AZERBAIJAN, TÜRKİYE, INDIA, POLAND, LITHUANIA, KOSOVO,
AUSTRIA, PHILIPPINES, NIGERIA, SOUTH AFRICA, ETHIOPIA,
UNITED KINGDOM, LAOS, PAKISTAN, INDONESIA, BANGLADESH,
ALGERIA, SPAIN, PORTUGAL, NAMIBIA, MOROCCO, GREECE,
AUSTRALIA, ITALY, UNITED STATES OF AMERICA
8TH INTERNATIONAL CONGRESS
ON MEDICINE, NURSING, AND
HEALTH SCIENCES IN A
CHANGING WORLD
PROCEEDINGS BOOK
ISBN: 978-605-72169-7-7
EDITORS
PROF. DR. RENMIR JAN D. MAALA
8TH INTERNATIONAL CONGRESS
ON MEDICINE, NURSING, AND
HEALTH SCIENCES IN A
CHANGING WORLD
PROCEEDINGS BOOK
JANUARY 07-09, 2023
(ONLINE & FACE TO FACE PARTICIPATION)
ISBN: 978-605-72169-7-7
EDITORS
PROF. DR. RENMIR JAN D. MAALA
BZT AKADEMİ YAYINEVİ ®
BZT ACADEMY PUBLISHING HOUSE 2021©
BZT ACADEMY PUBLISHING HOUSE
TURKEY, GERMANY
TR: +90 538 334 59 23 GR: +491774586777
8th INTERNATIONAL CONGRESS ON
MEDICINE, NURSING, AND HEALTH
SCIENCES INA CHANGING WORLD
JANUARY 07-09, 2023
ONLINE & IN-PERSON PARTICIPATION
IZMIR & TURKIYE
CONGRESS PROCEEDINGS
BOOK
EDITORS
PROF. DR. RENMIR JAN D. MAALA
BZT AKADEMİ YAYINEVİ®
TURKEY, GERMANY
TR: +90543 671 0123 GR: +491774586777
changingworldcongress@gmail.com
https://changingworldcongress.com/
All rights reserved
BZT AKADEMİ YAYINEVİ®
BZT ACADEMY PUBLISHING HOUSE
Publishing Date: 09.01.2023
ISBN: 978-605-72169-7-7
8th INTERNATIONAL CONGRESS ON MEDICINE, NURSING, AND HEALTH SCIENCES IN A CHANGING WORLD
CONGRESS ID
CONGRESS NAME
8th INTERNATIONAL CONGRESS ON HUMANITIES AND SOCIAL
SCIENCES IN A CHANGING WORLD
DATE AND VENUE
JANUARY 07-09, 2023
ONLINE & IN-PERSON PARTICIPATION (İZMİR, TÜRKİYE)
(FROM 25 DIFFERENT COUNTRIES)
ORGANIZERS & PARTICIPANT INSTITUTIONS
BZT Academy, Türkiye
Government Engineering Collage, India
Superior Institute of Engineering of Porto, Portugal
Azerbaijan University, Azerbaijan
Coastal Carolina University, USA
Azerbaijan National Academy of Sciences, Azerbaijan
National University, Philippines
Presidents of Organization Committee
Prof. Dr. Renmir Jan D. MAALA
President of Scientific Committee
Prof. Dr. Hatice Sühan TOMAÇ
President of Coordinators’ / General Coordinator
Dr. Baha Ahmet YILMAZ
ACCEPTED PAPERS
44 Turkish Participants
54 Foreign Participants
%55.2 Foreign Participant Rate
%44.8 Turkish Participant Rate
REFUSED PAPERS
2 Turkish Participants
EVALUATION PROCESS
All Submissions Have Passed a Double-Blind Referee Evaluation Process
All Responsibility for the Works Belongs to the Author
BİLİM &
ORGANİZASYON KURULU
SAĞLIK VE SPOR BİLİMLERİ
Prof. Dr. Paul
ZÖLLNER
Duisburg-Essen
University, GERMANY
Prof. Dr. Indrajit
BANERJEE
SSR Medical College,
Mauritius
Assoc. Prof.
Dr. Yueqi
ZHANG
Prof. Dr.
Nazan
AKTAŞ
Purdue University
Northwest, China
Selçuk University, Turkey
Prof. Dr.
Papatya
KARAKURT
Erzincan Binali Yıldırım
University, Turkey
Assoc.
Prof.Dr.
Nuray DEMIR
Ataturk University, Turkey.
Assoc. Prof.
Dr. Özüm
ERKİN
GEYİKTEPE
İzmir Demokracy
University, TURKEY
Assoc. Prof.
Dr. Aysel
KIZILKAYA
NAMLI
Fırat University, TURKEY
Assoc.Prof. Dr.
P.Sivasakthivelan
Assoc. Prof.
Dr. Mehtap
KAVURMACI
Annamalai University, India
Ataturk University, Turkey
More information: www.bztacademy.com | +90 543 671 0123
BİLİM &
ORGANİZASYON KURULU
SAĞLIK VE SPOR BİLİMLERİ
Assoc. Prof. Dr.
Meryem FIRAT
Erzincan Binali Yıldırım
University, Turkey
Assoc
Prof.Dr.Gülendam
HAKVERDİOĞLU
YÖNT
Tınaztepe University,
Turkey
Dr. Genc
DEMJAHA
Demjaha Dent, Kosovo
Dr. Nora
DEMJAHA
Demjaha Dent, Kosovo
Dr. Mücahit
YILMAZ
FS Hospital, Turkey
Dr. Martin
KANEV
TUSEB, Covid-19 Center:
Specialist Biologist, Turkey
Dr. Mario
JACKSON
United Nations, United
Health Group, Jordan
Dr. Rina
DEMJAHA
Dr. Gülbin
KONAKÇI
Graz Med. University,
Austria
Izmir Demokracy
University, Turkey
More information: www.bztacademy.com | +90 543 671 0123
BİLİM &
ORGANİZASYON KURULU
SAĞLIK VE SPOR BİLİMLERİ
Dr. Jared ROBINSON
SSR Medical College,
Mauritius
Dr. Teona
KVANTCHIANI
Ivane Javakhishvili Tbilisi
State University, Republic
of Georgia
Dr. Funda
ÇİTİL
CANBAY
Atatürk University,
TURKEY
Elif Tuğçe ÇİTİL
Kütahya Dumlupınar
University, TURKEY
Dr. ZULFUGAROVA
Parvin Asad
Bakü Devlet Üniversitesi,
Biyoloji, AZERBAYCAN
Spc. Yunus
Emre KAVAL
Minis. of Healty, Turkey
Dr. Safiye
YANMIŞ
Erzincan Binali Yıldırım
University, Turkey
Dr. Özge ERTÜRK
Gülcan
BAHÇECİOĞLU
TURAN
Sakarya University, Turkey
Fırat University, Turkey
More information: www.bztacademy.com | +90 543 671 0123
SCIENTIFIC & ORGANIZATION
COMMITTEES
HEALTH & SPORT SCIENCES
Prof. Dr. Paul
ZÖLLNER
Duisburg-Essen
University, GERMANY
Prof. Dr. Indrajit
BANERJEE
SSR Medical College,
Mauritius
Assoc. Prof.
Dr. Yueqi
ZHANG
Purdue University
Northwest, China
Prof. Dr.
Nazan
AKTAŞ
Selçuk University, Turkey
Prof. Dr.
Papatya
KARAKURT
Erzincan Binali Yıldırım
University, Turkey
Assoc.
Prof.Dr.
Nuray DEMIR
Ataturk University, Turkey.
Assoc. Prof.
Dr. Özüm
ERKİN
GEYİKTEPE
İzmir Demokracy
University, TURKEY
Assoc. Prof.
Dr. Aysel
KIZILKAYA
NAMLI
Fırat University, TURKEY
Assoc.Prof. Dr.
P.Sivasakthivelan
Assoc. Prof.
Dr. Mehtap
KAVURMACI
Annamalai University, India
Ataturk University, Turkey
More information: www.bztacademy.com | +90 543 671 0123
SCIENTIFIC & ORGANIZATION
COMMITTEES
HEALTH & SPORT SCIENCES
Assoc. Prof. Dr.
Meryem FIRAT
Erzincan Binali Yıldırım
University, Turkey
Assoc
Prof.Dr.Gülendam
HAKVERDİOĞLU
YÖNT
Tınaztepe University,
Turkey
Dr. Genc
DEMJAHA
Demjaha Dent, Kosovo
Dr. Nora
DEMJAHA
Demjaha Dent, Kosovo
Dr. Mücahit
YILMAZ
FS Hospital, Turkey
Dr. Martin
KANEV
TUSEB, Covid-19 Center:
Specialist Biologist, Turkey
Dr. Mario
JACKSON
United Nations, United
Health Group, Jordan
Dr. Rina
DEMJAHA
Dr. Gülbin
KONAKÇI
Graz Med. University,
Austria
Izmir Demokracy
University, Turkey
More information: www.bztacademy.com | +90 543 671 0123
SCIENTIFIC & ORGANIZATION
COMMITTEES
HEALTH & SPORT SCIENCES
Dr. Sena
JaredHIZLI
ROBINSON
Göztepe
Hospital,
SSR
Medical
College,
TURKEY
Mauritius
Dr. Teona
KVANTCHIANI
Ivane Javakhishvili Tbilisi
State University, Republic
of Georgia
Dr. Funda
ÇİTİL
CANBAY
Atatürk University,
TURKEY
Elif Tuğçe ÇİTİL
Kütahya Dumlupınar
University, TURKEY
Dr. ZULFUGAROVA
Parvin Asad
Baku State University,
Department of Biology
AZERBAIJAN
Spc. Yunus
Emre KAVAL
Ministry of Health, Turkey
Dr. Safiye
YANMIŞ
Erzincan Binali Yıldırım
University, Turkey
Dr. Özge ERTÜRK
Gülcan
BAHÇECİOĞLU
TURAN
Sakarya University, Turkey
Fırat University, Turkey
More information: www.bztacademy.com | +90 543 671 0123
8th INTERNATIONAL
CONGRESS ON LIFE, SOCIAL, and health
SCIENCES IN A CHANGING WORLD
OPENING PROGRAM - DAY I
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
ONLINE PARTICIPATıon
JANUARY 07, 2023
09:00 A.M. | TURKEY LOCAL TIME (gmt +3)
https://www.changingworldcongress.com/
program flow
JANUARY 07
09:00-09:15
Keynote Speaker - 1
Prof. Dr. Nurcan BAYKUŞ
Dokuz Eylül University - TÜRKİYE
09:15-09:30
Keynote Speaker - 2
Prof. Dr. Papatya KARAKURT
Erzincan Binali Yıldırım University - TÜRKİYE
09:30-19:30
Participants Sessions
8th INTERNATIONAL
CONGRESS ON LIFE, SOCIAL, and health
SCIENCES IN A CHANGING WORLD
OPENING PROGRAM - DAY II
MEETING ID: 863 6269 1762
PASSWORD: 890734
ONLINE PARTICIPATıon
JANUARY 08, 2023
09:00 A.M. | TURKEY LOCAL TIME (gmt +3)
https://www.changingworldcongress.com/
program flow
JANUARY 08
09:00-09:10
Keynote Speaker - 1
Prof. Dr. K. THAMIZHMARAN
Government Engineering Collage - INDIA
09:10-09:20
Keynote Speaker - 2
Prof. Dr. Raul D.S.G. CAMPILHO
Superior Institute of Engineering of Porto, PORTUGAL
09:10-09:20
Keynote Speaker - 3
Prof. Dr. Renmir Jan D. MAALA
University of Mindanao, PHILIPPINES
09:30-19:30
Participants Sessions
8th INTERNATIONAL CONGRESS
ON LIFE, ENGINEERING, AND APPLIED / HUMANITIES AND
SOCIAL / MEDICINE, NURSING, AND HEALTH SCIENCES
IN A CHANGING WORLD
ONLINE & IN-PERSON PARTICIPANT
January 07-09, 2023 / İzmir - Türkiye
DAY 1 – JANUARY 07, 2023
CONGRESS PROGRAM
PARTICIPANT COUNTRIES (25 COUNTRIES):
AZERBAIJAN, TÜRKİYE, INDIA, POLAND, LITHUANIA, KOSOVO, AUSTRIA, PHILIPPINES,
NIGERIA, SOUTH AFRICA, ETHIOPIA, UNITED KINGDOM, LAOS, PAKISTAN, INDONESIA,
BANGLADESH, ALGERIA, SPAIN, PORTUGAL, NAMIBIA, MOROCCO, GREECE, AUSTRALIA,
ITALY, UNITED STATES OF AMERICA.
IMPORTANT, PLEASE READ CAREFULLY
 To be able to attend a meeting online, login via https://zoom.us/join site, enter ID “Meeting ID
or Personal Link Name” and solidify the session.
 The Zoom application is free and no need to create an account.
 The Zoom application can be used without registration.
 The application works on tablets, phones and PCs.
 The participant must be connected to the session 5 minutes before the presentation time.
 All congress participants can connect live and listen to all sessions.
 Moderator is responsible for the presentation and scientific discussion (question-answer) section
of the session.




Points to Take into Consideration - TECHNICAL INFORMATION
Make sure your computer has a microphone and is working.
You should be able to use screen sharing feature in Zoom.
Attendance certificates will be sent to you as pdf at the end of the congress.
Requests such as change of place and time will not be taken into consideration in the congress
program.
(All speakers required to be connected to the session 15 min before the session starts)
Moderator is responsible for ensuring the smooth running of the presentation, managing the
group discussion and dynamics.
Each presentation will take 10 minutes. There will be a question and answer session for 5 minutes
after the presentation.
