarni Д тук son qiymatlari bilan Дтук  ДТ shart asosida solishtirib
valning uzak va shatun bo‘yinlarga ta’mir o‘lchamlarni belgilang.
11.Valning birinchi o‘zak bo‘yining uzunligini chuqurlik o‘lchagich mikrometiri
yordamida 1800 burchak asosida ikki joydang o‘lchang.
12.Valning shatun bo‘yin uzunliklarini o‘lchang. O‘lchamni shtangensirkul yordami
ichki o‘lchamlarni o‘lchash qoidasiga asoslangan xolda amalga oshiring.
13. Valning krivoship radiusini aniqlang. Buning uchun birinchi shatun bo‘yinini tepa
xolatiga qo‘yib shtangenreysmus bilan uni tayanch maydonigacha bo‘lgan 1
masofani o‘lchang (3-rasmga qarang), so‘ngra tisakli valni -1800 burib 2 masofani
o‘lchang va quydagi ifodani aniqlang
Rкр 
а1  а2
2
bu erda: 1 va 2 – shatun bo‘yining tepa va pastki xolatidagi
shtangenreysmusning ko‘rsatkichlari, mm
`
3- Rasm tirsakli valning krivoship radiusining o‘lchash sxemasi
1-shatun o‘zagining yuqori xolati;
2 - o‘zak bo‘yinlar o‘qi;
3 - shatun o‘zaging quyi xolati
14.Tirsakli valning o‘rta bo‘yin bo‘yicha radial tepishini aniqlang. Buning uchun
indikatorning sterjenini o‘rtadagi o‘zak bo‘yiniga taqang. Taranglikni ta’minlab
tirsakli valni indikator strelkasi eng chetki xolatni olmaguncha aylantiring. So‘ngra
valni – 1800 burib strelkani yangi chetki xolatini aniqlang. Bunda ikala ko‘rsatkichlar
orasidagi ayirma valning radial tepishini belgilaydi, valning egilganligi esa tepishning
yarim qiymatiga teng bo‘ladi.
Tirsakli valning xaqiqiy xolatini texnologik talablar bilan solishtirib uning har bir
defektatsiyalanuvchi konstruktiv elementiga xulosa bering.
Hisobot shakli
Laboratoriya ishi.
Tirsakli valni defektatsiyalash
2-
1. Tirsakli valning konstruktiv texnologik tasnifi.
2. Nuxson xaritasi.
№
Tirsakli valning
konstruktiv
elementlari
Yuklamaning
turi va uning
tasnifi
Yemirilish
jarayon
turi va uning tasnifi
Nuxson turi
va
uning
tasnifi
3. Tirsakli valning nusxonlar ko‘rsatilgan eskizi
4. Tirsakli val elementlarning konstruktiv-texnologik ko‘rsatkichlari
№ Konstruktiv Ishchi
elementlar
talablari
chizma Nuxsonlar
uslublari va
vositalari
5. Tisakli valni tashqi qarov natijalari.
6. Tirsakli val bo‘yinlarini o‘lcham sxemasi.
7. O‘zak va shatun bo‘yinlarining o‘lcham natijalari.
aniqlash Tiklashga texnik
o‘lchov shartlar bo‘yicha
yo‘riqnomalar
`
Tirsakli valning
№ konstruktiv
O‘lcham kesimi
elementlari
Bo‘yinlar nomeri
O‘lcham tekisligi
I-I
A-A B-B
ovalsimonlik
II-II
A-A B-B
ovalsimonlik
O‘zak bo‘yini
I-II I-II
konussimonlik
I-I
A-A B-B
A-A B-B
ovalsimonlik
A-A B-B
ovalsimonlik
II-II
SHatun bo‘yini
I-II I-II
konussimonlik
A-A B-B
A-A B-B
ovalsimonlik
A-A B-B
Ovalsimonlik
I-I
Birinchi
o‘zak
bo‘yin uzunligi
II-II
I-II I-II
konussimonlik
A-A B-B
Birinchi
uzak
bo‘yin uzunligi
SHatun
bo‘yin
uzunligi
Krivoship radiusi
Radial tepish
a1 =
8. Umumiy va birtomonnlama yeyilish.
9. O‘zak va shatun bo‘yinlariga ishlov berish o‘lchamlari.
10. SHatun va uzak bo‘yinlarning ta’mir o‘lcham kategoriyasi
11. Krivoship radiusi
12. Xulosa.
a2 =
`
Laboratoriya ishi.
Taqsimlash valni defektatsiyalash
3-
Ishdan maqsad.
Taqsimlash vallarning nuxsonlarni aniqlash bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarga ega
bo‘lish.
Ishning mazmuni.
Taqsimlash vallarni defektatsiyalash uchun boshlansich ma’lumotlarini
tayorlash. Taqsimlash vallarni texnik xolatini aniqlash va ularni tiklash turini belgilash.
Jihoz va uskunalar.
Laboratoriya stoli, 4 marta kattalashtiruvchi lupa, SH-P-N shtativ, prizma, MK
mikrometr, SHS 1-160-0,1 shtangensirkul va shablon.
Ishning bajarish tartibi.
1. Taqsimlash valning asosiy konstruktiv elementlarini aniqlang va ularga ta’sir etuvchi
kuch va yuklamarning turi, ko‘rinishi, ta’sir doirasi, hamda ushbu konstruktiv
elementlarda sodir bo‘layotgan noxush jarayon va nuqsonlarni taxlil eting.
