Panitikan sa Matandang
Panahon
(Bago ang Kastila)
Grp.1 : Kit Agad, Ed Barroga, CamilleCarreon, Criza Calabon,
Rheena Dampil,Therese Gayagoy, Erika Juanson, Al’ya Sarmago
10 - Acacia
Kapaligirang Pangkasaysayan
Sinasabi na noong unang panahon, nagkaroon ng iba’t-ibang migrasyon sa
Pilipinas na siyang pinagmulan ng ating mga ninuno.
Negrito o Ita
Sila ang mga unang nanirahan sa Pilipinas. Sinasabing nakarating sila sa
lugar na ito sa pamamagitan ng tulay na lupa. Sila ay nangaso at namitas
ng mga bunga para mabuhay. Ang kanilang panitikan ay binubuo ng mga
awitin at pamahiin.
Indonesyo
Ang mga unang sapit na Indonesyo ay mapuputi at manilaw-nilaw ang
balat dahil may lahing Mongol at Kaukau. Sila’y marunong nang mamahay
ng sarili, magtanim ng halaman at mangisda. Makalipas ang 4000 taon ay
dumating naman ang ikalawang sapit na Indonesyo. Naiiba ang kanilang
hitsura sa nauna at mas nakahihigit sa kalinangan. Sila ay may sarili nang
sistemang pamahalaan, may mga hanapbuhay, marunong magluto ng
pagkain at may dalang panitikan gaya ng epiko, kuwentong bayan, alamat,
pamahiin at pananampalatayang pagano. Sinasabing sila ang mga ninuno
ng mga Ipugaw.
Malay
Tatlong pangkat ng mga Malay ang nakarating sa Pilipinas. Dumating ang
unang pangkat ng mga 200 taon bago namatay si Kristo at 100 taon
pagkamatay ni Kristo. Sila ay nagdala ng kanilang pananampalatayang
pagano at awiting panrelihiyon. Tumira sila sa kabundukan ng Luzon at
naging ninuno ng mga Igorot, Bontok at Tinguanes.
Dumating naman ang ikalawang pangkat mula 100 hanggang 1300 taon
pagkamatay ni Kristo. May dala silang wika, alpabeto, awiting bayan,
kuwentong bayan, mga alamat at mga karunungang bayan. Sila rin ang
nagdala ng barangay at naging ninuno ng mga Tagalog, Bisaya , Ilokano at
iba pa.
Ang ikatlong pangkat ay mga Malay na Muslim. Nagdala sila ng epiko,
alamat, kuwentong bayan at pananampalatayang Islam.
Sa panahong ito ay nagsimula nang makipagkalakalan ang Pilipinas sa
mga karatig-bansa nito. Dahil nagkaroon rin ng palitan ng kultura sa
kalakalan, nagdala ito ng mga impluwensya sa panitikan.
Intsik
Dahil sa dalang wika kaya mahigit 600 salitang Intsik ang naging bahagi ng
wikang Pilipino. Ilan sa mga ito ay: susi, mangkok, talyasi, kawali, kawa,
bakya, tingi, Ingkong, Impo, bayaw, kuya, diko at sangko.
Bumbay
Sila ay nagdala ng pananampalatayang Bramanistiko at panitikang epiko,
awiting bayan at liriko. Marami ring salitang Bumbay ang naging bahagi ng
wikang Pilipino tulad ng guro, bansa, mukha, likha, hukom at dukha.
Arabo at Persiyano
Nagdala sila ng mga epiko, kuwentong bayan, dula at alamat.
Layunin ng Panitikan
libangan
pagpapahayag ng damdamin
pagpapaliwanag ng mga bagay, pinagmulan, pangyayari at iba pa
Mga Akdang Lumitaw
Ang mga akda noon ay nahahati sa dalawang uri: kuwento at tula.
Naipasa ang mga ito sa iba-ibang henerasyon sa pamamagitan ng oral na
tradisyon at pag-awit.
Mga Kuwento
♥Alamat- mga kuwento na nagsasalaysay sa pinagmulan ng mga bagay,
pook o pangyayari.
hal. Alamat ng Bigas
Alamat ng Bundok Kanlaon
Mito- tulad ng alamat na nagsasalaysay ng mga pinagmulan ngunit
gumagamit ng mga diyos at diyosa bilang tauhan.
hal. Si Malakas at si Maganda
Buwan at Araw
Kuwentong Bayan- mga kuwentong naglalarawan ng mga kaugalian,
pananampalataya at suliraning panlipunan ng mga katutubo.
hal. Juan Tamad (Tagalog)
Abunawas (Muslim)
Epiko- tulang pasalaysay na karaniwang tungkol sa pakikipagsapalaran,
katapangan at kabayanihan ng isang bayani.
hal. Biag ni Lam-Ang (Iloko)
Ibalon (Bikol)
Maragtas (Bisaya)
Bantugan (Maranaw)
Tuwaang (Bagobo)
Pabula- kuwentong gumagamit ng mga hayop bilang tauhan at
naglalaman ng leksyong moral.
hal. “Ang Gamu-gamo”
Mga Tula
Awiting Bayan- nagpapahayag ng damdamin, kaugalian, karanasan,
pananampalataya at gawain o hanapbuhay ng mga taong nakatira sa isang
pook. Sapuso ito ng ating mga katutubo. Sa katunayan, sila ay umaawit
habang naglalayag, nagsasaka, nagkakatuwaan at nagluluksa sa patay.
hal.