Before you login to Zoom please indicate your name_surname and HALL number:
exp. Hall-1, Name SURNAME
DAY (1) - SESSION (1) - HALL (1)
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
MODERATOR:
Dr. Meryem ARSLAN
COORDINATOR:
Spc. Baha Ahmet YILMAZ
Topic title
07.01.2023
Time: 0930-1245
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
0930-0945
Seçkin GÖNEN
Özben YURTLU
Dokuz Eylül University,
Türkiye
0945-1000
Seçkin GÖNEN
Özben YURTLU
Dokuz Eylül University,
Türkiye
1000-1015
Erkin Cihangir
KARATAŞ
Istanbul University, Türkiye
PHYSICAL AND ECONOMIC WATER SCARCITY IN
THE WORLD AND SOLUTION SUGGESTIONS
Feyza SOMTAŞ
LEKESİZCAN
Leyla LEBLEBİCİ
KOÇER
Erciyes University, Türkiye
REVIEW OF SUSTAINABLE CONSUMPTION
DIMENSIONS FOR DEMOGRAPHIC VARIABLES
Mustafa Bilgehan
KUTLU
Sivas Cumhuriyet
University, Türkiye
CONSUMER NEOTENY AND ANTHROPOMORPHIC
PRODUCT DESIGN EVALUATION
1045-1100
Yavuzhan Barış
DEMİRYÜREK
Ankara Yıldırım Beyazıt
University, Türkiye
SEASONAL AGRICULTURE AND CHILD POVERTY
IN TURKEY: THE CASE OF ADANA
1100-1115
Ümmühan GÜLNAR
Faruk GÜVEN
Selçuk University, Türkiye
Karamanoğlu Mehmet Bey
University, Türkiye
THE EFFECT OF LIFE SATISFACTION ON SELFCONFIDENCE IN WOMEN DOING SQUAT EXERCISE
1115-1130
Nil KONYALILAR
Istanbul Topkapı
University, Türkiye
AN INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP
BETWEEN EMOTIONAL INTELLIGENCE SKILLS
AND PERCEPTION OF WELL-BEING SPECIFIC TO
CABIN CREW
1130-1145
Halil ibrahim ÇİFTÇİ
Selçuk University, Türkiye
SPIRAL OF SILENCE AND NEW MEDIA:
EXAMINATION OF MAHSA AMINI EVENTS FROM
THE PERSPECTIVE OF THE SPIRAL OF SILENCE
Gonca YÜCE
İstanbul Sabahattin Zaim
University, Türkiye
INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP
BETWEEN INSTITUTIONALIZATION LEVEL AND
EMPLOYEE SATISFACTION OF COMPANIES
OPERATING AS FAMILY BUSINESSES
1200-1215
Zeynab
SULEYMANZADE
Ondokuz Mayıs University,
Türkiye
URBAN TRANSFORMATION AND “BAKU WHITE
CITY” URBAN TRANSFORMATİON
IMPLEMENTATION
1215-1230
Latif PINAR
Anıl NALKIRAN
Karabük University,
Türkiye
1230-1245
Latif PINAR
Anıl NALKIRAN
Karabük University,
Türkiye
THE IMPACT OF THE UKRAINE WAR ON NATO
ENLARGEMENT
1245-1300
Meryem ARSLAN
Gaziantep Metropolitan
Municipality, Türkiye
SUGGESTION AND REWARD SYSTEMS
SUPPORTING INNOVATION CULTURE IN
MUNICIPALITIES
1300-1315
Yasemin EZİN
Adıyaman University,
Türkiye
GROWTH AND FINANCIAL RISK ANALYSIS OF
ENTERPRISES IN THE AUTOMOTIVE SECTOR"
1015-1030
1030-1045
1145-1200
LITERATURE REVIEW ON THE RELATIONSHIP
BETWEEN ENTERPRISE RISK MANAGEMENT AND
INTERNAL AUDITING
EFFECT OF DIGITALIZATION ON THE
INTERNAL CONTROL SYSTEM OF HOSPITALS
THE IMPACT OF THE GRAIN
CORRIDOR AGREEMENT ON TURKEY'S
INTERNATIONAL IMAGE
DAY (1) - SESSION (1) - HALL (2)
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
MODERATOR:
Assoc. Prof. Dr. Parvin AHANCHI
COORDINATOR:
Spc. Baha Ahmet YILMAZ
Topic title
07.01.2023
Time: 0930-1245
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
Nazlı Yeşim
ÖMERCİOĞLU
Cem BALÇIKANLI
Gazi University, Türkiye
AN INVESTIGATION OF WRITING TASKS IN
TERMS OF GENRE-BASED APPROACH TO
WRITING
Halil İbrahim KAYA
Merve BAŞKUTLU
Gökhan YİĞİT
Fatih KILIÇ
Kafkas University, Türkiye
HOW TO INTEGRATE 21ST-CENTURY
TECHNOLOGY INTO EFL CLASSES ? : HANDS-ON
FOREIGN LANGUAGE LEARNING WITH MOBILE
PHONES
Yağmur UZUN
Gazi University, Türkiye
THE CONTRIBUTION OF DEVELOPMENTS IN THE
FIELD OF DIGITAL TECHNOLOGY TO THE
ARTISTIC PRODUCTION PROCESS
Hidaye Özge
SARIKAYA
Kader BAHAYI
Nişantaşı University,
Türkiye
THE RELATIONSHIP OF SOCIAL AND EMOTIONAL
LONELINESS OF ADULTS WITH DEPRESSIVE
SYMPTOMS TO THE SENSE OF SOCIAL
BELONGING
Zülal ASANATUCİ
Marmara University,
Türkiye
MAIN DIFFERENCES IN THE SECULARIZATION
TENDENCIES OF HEADSCARVED WOMEN
1045-1100
Zülal ASANATUCİ
Marmara University,
Türkiye
CHANGING OF CONSERVATISM IN TURKISH
SOCIETY
1100-1115
Tubanur INANC
BOZKURT
Van Yüzüncü Yıl University,
Türkiye
THE RELATIONSHIP BETWEEN ATTACHMENT
THEORY AND SUBSTANCE ADDICTION
1115-1130
Celal İNCE
Bitlis Eren University,
Türkiye
A SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE
RELATIONSHIP BETWEEN TERRORIST
ORGANIZATIONS, SOCIAL MOVEMENTS AND
POLITICAL PARTIES
1130-1145
Sezgin ELBAY
0930-0945
0945-1000
1000-1015
1015-1030
1030-1045
1145-1200
1200-1215
1215-1230
1230-1245
Sezgin ELBAY
Ministry of National
Education of Republic of
Türkiye, Türkiye
Ministry of National
Education of Republic of
Türkiye, Türkiye
PARADIGM SHIFTS IN THE HISTORY OF
EDUCATION IN THE REPUBLICAN PERIOD
PHILOSOPHY EDUCATION: A FIELD
RESEARCH
Remzi Reha
DURUCASU
Anadolu University, Türkiye
THE IMPORTANCE OF E-COMMERCE AND
DIGITAL MARKETING IN TURKEY DURING THE
COVID-19 PANDEMIC PROCESS
Ahmet DOĞAN
MEB Niğde Yunus Emre
Anatolian Highschool,
Türkiye
ACCORDING TO HALIM GERAY'S GÜLBÜN-Ü
HANAN, HISTORICAL WRITING IN THE CRIMEAN
KHANATE
Ahmet DOĞAN
MEB Niğde Yunus Emre
Anatolian Highschool,
Türkiye
XVIII. CENTURY OTTOMAN HISTORIOGRAPHY
AND AHMED VASIF EFENDI
DAY (1) - SESSION (1) - HALL (3)
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
07.01.2023
Time: 0930-1330
(Turkey Local time GMT+3)
MODERATOR:
Mustafa ÇIÇEK
COORDINATOR:
Spc. Nigar EMECEN EZGİN
Ezgi ARINDI
Çanakkale Onsekiz Mart
University, Türkiye
INVESTIGATION OF SPORTS AWARENESS OF
FEMALE STUDENTS STUDYING AT THE FACULTY
OF SPORTS SCIENCES
Serdar BAHAR
Özhan BAVLI
Çanakkale Onsekiz Mart
University, Türkiye
WHAT LEVEL OF NUTRITION INFORMATION DO
ATHLETES HAVE?
Abdil ARI
Selcuk University, Türkiye
EVALUATION OF THE FACTORS AFFECTING
RECREATIONAL PARTICIPATION IN TERMS OF
SPORTS
Huzeyfe SIGIRCI
Filiz Fatma
COLAKOGLU
Gazi University, Türkiye
Semih ÇAYAK
Ministry of Education of
Republic of Türkiye, Türkiye
INVESTIGATION OF THESES MADE USING MULTICRITERIA DECISION MAKING METHODS IN THE
FIELD OF EDUCATION
1045-1100
Aysel YILMAZ
Mehmet Emin USTA
Ümit DOĞAN
Sakarya University, Türkiye
Sakarya Directorate of
National Education, Türkiye
THE EFFECT OF TEACHERS AND SCHOOL
MANAGERS ON SCHOOL ADAPTATION OF 3-6
YEARS OLD CHILDREN ACCORDING TO PARENT'S
OPINIONS
1100-1115
Suat BESNİ
Mehmet Emin USTA
Sakarya University, Türkiye
EXECUTIVE OPINIONS ON THE EFFECTS OF
SCHOOL DIRECTORS' TIME APPOINTMENT ON
THEIR WORK MOTIVATION
1115-1130
Çidem ŞIRIN
Mehmet Emin USTA
Sakarya University, Türkiye
TEACHERS’ VIEWS ON THE REASONS AFFECTING
THEIR ORGANIZATIONAL COMMITMENT
1130-1145
İlknur GENÇ
Mehmet Emin USTA
Ümit DOĞAN
Sakarya University, Türkiye
Sakarya Directorate of
National Education, Türkiye
TEACHERS' OPINIONS ON PREVENTING BAD
HABITS OBSERVED IN PRIMARY SCHOOL
STUDENTS
Sedat BALYEMEZ
Bartın University, Türkiye
ABOUT THE ARTI AND EKSI WORDS
Mustafa DEMIR
Şule TURHAL
Savaş ŞEKER
Bayburt University, Türkiye
INVESTIGATION OF TRENDS IN THE USE OF
TECHNOLOGY IN MATHEMATICS TEACHING
Yeşim YAHŞİ
Mehmet Emin USTA
Sakarya University, Türkiye
EXAMINATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN
CLASS TEACHERS' JOB SATISFIED AND
ORGANIZATIONAL COMMITMENT
Emre DARMANCI
Hitit University, Türkiye
THE THEME OF ROAD, PASSENGER AND JOURNEY
IN REPUBLIC PERIOD TURKISH POETRY
1245-1300
Nazmiye BAŞTUĞ
Istanbul Aydın University,
Türkiye
THE DILEMMA OF LOYALTY AND CHEATING IN
MARRIED WOMEN IN TURKISH NOVEL (1923-30)
1300-1315
Mustafa KARANFİL
Istanbul Aydın University,
Türkiye
THE LEVEL OF COMPREHENSION OF TURKISH
PROVERBS ON HEALTH BY UZBEK STUDENTS
STUDYING AT THE UNIVERSITY
1315-1330
Arif YILMAZ
Mustafa ÇIÇEK
Uşak University, Türkiye
FOLK SCIENCE ELEMENTS IN ABDURRAHİM
KARAKOÇ'S POEMS
0930-0945
0945-1000
1000-1015
1015-1030
1030-1045
1145-1200
1200-1215
1215-1230
1230-1245
AN EXERCISE RECIPE FOR HEALTHY
LIFE: ORIENTEERING
DAY (1) - SESSION (1) - HALL (4)
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
0930-0945
0945-1000
1000-1015
1015-1030
1030-1045
07.01.2023
Time: 0930-1230
(Turkey Local time GMT+3)
MODERATOR:
Nurcan BAYKUŞ SAVAŞANERİL
COORDINATOR:
Spc. Ufuk EZGİN
Merve YARALI
Serdar KAYMAKÇI
Serkan ALSAN
Prof. Dr. Ceren GÖDE
Menderes Tekstil Sanayi ve
Ticaret A.Ş., Türkiye
Pamukkale University,
Türkiye
SUSTAINABILITY AND RECOVERY OPPORTUNITIES
OF WASTE FABRICS OF DIFFERENT
CONSTRUCTIONS
Yunus ALBAR
Zonguldak Bülent Ecevit
University, Türkiye
Eray ERDAŞ
Alp Tekin ERGENÇ
Ford Otomotiv Sanayi A.Ş.,
Türkiye
Yıldız Technical University,
Türkiye
IMPACT OF 48V MILD HYBRID STRATEGY ON
ENERGY CONSUMPTION IN HEAVY DUTY TRUCKS
Mehmet Serhat CAN
Fuat OZUDOGRU
Tokat Gaziosmanpasa
University, Türkiye
INVERSE KINEMATIC SOLUTION OF SERIAL
MANIPULATOR USING CONSTRUCTIVE NEURAL
NETWORK
Okan BINGÖL
Fatih YOLDAŞ
Remzi İNAN
Isparta Applied Science
University, Türkiye
Burdur Mehmet Akif Ersoy
University, Türkiye
Isparta Applied Science
University, Türkiye
Burdur Mehmet Akif Ersoy
University, Türkiye
STRESS ANALYSIS AND
OPTIMIZATION OF A BRIDGE CRANE
DC-DC CONVERTER SELECTION ACCORDING TO
VARIABLE VOLTAGE LEVELS IN PV SYSTEMS
1045-1100
Okan BINGÖL
Fatih YOLDAŞ
Remzi İNAN
1100-1115
Oğuzhan TAN
Fatih Mehmet
NUROĞLU
Karadeniz Technical
University, Türkiye
ELECTRIC VEHICLES DEVELOPMENT AND IMPACT
ON ELECTRIC GRID IN CITIES
1115-1130
Venhar TURAL
Ferhat DALDABAN
Erciyes University, Türkiye
COMPARISON OF OLD GENERATION IGBTs AND
NEW GENERATION IGBTs
1130-1145
Furkan ALPER
Alp Oral SALMAN
MILTECH (Millimeter Wave,
Electromagnetic and Safety
Technologies) Research
Labotatory, Türkiye
PERMITTIVITY MEASUREMENTS OF SOME
MICROWAVE DIELECTRIC MATERIALS BY R-BAND
RESONATOR
Abdurrahman YOLUN
İnönü University, Türkiye
DYE-SENSITIZED SOLAR CELLS
Deniz ELMACI
Nurcan BAYKUŞ
SAVAŞANERİL
Dokuz Eylul University,
Türkiye
A NEW COMPUTATIONAL METHOD TO SOLVE THE
BOUNDARY VALUE PROBLEMS ASSOCIATED WITH
ELLIPTIC PARTIAL DIFFERENTIAL EQUATIONS
Nurcan BAYKUŞ
SAVAŞANERİL
Dokuz Eylul University,
Türkiye
NUMERICAL SOLUTION FOR NONLINEAR
DIFFERENTIAL EQUATIONS HAVING PIECEWICE
CONTINUOUS SOLUTION"
1145-1200
1200-1215
1215-1230
INVESTIGATION OF POWER LOSSES DUE TO
VOLTAGE DROP IN SOLAR POWER PLANTS WITH A
DIFFERENT DC CONNECTION TYPE
DAY (1) - SESSION (2) - HALL (1)
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
07.01.2023
Time: 1330-1645
(Turkey Local time GMT+3)
MODERATOR:
İlknur MARASLI
COORDINATOR:
Spc. Dr. Baha Ahmet YILMAZ
1330-1345
Dilek ÇAYIREZMEZ
Gulbü TANRIVERDI
Çanakkale Onsekiz Mart
University, Türkiye
SELF-EFFICACY PERCEPTIONS OF HEARING-IMPAIRED
WOMEN REGARDING THE PRACTICE OF PELVIC FLOOR
MUSCLE EXERCISES
1345-1400
Gamze KOYUNCU
Figen İNCİ
Niğde Ömer Halisdemir
University, Türkiye
Nevşehir Hacıbektaş Veli
University, Türkiye
EVALUATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN
PERCEIVED CARE BURDEN AND QUALITY OF LIFE IN
CAREGIVERS OF INDIVIDUALS WITH CHRONIC MENTAL
HEALTH PROBLEMS
Eda KILINÇ İŞLEYEN
Pamukkale University,
Türkiye
MOTIVATIONAL INTERVIEWING VIA TELE-HEALTH
INTERVENTIONS IN MANAGEMENT OF TYPE 2
DIABETES: A SYSTEMATIC REVIEW OF RANDOMIZED
CONTROLLED TRIALS
Bülent Ecevit University,
Türkiye
BASIC LIFE SUPPORT FOR ADULTS: WHAT HAS
CHANGED IN COVID-19?