2. Taqsimlash val nuxsonlarini aniqlash uslublarini belgilang va ushbu uslublarga mos
bo‘lgan o‘lchov vositalarini tanlang.
3. Taqsimlash valning har bitta konstruktiv elementi bo‘yicha ularning texnologik
ko‘rsatkichlarini - o‘lcham, shakl va joylanish aniqligi, sirt sifatiga qo‘yilayotgan
talablar va nuxsonlarni tiklash uchun mavjud bo‘lgan talab va yo‘riqnomalarni
aniqlang. 1 va 3 punktlar bo‘yicha to‘plangan ma’lumotlarni xisobot shaklidagi 1-2
jadvalga kiriting.
4. Tashqi qarov yo‘li bilan taqsimlash vallarning yaroqsiz holga olib keluvchi xar qanday
turdagi va ko‘rinishdagi darz va siniq nuxsonlarni aniqlang va ularni to‘liq tasnifini
xisobotda keltiring.
5. Mikrometr yordamida taqsimlash valning tayanch bo‘yin diametlarini
o‘zaroperpendikulyar bo‘lgan A-A va B-B tekisliklarda I-I va II-II kesim bo‘yicha
o‘lchang (4-rasmga qarang). O‘lcham natijalarini xisobot shaklidagi 3-javvalga qriting.
4- Rasm. Taqsimlash valning tayanch bo‘yin (a) va kulachoklarini (b, v)
o‘lchash sxemasi
6. Tayanch bo‘yinlarining umumiy yeyilishi –
U ум
U ум  Д б  Д и
bu erda: Д б - foydalanish boshlanishidan oldingi bo‘yin diametri, mm
Д и - yeyilgan bo‘yin diametri (enng kichik qiymati), mm.
`
7. Birtomonlama notekis yeyilish - U miqdori.
U   U ум
bu erda:
 - notekis yeyilish koefitsienti (   0,6 taqsimlash val uchun).
8. Val bo‘yinlarining nosilindrikligini (ovallik va konussimonlik) xisoblang.
 ов  Д А А  Д Б Б
 кон  Д I I  Д II II
Defektatsiyalash ovallik va konusimonlikning maksimal qiymati bo‘yicha
amalga oshiriladi.
9. Valning tayanch bo‘yinlari ishlov berishda o‘lchamini yeyilish ta’mir o‘lchamlar
chegarasida, bo‘lgan holda xisoblang. Bunda xisoblash eng katta yeyilishga ega
bo‘lgan bo‘yin bo‘yicha amalga oshiriladi.
ДТ  Д б  U  2Z
bu erda:
Z - birtomonlama quyim ( 2Z  0,15 mm)
Bo‘yinlarga ishlov berish o‘lcham ДТ son qiymatlarini ularning ta’mir
10.
kategoriya o‘lchamlar Д тук son qiymatlari bilan Дтук  ДТ shart asosida solishtirib
valning tayanch bo‘yinlarga ta’mir o‘lchamlarni belgilang.
11.
Kulachoklarning xolatini aniqlang. Buning uchun mikrometr bilan
kulachokning silindrsimon qisimini va balandligini I-I va II-II kesim bo‘yicha
o‘lchang (a va v o‘lchamlar 4 - rasmga qaring) va har bir klapanni ko‘tarilish
balndligini xisoblang.
h  a b
O‘lcham va xisoblash natijalarini xisobot shaklidagi z - jadvalga kiriting.
12.
Kulachoklarning profil bo‘yicha xolatini shablon yordamida kulachokning
profil sirtiga ushbu shablonni tegizib aniqlang.
13.
Taqsimlash valning o‘rta tayanch bo‘yin bo‘yicha radial tepishni aniqlang.
Buning uchun indikatorning sterjenini o‘rtadagi o‘zak bo‘yiniga taqang. Taranglikni
ta’minlab taqsimlash valni indikator strelkasi eng chetki xolatni olmaguncha
aylantiring. So‘ngra valni – 1800 burib strelkani yangi xolatini aniqlang. Bunda ikala
ko‘rsatkichlar orasidagi ayirma valning radial tepishini belgilaydi, valning egilganligi
esa tepishning yarim qiymatiga teng bo‘ladi.
14.
Taqsimlash valning xaqiqiy xolatini texnologik talablar bilan solishtirib
uning har bir defektatsiyalanuvchi konstruktiv elementiga xulosa bering.
`
Hisobot shakli
3- Laboratoriya ishi
Taqsimlash valni defektatsiyalash
1. Taqsimlash valning konstruktiv texnologik tasnifi.
2. Nuqson xaritasi.
Jadval-1
№ Taqsimlash
konstruktiv
elementlari
valning Yuklamaning
turi va uning
tasnifi
Yemirilish jarayon turi Nuxson turi va
va uning tasnifi
uning tasnifi
3. Taqsimlash valning nuqsonlar ko‘rsatillgan eskizi.
4. Taqsimlash val elementlarining konstruktiv – texnologik ko‘rsatkichlari.
№ Valning
konstruktiv
elementlari
Ishchi
talablari
chizma Nuxsonlarni
uslublari va
vositalari
Jadval-2
aniqlash Tiklashga texnik
o‘lchov shartlar bo‘yicha
yo‘riqnomalar
5. Taqsimlash valining tashqi qarov natijalari.
6. Taqsimlash val bo‘yinlari va kulachoklarini o‘lcham sxemasi.
7. Tayanch bo‘yinlarini o‘lchash natijalari.
Jadval-3
O‘lcham
kesimlari
O‘lcham tekislik
Tayanch
bo‘yinlari
I-I
II-
A-A
B-B
Ovalsimonlik
A-A
B-B
Ovalsimonlik
Bo‘yinlar nomeri
`
8. Kulachoklarni o‘lchash natijalari.
Jadval-4
Kulachoklar
O‘lchash joyi
1.