Dalit- awit panrelihiyon na tungkol sa debosyon, paghingi ng tawad,
pagpapagaling sa maysakit, paghingi ng kasaganahan sa buhay,
bukid at dagat.
Pumanaog, pumanaog
Si Mansilatan sana
Si Badla ay bababa
Mamimigay ng lakas
Pasasayawin ang mga Baylan
Paligiran ang mga Baylan
Diona- awit sa kasal
Umawit tayo at ipagdiwang
Ang dalawang pusong ngayo’y ikakasal
Ang daraanan niyang landas
Sabuyan ng bigas
Kumintang- awit pandigma
Ang nuno nating lahat
Sa kulog ay hindi nasisindak
Sa labanan, di naaawat
Pinuhunan buhay, hirap
Upang tayong mga anak
Mabuhay nang panatag
Halina at usigin
Ang alikatya, mga haling
Ipagtatanggol ang bukirin
Ang mga anak natin
Tayo naman may patalim
Dugo’t buhay punuanin
Kundiman- awit ng pag-ibig
Noong unang panahaong ako’y bata pa
Natitisod mo na’y di mo alintana
Nang ako’y lumaki at maging dalaga
Tila sa wari ko’y may pagbabanta ka
Pagsinta mo sakin ay di ko tatanggapin
Pagkat akong ito’y alangan pa sa tingin
Ako’y mahirap, pangit pa sa tingin
Bakit naman ngayo’y iyong iibigan?
Oyayi- hele o awit na pampatulog ng sanggol
Ili-Ili
Ili, ili, tulog anay
Wala diri imong nanay
Kadto tienda, bakal papay
Ili, ili, tulog anay
Suliranin- awit sa pamamangka
Hala, gaud tayo; pagod ay tiisin
Ang lahat ng hirap, pag-aralang bathin
Kahit malayo man kung ating ibigin
Daig ang malapit na ayaw lakbayin
Mga Karunungang Bayan
Madalas nagpapalitan ng kaisipang-bayan ang mga katutubo sa
kasal, piyesta, binyagan at burol.
Bugtong- maikling tula na nagpapahula ng isang bagay sa pamamagitan
ng paglalarawan
Isang butil palay,
Laganap sa buong bahay. – ilaw
Bahay ko sa gulod,
Iisa ang tukod. - kabute
Salawikain- isang patalinhagang pahayag na ginagamit ng matatanda
noon upang mangaral at akayin ang mga kabataan sa mabuting asal.
Ang hindi lumingon sa pinanggalingan,
Hindi makakarating sa pinaroroonan.
Anak na hindi paluhain,
Ina ang patatangisin.
Kawikaan- patulang panunukso o panunudyo.
Malakas nga ang loob,
Mahina naman ang tuhod
Ika’y isang lalaking matapang
Huni ng tuko ay kinatatakutan
Palaisipan- nasa anyong patula na humihingi ng kalutasan sa isang
suliranin
Sa isang kulungan ay may 5 baboy na inaalagaan si Mang Juan pero
lumundag ang isa. Ilan ang natira?
- 5 parin dahil lumundag lang naman yung isa
Alibata
Ang alibata ay ang sinaunang sistema ng pagsulat ng mga Pilipino na
binubuo ng alpabeto na may 3 pantig at 14 na katinig.
Isinusulat ito ng pababa at binabasa mula kaliwa, pakanan. Dahil sa
kawalan ng gamit pang-imprinta, ang mga katutubo ay gumamit ng matulis
na kahoy bilang panulat at sumulat sa biyas ng kawayan, talukap ng niyog
o bunga at mga dahon ng kahoy o saging. Sa kabila nito, ang mga naisulat
sa makinis na bato ay siyang tumagal ng mahabang panahon.
Ang sistema ng pagsulat na ito ay naging mahalaga upang
magkaintindihan ang mga Pilipino na noo’y walang iisang wika.
Mga Kilalang Manunulat
Ang mga sinaunang akda ay kinikilala bilang pagmamay-ari ng grupo
dahil ang mga ito ay nilikha at inawit nila bilang isang grupo.