Bülent Ecevit University,
Türkiye
NEW TRENDS IN BASIC LIFE SUPPORT (BLS) TRAINING
Havva ŞEN
Çanakkale Onsekiz Mart
University, Türkiye
PSYCHOLOGICAL SYMPTOMS AND PSYCHOLOGICAL
RESILIENCE IN ADULT INDIVIDUALS ADMITTED TO
EMERGENCY SERVICE DURING THE COVID-19
PANDEMIC
1500-1515
Ayşegül GÜNEŞ
Gülşah ENGİN
Beykent University, Türkiye
Arel University, Türkiye
THE RELATIONSHIP BETWEEN PROFESSIONAL
COMMITMENTS AND INDIVIDUALIZED CARE
PERCEPTIONS OF NURSES WORKING IN SURGICAL
UNITS
1515-1530
Mehmet SÖNMEZ
Erzurum Technical
University, Türkiye
THE USE DYNAMIC OF ULTRASOUND IMAGING IN THE
DIAGNOSIS OF MUSCULOSKELETAL SHOULDER
PATHOLOGIES: A MINI-REVIEW
1530-1545
Emel TAŞVURAN
HORATA
Hamide Nur ÇEVİK
İbrahim EKER
Afyonkarahisar Health
Science University, Türkiye
APPLICATION OF PHYSIOTHERAPY AND
REHABILITATION PROGRAM INCLUDING DUAL-TASK
GAIT AND BALANCE EXERCISES IN LEUKEMIA: A CASE
REPORT
1545-1600
Meryem ALTIN
Merve YILMAZ
Tınaztepe University,
Türkiye
NUTRITIONAL APPROACHES IN FRACTURE, FRAGILITY
AND FALLING
1400-1415
1415-1430
1430-1445
1445-1500
1600-1615
1615-1630
1630-1645
Mehmet YEŞİLDAL
Dilek YILDIRIM TANK
Nurten TAŞDEMİR
Banu GÜLSOY
Dilek YILDIRIM TANK
Nurten TAŞDEMİR
Nazan KAYMAZ
Mehmet Erdem UZUN
Özlem KARA
Hande ŞİRİN
Özlem ÇÖREKÇİ
Rabiye ÇIRPAN
Gamze MUZ
İlknur MARASLI
Ebru Erek KAZAN
Çanakkale Onsekiz Mart
University, Türkiye
Bursa Yüksek İhtisas
Training and Research
Hospital, Türkiye
Niğde Ömer Halisdemir
University, Türkiye
Nevsehir Haci Bektas Veli
University, Türkiye
Mehmet Akif Ersoy
University, Türkiye
Ankara Yildirim Beyazit
University, Türkiye
EXAMINATION OF RELATIONSHIP FACTORS BETWEEN
PSYCHOLOGICAL RESILIENCE AND SOCIAL SUPPORT IN
OBESE ADOLESCENTS
PSYCHOSOCIAL ADAPTATION AND
SELF-CARE IN PATIENTS WITH DIABETES
THE RELATIONSHIP BETWEEN ATTITUDES OF NURSING
STUDENTS TOWARDS HOLISTIC COMPLEMENTARY AND
ALTERNATIVE MEDICINE AND HEALTH PERCEPTIONS
DAY (1) - SESSION (2) - HALL (2)
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
07.01.2023
Time: 1330-1730
(Turkey Local time GMT+3)
MODERATOR:
Asuman ARKAŞ ALKLAY
COORDINATOR:
Spc. Ufuk EZGİN
Melisa BEYHANYILMAZ
Dilek MUZ
Tekirdağ Namık Kemal
University, Türkiye
INVESTIGATION OF ONCOLYTIC EFFECT OF
BOVINE HERPESVIRUS-1 ON CERVİCAL CANCER
CELLS
Nuriza ZAMIRBEKOVA
Selçuk University, Türkiye
METHODS USED IN STERILIZATION OF SURGICAL
INSTRUMENTS
Emre ŞAHİN
Füsun ERTEN
Kazim ŞAHİN
Muralidhara
PADIGARU
Bingöl Üniversitesi, Türkiye
Munzur Üniversitesi,
Türkiye
Fırat Üniversitesi, Türkiye
Omniactive Health
Technologies Inc., India
THE EFFECTS OF THE COMBINATION OF
QUERCETIN AND LUTEIN ON THE G PROTEINCOUPLED RECEPTORS AND BRAIN-DERIVED
NEUROTROPHIC FACTOR IN RATS EXPOSED TO
LIGHT-EMITTING DIODE (LED) LIGHT
Orçun İŞLER ÖZGÜN
Nuray YAZIHAN
Suna CEBESOY
Kastamonu University,
Türkiye
Ankara University, Türkiye
MACROSCOPIC EVALUATION OF THE EFFECT OF
TRANSGLUTAMINASE 2 ON THE RATS SURGICAL
WOUND HEALING
Emel FILIZ
Handan ERTAŞ
Seda Nur ÜNAL
Şeyma KAHVECI
Selçuk University, Türkiye
Karatay University, Türkiye
TURKISH VALIDITY AND RELIABILITY STUDY OF
THE TRUST IN THE HEALTH CARE TEAM SCALE
Tuncay BAYRAK
Turkish Medicines and
Medical Devices Agency,
Türkiye
CHALLENGES AND OPPORTUNITIES IN THE NEW
EUROPEAN UNION MEDICAL DEVICE REGULATION
1500-1515
Mehmet Enes ARSLAN
Hasan TÜRKEZ
Yasemin SEVİM
Harun SELVİTOPİ
Abdurrahim KADI
Sena ÖNER
Adil MARDİNOĞLU
Erzurum Technical
University, Türkiye
Atatürk University, Türkiye
KTH-Royal Institute of
Technology, Türkiye
COSTUNOLIDE AND PARTHENOLIDE AMELIORATE
MPP+ INDUCED APOPTOSIS IN THE CELLULAR
PARKINSON’S DISEASE MODEL THROUGH
NORMALIZATION OF ACETYLCHOLINESTERASE
ACTIVITY AND OXIDATIVE STRESS PARAMETERS
1515-1530
Ayşe Berra AYDIN
Meltem Derya ŞAHİN
Muğla Training and
Research Hospital, Türkiye
SUSTAINABILITY OF DIETITIAN SUPPORT IN THE
TREATMENT OF INDIVIDUALS WITH SEVERE
MENTAL ILLNESS
1530-1545
Sinem ALTI KELEŞ
Meltem Derya ŞAHİN
Güneş Devrim KICALI
Muğla Training and
Research Hospital, Türkiye
ALCOHOL DEPRIVATION TREATMENT PROCESS IN
A MIXED OPEN FEATURE INPATIENT PSYCHIATRY
CLINIC
1545-1600
Binnur SAĞLAM
Tülay KUZLU AYYILDIZ
Bülent Ecevit University,
Türkiye
THE EFFECT OF WATCHING CARTOON FILM WITH
VIRTUAL REALITY GLASSES ON ANXIETY DURING
ECHOCARDIOGRAPHY PROCEDURE IN CHILDREN
Aysegul NART
Prof. Dr. Mehmet Ali
ERGUN
Gazi University, Türkiye
DETERMINATION OF EFFECTIVE ALGORITHM
WITH DATA MINING TECHNIQUES IN PREDICTING
HEART DISEASE
Mümüne Merve
PARLAK
Cansu YILDIRIM
Hacettepe University,
Türkiye
Bakırçay University, Türkiye
VOICE EVALUATION IN MALE INDIVIDUALS WITH
PARKINSON'S DISEASE: PRELIMINARY RESULTS
1330-1345
1345-1400
1400-1415
1415-1430
1430-1445
1445-1500
1600-1615
1615-1630
1630-1645
Asuman ARKAŞ
ALKLAY
Dicle University, Türkiye
EXAMINATION OF MR IMAGES OF KNEE JOINT
PATHOLOGIES IN SIMMENTAL BREED CATTLE
1645-1700
Asuman ARKAŞ
ALKLAY
Dicle University, Türkiye
THE ROLE OF 3D MODELING IN ANATOMY
EDUCATION
1700-1715
Asuman ARKAŞ
ALKLAY
Dicle University, Türkiye
EXAMINATION OF THE MORPHOLOGY OF
PALBERAE IN SIMMENTAL BREED FETUSES
1715-1730
Asuman ARKAŞ
ALKLAY
Dicle University, Türkiye
INVESTIGATION OF THE DEVELOPMENTAL
MORPHOLOGY OF DENTES INCISIVI IN SIMMENTAL
BREED FETUSES
DAY (1) - SESSION (2) - HALL (3)
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
07.01.2023
Time: 1330-1700
(Turkey Local time GMT+3)
MODERATOR:
Ercan KARABABA
COORDINATOR:
Spc. Nigar EMECEN EZGİN
Merve BEYAZATEŞ
Necmiye
CANACANKATAN
Erdem DINÇ
Banu ÇOŞKUN YILMAZ
Şerife Efsun ANTMEN
Mersin University, Türkiye
EFFECT OF NF-KB INHIBITOR, HELENALIN ON
EXPERIMENTAL CORNEAL ALKALINE BURN
Oruc SAHIN
Beyhekim Training and
Research Hospital, Türkiye
REPEAT PERIPHERAL FACIAL PARALIZY AND
REPEAT ATTACKS OF STROKE: A CADASIL CASE
Sedef GÖKHAN
AÇIKGÖZ
Büşra DEMİR ÇENDEK
Burcu ÖZDEMİR
Ankara Bilkent City Hospital,
Türkiye
Ankara Etlik City Hospital,
Türkiye
EVALUATION OF THE ROLE OF URINALYSIS FOR
SUSPECTED CYSTITIS IN PATIENTS UNDERGOING
PELVIC RADIOTHERAPY FOR ENDOMETRIAL
CANCER
Nazan KAYMAZ
Mehmet Erdem UZUN
Özlem KARA
Çanakkale Onsekiz Mart
University, Türkiye
Bursa Yüksek İhtisas
Training and Research
Hospital, Türkiye
THE EFFECT OF LEVOTHYROXINE USE ON MENTAL
HEALTH DIFFICULTIES AND MINDFULNESS
AWARENESS IN ADOLESCENT PATIENTS WITH
HASHIMOTO'S THYROIDITIS ACCORDING TO THE
PRESENCE OF THYROID AUTOANTIBODIES?
1430-1445
Firdevs Ezgi UÇAN
TOKUÇ
Antalya Training and
Research Hospital, Türkiye
A REVIEW OF THE EFFICACY AND SIDE-EFFECT
PROFILE OF CLOBAZAM IN PATIENTS WITH DRUGRESISTANT EPILEPSY
1445-1500
Firdevs Ezgi UÇAN
TOKUÇ
Antalya Training and
Research Hospital, Türkiye
CASE REPORT OF A RARE SYNDROME :
MICROCEPHALY, DIABETES MELLITUS AND
EPILEPSY DUE TO HOMOZYGOUS TRTMT10A
MUTATION
1500-1515
Gürdal NUSRAN
Burak KAYMAZ
Ramazan TISKAOĞLU
Onur YILMAZ
Çanakkale Onsekiz Mart
University, Türkiye
Gaziantep Şehitkamil State
Hospital, Türkiye
Çanakkale Mehmet Akif
Ersoy State Hospital, Türkiye
THE EFFECT OF RESIDUAL MEDIAL OSTEOPHYTES
ON PAIN AND FUNCTION AFTER TOTAL KNEE
ARTHROPLASTY
1515-1530
Necati UCLER
Mehmet Faris KAPLAN
Murat GEYIK
Gaziantep University,
Türkiye
THE IRRIGATION OF THORACOLUMBAR
POSTERIOR INSTRUMENTS WITH ANTIBIOTIC
SERUM
1530-1545
Necati UCLER
Mehmet Faris KAPLAN
Murat GEYIK
Gaziantep University,
Türkiye
EVALUATION OF BILATERAL
DECOMPRESSION WITH UNI-SIDED LAMINECTOMY
IN THE SURGICAL TREATMENT OF LUMBAR
STENOSIS
1545-1600
Elif ÇELİKEL
Uğur Bilgay KAYA
Mehmet Akif
KARAMERCAN
Ankara City Hospital,
Türkiye
Gazi University, Türkiye
EVALUATION OF SPONTANEOUS RESPİRATION IN
AN INTUBATED PATIENT WITH DIAPHRAGM
ULTRASOUND
Güleser GÖKTAŞ
Tayfun GÖKTAŞ
Fatma HELVACIOĞLU
Lokman Hekim University,
Türkiye
Başkent University, Türkiye
THE EFFECT OF CREATINE MONOHYDRATE
SUPPLEMENTATION ON THE LIVER IN AN
EXPERIMENTAL EXERCISE MODEL
Didem OĞUZ
Baskent University &
Istanbul Hospital, Türkiye
THE ASSOCIATION BETWEEN DAILY COMMUTING
TO WORK AND HYPERTENSION
1330-1345
1345-1400
1400-1415
1415-1430
1600-1615
1615-1630
1630-1645
1645-1700
Gorkem ERTUGRUL
Hacettepe University,
Türkiye
Öykü ÖZBAŞ
Ercan KARABABA
University of Health Sciences
Turkey, Türkiye
VESTIBULAR FINDINGS IN PATIENTS WITH
PERSISTENT POSTURAL-PERCEPTUAL
DIZZINESS:CASE SERIES
AUDIO-VESTIBULAR FINDINGS IN
MOTION SICKNESS: CASE REPORT
DAY (1) - SESSION (3) - HALL (1)
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
1730-1745
1745-1800
1800-1815
1815-1830
MODERATOR:
Dr. Harika TOPAL ÖNAL
COORDINATOR:
Spc. Baha Ahmet YILMAZ
Topic title
07.01.2023
Time: 1730-1945
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
Deniz DEMİR ATLI
Manisa Celal Bayer
University, Türkiye
NEUTRAL PALLADIUM(II) N,O-SCHIFF BASE
COMPLEX: SYNTHESIS AND CATALYTIC ACTIVITY
IN SUZUKI-MIYAURA CROSS COUPLING
REACTIONS
Abdurrahman YOLUN
İnönü University, Türkiye
PHOTOVOLTAIC SOLAR PANEL SYSTEMS
Muhammed Ali ÖZBAY
Denizhan MERSİN
Firat University, Türkiye
Izmir Institute of
Technology, Türkiye
EVALUATION OF SETTLEMENT PROBLEMS IN
DAMS BY FINITE ELEMENT METHOD
Bedirhan EKER
Yasin ÜNAL
Aytekin SARIŞAHİN
Isparta Applied Science
University, Türkiye
ECOLOGICAL SIGNIFICANCE OF OTTER (Lutra
lutra) POPULATIONS IN TURKEY
1830-1845
Fadime BEYAZYÜZ
Şemsettin KULAÇ
Düzce University, Türkiye
EFFICIENCY OF ISSR MARKERS IN ASSESSING
GENETIC DIVERSITY OF CHESTNUT (CASTANEA
SATIVA MILL.) POPULATIONS IN TURKEY
1845-1900
Hamza ERGÜDER
Tuncay UZUN
Yildiz Technical University,
Türkiye
MULTI-FRAME SKELETON-BASED FALL
DETECTION ON RGB VIDEOS
1900-1915
Fatih ÖZTÜRK
Mert Kubilay SEZEN
İstanbul Medeniyet
University, Türkiye
ACCURATE MEASUREMENT AND EVALUATION OF
PERFORMANCE OVER WAREHOUSE PERSONNEL
1915-1930
Alper YİĞİTOĞLU
Fatmagül KILIÇ GÜL
Yildiz Technical University,
Türkiye
3D MEASUREMENT OF TUNNELS WITH
TERRESTRIAL LASER SCANNER: ELAZIG, PALU
RAILWAY TUNNEL
Toros University, Türkiye
STUDIES TO ESTABLISH AN IN VITRO
MICROPROPAGATION PROTOCOL FOR THE
CRITICALLY ENDANGERED ENDEMIC ALLIUM
TUNCELIANUM (KOLLMAN) SPECIES
1930-1945
Harika TOPAL ÖNAL
DAY (1) - SESSION (3) - HALL (2)
MEETING ID: 818 2434 9436
PASSWORD: 754521
1730-1745
07.01.2023
Time: 1730-1945
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
Safiullah UYGHUN
Selçuk University, Türkiye
MODERATOR:
Dr. Safiullah UYGHUN
COORDINATOR:
Spc. Baha Ahmet YILMAZ
Topic title
MUHAMMED HALIM YARKIN'S LIFE, WORKS AND
LITERATURE PERSONALITY
1745-1800
Maksut ÖNLEN
Mehmet FANSA
1800-1815
Mehmet FANSA
Maksut ÖNLEN
Hatay Provincial
Directorate of National
Education, Türkiye
Hatay Provincial
Directorate of National
Education, Türkiye
1815-1830
Mehmet FANSA
Maksut ÖNLEN
Hatay Provincial
Directorate of National
Education, Türkiye
OPINIONS OF PRESCHOOL PARENTS ABOUT
CHILDREN'S NUTRITION PATTERNS AND
ATTITUDES
1830-1845
Maksut ÖNLEN
Mehmet FANSA
Hatay Provincial
Directorate of National
Education, Türkiye
OPINIONS OF PRE-SCHOOL TEACHERS ABOUT
VALUES EDUCATION
1845-1900
Zeynep KURTULMUŞ
Fatma MERT
Gazi University, Türkiye
EXAMINATION OF POSTGRADUATE THESES ON
SELF-REGULATION SKILLS IN PRE-SCHOOL
CHILDREN
1900-1915
Nurlan MAMMADOV
Emin Ugur
ULUGERGERLI
Çanakkale Onsekiz Mart
University, Türkiye
FOREST FIRES IN AUSTRALIA AND AZERBAIJAN
1915-1930
Serdar ÖZDEMİR
Sakarya University, Türkiye
A SECURITY MEASURE IN THE FIRST WORLD
WAR: NATIONALIZATION OF NAVAL VEHICLES
1930-1945
Papatya KARAKURT
Erzincan Binali Yıldırım
University, Türkiye
THE VULNERABLE ELDERLY AND ITS
EVALUATION TODAY
TEACHER'S OPINIONS ON PRE-SCHOOL CHILD
RIGHTS EDUCATION
OPINIONS OF SCHOOL ADMINISTRATORS ABOUT
THE EDUCATION AND ADAPTATION PROCESSES
OF SYRIAN MIGRANT CHILDREN IN PRIMARY
SCHOOL: THE CASE OF ANTAKYA
8th INTERNATIONAL CONGRESS
ON LIFE, ENGINEERING, AND APPLIED / HUMANITIES AND
SOCIAL / MEDICINE, NURSING, AND HEALTH SCIENCES
IN A CHANGING WORLD
ONLINE & IN-PERSON PARTICIPANT
January 07-09, 2023 / İzmir - Türkiye
DAY 2 – JANUARY 08, 2023
CONGRESS PROGRAM
PARTICIPANT COUNTRIES (25 COUNTRIES):
AZERBAIJAN, TÜRKİYE, INDIA, POLAND, LITHUANIA, KOSOVO, AUSTRIA, PHILIPPINES,
NIGERIA, SOUTH AFRICA, ETHIOPIA, UNITED KINGDOM, LAOS, PAKISTAN, INDONESIA,
BANGLADESH, ALGERIA, SPAIN, PORTUGAL, NAMIBIA, MOROCCO, GREECE, AUSTRALIA,
ITALY, UNITED STATES OF AMERICA.
IMPORTANT, PLEASE READ CAREFULLY
 To be able to attend a meeting online, login via https://zoom.us/join site, enter ID “Meeting ID
or Personal Link Name” and solidify the session.
 The Zoom application is free and no need to create an account.
 The Zoom application can be used without registration.
 The application works on tablets, phones and PCs.
 The participant must be connected to the session 5 minutes before the presentation time.
 All congress participants can connect live and listen to all sessions.
 Moderator is responsible for the presentation and scientific discussion (question-answer) section
of the session.




Points to Take into Consideration - TECHNICAL INFORMATION
Make sure your computer has a microphone and is working.
You should be able to use screen sharing feature in Zoom.
Attendance certificates will be sent to you as pdf at the end of the congress.
Requests such as change of place and time will not be taken into consideration in the congress
program.
(All speakers required to be connected to the session 15 min before the session starts)
Moderator is responsible for ensuring the smooth running of the presentation, managing the
group discussion and dynamics.
Each presentation will take 10 minutes. There will be a question and answer session for 5 minutes
after the presentation.
Before you login to Zoom please indicate your name_surname and HALL number:
exp. Hall-1, Name SURNAME
DAY (2) - SESSION (1) - HALL (1)
MEETING ID: 863 6269 1762
PASSWORD: 890734
0930-0940
0940-0950
0950-1000
1010-1020
1020-1030
MODERATOR:
Prof.. Amelie L. CHICO
COORDINATOR:
Spc. Dr. Baha Ahmet YILMAZ
Topic title
08.01.2023
Time: 0930-1200
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
Alexander F.
BAUTISTA Jr.
Polytechnic University of
the Philippines, Philippines
AN ASSESSMENT ON THE PUBLIC FINANCIAL
MANAGEMENT AT THE BARANGAY LEVEL
TOWARDS THE ENHANCEMENT OF ITS FISCAL
MANAGEMENT
Polytechnic University of
the Philippines, Philippines
ASSESSING THE LIVING CONDITIONS OF
RESETTLED SAN JUAN CITY’S RESIDENTS IN
BARANGAY MUZON, SAN JOSE DEL MONTE,
BULACAN: BASIS FOR THE DEVELOPMENT OF A
MORE RESPONSIVE DEVELOPMENT PLAN
UM Panabo College,
Philippines
TULOG SA UMAGA, GISING SA GABI: THE
MAGDALENA EXPERIENCES OF BARBAKIS IN
PANABO CITY
UM Panabo College,
Philippines
COST CONTROL AND QUALITY EARNINGS AMONG
SELECTED TARPAULIN PRINTING BUSINESS IN
PANABO CITY
Salavan Teacher Training
College, Laos
Naxaythong Upper
Secondary School, Laos
CLASSROOM MANAGEMENT IN ADMINISTRATION
SUBJECT AND PRE-SCHOOL EDUCATION
ADMINISTRATION BY USING THINK-PAIR-SHARE,
AND THINK-PAIR-SQUARE, IN SALAVAN
TEACHER TRAINING COLLEGE, LAOS
Emmalou A. AYTIN
Antonio A.