2.
Kirituvchi
a
b
h=a-b
Konussimonlik
CHiqazuvchi a
b
h=a-b
Konusosimonlik
9. Umumiy va bir tomonlama yeyilish miqdori.
10.Tayanch bo‘yinlarniga ishlov o‘lchami.
11.Tayanch bo‘yinlaring ta’mir o‘lcham kategoriyasi.
12.Xulosa.
Kulachoklar nomeri
3.
4.
5.
6.
`
Laboratoriya ishi.
Shatunlarni defektatsiyalash
4-
1.
2.
3.
4.
5.
Ishdan maqsad.
Shatun nuqsonlarini aniqlash bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lish.
Ishning mazmuni.
Shatunlarni defektatsiyalash uchun boshlang’ich ma’lumotlarini tayyorlash.
Shatunlarni texnik holatini aniqlash va ularni tiklash turini belgilash.
Jihoz va uskunalar.
Laboratoriya stoli, 4 marta kattalashtiruvchi lupa, indikator nutromer NI 50-100,
mikrometr MK, shtangensirkul SHS 1-160-0,1.
Ishning bajarish tartibi.
SHatunning asosiy konstruktiv elementlarini aniqlang va ularga ta’sir etuvchi kuch va
yuklamarning turi, ko‘rinishi, ta’sir doirasini, hamda ushbu konstruktiv elementlarda
sodir bo‘layotgan noxush jarayon va nuqsonlarni taxlil eting.
SHatun nuxsonlarini aniqlash uslublarini belgilang va ularga mos bo‘lgan o‘lchov
vositalarini tanlang.
SHatunning har bitta konstruktiv elementi bo‘yicha ularning texnologik
ko‘rsatkichlarini - o‘lcham, shakl va joylanish aniqligi, sirt sifatiga qo‘yilayotgan
talablar va nuxsonlarni tiklash uchun mavjud bo‘lgan talab va yo‘riqnomalarni
aniqlang.
1 va 3 punktlar bo‘yicha to‘plangan ma’lumotlarni xisobot shaklidagi 1-2
jadvalga kiriting.
Tashqi qarov yo‘li bilan shatunlarni yaroqsiz holda olib keluvchi xar qanday turdagi
va ko‘rinishdagi darz va siniq nuxsonlarni aniqlang hamda ularni to‘liq tasnifini
xisobotda keltiring.
SHatunning pastki kallak xolatini aniqlang. Buning uchun pastki kallak diametrini
indikator nutromer bilan o‘lchang. O‘lchamni A-A (ajralish tekisligiga
perpendikulyar), B-B va V-V (A-A tekislikka ikki tomonlama 450 burchak ostida)
tekislikda kallak enining l1  1 4 va l2  3 4 masofada kesayotgan I-I va II-II kesim
bo‘yicha o‘lchang. (5-rasmga qarang)
5- Rasm. SHatunning pastki (a) va yuqori (b) kallaklarining diametrlarini
o‘lchash sxemasi
6. SHatun pastki kallagining nosilindrikligini (ovalsimonlik va konussimonlik) aniqlang.
 ов  Д А А  Д Б Б
 кон  Д I I  Д II II
`
Olingan natijalarini xisobot shaklida jadvalga kiriting. Pastki kallak uchun
ovallikning ikkita va konussimonlikni uchta qiymati olinadi. Bulardan eng katta
qiymatlarni xisobot shakldagi jadvalga kiriting.
7. SHatun pastki kallak diametrining umumiy yeyilishi – U ум
U ум  Д б  Д и
bu erda: Д б - foydalanish boshlanishidan oldingi kallak diametri, mm
Д и- yeyilgan kallak diametri (enng katta qiymati), mm.
8. SHatunning yuqori kallak xolatini aniqlang. Buning uchun kallak diametrini indikator
nutromer bilan o‘zaro perpendikulyar bo‘lgan G-G va D-D tekisliklarda kallak enining
l1  1 va l2  3 masofada kesayotgan I-I va II-II kesim bo‘yicha o‘lchang. (rasmga
4
4
qarang).
9. SHatun yuqori kallagining nosilindrikligini (ovalsimonlik va konussimonlik) aniqlang.
 ов  Д А А  Д Б Б
 кон  Д I I  Д II II
Olingan natijalarini xisobot shaklida jadvalga kiriting.
10.SHatun yuqori kallak diametrining umumiy yeyilishi – U ум
U ум  Д б  Д и
bu erda: Д б - foydalanish boshlanishidan oldingi kallak diametri, mm.
Ди - yeyilgan kallak diametri (enng katta qiymati), mm.
11. SHtangensirkulq yordamida kallaklar orasidagi masofani o‘lchang.
L  l  0,5 Dв  Dн 
bu erda: l - kallaklar orasidagi masofa, mm
Д б , Ди - yuqori va pastki kallak diametrlari, mm.
