Mavzu: Xotira turlari va xususiyatlari
Xotira, insonning ma'lumotlarni saqlash, o'zida saqlash va
ulardan foydalanish qobiliyatini ifodalovchi amaldir.
Kompyuterlar va elektron qurilmalar o'rtasida ma'lumot
almashish uchun xotiralardan foydalaniladi. Xotira,
kompyuter arxitekturasining asosiy qismlaridan biri
hisoblanadi va kompyuterlarning ishlashining asosiy muhim
qismlaridan biri bo'lib, ularni qo'llab-quvvatlaydi.
Xotira turlari turli xil tizim va qurilmalarda foydalaniladi va
ularning xususiyatlari va funktsiyalari mavjud.
Quyidagi yetakchi xotira turlarini ko'ramiz:
Operativ xotira (RAM)
Kekis xotira (Cache)
Disk xotirasi (Hard Disk)
CD/DVD xotirasi
Flash xotirasi
Tizim xotirasi
San'atli xotira (Virtual Memory)
Operativ xotira (RAM): Operativ xotira, kompyuterlarning
ishlash jarayonida faollanadi. Ushbu xotira, ishlovchi
dasturlar, ma'lumotlar va jarayon davomida ishlatiladigan
boshqa ma'lumotlar uchun orqa qismlarini yaratishga
mo'ljallangan. RAM hizmat ko'rsatadi va ma'lumotlar
tezkorlik bilan o'qiladi va yoziladi. Uchunish bilan, operativ
xotira kompyuterda joriy ishlovchi ma'lumotlarni saqlaydi,
lekin uning energiya ta'minoti o'chirilgandan so'ng
ma'lumotlar yo'qoladi.
Kekis xotira (Cache): Kekis xotira, kompyuterdagi operativ
xotiraning bir turi hisoblanadi. Uning asosiy vazifasi,
xotirada tez-tez foydalaniladigan ma'lumotlarni saqlash va
ularga tezlik bilan kirish imkonini yaratishdir. Kekis xotira,
operativ xotiradan tezlik vaqti parametrlariga qarab
aniqlanadigan eng kerakli ma'lumotlarni saqlaydi. Bu
ma'lumotlarni saqlash orqali, ishlovchi dasturlar tezkorlik
bilan ishlaydi.
Disk xotirasi (Hard Disk): Disk xotirasi, uzun muddatli
ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladigan qurilma
hisoblanadi. Uning asosiy vazifasi, ma'lumotlarni saqlash va
ularga qo'yilgan dasturlarning o'qilishi vaqti bilan
saqlanishdir.
CD/DVD xotirasi: CD (Compact Disc) va DVD (Digital
Versatile Disc) xotiralari, optik disk shakllarida
ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. Ular, optik disk
qurilmalar orqali o'qiladigan va yoziladigan plakalar
hisoblanadi. CD xotiralari odatda 700 MB o'lchamda
bo'lgan ma'lumotlarni saqlaydi, shuningdek, DVD xotiralari
4.7 GB yoki undan yuqori o'lchamda ma'lumotlarni
saqlayishi mumkin.
Flash xotirasi: Flash xotirasi, xavfsiz va tezkorlik bilan
ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladigan bir tur yaddash
hisoblanadi. Uning asosiy turi NAND flash xotirasidir. Flash
xotirasi, energetik ishlatmaydi va qurilmalar orqali
ma'lumotlarni o'qish va yozishga imkon beradi. Uning
kichik o'lchamli va yuqori tezkorlikdagi modeli SSD deb
ataladi va kompyuterlarning tezkorlik va ishlash tezligini
oshiradi.
Tizim xotirasi: Tizim xotirasi, operatsion tizimning
o'rnatilgan bo'lgan qismlarini saqlash uchun ishlatiladi. Bu
xotira turi BIOS (Basic Input/Output System) yoki UEFI
(Unified Extensible Firmware Interface) tomonidan
foydalaniladi. Tizim xotirasi, operatsion tizimga yuklash
jarayonida uning boshlanishi va tizimning qanday ishlashi
haqida muhim ma'lumotlarni saqlaydi.
San'atli xotira (Virtual Memory): San'atli xotira,
kompyuterlarda operativ xotira miqdorini kengaytirish
uchun ishlatiladi. Agar operativ xotira yetarli bo'lmasa,
san'atli xotira, operatsion tizimga yordam beradi. U bu
xotirada kompyuterda ishlovchi dasturlarning ma'lumotlari
saqlanadi va operativ xotirani kengaytiradi. Bu,
kompyuterdagi bazi ishlar uchun tezkorlikni kamaytirishi
mumkin, lekin umuman, ko'rsatkichlar oshiriladi.