SOLOMON,Jr.
Daisy Mae P.
SINTANOS
Maileen Grace
DEPALUBOS
Amelie L. CHICO
Amelie L. CHICO
Glydelle B. DIANA
Nikka Joanna V.
OHOYLAN
Hajija R. PAGABANGAN
Vatthana MANVILAY
Phothong
PHONGSONGKHAM
Soulichanh
LUANGSOMBATH
Amelie L. CHICO
Dectinnee Child C.
CANOY
Roxan B. ESCOTO
Merasol B. RESMA
Soulichanh
LUANGSOMBATH
Chansy
PHOMPHITHAK
Phothong
PHONGSONGKHAM
UM Panabo College,
Philippines
TOTAL QUALITY MANAGEMENT AND
PROFITABILITY AMONG SELECTED SME’s IN
PANABO CITY
Naxaythong Upper
Secondary School, Laos
Champasak College of
Health Sciences, Laos
Salavan Teacher Training
College, Laos
ENGLISH ORAL COMMUNICATION PROBLEMS
AND STRATEGIES USED BY STAFFS AT TOURISM
AND CULTURE DEPARTMENT, CHAMPASAK
PROVINCE
1050-1100
Chems Eddine
BOUKHEDIMI
University of Tizi Ouzou,
Algeria
IMPACT OF GENDER ON THE WILLINGNESS TO
USE PHOTOVOLTAIC SOLAR ENERGY IN ALGERIA
1100-1110
Yakubu Yusuf YUSUF
Yusuf Afolabi KAYODE
SuleimanMuhammed
AHMED
Alhassan Hassan
MUHAMMAD
Jaafar AHMAD
MUHAMMAD UMAR
Magaga Abubakar
MUSA
Ahmadu Bello University,
Nigeria
Federal Polytechnic N’yak,
Nigeria
Simplex Quality Nigeria
Limited, Nigeria
Bayero University, Nigeria
Nigerian Institute of
transport Technology,
Nigeria
1030-1040
1040-1050
SMART CITIES: THE CITIES OF THE
FUTURE
1110-1120
1120-1130
1130-1140
Prakash Chandra
KASERA
Prakash Chandra
KASERA
Shrikrishna SINGH
Prakash Chandra
KASERA
Shrikrishna SINGH
1140-1150
Prakash Chandra
KASERA
1150-1200
Abada ABUSHAABAN
1200-1210
Ma. Luz L. OLAZO
Veer Bahadur Singh
Purvanchal University,
India
Veer Bahadur Singh
Purvanchal University,
India
Veer Bahadur Singh
Purvanchal University,
India
Veer Bahadur Singh
Purvanchal University,
India
Dr. S. RADHAKRISHNAN AND HIS
UNDERSTANDING OF HUMANITY
HIGHER EDUCATION AND THE NEW EDUCATION
POLICY 2020
EDUCATIONAL PHILOSOPHY OF SWAMI
VIVEKANANDA
WOMEN'S EMPOWERMENT AND EDUCATION
Istanbul Sabahattin Zaim
University
THE IMPACT OF DIGITAL MARKETING ON THE
SALES IMPROVEMENT AMONG THE REAL STATE
INDUSTRY IN TURKEY
Polytechnic University of
the Philippines, Philippines
AN ANALYSIS OF THE ECONOMIC,
ENVIRONMENTAL, AND SOCI-PSYCHOLOGICAL
EFFECTS OF THE 10- YEAR SOLID WASTE
MANAGEMENT PLAN OF SAN JUAN CITY : A BASIS
FOR ENHANCED IMPLEMENTATON
DAY (2) - SESSION (1) - HALL (2)
MEETING ID: 863 6269 1762
PASSWORD: 890734
08.01.2023
Time: 0930-1140
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
MODERATOR:
RIYA
COORDINATOR:
Spc. Dr. Nigar EMECEN EZGİNE.
Topic title
RIYA
Ranchi University, India
COMPARATIVE STUDIES OF PHYSICOCHEMICAL
EVALUATIONS OF DIFFERENT PARTS OF LEEA
MACROPHYLLA ROXB. EX HORNEM. IN TWO
SEASONS.
Dennise Kirsten G.
JAYMA
Keen Aubrill P. UTIDA
Genelyn T. ENOPIA
Roel Nickelson Millan
SOLANO
University of Mindanao,
Philippines
DETECTION OF FOODBORNE PARASITES IN
LETTUCE (LACTUCA SATIVA) VEGETABLES SOLD
IN SLECTED PUBLIC MARKETS IN DAVAO CITY
0950-1000
Roel Nickelson Millan
SOLANO
University of Mindanao,
Philippines
RISK FACTORS OF SCHISTOSOMA JAPONICUM
TRANSMISSION AND OTHER PARASITIC
ZOONOSES FROM BUBALUS BUBALIS
CARABANENSIS IN DAVAO DEL NORTE
1010-1020
Roel Nickelson Millan
SOLANO
University of Mindanao,
Philippines
PREVALENCE OF PARASITIC INFECTION AMONG
FOOD VENDORS IN GRAVAHAN, MATINA, DAVAO
CITY
University of Ibn Zohr,
Morocco
HPLC-PDA-MS TO CHARACTERIZE AND IDENTIFY
NATURAL MICROALGAL PIGMENTS
Ibn Zohr University,
Morocco
MEDICATION MANAGEMENT DURING
PREGNANCY: ROLE OF THE HEALTH CARE
PROFESSIONALS
Laboratory of Research
Innovation in Medical
Sciences, Morocco
Ibn Zohr University,
Morocco
University Hospital of
Souss, Morocco
TOXIC ERYTHEMA OF CHEMOTHERAPY: A CASE
REPORT
University of Mindanao,
Philippines
ISOLATION OF ESCHERICHIA COLI FROM STREET
FOOD (FRIED CHICKEN INTESTINE) AT RASAY
STREET, TORIL DAVAO CITY
University of Mindanao,
Philippines
AN EXPLORATIVE STUDY TOWARDS WORKRELATED STRESS AMONG COMMUNITY
PHARMACIST IN DAVAO CITY PHILIPPINES
SMEC International Pty Ltd,
Australia
North South University,
Bangladesh
CONJUNCTIVITIS: EPIDEMIOLOGY, PATHOLOGY,
DIAGNOSIS AND TREATMENT STRATEGIES IN
BANGLADESH – A COMPREHENSIVE REVIEW
0930-0940
0940-0950
1020-1030
1030-1040
1040-1050
1050-1100
1100-1110
1110-1120
Hind ATTAOUI
Rkia BOUHMADI
Khadija ELOUARDY
Mustapha MOUZAKI
Hanane MOUINE
Youssef MIR
Afaf BOUQOUFI
Laila LAHLOU
Fatima AIT EL HADJ
Youssef KHABBAL
Fatima AIT EL HADJ
Afaf BOUQOUFI
El Alaoui Fatima
ZAHRA
Chakiri RADIA
Khabbal YOUSSEF
Maria Kristina
NAVARRO
Celeste MAPA
Psyne Techie LAGOS
Arjane USMAN
Rio Cielo S. SINFUEGO
Ime T. LILANG
Maybel M.
PAGUNTALAN
Syed Mahmood
Shahidul ISLAM
Saraf Nawar MOUMITA
Mizanur RAHMAN
Ovijet Chandra KURI
Sree Joy Kumar
DEVNATH
Ismat Ara Chowdhury
KOLY
Nikolaos SYRMOS
Rezwan Ahmed
MAHEDI
Sadia AFRIN
University of Eastern
Piedmont, Italy
Karadeniz Technical
University, Türkiye
National Institute of Textile,
Italy
Engineering and Research
North South University,
Bangladesh
Aristotle University of
Thessaloniki, Greece
Benzene Research Centre,
Bangladesh
Comilla University,
Bangladesh
1120-1130
Aliyeva TELLİ
Warsaw Medical University,
Poland
GLIOBLASTOMA MULTIFORME
1130-1140
Muhammad Salman
CHUGHTAI,
Yasra KHALID
International Islamic
University, Pakistan
INTERVENING MECHANISM OF OCCUPATIONAL
SELF-EFFICACY BETWEEN AGILE LEADERSHIP
AND ORGANIZATIONAL INNOVATIONS:
MODERATING ROLE OF MINDFULNESS
1140-1150
RIYA
Ranchi University, India
QUALITATIVE PHYTOCHEMICAL SCREENING OF
LEEA MACROPHYLLA ROXB. EX HORNEM
DAY (2) - SESSION (1) - HALL (3)
MEETING ID: 863 6269 1762
PASSWORD: 890734
0930-0940
08.01.2023
Time: 0930-1110
(Turkey Local time GMT+3)
Authors
Affiliation
MODERATOR:
Prof.. K. Thamizhmaran
COORDINATOR:
Spc. Ufuk EZGİN
Topic title
K.THAMIZHMARAN
Government College of
Engineering, India
BIG DATA STORAGE IN CLOUD COMPUTING FOR
IoT
0940-0950
K.PRABU
K.THAMIZHMARAN
0950-1000
K.PRABU
K.THAMIZHMARAN
1010-1020
K.PRABU
K.THAMIZHMARAN
1020-1030
K.THAMIZHMARAN
A.CHARLES
Annai College of Arts &
Science, India
Government College of
Engineering, India
Annai College of Arts &
Science, India
Government College of
Engineering, India
Annai College of Arts &
Science, India
Government College of
Engineering, India
MALICIOUS ATTACK IN WIRELESS MOBILE AD HOC
NETWORKS USING FIFI SCHEDULING ALGORITHM
Government College of
Engineering, India
SHORTEST PATH NETWORK FOR MOBILE AD HOC
NETWORKS
FUNDAMENTALS OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE
PERFORMANCE OF PARTICLE SWARM
OPTIMIZATION
INFRASTRUCTURE LESS SUPPORT BASED SECURE
ROUTING PROTOCOL FOR MANETS
1030-1040
K.THAMIZHMARAN
A.CHARLES
Government College of
Engineering, India
&
SECURE ROUTING USING CRYPTOGRAPHY
&
QUALITY OF SERVICE FOR MOBILE AD HOC
NETWORKS
COMPARISON OF MOBILE AD HOC ROUTING
PROTOCOLS ATTACKS USING DCFM IN MANET
&
1040-1050
K.THAMIZHMARAN
A.CHARLES
Government College of
Engineering, India
ACTIVE ATTACK FOR MANET USING HYBRID
ROUTING PROTOCOL
&
SECURE ON-DEMAND DYNAMIC ROUTING
PROTOCOL IN MOBILE AD HOC NETWORKS
AN ART OF WRITING RESEARCH ARTICLES AND
RESEARCH REPORTS
1050-1100
K.THAMIZHMARAN
A.CHARLES
Government College of
Engineering, India
&
FUZZY LOGIC CONTROLLER FOR MOBILE AD HOC
NETWORK – A STUDY
&
CHALLENGING WITH APPLICATIONS OF WILDLIFE
MONITORING FOR FLYING AD HOC NETWORKS
1100-1110
K.THAMIZHMARAN
A.CHARLES
Government College of
Engineering, India
MERITS AND DEMERITS OF WITH APPLICATION
FOR PCM
&
IMPLEMENTATION SECURE APPROACH FOR
MANET
DAY (2) - SESSION (2) - HALL (1)
MEETING ID: 863 6269 1762
PASSWORD: 890734
1230-1240
1240-1250
1250-1300
1300-1310
1310-1320
1320-1330
MODERATORS:
Dr. Muhammad Safdar BHATTI &
Zohaib Hassan SAIN
COORDINATOR:
Spc. Dr. Baha Ahmet YILMAZ
Topic title
08.01.2023
Time: 1230-1540
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
Olubiyi, Timilehin
OLASOJI
Ravinder RENA
Bhupendra KUMAR
Makinde Olubisi
GRACE
Jubril, BOLAJI
Owoeye, Lawrence
IBIDAPO
Babcock University, Nigeria
Durban University of
Technology, South Africa
Debre Tabor University,
Ethiopia
Babcock University, Nigeria
University of Portsmouth,
United Kingdom
University of Lagos, Nigeria
ENABLING SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOAL
TEN AND BUSINESS EFFECTIVENESS IN
SUBSAHARAN AFRICA POST PANDEMIC:
ANALYSIS OF WORKPLACE INEQUALITIES
Bhupendra KUMAR
Debre Tabor University,
Ethiopia
A STUDY OF GREEN ECONOMIC GROWTH WITH
FINANCIAL PERSPECTIVES: EVIDENCE FROM
HIGH POLLUTING ASIAN ECONOMIES
Olubiyi, Timilehin
OLASOJI
Adeoye, Olumuyiwa
OLUSEUN
Arokodare, Michael
ABIODUN
Ajayi, Akinwumi
AYOADE
Akinbola, Saheed
OLAKUNLE
Babcock University, Nigeria
Adeleke University, Nigeria
American University of
Nigeria, Nigeria
Babcock University, Nigeria
University Of Lagos, Nigeria
MEASURING TECHNOLOGICAL CAPABILITY AND
BUSINESS PERFORMANCE POST-COVID ERA:
EVIDENCE FROM SMALL AND MEDIUM-SIZED
ENTERPRISES(SMEs) IN NIGERIA
Olubiyi, Timilehin
OLASOJI
Babcock University, Nigeria
MANAGERIAL CAPABILITIES AND SMALL
BUSINESS PERFORMANCE:THE MEDIATING
EFFECT OF ENTREPRENEURIAL SELF-EFFICACY
Stephen Oshiomah
AIGBONOGA
Esther O. OGBU
Queen Ijeoma
SOKWAIBE
Alex Ekwueme Federal
University, Nigeria
AN EXAMINATION OF THE ORIGIN OF
INEQUALITIES IN JEAN-JACQUES ROUSSEAU AND
ITS IMPLICATIONS FOR NIGERIA
Muhammad Safdar
BHATTI
Maria Noor
Slamet SETIAWAN
Rini Listyowati
Jaftiyatur ROHANIYAH
Siddhartha
ShekharBISWAS
The Islamia University of
Bahawalpur, Pakistan
Govt. Sadiq College Women
University, Pakistan
Universitas Negeri
Surabaya, Indonesia
Universitas Islam Madura,
Indonesia
Matuail Haji Abdul,
IMPORTANCE OF AUTHENTIC MATERIALS FOR
THE ESL LEARNERS: AN ANALYSIS
Indonesia
LatifBhuiyan College,
Bangladesh
PROBLEMS OF INDIAN DOMESTIC
1330-1340
Madan Mohan
LADDUNURI
Malla Reddy University,
India
1340-1350
Deepa Sikand KAUTS
Ambika
Guru Nanak Dev University,
India
SURVEY OF EARLY INTERVENTION
PROGRAMMES ON THE LEARNING ABILITY OF
SPECIAL INFANT AND YOUNG CHILDREN
1350-1400
Deepa Sikand KAUTS
Moomin Ahmad
RATHER
Guru Nanak Dev University,
India
STUDY OF MID DAY MEAL (MDM) SCHEME AND
NUTRITION CONSUMPTION OF ELEMENTARY
SCHOOL CHILDREN WITH A SPECIAL REFERENCE
TO BORDER AREA OF AMRITSAR PUNJAB
1400-1410
Salla Vijay KUMAR
IHM Ahmedabad, India
REDRESSING THE UP-TO-DATE PRACTICES IN
EDUCATION 2022
Dhanush Adhitiya.J
Guru Nanak Dev University,
India
EFFECTIVENESS OF BLENDED LEARNING IN
SPECIAL EDUCATION
Zohaib Hassan SAIN
Superior University,
Pakistan
CHALLENGES FACED IN ONLINE EDUCATION &
LEARNING IN PAKISTAN DURING COVID-19
PANDEMIC
Zohaib Hassan SAIN
Superior University,
Pakistan
STUDENTS ASSESSMENT OF ONLINE EDUCATION
DURING THE COVID-19 EPIDEMIC
University of Kotli, Pakistan
TEACHING STRATEGIES USED BY PUBLIC AND
PRIVATE SCHOOL TEACHERS: A COMPARATIVE
STUDY OF SECONDARY SCHOOLS OF AZAD
JAMMU AND KASHMIR
1410-1420
1420-1430
1430-1440
1440-1450
1450-1500
1500-1510
Nazir Haider SHAH
Quaisar ALAM
Quaisar ALAM
Noida International
University, India
Noida International
University, India
MIGRANT WORKERS DURING COVID-19
ANALYSING “RESEARCH METHODS APPLIED” FOR
GLOBAL POLITICS
&
ANALYSING “OPPORTUNITIES AND CHALLENGES”
FOR FOREIGN MIGRANTS IN GCC COUNTRIES
EXPLORING COMPARATIVE PERSPECTIVES OF
STATE IN A “CAPITALIST AND SOCIALIST
DYNAMICS”
&
ANALYSING “GEOPOLITICAL DIVIDES” AND ITS
FALL OUT IN INTERNATIONAL COOPERATION
1510-1520
Quaisar ALAM
Noida International
University, India
ANALYSING “NATIONAL AND REGIONAL ENERGY
STRATEGIES” TO GLOBAL AND ECONOMIC
GEOPOLITICAL SECURITY
&
ROLE OF CYBER WARS AND THE POWER
DYNAMICS OF INTERNATIONAL STRATEGIES
1520-1530
1530-1540
Quaisar ALAM
Quaisar ALAM
Noida International
University, India
Noida International
University, India
UNDERSTANDING THE “POST-COLONIAL
THEORY” IN THE CONTEMPORARY WORLD
&
ANALYSING COUNTRIES OFFERING CITIZENSHIP
TO THE FOREIGN NATIONALS
ANALYSING “RAWAL’S THEORY OF JUSTICE” AND
ITS COMMUNITARIAN CRITIQUE
&
ANALYSING FOREIGN NATIONAL'S QUEST FOR
“LEGAL OPPORTUNITIES” IN GCC COUNTRIES
DAY (2) - SESSION (2) - HALL (2)
MEETING ID: 863 6269 1762
PASSWORD: 890734
08.01.2023
Time: 1230-1450
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
1230-1240
Raul D.S.G. CAMPILHO
Miguel J.R. QUEIRÓS
1240-1250
Carla C.R.G. de SOUSA
Raul D.S.G. CAMPILHO
1250-1300
Mohd JALALUDDIN
Mohd Shafi DAR
Instituto Superior de
Engenharia do Porto,
Portugal
INEGI, Portugal
Instituto Superior de
Engenharia do Porto,
Portugal
Swami Vivekanand
University, India
Sri Satya Sai University of
Technology and Medical
Sciences, India
MODERATOR:
Prof. Dr. Raul D.S.G. CAMPILHO & Dr. Ramesh R.