12. SHatunning xaqiqiy xolatini texnologik talablar bilan solishtirib uning har bir
defektatsiyalanuvchi konstruktiv elementiga xulosa bering.
Hisobot shakli
4Laboratoriya ishi
SHatunlarni defektatsiyalash
1. SHatunning konstruktiv texnologik tasnifi.
2. Nuqson xaritasi.
Jadval-1
№ SHatunning
konstruktiv
elementlari
Yuklamaning
turi va uning
tasnifi
Yemirilish jarayon Nuxson turi
turi va uning tasnifi va
uning
tasnifi
3. SHatunning nuqsonlar ko‘rsatillgan eskizi.
4. SHatunning elementlarining konstruktiv – texnologik ko‘rsatkichlari.
Jadval-2
`
№ SHatunning Ishchi
chizma Nuxsonlar
aniqlash Tiklashga texnik
konstruktiv talablari
uslublari va o‘lchov shartlar bo‘yicha
elementlari
vositalari
yo‘riqnomalar
5. SHatunning tashqi qarov natijalari.
6. SHatunning pastki va yuqori kallak teshiklarinig o‘lchash sxemasi.
7. SHatunning pastki va yuqori kallak teshiklarinig o‘lchov natijalari.
O‘lchov
tekislikla
O‘lchov
Ova ri
tekisliklari
SHatunning
O‘lchov
lsim
Ovalsimonl
konstruktiv
kesimlari
onli
ik
elementlari
G- DAV- k
B-B
G
D
A
V
I-I
II-II
Pastki kallak
Konusimonli
k
I-II
Yuqori
I-II
kallak
Konussi
Monlik
Kallakla
r orasidagi
masofa
12.Umumiy va bir tomonlama yeyilish miqdori.
13.O‘qlar orasidagi masofa.
14. Xulosa.
L=
`
Laboratoriya ishi.
Gilza silindrlarni ta’mir o‘lchamlariga tiklash
Ishdan maqsad.
Gilza silindrlarni ta’mir o‘lchamlariga tiklash texnologik jarayonni loyihalash va
uni amada muayan ishlab chiqarish sharoitida amalga oshirish bo‘yicha amaliy
ko‘nikmalarga ega bo‘lish.
Ishning mazmuni.
Ushbu laboratoriya ishi ikki qismdan tashkil topib uning birinchi qismida
gilzaning tiklash texnologik jarayoni ishlab chiqiladi va ikkinchi qismida esa ushbu
jarayon ARZ-14 korxona sharoitida amalga oshiriladi.
Ishning bajarish tartibi.
Gilza silindrlarni ta’mir o‘lchamlariga tiklash uslubining texnologik xususiyatlari bilan
tanishing va uning texnologik jarayonining tartibini aniqlang.
Tiklanilayotgan gilzaning ta’mir o‘lcham kategoriyasini aniqlang (1- laboratoriya
ishning natijasi).
Umumiy va operatsion oro ishlov quyimlarni xisoblang.
Gilza silindrdlarni ta’mir o‘lchamlariga tiklash texnologik jarayonni loyihalang.
Buning uchun:
- ishchi chizma va nuxson xaritasidan tiklanilayotgan gilza uchun texnologik
talablarni aniqlang;
- texnologik jihoz, moslama va kesuvchi, xamda o‘lchash instrumentlarni
tanlang;
- texnologik jarayon operatsiyalaridagi o‘tishlar soni, ularning mazmuni va
bajarish tartibini aniqlang;
- yo‘nish rejimini belgilang.
a) kesish chuqurligini t, mm aniqlang
b) meyorlangan uzatishni – St, mm/ob tanlang.
v) tanlangan uzatishni dastgoh uzatish ko‘rsatkichlari bilan solishtirib unga mos
(yaqin) bo‘lgan uzatishni – Sf, mm/ob belgilang.
g) me’yorlangan kesish tezligini – Vt m/min tanlang.
d) shpindelni aylanish chastotasini xisoblang – Pr.
5-
1.
2.
3.
4.
1000 Vt
ПД
Пр 
bu erda: D – yo‘nilayotgan teshik diametri, mm
e) dastgoh ko‘rsatkichlari bo‘yicha shpindelni aylanish chastotasiga aniqlik
kiriting.
- shpindel babkasining ishchi yuritish uzunligi- LPX toping.
LPX  l  l1  l2
l - chizma bo‘yicha teshikning uzunligi, mm
l1 va l2 -
keskish rezetsini detalga kirib borish va chiqish uzunligi, mm
l1  l2  5  6 mm
- mashina vaqtini tM hisoblang

tM 
Lpx
nф  s ф
`
- gilzani yo‘nish operatsion xaritasiga undagi o‘tishlarining mazmuni, jihoz,
moslama instrumentlar, ishlov berilayotgan yuza xamda ishlov rejimining
ko‘rsatkichlari va ularning qiymatlarini yozib chiqing.