COORDINATOR:
Spc. Dr. Nigar EMECEN EZGİNE
Topic title
ADVANCES IN CHARACTERIZATION AND
MODELLING OF COMPOSITE BONDED JOINTS
AND SANDWICH STRUCTURES
DIFFERENT APPROACHES TO PREDICT THE
STRENGTH OF STRUCTURAL BONDED JOINTS
EVALUATION, PREPARATION, AND DESCRIPTION
OF CHITOSAN NANOPARTICLES, AS WELL AS
IMPROVING RIVAROXABAN BIOAVAILABILITY
Achouak BEKKAI
University of Larbi Tebessi,
Algeria
THE CRITICAL EXPONENT FOR A TIMEFRACTIONAL SCHRӦDINGER EQUATION
Ilyes DAHNOUN
Amor BOUREK
Abdelkarim AMMAR
Hicham SAIHI
Imam Barket
GHILOUBI
University of Biskra, Algeria
University of M’hamed
BOUGARA , Algeria
FEED-BACK LINEARIZATION DIRECT TORQUE
CONTROL WITH SVM OF PERMANENT MAGNET
SYNCHRONOUS MOTOR USING MRAS
Hammad ALI
Sadiq KHATTAK
University of Engineering
and Technology Peshawar,
Pakistan
HIGH TECH WAYS TO COMBAT WILDFIRES
1330-1340
Kalola ESSLEY
Ateeq RAHMAN
University of Namibia,
Namibia
ACTIVATED CARBON-H2SO4 FROM ACACIA
SEEDPODS FOR PHENOL ABSORPTION
1340-1350
Ramesh. R
Seenivasan. M
Kannan. M
Syamala. P
1350-1400
Ramesh. R
Seenivasan. M
Sakthivel. K
1400-1410
M Seenivasan
J Shiny Epciya
1300-1310
1310-1320
1320-1330
Arignar Anna Government
Arts College, India
Annamalai University, India
Govt. Arts College, India
AVVM Sri Pushpam College,
India
Arignar Anna Government
Arts College, India
Annamalai University, India
Govt. Arts and Science
College, India
Annamalai University, India
HETEROGENEOUS QUEUING SYSTEM IN FUZZY
ENVIRONMENT
RETRIAL QUEUING MODELS IN FUZZY
ENVIRONMENT
RETRIAL QUEUEING MODEL WITH WORKING
VACATION AND FEEDBACK USING MATRIX
GEOMETRIC METHOD
1410-1420
M Seenivasan
K.S. Subasri
Annamalai University, India
QUEUEING MODEL WITH MULTIPLE WORKING
VACATION AND FEEDBACK USING MATRIX
GEOMETRIC APPROACH
1420-1430
M Seenivasan
F. Patricia
Annamalai University, India
QUEUEING MODEL WITH MULTIPLE WORKING
VACATION AND RENEGING CUSTOMER USING
MATRIX GEOMETRIC APPROACH
Zujaja UMER
University of the Punjab,
Pakistan
AWARENESS ABOUT CONSUMPTION OF ORGANIC
FOOD AND FOOD PRODUCTS IN PAKISTAN
1440-1450
Muhammad FAYAZ
Kohat University of Science
and Technology, Pakistan
MOIRE’ FLAT BANDS IN TWISTED BILAYER
GRAPHENE
1450-1500
Suat AKBURU
Gazi University, Türkiye
COMBINATION OF STEEL PAIRS AISI 4140 AND
AISI 1050 WITH THE FLASH-BUTT WELDING AND
EXAMINATION THE MICROSTRUCTURE
1500-1510
Ramazan GÜN
Bingöl University, Türkiye
CONTAMINATION OF PYRROLIZIDINE
ALKALOIDS IN HONEY: AN OVERVIEW
1510-1520
Ramazan GÜN
İnan DURSUN
Buket ARICI
Bingöl University, Türkiye
DETERMINATION OF ADULTERATION IN
TURKISH PINE AND BLOSSOM HONEY SAMPLES
USING ELEMENTAL ANALYSER ISOTOPE RATIO
MASS SPECTROMETRY (EA-IR-MS) METHOD
1520-1530
Mustafa GÜZEL
Bulent TURAN
Bahadır ŞIN
Alper BASTÜRK
Southern Illinois University,
United States of America
Tokat Gaziosmanpaşa
University, Türkiye
Sakarya University, Türkiye
Erciyes University, Türkiye
COUNTING OF WEED NUMBERS IN FARMS BY
DEEP LEARNING-STRONGSORT
1430-1440
8th INTERNATIONAL CONGRESS
ON LIFE, ENGINEERING, AND APPLIED / HUMANITIES AND
SOCIAL / MEDICINE, NURSING, AND HEALTH SCIENCES
IN A CHANGING WORLD
ONLINE & IN-PERSON PARTICIPANT
January 07-09, 2023 / İzmir - Türkiye
DAY 3 – JANUARY 09, 2023
CONGRESS PROGRAM
PARTICIPANT COUNTRIES (25 COUNTRIES):
AZERBAIJAN, TÜRKİYE, INDIA, POLAND, LITHUANIA, KOSOVO, AUSTRIA, PHILIPPINES,
NIGERIA, SOUTH AFRICA, ETHIOPIA, UNITED KINGDOM, LAOS, PAKISTAN, INDONESIA,
BANGLADESH, ALGERIA, SPAIN, PORTUGAL, NAMIBIA, MOROCCO, GREECE, AUSTRALIA,
ITALY, UNITED STATES OF AMERICA.
IMPORTANT, PLEASE READ CAREFULLY
 To be able to attend a meeting online, login via https://zoom.us/join site, enter ID “Meeting ID
or Personal Link Name” and solidify the session.
 The Zoom application is free and no need to create an account.
 The Zoom application can be used without registration.
 The application works on tablets, phones and PCs.
 The participant must be connected to the session 5 minutes before the presentation time.
 All congress participants can connect live and listen to all sessions.
 Moderator is responsible for the presentation and scientific discussion (question-answer) section
of the session.




Points to Take into Consideration - TECHNICAL INFORMATION
Make sure your computer has a microphone and is working.
You should be able to use screen sharing feature in Zoom.
Attendance certificates will be sent to you as pdf at the end of the congress.
Requests such as change of place and time will not be taken into consideration in the congress
program.
(All speakers required to be connected to the session 15 min before the session starts)
Moderator is responsible for ensuring the smooth running of the presentation, managing the
group discussion and dynamics.
Each presentation will take 10 minutes. There will be a question and answer session for 5 minutes
after the presentation.
Before you login to Zoom please indicate your name_surname and HALL number:
exp. Hall-1, Name SURNAME
DAY (3) - SESSION (1) - HALL (1)
MEETING ID: 863 1036 4273
PASSWORD: 200796
MODERATOR:
Dr. BABAYEVA-ŞÜKÜROVA Fərahilə Fazil
COORDINATOR:
Spc. Dr. Baha Ahmet YILMAZ
Topic title
09.01.2023
Time: 0930-1230
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
Prof. Dr. Qabil ƏLİYEV
Azerbaijan University,
Azerbaijan
ŞUŞA ŞƏHƏRİNDƏ TARİXİ ABİDƏLƏRİN BƏRPASI
0910-0920
Emil Raul Oğlu
AĞAYEV
Azerbaijan State
Pedagogical University,
Azerbaijan
THEME OF VICTORY IN AZERBAIJAN FINE ARTS
0920-0930
Əliyev İlqar VÜQAR
OĞLU
Azerbaijan University,
Azerbaijan
AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURIYYƏTI
0930-0940
Mirzəyeva Səkinə
RAMIL
Azerbaijan University,
Azerbaijan
VƏTƏN UĞRUNDA YAŞAMLA SAVAŞ
Hudaverdiyeva
KEMALE
The Institute of Cauvasus
Studies of Anas, Azerbaijan
HOCALI SOYKIRIMI: HAYDAR ALİYEV
TARAFINDAN SOYKIRIMA SİYASİ DEĞERİN
GÖSTERİLMESİ
Şah İsmail ISMAYILOV
Azerbaijan University of
Languages, Azerbaijan
QƏDIM TÜRK XALQLARI
1000-1010
Şah İsmail ISMAYILOV
Azerbaijan University of
Languages, Azerbaijan
QƏDIM KARAIMLƏR TAYFASI
1010-1020
Cəlilova SƏBINƏ
Azerbaijan University,
Azerbaijan
İRƏVAN AZƏRBAYCANDIR
1020-1030
Asadova Ayten VAGİF
Sumqayıt State University,
Azerbaijan
AZERBAYCANIN SOVYET DÖNEMİNDE
ERMENİSTANA VERİLEN TOPRAKLARI
1030-1040
Məhəmməd ƏLİYEV
Azerbaijan University,
Azerbaijan
QARABAĞ III-VII ƏSRLƏRDƏ
1040-1050
Selcan MƏMMƏDOVA
Azerbaijan University,
Azerbaijan
TÜRK ELLƏRİ
1050-1100
HÜMBƏTOV Samir
Center for International
Relations and Diplomatic
Studies, Azerbaijan
1100-1110
Huseynov Ramiz
RAMİL
Sumqayıt State University,
Azerbaijan
OĞUZ BOYLARI
1110-1120
Ilaha VALIYEVA
Azerbaijan University,
Azerbaijan
HISTORY OF CHINESE WRITING
1120-1130
Rasif MURADOV
Azerbaijan University,
Azerbaijan
0900-0910
0940-0950
0950-1000
WHAT DOES THINKING CHINA-ARAB
COUNTRIES RELATIONS PROMISE FOR THE
REGION?
SAFAVİ İMPERATOLUĞUNUN ETNİK
YAPISI: ÇOK ULUSLU TOPLUM ÖRNEĞİ
SOSYAL MEDYANIN SİYASİ İSTİKRAR
Ulker IMAMALIYEVA
Baku State University,
Azerbaijan
1130-1140
Kamal SALAYEV
ANAS Institute of Caucasian
Studies
AZERBAYCAN VE GÜRCİSTAN İŞBİRLİĞİNE
İLİŞKİN TRASEKA PROGRAMININ
UYGULANMASINDA ULUSAL LİDER HAYDER
ALİYEV'İN ROLÜ
1140-1150
QULİYEVA Növrəstə
Bayram qızı
Azerbaijan University,
Azerbaijan
AZƏRBAYCAN-QAZAXISTAN MÜNASIBƏTLƏRI
2022-CI ILDƏ
1150-1200
Natavan BAGHIROVA
National Museum Of
Azerbaijan Literature
Named After Nizami
Ganjevi, Azerbaijan
THE POETRY BY HASSAN IBN THABIT AND THE
COURT OF GHASSANID
1200-1210
Aytan ABBASOVAGULIYEVA
Baku State University,
Azerbaijan
HISTORY OF USA-ISRAELI RELATIONS IN THE
CONTEXT OF THE FIRST GULF WAR
1210-1220
Eldar JAFAROV
Azerbaijan University,
Azerbaijan
ULUSLARARASI İLİŞKİLERE KÜLTÜREL BAKIŞ
1220-1230
BABAYEVA-ŞÜKÜROVA
Fərahilə Fazil
ANAS Institute of Caucasian
Studies & Azerbaijan
University, Azerbaijan
ŞUŞA ŞƏHƏRİNİN ETNİK MƏNZƏRƏSİ (XVIII-XX
ƏSRLƏR) ERMƏNİ MÜƏLLİFLƏRİNİN
ƏSƏRLƏRİNDƏ
1230-1240
Vaskhanim ORUJOVA
Baku State University,
Azerbaijan
İKİNCİ KARABAĞ SAVAŞININ ASKERİ
VE SİYASİ GÖSTERGELERİ
1240-1250
Müslüm qızı Tünzalə
VERDİYEVA
Azerbaijan University,
Azerbaijan
AUTİZM SİNDROMU OLAN UŞAQLARIN VƏ
ONLARIN AİLƏLƏRİNİN HƏYAT KEYFİYYƏTİNİN
ARTIRILMASINDA SOSİAL İŞÇİNİN ROLU
1250-1300
Seide GULIYEVA
Azerbaijan University,
Azerbaijan
AZERBAYCAN`DA KULLANILAN DAMGA VE
SEMBOLLER
1120-1130
ÜZERİNDEKİ ETKİ YÖNLERİ
DAY (3) - SESSION (1) - HALL (2)
MEETING ID: 863 1036 4273
PASSWORD: 200796
MODERATOR:
Dr. Nahimuli OLIVIA
COORDINATOR:
Spc.Ebru JILTA
Topic title
09.01.2023
Time: 0930-1230
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
Shahboz SHOEV
Vistula University, Poland
POLAND-IRAN RELATIONS AFTER IRANIAN
ISLAMIC REVOLUTION IN 1979 ON HEALTH
SECTORS
Shahboz SHOEV
Vistula University, Poland
WORLD HEALTH ORGANIZATION POLICYMAKING MECHANISM: THE CASE OF THE SYRIA
Shahboz SHOEV
Vistula University, Poland
THE COMMON FOREIGN AND SECURITY POLICY
OF EUROPEAN UNION HEALTH POLICY : A
HISTORICAL APPROACH
Shahboz SHOEV
Vistula University, Poland
GENDER INEQUALITY IN HEALTH ISSUES: HPV
VIRUSES
Shahboz SHOEV
Vistula University, Poland
WOMEN HEALTH PARTICIPATION IN SOCIETY:
EXAMPLE OF RUSSIA
Vuqar QAHRAMANOV
Rovira i Virgili University,
Spain
THE EFFECTS OF COVID-19 PANDEMIC IN
HEALTH INDUSTRY IN SPAIN
1000-1010
Ebru JILTA
Independent Researcher,
Kosovo
OTTOMAN / TURKISH HEALTH IMAGE IN
KOSOVO: THE EXAMPLE OF HEALTH TEXTBOOKS
1010-1020
Taleh ABBASLI
Vilnius University Lithuania
FAKE FUTURE: INTERNATIONAL EXPERIENCE OF
(NON) REGULATION OF DEEPFAKES ON DR. WHO
1020-1030
Abdullah Faeq
ABDULLAH
Vistula University, Poland
CLIMATE CHANGE IN ANTARCTICA
1030-1040
Abdullah Faeq
ABDULLAH
Vistula University, Poland
ARAB SPRING EFFECTS ON INTERNATIONAL
ORGANIZATION: WHO
1040-1050
Abdullah Faeq
ABDULLAH
Vistula University, Poland
HUMAN RIGHTS VIOLATIONS COMMITTED BY
CHINA AGAINST EAST TURKESTAN
1050-1100
Rida DEMJAHA
Med School of Graz - Austria
KOSOVO HEALTH POLICIES DURING COVID-19
PROCESS
1100-1110
Rida DEMJAHA
Med School of Graz - Austria
RARE DISEASES: A GLOBAL PERSPECTIVE
1110-1120
John DAVID
Vistula University, Poland
EXAMINING OF CHINA AS A GLOBAL HEALTH
ACTOR IN THE PERSPECTIVE OF GLOBALIZATION
THEORY OF “FLAT WORLD” OF THOMAS
FRIEDMAN
1120-1130
John DAVID
Vistula University, Poland
HUNGARY’S PLACE IN THE COLD WAR AND THE
HUNGARIAN REVOLUTION
0900-0910
0910-0920
0920-0930
0930-0940
0940-0950
0950-1000
1120-1130
Jamshed ABDULLAEV
Vistula University, Poland
THE EFFECTS OF RUSSIA'S ANNEXATION OF
CRIMEA ON BLACK SEA GEOPOLITICS
1130-1140
Jamshed ABDULLAEV
Vistula University, Poland
FASCISM IN EUROPE DURING SECOND WORLD
WAR: ITALIAN VERSUS GERMAN PRACTICES
1140-1150
Laura WILLANISKA
Warsaw University, Poland
USA IMMIGRATION HEALTH POLICIES: EXAMPLE
OF MEXICO
1150-1200
Laura WILLANISKA
Warsaw University, Poland
EXAMINING THE IMPACT OF THE ROLE OF THE
NETHERLANDS WITHIN THE EU AND THE UN ON
ITS ATTITUDE AS A REGIONAL POWER DURING
THE DARFUR CRISIS
1200-1210
Yabana NIKOLAEVNA
SGH University, Poland
US-SOVIET UNION RELATIONS DURING COLD
WAR ERA
1210-1220
Yabana NIKOLAEVNA
SGH University, Poland
THE AFGHANISTAN CRISIS AND PAKISTAN’S
HEALTH SUPPORT: DURAND LINE DISPUTE
1220-1230
Khan NAVEED
Vistula University, Poland
HEALTH SECTOR-BUILDING PROCESS IN
KYRGYZTAN AFTER INDEPENDENCE
1230-1240
Khan NAVEED
Vistula University, Poland
TSARIST RUSSIA AND CENTRAL ASIAN POLICIES
ON MEDICINE
1240-1250
Magda PIOTROW
Vistula University, Poland
HOW DO CULTURAL NATIONALISM AND
POLITICAL NATIONALISM DIFFER?