- xonenglash rejimini belgilang.
a) xonenglash brusoklarining turini va uning ko‘rsatkichlarini tanlang, xamda
brusokning kerakli bo‘lgan uzunligini xisoblang
Lбр  1/ 3  3 / 4l
bu erda l - ishlov berilayotgan teshik uzunligi, mm.
b) xoneneglash kallagini qaytma - ilgarilama – Vki va aylanma Vay xarakat
tezligini tanlang.
v) dastgoh shpindelning aylanish chastotasini xisoblang
Пр 
1000 Vай
Д
g) shpindellni qaytarma ilgarilama tezlik va aylanish chastotasining qiymatlarini
dastgoh ko‘rsatkich qiymatlariga bilan solishtirib ularning ishlov uchun qabul
qilinayotgan qiymatlarini aniqlang.
d) brusoklarning solishtirma bosimini aniqlang:
- mashina vaqtini xisoblang
tМ  n1 / n2
bu erda: n1 quyim olish uchun kerakli bo‘lgan ikkilamchi yurishning soni
n1 = ax/b
bu erda: ax xoninglash quyimi, mm
b- bir ikkilama yurishda yo‘nilayotgan metal qoplam (cho‘yan uchun b
0,002mm)
n2 - shpindel babkasining 1 min ichidagi ikkilama yurishi
n2 
1000 Vкиф
2h
- gilzaning xoninglash operatsion xaritasiga undagi o‘tishlarining mazmuni,
dastgoh, moslama, instrumentlar, ishlov yuza, o‘lcham va kesim rejimi ko‘rsatkichlari
va ularning son qiymatlarini yozib chiqing.
5. ARZ-14 korxonasi sharoitida ishlab chiqilgan texnologik jarayon asosida
gilzani o‘rnatilgan ta’mir o‘lcham kategoriyasi bo‘yicha yo‘ning. Buning uchun:
- yo‘nish dastgohini tuzilishi, uning ishlatish va boshqarish, hamda ushbu
dastgohda ishlash uchun kerakli bo‘lgan xafsizlik qoidalarni chuqur o‘rganib chiqing
- gilzani yuqori o‘tkazish tayanch yuzi bo‘yicha moslamaga o‘rnatib uni qotiring
- dastgohning yuqori chekka pereklyuchatel kulachogini shpindelni ishchi
yurish uzunligiga - L и.ю mos bo‘lgan xolatiga o‘rnating
- keskichni belgilangan kesish chuqurligiga o‘rnating
- qo‘l xarakati yordamida keskichni gilza toretsiga keltiring, bunda keskichning
kesish qirrasi bilan teshik orasidagi masofa 3-5 mm dan kam bo‘lmasligi shart
- dasgoh elektrodvigatelning tezligini va uning shpindelining uzatma, xamda
aylanish chastotasini o‘rnating
- dastgohni yoqing va gilzani ichki diametrini belgilangan ta’mir o‘lchamiga
yo‘nishni amalga oshiring.
`
- dastgohni uchiring va moslamadan gilzani bo‘shatib oling
- gilzani yo‘nilgan ichki diametrini o‘lchang (1-lab ishiga qarang), shakl
xatoliklarini xisoblang va ushbu o‘lchov, hamda xisob natijalarini chizmada
ko‘rsatilgan talablar bilan solishtirib ishlov sifati bo‘yicha xulosa bering.
6. Ta’mir o‘lchamga o‘ynilgan gilzani xonenglang.
Buning uchun:
-xonenglash dastgohini tuzilishi, uning ishlatish va boshqarish xamda ushbu
dastgoxda ishlash uchun kerakli bo‘lgan xavzizlik qoidalarini chuqur o‘rganib chiqing
- gilzani yuqori o‘tkazish tayanch yuzi bo‘yicha moslamaga o‘rnatib uni
qotiring.
xonenglash kallagiga abraziv xoneng brusoklarini joylab ularni mahkamlang.
- kallakni shpindelga ulab uni vint yordamida ximoyalovchi halqa orqali qotiring
va ulanganlik kafolatini tekshinring
- shpindel babkasining boshqarish revers kulachoklarni ishchi xolatga o‘rnating
- xonenglash kallagini aylanish chastotasi va uning ilgarilama qaytarma tezligini
o‘rnating
- datgohini yoqing va gilzani ichki diametrini belgilangan quyum bo‘yicha
xonenglang
- dastgohni o‘chirib moslamada gilzani bo‘shatib oling
- xonenglangan gilzani ichki diametrini o‘lchang, shakl xatoliklarini xisoblang
va ushbu o‘lchov, xamda xisob natijalarini chizmadagi ko‘rsatilgan talablar bilan
solishtirib ishlov sifatida hulosa bering.
Xisobot shakli
Laboratoriya ishi.
Gilza silindrlarini ta’mir o‘lchamlarga tiklash.
Texnologik jarayonning tarkibi, o‘tishlarning mazmuni va ularni bajarishning ketma
ketligi.
Ta’mir o‘lcham kategoriyasi.
Ishlovga berilayotgan quyim.
Texnologik jihoz va uskunalar.
Gilzani yo‘nish va xonenglash operatsion xaritalari.
Yo‘nilgan va xoninglangan gilza sirtini tasnifi.
Xulosa.
5-
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
`
Laboratoriya ishi.
Tirsakli vallarni ta’mir o‘lchamlariga tiklash
Ishdan maqsad.
Tirsakli vallarning o‘zak va shatun bo‘yinlarini ta’mir o‘lchamlarga tiklash
texnologik jarayonni loyhalash va uni muayan ishlab chiqarish sharoitida amalga
oshirish bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lish.
Ishning mazmuni.
Ushbu laboratoriya ishi ikki qismdan tashkil topib uning birinchi qismida tirsakli
valning tiklash texnologik jarayoni ishlab chiqiladi va ikkinchi qismida esa ushbu
jarayon ARZ-14 korxona sharoitida amalga oshiriladi.
Ishning bajarish tartibi.