1250-1300
Magda PIOTROW
Vistula University, Poland
NATIONALISM AND INTERNATIONALISM
COMPATIBLE
DAY (3) - SESSION (1) - HALL (3)
MEETING ID: 863 1036 4273
PASSWORD: 200796
MODERATOR:
Dr. Nahimuli OLIVIA
COORDINATOR:
Spc. Nigar YAMAÇ
Topic title
09.01.2023
Time: 0930-1230
(Turkey Local time
GMT+3)
Authors
Affiliation
Mizango VIOLA
Warsaw University, Poland
NATION-BUILDING PROCESS IN TURKMENISTAN
AFTER INDEPENDENCE
Mizango VIOLA
Warsaw University, Poland
NATION BULDING PROCCES AFTER
INDEPENDENCE OF AZERBAIJAN
Nahimuli OLIVIA
SGH University, Poland
THE STALIN ERA USSR CENTRAL ASIA HEALTH
POLICIES
Nahimuli OLIVIA
SGH University, Poland
BOLSHEVIK REVOLUTION AND ITS EFFECT ON
MEDICAL SCIENCES
Nakimuli VIVIERNA
Vistula University, Poland
HEALTH LEGITIMACY
Nakimuli VIVIERNA
Vistula University, Poland
HEALTH INSURUNCE SYSTEM IN MODERN
SOCIETY?
1000-1010
Emmilly POOLE
Warsaw State University,
Poland
CHINA'S SILK ROAD POLICY IN THE FIRST 10
YEARS AFTER THE COLD WAR
1010-1020
Emmilly POOLE
Warsaw State University,
Poland
THE EFFECT OF THE TAJIKISTAN CIVIL WAR ON
THE TAGILI OZBEK RELATIONS ON THE GREAT
CENTRAL ASIAN AXIS
1020-1030
Emmilly POOLE
Warsaw State University,
Poland
US HEALTH POLICY IN CENTRAL ASIA
1030-1040
Gabriela KIMULIKI
Vistula University, Poland
THE REFLECTIONS OF TERRORISM TO THE
WORLD AND THE PLACE OF ASALA IN THIS
EQUATION
1040-1050
Gabriela KIMULIKI
Vistula University, Poland
THE TRANSFORMATION OF WORLD HEALTH
ORGANIZATION
1050-1100
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech
University, Poland
FEATURES OF INTERNATIONAL AND REGIONAL
INTERACTION OF MONGOLIA
1100-1110
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech
University, Poland
VACCINATION AGAINST PERTUSSIS IN
PREGNANCY AND OUTSTANDING SCIENTIFIC
QUESTIONS
1110-1120
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech
University, Poland
STUDY SHEDS NEW LIGHT ON THE ROLE OF IGA
IN FOOD ALLERGIES
1120-1130
Daniel KRZYSZTOF
SGH University, Poland
HISTORICAL EVOLUTION OF ASIA'S SECURITY
COMPLEX
1120-1130
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech
University, Poland
HUMAN HEALTH RIGHTS ON THE 20 TH
CENTURY
0900-0910
0910-0920
0920-0930
0930-0940
0940-0950
0950-1000
1130-1140
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech
University, Poland
GENDER INEQUALITY IN HEALTH SECTOR: A
HISTORICAL PERSPECTIVE
1140-1150
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech
University, Poland
WOMEN’S STRUGGLE FOR HEALTH RIGHTS IN
THE WORLD AND IN 19TH CENTURY
1150-1200
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech
University, Poland
GENDER AND HEALTH WORKER PARTICIPATION
IN 19TH CENTURY
1200-1210
Zujaja UMER
University of the Punjab,
India
AWARENESS ABOUT CONSUMPTION OF ORGANIC
FOOD AND FOOD PRODUCTS IN PAKISTAN
Mohd JALALUDDIN
Mohd Shafi DAR
Swami Vivekanand
University, Pakistan
Sri Satya Sai University of
Technology and Medical
Sciences, Pakistan
EVALUATION, PREPARATION, AND DESCRIPTION
OF CHITOSAN NANOPARTICLES, AS WELL AS
IMPROVING RIVAROXABAN BIOAVAILABILITY
1210-1220
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
CONGRESS’ PHOTOS
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CONTENTS
AN ANALYSIS ON GREEN SYNTHESIS AND THE ANTIBACTERIAL ACTIVITY OF METALLICCORE NANOPARTICLES: THE USE OF GOLD AND SILVER NANOPARTICLES AGAINST ANIMAL
PATHOGENS...................................................................................................................................................................1
Adil Aksoy
IŞIK YAYAN DİYOT (LED) IŞIĞINA MARUZ BIRAKILAN RATLARDA QUERCETİN VE LUTEİN
KOMBİNASYONUNUN G-PROTEİN BAĞLI RESEPTÖRLER VE BEYİN TÜREVLİ NÖROTROFİK
FAKTÖR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ............................................................................................................................. 2
Emre Şahin, Füsun Erten, Kazim Şahin, Muralidhara Padigaru
CERRAHİ BİRİMLERDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN MESLEKİ BAĞLILIKLARI İLE
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ BAKIM ALGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ....................................................................4
Gülşah ENGİN, Ayşegül GÜNEŞ
THE USE DYNAMIC OF ULTRASOUND IMAGING IN THE DIAGNOSIS OF MUSCULOSKELETAL
SHOULDER PATHOLOGIES: A MINI-REVIEW......................................................................................................6
Mehmet SÖNMEZ
THE ASSOCIATION BETWEEN DAILY COMMUTING TO WORK AND HYPERTENSION.......................... 7
Didem Oguz
VESTIBULAR FINDINGS IN PATIENTS WITH PERSISTENT POSTURAL-PERCEPTUAL DIZZINESS:
CASE SERIES................................................................................................................................................................9
Gorkem Ertugrul..........................................................................................................................................................9
TURKISH VALIDITY AND RELIABILITY STUDY OF THE TRUST IN THE HEALTH CARE TEAM
SCALE........................................................................................................................................................................... 15
Emel FİLİZ, Handan ERTAŞ, Seda Nur ÜNAL, Şeyma KAHVECI
CERRAHİ ALETLERİN STERİLİZASYONUNDA KULLANILAN YÖNTEMLER.............................................17
Nuriza Zamirbekova
REPEAT PERIPHERAL FACIAL PARALIZY AND REPEAT ATTACKS OF STROKE: A CADASIL
CASE...................................................................................................................................................................25
Oruc SAHIN
MACROSCOPIC EVALUATION OF THE EFFECT OF TRANSGLUTAMINASE 2 ON THE RATS
SURGICAL WOUND HEALING ...............................................................................................................................27
Orçun İŞLER ÖZGÜN, Nuray YAZIHAN, Suna CEBESOY
i
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
KEMOTERAPİ TEDAVİSİ ALAN LÖSEMİLİ ÇOCUKTA ÇİFT GÖREV YÜRÜME VE DENGE
EGZERSİZLERİ İÇEREN FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON MÜDEHALESİNİN ETKİSİ: BİR VAKA
ÇALIŞMASI................................................................................................................................................................. 28
Emel Taşvuran Horata, Hamide Nur Çevik Özdemir, İbrahim Eker
ENDOMETRİYUM KANSERİ NEDENİYLE PELVİK RADYOTERAPİ UYGULANAN HASTALARDA
ŞÜPHELİ SİSTİT İÇİN İDRAR TAHLİLİNİN ROLÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ......................................... 31
Büşra DEMİR ÇENDEK, Sedef GÖKHAN AÇIKGÖZ, Burcu ÖZDEMİR
SELF–EFFICACY PERCEPTIONS OF HEARING-IMPAIRED WOMEN REGARDING THE PRACTISE
OF PELVIC FLOOR MUSCLE EXERCISE............................................................................................................ 34
Dilek Çayırezmez, Gülbu Tanrıverdi
3 BOYUTLU MODELLEMELERİN ANATOMİ EĞİTİMİNDEKİ ROLÜ............................................................. 36
Arş. Gör. Dr. Asuman ARKAŞ ALKLAY
SİMENTAL IRKI SIĞIRLARDA DİZ EKLEM PATOLOJİLERİNİN MR GÖRÜNTÜLERİNİN
İNCELENMESİ............................................................................................................................................................ 39
Arş. Gör. Dr. Asuman ARKAŞ ALKLAY
SİMENTAL IRKI FETUSLARDA PALBERA’LARIN MORFOLOJİSİNİN İNCELENMESİ............................ 43
Arş. Gör. Dr. Asuman ARKAŞ ALKLAY
SİMENTAL IRKI FETUSLARDA İNCİSİV DİŞLERİN GELİŞİM MORFOLOJİSİNİN İNCELENMESİ....... 48
Arş. Gör. Dr. Asuman ARKAŞ ALKLAY
THE EFFECT OF LEVOTHYROXINE USE ON MENTAL HEALTH DIFFICULTIES AND MINDFULNESS
AWARENESS IN ADOLESCENT PATIENTS WITH HASHIMOTO’S THYROIDITIS ACCORDING TO
THE PRESENCE OF THYROİD AUTOANTIBODIES?...................................................................................... 53
Mehmet Erdem Uzun, Nazan Kaymaz, Özlem Kara
KIRIK, KIRILGANLIK VE DÜŞMEYE YÖNELİK BESLENME YAKLAŞIMLARI............................................ 54
Meryem ALTIN, Merve YILMAZ
EXAMINATION OF RELATIONSHIP FACTORS BETWEEN PSYCHOLOGICAL RESILIENCE AND
SOCIAL SUPPORT IN OBESE ADOLESCENTS................................................................................................ 62
Mehmet Erdem Uzun, Özlem Kara, Hande Sirin, Nazan Kaymaz
A REVIEW OF THE EFFICACY AND SIDE-EFFECT PROFILE OF CLOBAZAM IN PATIENTS WITH
DRUG-RESISTANT EPILEPSY............................................................................................................................... 64
Firdevs Ezgi Uçan Tokuç
CASE REPORT OF A RARE SYNDROME: MICROCEPHALY, DIABETES MELLITUS AND EPILEPSY
DUE TO HOMOZYGOUS TRMT10A MUTATION............................................................................................... 68
Firdevs Ezgi Uçan Tokuç
ii
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CHALLENGES AND OPPORTUNITIES IN THE NEW EUROPEAN UNION MEDICAL DEVICE
REGULATION................................................................................................................................................................71
Tuncay Bayrak
DİYABET HASTALARINDA PSİKOSOSYAL UYUM VE ÖZ BAKIM................................................................ 77
Özlem ÇÖREKÇİ, Rabiye ÇIRPAN, Gamze MUZ
PSYCHOSOCIAL ADAPTATION AND SELF-CARE IN PATIENTS WITH DIABETES.................................78
Özlem ÇÖREKÇİ, Rabiye ÇIRPAN, Gamze MUZ
EFFECT OF NF-KB INHIBITOR, HELENALIN ON EXPERIMENTAL CORNEAL ALKALINE BURN .....79
Merve Beyazateş, Necmiye Canacankatan, Erdem Dinç, Banu Çoşkun Yılmaz, Şerife Efsun Antmen
THE EFFECT OF RESIDUAL MEDIAL OSTEOPHYTES ON PAIN AND FUNCTION AFTER TOTAL
KNEE ARTHROPLASTY.......................................................................................................................................... 80
Dr. Gürdal NUSRAN
Dr. Burak KAYMAZ
Ramazan TISKAOĞLU
Dr. Onur YILMAZ
COSTUNOLIDE AND PARTHENOLIDE AMELIORATE MPP+ INDUCED APOPTOSIS IN
THE CELLULAR PARKIN-SON’S DISEASE MODEL THROUGH NORMALIZATION OF
ACETYLCHOLINESTERASE ACTIVITY AND OXIDATIVE STRESS PARAMETERS................................. 82
Mehmet Enes ARSLAN, Hasan TÜRKEZ, Yasemin SEVİM, Harun SELVİTOPİ, Abdurrahim KADI, Sena
ÖNER and Adil MARDİNOĞLU
GÜNÜMÜZDE KIRILGAN YAŞLI VE DEĞERLENDİRİLMESİ.......................................................................... 83
Papatya KARAKURT
AUDIO-VESTIBULAR FINDINGS IN MOTION SICKNESS: CASE REPORT................................................. 91
Öykü ÖZBAŞ, Ercan KARABABA
THE IRRIGATION OF THORACOLUMBAR POSTERIOR INSTRUMENTS WITH ANTIBIOTIC SERUM...... 93
Necati UCLER
Mehmet Faris KAPLAN
Murat GEYIK
EVALUATION OF BILATERAL DECOMPRESSION WITH UNI-SIDED LAMINECTOMY IN THE
SURGICAL TREATMENT OF LUMBAR STENOSIS.......................................................................................... 95
Necati UCLER
Mehmet Faris KAPLAN
Murat GEYIK
iii
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
EVALUATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN PERCEIVED CARE BURDEN AND QUALITY OF
LIFE IN CAREGIVERS OF INDIVIDUALS WITH CHRONIC MENTAL HEALTH PROBLEMS.................. 98
Gamze KOYUNCU
Doç. Dr. Figen İNCİ
AĞIR RUHSAL HASTALIK TANILI BİREYLERİN TEDAVİSİNDE DİYETİSYEN DESTEĞİNİN
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ.......................................................................................................................................... 100
Ayşe Berra AYDIN, Meltem Derya ŞAHİN
SUSTAINABILITY OF DIETITIAN SUPPORT IN THE TREATMENT OF INDIVIDUALS WITH SEVERE
MENTAL ILLNESS....................................................................................................................................................102
Ayşe Berra AYDIN, Meltem Derya ŞAHİN
MOTIVATIONAL INTERVIEWING VIA TELE-HEALTH INTERVENTIONS IN MANAGEMENT OF TYPE
2 DIABETES: A SYSTEMATIC REVIEW OF RANDOMIZED CONTROLLED TRIALS .............................104
Eda KILINÇ İŞLEYEN
EVALUATION OF SPONTANEOUS RESPIRATION IN AN INTUBATED PATIENT WITH DIAPHRAGM
ULTRASOUND............................................................................................................................................................112
Dr. Elif ÇELİKEL
Dr Uğur Bilgay KAYA
Prof Dr. Mehmet Akif KARAMERCAN
BOVINE HERPESVİRÜS-1’İN RAHİM AĞZI KANSER HÜCRELERİNDEKİ ONKOLİTİK ETKİSİNİN
ARAŞTIRILMASI........................................................................................................................................................115
Melisa BEYHAN-YILMAZ, Dilek MUZ
DENEYSEL EGZERSİZ MODELİNDE KREATİN MONOHİDRAT DESTEĞİNİN KARACİĞER HASARI
ÜZERİNE ETKİSİ........................................................................................................................................................ 117
Güleser Göktaş, Tayfun Göktaş, Fatma Helvacıoğlu
THE EFFECT OF CREATINE MONOHYDRATE SUPPLEMENTATION ON THE LIVER IN AN
EXPERIMENTAL EXERCISE MODEL....................................................................................................................119
Güleser Göktaş, Tayfun Göktaş, Fatma Helvacıoğlu
BASIC LIFE SUPPORT FOR ADULTS: WHAT HAS CHANGED IN COVID-19?.........................................121
Mehmet YEŞİLDAL, Dilek YILDIRIM TANK, Nurten TAŞDEMİR
NEW TRENDS IN BASIC LIFE SUPPORT (BLS) TRAINING......................................................................... 122
Banu GÜLSOY, Dilek YILDIRIM TANK, Nurten TAŞDEMİR
KARMA AÇIK ÖZELLİKLİ BİR YATAKLI PSİKİYATRİ KLİNİĞİNDE ALKOL ARINDIRMA TEDAVİ
SÜRECİ.......................................................................................................................................................................123
Sinem ALTI KELEŞ, Meltem Derya ŞAHİN, Güneş Devrim KICALI
iv
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
ALCOHOL DEPRIVATION TREATMENT PROCESS IN A MIXED OPEN FEATURE INPATIENT
PSYCHIATRY CLINIC..............................................................................................................................................125
Sinem ALTI KELEŞ, Meltem Derya ŞAHİN, Güneş Devrim KICALI
THE EFFECT OF WATCHING CARTOON FILM WITH VIRTUAL REALITY GLASSES ON ANXIETY
DURING ECHOCARDIOGRAPHY PROCEDURE IN CHILDREN................................................................... 127
Binnur SAĞLAM, Tülay KUZLU AYYILDIZ
HEMŞİRELİK ÖĞRENCİLERİNİN BÜTÜNCÜL TAMAMLAYICI VE ALTERNATİF TIBBA KARŞI
TUTUMLARI İLE SAĞLIK ALGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ.............................................................................128
İlknur Maraşlı
Ebru Erek Kazan
DETERMINATION OF EFFECTIVE ALGORITHM WITH DATA MINING TECHNIQUES IN PREDICTING
HEART DISEASE......................................................................................................................................................142
Aysegul Nart
Prof. Dr. Mehmet Ali Ergun
COVID-19 PANDEMİ DÖNEMİNDE ACİL SERVİSE BAŞVURAN YETİŞKİN BİREYLERDE
PSİKOLOJİK BELİRTİLER ve PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK..........................................................................148
Havva ŞEN
PARKİNSON HASTALIĞI OLAN ERKEK BİREYLERDE SES DEĞERLENDİRMESİ: PRELİMİNER
SONUÇLAR................................................................................................................................................................150
Mümüne Merve PARLAK, Cansu YILDIRIM
POLAND-IRAN RELATIONS AFTER IRANIAN ISLAMIC REVOLUTION IN 1979 ON HEALTH
SECTORS...................................................................................................................................................................152
Shahboz SHOEV
DETECTION OF FOODBORNE PARASITES IN LETTUCE (Lactuca sativa) VEGETABLES SOLD IN
SLECTED PUBLIC MARKETS IN DAVAO CITY................................................................................................153
DENNISE KIRSTEN G. JAYMA, KEEN AUBRILL P. UTIDA, GENELYN T. ENOPIA, ROEL NICKELSON
MILLAN SOLANO
WORLD HEALTH ORGANIZATION POLICY-MAKING MECHANISM: THE CASE OF THE SYRIA.......154
Shahboz SHOEV
RISK FACTORS OF SCHISTOSOMA JAPONICUM TRANSMISSION AND OTHER PARASITIC
ZOONOSES FROM BUBALUS BUBALIS CARABANENSIS IN DAVAO DEL NORTE.............................155
ROEL NICKELSON MILLAN SOLANO
THE COMMON FOREIGN AND SECURITY POLICY OF EUROPEAN UNION HEALTH POLICY: A
HISTORICAL APPROACH......................................................................................................................................156
Shahboz SHOEV
v
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
PREVALENCE OF PARASITIC INFECTION AMONG FOOD VENDORS IN GRAVAHAN, MATINA,
DAVAO CITY............................................................................................................................................................... 157
ROEL NICKELSON MILLAN SOLANO, SHERWIN P. SOLLANO
GENDER INEQUALITY IN HEALTH ISSUES: HPV VIRUSES.......................................................................158
Shahboz SHOEV
HPLC-PDA-MS TO CHARACTERIZE AND IDENTIFY NATURAL MICROALGAL PIGMENTS .............159
Hind ATTAOUI, Rkia BOUHMADI, Khadija ELOUARDY, Mustapha MOUZAKI, Hanane MOUINE AND
Youssef MIR
WOMEN HEALTH PARTICIPATION IN SOCIETY: EXAMPLE OF RUSSIA................................................ 160
Shahboz SHOEV
GLIOBLASTOMA MULTIFORME............................................................................................................................161
Aliyeva TELLİ
THE EFFECTS OF COVID-19 PANDEMIC IN HEALTH INDUSTRY IN SPAIN..........................................163
Vuqar QAHRAMANOV
MEDICATION MANAGEMENT DURING PREGNANCY: ROLE OF THE HEALTH CARE
PROFESSIONALS....................................................................................................................................................164
Afaf BOUQOUFI, Laila LAHLOU, Fatima AIT EL HADJ, Youssef KHABBAL
OTTOMAN / TURKISH HEALTH IMAGE IN KOSOVO: THE EXAMPLE OF HEALTH TEXTBOOKS....166
Ebru JILTA
TOXIC ERYTHEMA OF CHEMOTHERAPY: A CASE REPORT...................................................................... 167
Ait El Hadj Fatima, Bouqoufi afaf, El Alaoui Fatima Zahra, Chakiri Radia, Khabbal Youssef
FAKE FUTURE: INTERNATIONAL EXPERIENCE OF (NON) REGULATION OF DEEPFAKES ON DR.