Tirsakli vallarning ta’mir o‘lchamlariga tiklash uslubining texnologik xususiyatlari
bilan tanishing va uning texnologik jarayoning tarkibini aniqlang.
Tiklanilayotgan tirsakli vallning o‘zak va shatun bo‘yinlarining ta’mir o‘lcham
kategoriyalarini aniqlang (1- laboratoriya ishning natijasi).
Umumiy va operatsion oro ishlov quyimlarni xisoblang.
Trisakli valning o‘zak va shatun bo‘yinlarini ta’mir o‘lchamlariga tiklash texnologik
jarayonni loyihalang. Buning uchun:
- ishchi chizma va nuxson xaritasidan tiklanilayotgan trisakli val uchun
texnologik talablarni aniqlang;
- texnologik jihoz, moslama va kesuvchi, xamda o‘lchash instrumentlarni
tanlang;
- texnologik jarayon operatsiyalaridagi o‘tishlar soni, ularning mazmuni
va bajarish tartibini aniqlang;
- siliqlash rejimini belgilang.
a) siliqlash toshning aylanma tezligini aniqlang
6-
1.
2.
3.
4.
VКР 
d КР nКР
1000 * 60
bu erda: d – toshning diametri, mm
nKR – toshning aylanma chastotasi, min-1
b) dastgox ko‘rsatkichi bo‘yicha toshning aylanma tezligiga aniqlik kiriting va
uning qiymatini belgilang – VKR.F m/min
v) detalning aylanish tezligini xisoblang.
dg ng
Vg 
1000 * 60
bu erda: dg – tirsakli val bo‘yin diametri, mm
ng – detalning aylanish chastotasi min-1
g) dastgox ko‘rsatkichi bo‘yicha detlning aylanish tezligiga aniqlik kiriting va
uning qiymatini belgilang – Vg m/min
d) meyorlangan ko‘ndalang uzatmani - S, mm/ob aniqlang
e) bo‘ylama daqiqa uzatmani xisoblang
Sm  S * ng
j) bo‘yinlarni siliqlash mashina vaqtini xisoblang
`
tM 
h*a*k
ng * S * t
-tirsakli valning o‘zak va shatun bo‘yinlarini siliqlash operatsion xaritasiga
undagi o‘tishlarining mazmuni, dastgoh, moslama, instrumentlar, ishlov yuza o‘lcham
va siliqlash rejimi ko‘rsatkichlari va ularning son qiymatlarini yozib chiqing.
5. ARZ-14 korxonasi sharoitida ishlab chiqilgan texnologik jarayon asosida
tirsakli valning o‘zak va shatun bo‘yinlarini o‘rnatilgan ta’mir o‘lcham kategoriyalari
bo‘yicha siliqlang. Buning uchun:
- siliqlash dastgohini tuzilishi, uning ishlatish va boshqarish, hamda ushbu
dastgohda ishlash uchun kerakli bo‘lgan xafsizlik qoidalarni chuqur o‘rganib chiqing
- tirsakli valning tayanch yuzalari bo‘yicha dastgox moslamasiga o‘rnatib uni
qotiring
- dastgohni yoqing va tirsakli valning o‘zak xamda shatun bo‘yinlariga ketma
ket belgilangan tartibda ta’mir o‘lchamlar bo‘yicha siliqlash ishlovini bering
- dastgohni o‘chiring va moslamadan tirsakli valni bo‘shatib oling
- tirsakli valning ishlov berilgan o‘zak va shatun bo‘yinlarini o‘lchang (2-lab
ishiga qarang), shakl xatoliklarini xisoblang va ushbu o‘lchov, hamda xisob natijalarini
chizmada ko‘rsatilgan talablar bilan solishtirib ishlov sifati bo‘yicha xulosa bering.
Hisobot shakli
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
6-Laboratoriya ishi.
Tirsakli valning o‘zak va shatun bo‘yinlarini ta’mir o‘lchamlariga tiklash.
Texnologik jarayonning tarkibi, o‘tishlarning mazmuni va ularning bajarilish ketma
ketligi.
Ta’mir o‘lcham kategoriyasi.
O‘zak va shatun bo‘yinlariga berilayotgan ishlov quyimlari.
Texnologik jihoz va uskunalar.
Tirsakli valni o‘zak va shatun bo‘yinlarini siliqlash operatsion xaritalari.
Siliqlangan o‘zak va shatun bo‘yin sirtlarining tasnifi.
Xulosa.
`
7-Laboratoriya ishi
Tirsakli vallarni shatun va tayanch bo‘yinlarini ta’mirlash (flyus ostida
metall qoplash) texnologiyasini ishlab chiqish
Ishdan maqsad.
Tirsakli vallarning shatun va tayach bo‘yinlarini flyus ostida metall qoplash
texnologik jarayonni loyhalash va uni muayan ishlab chiqarish sharoitida amalga
oshirish bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lish.
Ishning mazmuni.
Ushbu amaliy mashg‘ulotda tirsakli valning shatun va o‘zak bo‘yinlarini
elektoroyoy yordamida metal eritib flyus qatlami ostida tiklash texnologik jarayoni
ishlab chiqiladi
.
1. Tirsakli vallarning elektoroyoy yordamida metal eritib flyus qatlami ostida
tiklash uslubining texnologik xususiyatlari bilan tanishing va uning
texnologik jarayonining tarkibini aniqlang.