WHO.............................................................................................................................................................................168
Taleh ABBASLI
ISOLATION OF ESCHERICHIA COLI FROM STREET FOOD (FRIED CHICKEN INTESTINE) AT
RASAY STREET, TORIL DAVAO CITY................................................................................................................. 175
Maria Kristina NAVARRO, Celeste MAPA, Psyne Techie LAGOS, Arjane USMAN
CLIMATE CHANGE IN ANTARCTICA.................................................................................................................. 178
Abdullah Faeq ABDULLAH
AN EXPLORATIVE STUDY TOWARDS WORK-RELATED STRESS AMONG COMMUNITY
PHARMACIST IN DAVAO CITY PHILIPPINES.................................................................................................. 179
Rio Cielo S. SINFUEGO, Ime T. LILANG, Maybel M. PAGUNTALAN
vi
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
ARAB SPRING EFFECTS ON INTERNATIONAL ORGANIZATION: WHO.................................................. 180
Abdullah Faeq ABDULLAH
CONJUNCTIVITIS: EPIDEMIOLOGY, PATHOLOGY, DIAGNOSIS AND TREATMENT STRATEGIES IN
BANGLADESH – A COMPREHENSIVE REVIEW..............................................................................................181
Dr. Syed Mahmood Shahidul ISLAM, Saraf Nawar MOUMITA, Md Mizanur RAHMAN, Ovijet Chandra
KURI, Sree Joy Kumar DEVNATH, Ismat Ara Chowdhury KOLY, Nikolaos SYRMOS, Md. Rezwan Ahmed
MAHEDI, Sadia AFRIN
HUMAN RIGHTS VIOLATIONS COMMITTED BY CHINA AGAINST EAST TURKESTAN.......................188
Abdullah Faeq ABDULLAH
KOSOVO HEALTH POLICIES DURING COVID-19 PROCESS.......................................................................189
Dr. Rida DEMJAHA
RARE DISEASES: A GLOBAL PERSPECTIVE................................................................................................. 190
Rida DEMJAHA
EXAMINING OF CHINA AS A GLOBAL HEALTH ACTOR IN THE PERSPECTIVE OF GLOBALIZATION
THEORY OF “FLAT WORLD” OF THOMAS FRIEDMAN.................................................................................191
John DAVID
THE EFFECTS OF RUSSIA’S ANNEXATION OF CRIMEA ON BLACK SEA GEOPOLITICS.................192
Jamshed ABDULLAEV
USA IMMIGRATION HEALTH POLICIES: EXAMPLE OF MEXICO ..............................................................194
Laura WILLANISKA
US-SOVIET UNION RELATIONS DURING COLD WAR ERA.........................................................................196
Yabana NIKOLAEVNA
HEALTH SECTOR-BUILDING PROCESS IN KYRGYZTAN AFTER INDEPENDENCE............................198
Dr. Khan NAVEED
HOW DO CULTURAL NATIONALISM AND POLITICAL NATIONALISM DIFFER?...................................199
Magda PIOTROW
NATION-BUILDING PROCESS IN TURKMENISTAN AFTER INDEPENDENCE..................................... 200
Mizango VIOLA
THE STALIN ERA USSR CENTRAL ASIA HEALTH POLICIES....................................................................202
Nahimuli OLIVIA
HEALTH LEGITIMACY............................................................................................................................................203
Nakimuli VIVIERNA
vii
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CHINA’S SILK ROAD POLICY IN THE FIRST 10 YEARS AFTER THE COLD WAR...............................204
Emmilly POOLE
THE EFFECT OF THE TAJIKISTAN CIVIL WAR ON THE TAGILI OZBEK RELATIONS ON THE GREAT
CENTRAL ASIAN AXIS..........................................................................................................................................205
Emmilly POOLE
US HEALTH POLICY IN CENTRAL ASIA..........................................................................................................206
Emmilly POOLE
THE REFLECTIONS OF TERRORISM TO THE WORLD AND THE PLACE OF ASALA IN THIS
EQUATION................................................................................................................................................................. 207
Gabriela KIMULIKI
THE TRANSFORMATION OF WORLD HEALTH ORGANIZATION...............................................................208
Gabriela KIMULIKI
FEATURES OF INTERNATIONAL AND REGIONAL INTERACTION OF MONGOLIA..............................210
Nora BOMBARDEJ
VACCINATION AGAINST PERTUSSIS IN PREGNANCY AND OUTSTANDING SCIENTIFIC
QUESTIONS............................................................................................................................................................... 212
Nora BOMBARDEJ
STUDY SHEDS NEW LIGHT ON THE ROLE OF IGA IN FOOD ALLERGIES............................................213
Nora BOMBARDEJ
HISTORICAL EVOLUTION OF ASIA’S SECURITY COMPLEX......................................................................214
Daniel KRZYSZTOF
HUMAN HEALTH RIGHTS ON THE 20 TH CENTURY...................................................................................216
Nora Bombarjed
viii
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
AN ANALYSIS ON GREEN SYNTHESIS AND THE
ANTIBACTERIAL ACTIVITY OF METALLIC-CORE
NANOPARTICLES: THE USE OF GOLD AND SILVER
NANOPARTICLES AGAINST ANIMAL PATHOGENS
Adil Aksoy
Eskil Vocational High School, Laboratory Veterinary Science, Aksaray University, Aksaray, Turkey.
ORCID No: (https://orcid.org/0000-0002-1521-3100)
Abstract
Both the side effects of antibacterial agents and the increase observed in bacterial resistance to these
agents have led to the focus of recent research on finding substitutes for antibacterial. The present study
was aimed at evaluating the antibacterial activity of gold and silver nanoparticles (AuNPs and AgNPs)
against selected animal and human pathogens. The synthesized nanoparticles were characterized by
SEM analysis and tested for antibacterial activity with the broth microdilution method, well diffusion
assay, and minimum bactericidal concentration procedure. The study results demonstrated that both
AuNPs and AgNPs showed antibacterial activity against all of the tested bacteria. Therefore, we suggest
that AgNPs and AuNPs can be used effectively against animal and human pathogens and may contribute
to reducing antibiotic resistance. However, there is need for further research on the in vivo toxicity and
mechanisms of AuNPs and AgNPs. AuNPs and AgNPs showed good antibacterial activity against all
of the tested bacterial strains with diameters ranging between 12-18 mm. The strongest antibacterial
activity of AgNPS (18 mm) was against E. coli. AuNPs displayed good antibacterial activity against
S. aureus and B. bovis with an inhibition zone of 14 mm, and against E. coli, K. pneumoniae, and
B. abortus with an inhibition zone of 13 mm. AgNPs showed strong antibacterial activity against K.
pneumoniae, P. aeruginosa and S. aureus with a growth inhibition zone of 14 mm diameter. The present
study has shown that AgNPs and AuNPs can be ecologically synthesized at low costs and within short
periods by recycling minerals. In this study, the synthesized nanoparticles were characterized by SEM
analysis and their antibacterial activity was confirmed by the broth microdilution method and by a
well diffusion assay. Based on our results, we suggest that AgNPs and AuNPs can be used as effective
antibacterial agents against animal pathogens. However, further studies are required to better understand
the in vivo toxicity and action mechanisms of metallic-core nanoparticles.
Keywords: Animal and human pathogenic microorganisms; antibacterial activity; green synthesis;
silver and gold nanoparticles.
1
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
IŞIK YAYAN DİYOT (LED) IŞIĞINA MARUZ
BIRAKILAN RATLARDA QUERCETİN VE LUTEİN
KOMBİNASYONUNUN G-PROTEİN BAĞLI
RESEPTÖRLER VE BEYİN TÜREVLİ NÖROTROFİK
FAKTÖR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Emre Şahin1*, Füsun Erten2, Kazim Şahin3, Muralidhara Padigaru4
*1
Bingöl Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, ORCID: 0000-0001-7625-1883
Munzur Üniversitesi, Pertek Sakine Genç Meslek Yüksekokulu, ORCID: 0000-0003-1657-7253
2
3
Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, ORCID: 0000-0001-9542-5244
Research and Development, OmniActive Health Technologies Inc., ORCID: 0000-0003-0926-6625
4
ÖZET
Retinanın ana maküler pigmentlerinden biri olan Lutein (L), retinal reaktif oksijen türlerinin üretimini
inhibe ederken, maküler pigment yoğunluğunu artırarak retinal fotoreseptörleri mavi ışığın neden olduğu
hasardan koruyabilir. Ayrıca, quercetin (Q) retinal dokudaki serbest radikalleri temizleyebilir ve antiinflamatuar aktivite sergileyebilir. Bu çalışmada, Q ve L’nin kombine edilerek uygulanmasının yoğun
ışık yayan diyot (LED) aydınlatması koşullarına maruz bırakılan ratların retinasındaki bazı G-protein
bağlı reseptörler ve beyin türevli nörotrofik faktör (BDNF) üzerindeki etkilerini araştırdık. Toplam 35
Wistar Albino rat her biri yedi rattan oluşan rastgele beş gruba ayrıldı: (1) Kontrol, (2) LED, (3) LED+L
(20 mg/kg CA), (4) LED+Q (20 mg/kg CA) ve (5) LED+L+Q. Çalışma 28 gün sürdü ve ratlar 48 saat
yoğun LED ışığına maruz bırakıldı. Yoğun LED ışığına maruz bırakılan ratların rodopsin (Rho), rod
arrestin (Sag), G proteini alt birim alfa transdusin 1 (Gnat1) ve BDNF seviyelerinde istatistiksel olarak
anlamlı bir azalma oldu. L ve Q uygulanması (özellikle bunların kombinasyonu) retina dokularında
Rho, Sag ve Gnat1 aktivitesini önemli ölçüde artırdı (P <0.001). En yüksek BDNF seviyesinin L+Q
grubunda olduğu belirlendi (P < 0.001). Bu sonuçlar, yoğun LED ışığı kaynaklı retinal dejenerasyona
karşı L ve Q’nun birlikte kullanımının ratlarda G-protein bağlı reseptörleri ve BDNF’yi düzenleyerek
retina üzerinde koruyucu etkiler sergilediğini göstermektedir.
Keywords: retina, LED, lutein, antioksidan, BDNF
2
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE EFFECTS OF THE COMBINATION OF QUERCETIN AND LUTEIN
ON THE G PROTEIN-COUPLED RECEPTORS AND BRAIN-DERIVED
NEUROTROPHIC FACTOR IN RATS EXPOSED TO LIGHT-EMITTING
DIODE (LED) LIGHT
ABSTRACT
Lutein (L), one of the main macular pigments of the retina, can protect retinal photoreceptors
from blue light-induced damage by increasing macular pigment density while inhibiting retinal
reactive oxygen species production. In addition, quercetin (Q) can scavenge free radicals and exhibit
anti-inflammatory activity in the retinal tissue. In the present study, we investigated the effects of
the combined administration of Q and L on some G protein-coupled receptors (GPCRs) and brainderived neurotrophic factor (BDNF) in the retina of rats exposed to intense light-emitting diode (LED)
illumination conditions. A total of 35 Wistar Albino rats were randomly divided into four groups of seven
rats each as follow: (1) Control, (2) LED, (3) LED+L (20 mg/kg BW), (4) LED+Q (20 mg/kg BW), and
(5) LED+L+Q. The study lasted 28 days, and rats were exposed to intense LED light for 48 hours. There
was a statistically significant decrease in the rhodopsin (Rho), rod arrestin (Sag), G protein subunit alpha
transducing 1 (Gnat1), and BDNF in the rats exposed to intense LED light. The administration of L and
Q, especially their combination, significantly improved Rho, Sag, and Gnat1 activity in retinal tissues (P
<0.001). The highest levels of BDNF were determined in the L+Q combined group (P < 0.001). These
results suggest that the combined use of L and Q exhibits protective effects on the retina by regulating
G protein-coupled receptors and BDNF against intense LED light-induced retinal degeneration in rats.
Keywords: retina, LED, lutein, antioxidant, BDNF
3
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CERRAHİ BİRİMLERDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN
MESLEKİ BAĞLILIKLARI İLE BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ
BAKIM ALGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ
*Gülşah ENGİN, ** Ayşegül GÜNEŞ
* Uzm. Hem. Arel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
** Dr. Öğr. Üye. Beykent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Hasta bakım uygulamalarının hızlı ve yoğun bir şekilde verilmesini gerektiren cerrahi birimlerde
çalışan hemşirelerin dar sınırlar içerisinde standardize edilmiş bakım uygulamalarının dışında hasta
bireylerin ihtiyaçları, değerleri, düşünceleri, tercihleri ve deneyimleri doğrultusunda planlanan ve
uygulanan bireyselleştirilmiş bakımı uygulamaları gerekir. Bu araştırma, cerrahi birimlerde görev yapan
hemşirelerin mesleki bağlılık düzeyleri ile bireyselleştirilmiş bakım algıları arasındaki ilişkinin ortaya
konması amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür.
Gereç ve Yöntem
Araştırma tanımlayıcı tasarımda planlanmış ve yürütülmüştür. Çalışma verileri, Aralık 2021
– Ocak 2022 tarihleri arasında toplanmış, araştırma evrenini tüm Türkiye’deki cerrahi birim
hemşireleri oluştururken, araştırma örneklemi ilgili tarihler arasında ulaşılabilen 138 cerrahi
hemşireleri ile sınırlandırılmıştır. Araştırmanın verileri; sosyodemografik veri formu, 4 Boyutlu
Mesleki Bağlılık Ölçeği (MBÖ), Bireyselleştirilmiş Bakım Algısı(BBS) A-Hemşire Versiyonu
ölçekleri ile toplanmıştır.