2. Tirsakli val chizmasidan metal qoplash kerak bo‘lgan yuzalarini hamda
ushbu yuzalarning geometrik ko‘rsatkichlari va ularni fizik – mexanik
xususiyatlarini aniqlang
- metal qoplanish kerak bo‘lgan yuzalar soni - i, dona
- metal qorplanayotgan yuza diametri – d, mm
- metal qorplanayotgan yuza uzunligi - l, mm
- detal materiali va uning sirt qatimligi - HRC (HB)
- detalning charchash mustaxkamligi
3. Tirsakli valning shatun va o‘zak yuzalarini aloxida o‘lchab (2-laboratoriya
ishi) eyilishning maksimal miqdorini aniqlang - U max , mm
4. Eyilishning maksimal miqdori bo‘yicha qoplanayotgan metal qoplamning
qalinligini xisoblang. – t.
t
1
Ф
2
5.
6.
7.
8.
н
 Фрн  U max   , мм
bu erda:  n  tirsakli val bo‘yinlarining nominal o‘lchami, mm
пр  oxirgi ta’mir o‘lcham, mm
U max  maksimal yoyilish, mm
- ishlovga berilayotgan quyum (-0,50mm)
Boshlansich ma’lumotlar va adabiyot, hamda me’yoriy manbalardan dastgox
turi, jixoz va uskunalar, metal qoplagich kallagi, energiya manbai, tok turi va
uning qutibi, legirlash uslubi, qo‘llaniladigan flyus va elektord markalarini
aniqlang va ularga izox berining.
Trisakli val chizmasidan uning tiklanilayotgan yuziga qo‘yilayotgan texnik
talablarni aniqlang.
Metal qoplash texnologik jarayondagi o‘tishlar soni, ularning mazmunini va
bajarilish tartibini aniqlang.
Metal qoplash rejimini belgilang
.
`
a) elektrod sim diametri dэл.пр metal qoplanilayotgapn detalning diametridan
kelib chiqqan xolda tanlaniladi. dдет  55  90мм diametriga ega bo‘lgan avtomobil
detalllarni uchun dэл.пр = 1,6 mm qabul qilingan. dдет  90 mm esa dэл.пр = 1,8 mm
b) payvandlash tok kuchi - Ja
2
J  110d эл.пр  10d эл.пр
v) yoy kuchlanishi - U  b tok kuchiga botsliq bo‘lgan xolda 25  35 v oralikda
o‘zgaradi va uning aniq belgilangan qiymati quydagi tajriba botsliqlik asosida
aniqlanadi
U  0,12  0,13J
g) metal qoplash tezligi VH m/soat, 1245 oralikda tanlaniladi yoki quydagi
tajriba botsliqlik asossida aniqlanadi
VH  (0,4  0,7)Vпр
bu erda Vпр - elektrod sinning uzatish tezligi, m/soat
d) metal qoplash qadami S, mm/aylanma talab qilinayotgan metall qoplam
qalinligiga, tok kuchi va ey kuchlanishigna botsliq. Uning son qiymati tajriba
asosida detal diametridan kelib chiqqan xolda quyidagicha belgilang
dдет  50  80 мм uchun S  4мм / айланма ;
dдет  80 120мм uchun S  8мм / айланма ; dдет 120мм uchun
S  12мм / айланма
e) detalning aylanish chastotasi- n, ay/min
n  3  0,02d дет  50
j) elnektrod sinning uzatish tezligi – Vpr , m/soat
Vпр 
n  t  s  dпр  60
2
250  d эл.пр

bu erda: η – detalga elektrod sim orqali metal utqazilish koeffitsienti (η=0,98)
z) elektrod simni chiqishi – b, mm 10- 25 mm oralikda o‘rnatiladi yoki
quyidagi tajriba-botsliqlik orqali aniqlanadi
b  0,05  0,1 J
i) elektrod ni zenit nuqtasidan siljishi – l, mm. 50-150 mm oralikdagi detal
diametrlari uchun l=5-6 mm qabul qilingan, yoki uning qiymatini quyidagi tajriba–
botsliqlik orqali aniqlash mumkin
l  400 / dдет
k) jarayon davomiyligi (asosiy vaqt) – t0, daqiqa (bir qatlamli metal
qoplashda)
t0 
l
i
ns
l) jarayonning unumdorligi – qoplangan metal massasi, GN, kg
2
GH  0,367  d эл.пр
Vпр  ,
bu erda - metal yoqatalish koeffitsienti, % (=812%).
9. Metal qoplash operatsion xaritasini tuzing va unda utishlar, dastgoh,
jihoz va uskunalar, instrumentlar, metal qoplanilayotgan yuza o‘lchamlari,
qoplash rejim ko‘rsatkichlari va ularni son qiymatlarini keltiring.
`
10. ARZ-8 korxona sharoitida ishlab chiqilgan texnologik jarayon
asosida tirsakli valning bo‘yinlariga flyus ostida metal qoplang. Buning
uchun:
- metal qoplashda qo‘llanilayotgan texnologik dastgoh va jihozlar,
ularni boshqarish organlari va ishlatish tartibi hamda kerakli bo‘lgan xafsizlik
qoidalarini chuqur o‘rganib chiqing;
- tirsakli valni tayanch yuzalari bo‘yicha dastgohga o‘rnating va uni
qotiring;
- payvadlash elektr ko‘rilmasini ishga tushiring, dasgoh va elektrod sim
uzatish mexanizmning elektrdvigatellarni yoqin, flyus uzatish tusqinchini
oching va tirsakli valning belgilangan bo‘yniga metal qoplang. Bunda
sovugan shlak qoplamini turtqich bilan ketkazib turing.
Metal qoplam jarayoni elektrod simni uzatishni tuxtatish, pavandlash
elektr qo‘rilmasini uchirish, flyus uzatish to‘sqichini yopish va dastgohni
uchirimsh bilan tugalanadi.
- tashki qarov yo‘li bilan qoplangan metal qoplami nushonlarni (darz,
cho‘kindi va boshqa) aniqlang
- metal qoplangan bo‘yn diametr o‘lcham va uning natijalarni hisobotda
keltiring
- texnologik jarayon operatsiyalaridagi o‘tishlar soni, ularning mazmuni
va bajarish tartibini aniqlang
- siliqlash rejimini belgilang.
a) siliqlash toshning aylanma tezligini t, mm aniqlang
VКР 
d КР nКР
1000 * 60
Bu erda: d – toshning diametri, mm
nKR – toshning aylanma chastotasi, min-1
b) dastgox ko‘rsatkichi bo‘yicha toshning aylanma tezligiga aniqlik kiriting
va uning qiymatini belgilang – VKR.F m/min
v) detalning aylanish tezligini xisoblang.
dg ng
Vg 
1000 * 60
bu erda: dg – tirsakli val bo‘yin diametri, mm
ng – detalning aylanish chastotasi min-1
gdastgox ko‘rsatkichi bo‘yicha detlning aylanish tezligiga aniqlik
kiritingva uning qiymatini belgilang – Vg m/min
d) meyorlangan ko‘ndalang uzatmani - S, mm/ob aniqlang
e) bo‘ylama daqiqa uzatmani xisoblang
Sm  S * ng
j) bo‘yinlarni siliqlash mashina vaqtini xisoblang
tM 
h*a*k
ng * S * t
`
-tirsakli valning o‘zak va shatun bo‘yinlarini siliqlash operatsion xaritasiga
undagi o‘tishlarining mazmuni, dastgoh, moslama, instrumentlar, ishlov yuza
o‘lcham va siliqlash rejimi ko‘rsatkichlari va ularning son qiymatlarini yozib
chiqing.
Ilova
1-jadval
Yo‘nishdagi kesish rejimi
Ishl
ov beri
layo
tgan
material
CHo‘y
NV
NV
K
esish
chuqur
l
igi,
mm
U
zatma
mm/ob
Kesish
tezligi m/min
Instrument
materiali
0,
0,05—
100—120
VKZM
0,
0,05—
80—100
VKZM
2-jadval
Xoninglashdagi kesish rejimi
CHo‘yan
Boshlans
0, 64S10PST2
ich
04 -0,08 -T27K5A KV
YAku
niy
0,0050,01
Abraziv
brusok
Lar
Brusok turi
Ishlov
tasnifi
Diametrga
berilayotgan
quyum, mm
Ishlov
berilayot
gan
material
64SM20M28PST2- Kv
T26K5A
Brusok
o‘lchami,
mm
Vok,
m/min
V=10-13
40-80
lbr100;
125;
150
30—50
Vvp, R0
m/min N/sm1
17-22
8-12
3-5
10-15
3—5
5—8
`
`
`
Asosiy va qo‘shimcha o‘quv adabiyotlar hamda axborot manbaalari
Asosiysi:
1. Черноиванов В.И., Голубев И.Г. Восстановление деталей машин (Состояние и
перспективы). ФГНУ «Росинформагротех» -2010.
2. Лебедева А.П., Погорелова Т.Н. Восстановление деталей машин. Наука Бог:
2013.
3. Kadirov S.M., Lebedev O.V., Khakimov A.M. Restoration technology of the machine
part. T.: Uzbekistan, 2003 – 284 p.
4. Tim G. Automotive Service: Inspection, Maintenance, Repair. USA: Delmar Cengage
Learning; 5 editions, 2015. – 1760 p.
5. Дехтеринский А.В. Ремонт машин. М.: «Транспорт», 1992 г.
6. Qodirov S.M., Lebedev O.V., Xakimov A.M. “Mashina detallarini tiklash
texnologiyasi” oliy o‘quv yurtlari uchun darslik, T.: O‘zbekiston, 2001y. -284b.
1.
2.
3.
4.
5.
Qo‘shimcha:
Канарчук В.С. и др. «Восстановление автомобильных деталей, технологий и
оборудования»: учебник для Вузов-М. Транспорт 1995г. 303с.
Методические указания по курсовому проектированию «Ремонт автомобилей и
двигателей». Н.Новгород: РЗАТТ, 2005.
Карагодин. В.И., Митроксин Н.Н. Ремонт машин. М, Академия, 2003.Мельников
Г.Н. Ремонт машин. Программы и методические указания. Н.Новгород, 2004.
Jose L.O. Failure Analysis: Fundamentals and Applications in Mechanical
Components. Germany: Springer, 2014. – 313 p.
В.А.Зорин. Основы работоспособности технических систем. Москва-2005, ООО
«Магистр Пресс».
Internet materiallari
1.
2.
3.
4.
5.
www.ziyo net.uz
www.auto.ru
www.ziyo.net
https://crawfordsautoservice.com/wp-content/uploads/2014/03/Crawfords
http://opac.vimaru.edu.vn/edata/EBook