Bulgular
Hemşirelerin “mesleki bağlılık genel” ortalamasının 2,934±0,510 puan ile orta; “duygusal bağlılık”
ortalamasının 3,501±0,913 puan ile yüksek, “normatif bağlılık” ortalamasının 2,725±0,853 puan ile orta,
“birikmiş maliyetler” ortalaması 2,697±0,764 puan ile orta, “alternatiflerin sınırlılığı” ortalamasının
2,757±0,848 puan ile orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Hemşirelerin bireyselleştirilmiş bakım algısı
puanları incelendiğinde ise “bireyselleştirilmiş bakım genel” ortalamasının 4,199±0,618 puan ile yüksek,
“klinik durum” ortalamasının 4,254±0,695 puan ile çok yüksek, “kişisel yaşam durumu” ortalamasının
3,846±0,872 puan ile yüksek, “karar verme kontrolü” ortalamasının 4,370±0,660 puan ile çok yüksek
olduğu görülmektedir. Bunun ile birlikte; hemşirelerin mesleki bağlılık genel puan ve alt boyut puan
ortalamalarının yüksek oluşunun, bireyselleştirilmiş bakım algısı genel puan ortalamasını arttırdığı
ortaya konmuştur (p=0,00).
4
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Sonuç
Cerrahi birimlerde çalışan hemşirelerin mesleki bağlılık düzeyleri bireyselleştirilmiş bakım algıları ile
yakından ilişkilidir. Bu nedenle hemşirelerin mesleki bağlılıklarını arttırmak hem çalışan memnuniyetini
hem bakım kalitesini arttıracaktır.
Anahtar Kelimeler: Cerrahi Birimler, Cerrahi Hemşireliği, Mesleki Bağlılık, Bireyselleştirilmiş
Bakım
THE RELATIONSHIP BETWEEN PROFESSIONAL COMMITMENTS AND
INDIVIDUALIZED CARE PERCEPTIONS OF NURSES WORKING IN
SURGICAL UNITS
Nurses working in surgical units, which require rapid and intensive delivery of patient care practices,
need to implement individualized care that is planned and applied in line with the needs, values, thoughts,
preferences and experiences of patients, apart from standardized care practices within narrow limits.
This research was planned and conducted in order to reveal the relationship between the professional
commitment levels of nurses working in surgical units and their perceptions of individualized care.
Materials and Methods
The research was planned and conducted in descriptive design. The study data were collected between
December 2021 and January 2022, while the study population consisted of surgical unit nurses from all
over Turkey, the research sample was limited to 138 surgical nurses who could be reached between the
relevant dates. The data of the research; sociodemographic data form, 4-Dimensional Occupational
Commitment Scale (MBI), Individualized Care Perception (PIS) A-Nurse Version scales were collected.
Results
Nurses’ “professional commitment general” mean was moderate with a score of 2.934±0.510; It was
determined that the mean of “emotional commitment” was high with 3.501±0.913 points, the mean of
“normative commitment” was moderate with 2.725±0.853 points, the mean of “accumulated costs”
was moderate with 2.697±0.764 points, and the mean of “limitation of alternatives” was moderate with
2.757±0.848 points. . When the individualized care perception scores of the nurses are examined, it
is seen that the “individualized care general” average is high with 4,199±0.618 points, the “clinical
status” average is very high with 4,254±0.695 points, the “personal life status” average is high with
3,846±0.872 points, and the “decision making control” average is high. It is seen that the mean of ” is
very high with 4,370±0.660 points. Along with this; It was revealed that the high mean score of nurses’
professional commitment and sub-dimension scores increased the mean score of individualized care
perception (p=0.00).
Conclusion
Professional commitment levels of nurses working in surgical units are closely related to individualized
care perceptions. Therefore, increasing the professional commitment of nurses will increase both
employee satisfaction and quality of care.
Keywords: Surgical Units, Surgical Nursing, Professional Commitment, Individualized Care
5
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE USE DYNAMIC OF ULTRASOUND IMAGING IN
THE DIAGNOSIS OF MUSCULOSKELETAL SHOULDER
PATHOLOGIES: A MINI-REVIEW
Mehmet SÖNMEZ
Erzurum Technical University, Health Science Faculty, Physiotherapy and Rehabilitation department, Yakutiye/Erzurum
Abstract
Dynamic Ultrasound Imaging is an imaging method that is performed while the patient is actively
moving the relevant region or muscle, when the physician placed ultrasound probe on the area or muscle
that needs to be imaged. The usage of ultrasound imaging technique in diagnosing musculoskeletal
pathologies especially in shoulder problems has risen in the last decade. The basic aim of dynamic
ultrasound imaging technique on shoulder pathologies is the determination of accurate diagnosis. Because
a clear understanding of whether a tear in a muscle on the shoulder is a full thickness or partial thickness
tears will be helpful in determining the correct treatment modality. Dynamic Ultrasound Imaging is
quite successful in the diagnosis of Rotator Cuff Tears especially in Supraspinatus pathologies. The
sensitivity and specificity rates of dynamic ultrasound imaging in shoulder pathologies are quite high.
The sensitivity and specificity rates of dynamic ultrasound imaging are 88% and 89% in comparisons
made with the operational examination, which is accepted as the gold standard for diagnosing shoulder
pathologies. However, several criteria have been identified in studies that are necessary to achieve high
diagnostic accuracy; using the correct frequency and the experience of the radiologist. In the litarture, it
is clear that imaging must be performed using the correct frequency in order to achieve these high rates.
In the studies, a certain range has been determined for the frequency that should be used in order to make
a correct diagnosis. This range is 7.5-11 MHz. Also, it is known that the human factor has an effect in
order to achieve high success in diagnosing shoulder pathologies with Dynamic Ultrasound Imaging.
Studies have shown that the diagnoses made by a radiologist with 300 or more imaging studies are more
reliable. As a result, the application of dynamic ultrasound imaging technique by experienced and expert
people using the correct frequency is a very successful method for diagnosing musculoskeletal shoulder
pathologies.
Keywords: Ultrasound Imaging, Sensitivity, Specificity, Shoulder, Diagnosis
6
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE ASSOCIATION BETWEEN DAILY COMMUTING TO
WORK AND HYPERTENSION
Didem Oguz
Baskent University, Istanbul Hospital, Department of Cardiology, Istanbul, Turkey
ORCID Code:0000-0003-4818-0170
Background
Hypertension is associated with increased cardiovascular risk (1). Health effects of daily commuting
is also important given that the number of people living in urbanized areas has been increasing (2,3).
This study examined the association between commuting to work and hypertension.
Material and method
This study included 162 patients who presented to the cardiology clinic in Istanbul between March
2016 and March 2017. All patients had normal office blood pressure and were habitual commuters.
Patients with diabetes mellitus, known hypertension or taking antihypertensive drugs, hyperlipidemia,
coronary heart disease, hypertrophic cardiomyopathy and other structural heart diseases were excluded.
All patients were divided into two groups as normotensive (group 1) and masked hypertension (group
2). Masked hypertension was defined as an office blood pressure <140/90mmHg and mean ambulatory
blood pressure ≥130/80mmHg. Baseline clinical characteristics were obtained from history, physical
examination and medical records. Blood tests for fasting glucose, LDL and creatinine were drawn at the
time of presentation. Information about commuting, physical exercise and eating habits were collected
by a survey.
Results
Mean age was 44.4±10.1yrs. 43% of the patients were female and 42% of them had masked
hypertension. The ratio of the patients who had >45 min daily commute and waist circumference were
significantly higher in masked hypertension group compared to normotensive group (56% vs 40%
p=0.01; 116.7±11.7cm vs 96.5±10.4cm p=0.03 respectively). Waist circumference and commuting time
were positively correlated with daytime and nighttime blood pressure measurements [daytime systolic
BP r=0.32 p=0.02, nighttime systolic BP r=0.45 p=0.02; daytime systolic BP r=0.47 p=0.03, nighttime
systolic BP r=0.57 p=0.02 respectively].
Conclusion
Commuting time is adversely associated with elevated blood pressure and high waist circumference.
The change in commuting habit may decrease the risk of hypertension thus resulting in less cardiovascular
risk.
7
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
References:
1-Banegas JR, Ruilope LM, de la Sierra A, Vinyoles E, Gorostidi M, de la Cruz JJ, Ruiz-Hurtado G, Segura J,
Rodríguez-Artalejo F, Williams B. Relationship between clinic and ambulatory blood-pressure
measurements and mortality. N Engl J Med. 2018;378:1509–20
2-Hoehner C.M, Barlow C.E, Allen P, Schootman M. Commuting Distance, Cardiorespiratory Fitness, and Metabolic Risk. Am J Prev Med. 2012; 42:571–78.
3-Byambasukh O, Snieder H, Corpeleijn E. Relation Between Leisure Time, Commuting, and Occupational Physical Activity With Blood Pressure in 125 402 Adults: The Lifelines Cohort. J Am Heart Assoc.
2020;9:e014313
Key words: masked hypertension, commuting, waist circumference
Table 1 Baseline demographic and clinical characteristics of the patients
Normotensive
patients(n=94)
Masked hypertension
(n=68)
p
44.5±10.2
45.3±10.4
0.18
Female n (%)
39(41)
30(44)
0.72
BMI (kg/m²)
24.1±4.1
25.9±3.8
0.07
Height (mm)
168.3±7.0
167.4±7.8
0.26
Weight (kg)
76.3±8.9
78.4±13.6
0.09
Waist circumference (cm)
96.5±10.4
116.7±11.7
0.03
Family history of hypertension n(%)
27(29)
18(26)
0.56
Active smoking n(%)
31(33)
25(37)
0.12
At least 2 times a week >30min
physical exercise n(%)
53(56)
38(56)
0.89
>45 min daily commuting to work
n(%)
38(40)
38(56)
0.01
≥2 meal with vegetable consuming
n(%)
58(62)
40(58)
0.45
106.5±10.1
110.8±10.8
0.32
0.9±0.1
0.9±0.1
0.78
Fasting glucose (mg/dL)
74.4±10.2
78.8±9.5
0.08
Daytime systolic BP(mmHg)
123.7±7.5
144.9±11.9
0.01
Daytime diastolic BP(mmHg)
74.5±5.0
88.1±7.9
0.01
Night systolic BP(mmHg)
113.2±9.1
136.7±10.3
0.01
Night diastolic BP(mmHg)
65.7±5.7
78.6±7.8
0.01
Mean systolic BP(mmHg)
118.5±7.4
141.3±9.2
0.01
Mean diastolic BP(mmHg)
70.4±4.5
83.6±5.4
0.01
Age (yr)
LDL (ng/dL)
Creatinin (mg/dL)
BMI:Body mass index, BP:blood pressure
8
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
VESTIBULAR FINDINGS IN PATIENTS WITH
PERSISTENT POSTURAL-PERCEPTUAL DIZZINESS:
CASE SERIES
Gorkem Ertugrul
Hacettepe University, Faculty of Health Sciences, Department of Audiology, Ankara, Turkey.
ORCID Code: 0000-0003-2567-2711
ABSTRACT
Objectives
To examine the clinical features and vestibular findings of patients with Persistent Postural-Perceptual
Dizziness (PPPD) who were referred to the Audiology clinic with complaints of dizziness and imbalance.
Methods
Videonystagmography (VNG), Head Impulse Test (HIT), Video Head Impulse Test (vHIT), Vestibular
Evoked Myogenic Potentials (VEMP), Ocular-Counter Roll (OCR), Dynamic Visual Acuity (DVA)
and Dizzines Handicap Inventory (DHI) were used during the vestibular assessment. Dix-Hallpike ve
Supine Roll maneuvers were performed as positional tests.
Results
The mean age of individuals with PPPD, two women and three men, is 40 ± 7 years. The clinical
findings and complaints of the individuals meet the Barany Society diagnostic criteria, and their
oculomotor evaluations are normal. In 2 patients whose vHIT and VEMP tests were completed,
mean VOR gains were >0.80 in all semicircular canals and otolith functions were within normal
limits. The HIT and OCR tests of 3 patients whose vHIT and VEMP tests could not be completed due
to their anxiety were within normal limits. No positional nystagmus was observed in the positional
diagnostic maneuvers of individuals. Only one individual described minimal positional vertigo on
the right Dix-Hallpike test. In the DVA test performed on 2 patients due to oscillopsia symptoms, the
findings of the patients were within normal limits. According to the DHI scores of the patients were
examined, it was seen that the emotional subtest scores were higher than the physical and functional
component scores.
Conclusion
In addition to objective vestibular tests, subjective vestibular evaluations and gathering a thorough
history through questionnaires are crucial in the differential diagnosis of PPPD.
9
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Keywords: chronic subjective dizziness; functional dizziness; persistent postural-perceptual
dizziness; phobic postural vertigo.
PERSISTENT POSTURAL-PERCEPTUAL DIZZINESS OLAN BIREYLERDE
VESTIBÜLER BULGULARIN İNCELENMESİ: VAKA SERİLERİ
ÖZET
Amaç
Bu çalışmada baş dönmesi ve dengesizlik yakınmaları ile Odyoloji kliniğine yönlendirilen Persistent
Postural-Perceptual Dizziness (PPPD) olan vakaların klinik özelliklerinin ve vestibüler bulgularının
incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem
Vestibüler değerlendirmede videonistagmografi (VNG), Head Impulse Test (HIT), Video Head
Impulse Test (vHIT), Vestibular Evoked Myogenic Potentials (VEMP) testleri, Ocular-Counter Roll
(OCR), Dynamic Visual Acuity (DVA) ve Dizzines Handicap Inventory (DHI) kullanılmıştır. Pozisyonel
testler olarak ise Dix-Hallpike ve Supine Roll manevraları uygulanmıştır.
Bulgular
İkisi kadın üçü erkek olan PPPD olan bireylerin yaş ortalaması 40 ± 7 yıldır. Bireylerin klinik
bulguları ve şikayetleri Barany Society tanı kriterlerini karşılamakta olup, okülomotor değerlendirmeleri
normaldir. vHIT ve VEMP testleri tamamlanabilen 2 hastanın VOR kazanları tüm semisirküler
kanallarda > 0,80 üzerinde ve otolit fonksiyonları normal sınırlardadır. Anksiyeteleri nedeniyle vHIT
veVEMP testleri tamamlanamayan 3 hastanın HIT ve OCR testleri normal sınırlarda elde edilmiştir.
Osilopsi belirtileri nedeniyle 2 hastaya yapılan DVA testinde hastaların bulgular normal sınırlarda elde
edilmiştir. Bireylerin pozsiyonel tanı manevralarında pozsiyonel bir nistagmus görülmemiştir. Sadece
bir birey Dix-Hallpike testinde sağda minimal pozsiyonel vertigo tariflemiştir. Bireylerin DHI skorlarına
bakıldığında ise emosyonel alt test skorlarının fiziksel ve fonksiyonel alt test skorlarına kıyasla daha
yüksek olduğu görülmüştür.
Sonuç
PPPD ayrıcı tanısında, objektif vestibüler testlerin yanı sıra anketler aracılığıyla sübjektif vestibüler
değerlendirilmelerin yapılması ve ayrıntılı hikaye alınması oldukça önemlidir.
Anahtar Kelimeler: kronik subjektif dizziness; fonksiyonel dizziness; persistent postural-perceptual
dizziness; fobik postural vertigo
GİRİŞ
Persistent Postural-Perceptual Dizziness (PPPD), kronik subjektif vertigo, fobik postural vertigo ve
ilgili bozuklukların temel özelliklerini birleştiren yeni tanımlanmış bir tanısal sendromdur (Popkirova
ve diğ, 2018). PPPD, vestibüler hastalıklar arasında BPPV’den sonra en sık karşılaşılan tanıdır. PPPD
prevelansının ülkeden ülkeye değişiklik göstermekle birlikte yaklaşık %2,5- 23 olduğu düşünülmektedir
(Brandt et al, 2015; Stabb et al, 2017). Kadınlarda erkeklerden 2 kat daha fazla görülür. Anksiyete çok
güçlü bir predispozan faktördür.
10
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Bárány Society tarafından PPPD tanı kriterleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir (Stabb et al, 2017):
A. 3 ay veya daha uzun süreli çoğu günlerde baş dönmesi, dengesizlik veya non-spinning vertigo
semptomlarından bir veya daha fazlası mevcuttur.
1. Semptomlar uzun (saatler süren) süreler boyunca devam eder, ancak şiddeti artabilir ve
azalabilir.
2. Semptomların tüm gün boyunca sürekli olarak mevcut olması gerekmez.
B. Kalıcı semptomlar belirli bir provokasyon olmadan ortaya çıkar, ancak üç faktör tarafından
şiddetlenir:
1. Dik Duruş
2. Yön ve pozsiyona bakmaksızın aktif veya pasif hareket
3. Hareketli görsel uyaranlara maruz kalma veya karmaşık görsel paternler
C. Bozukluk, koşullar tarafından hızlandırılır. Baş dönmesi, dengesizlik, veya akut, epizodik dahil
olmak üzere denge sorunlarına, kronik vestibüler sendromlara, diğer nörolojik hastalıklara veya
psikolojik sıkıntılara neden olur.
1. Epizodik veya akut durumlar olduğunda, semptomlar A kriterini karşılar.
Ancak semptomlar önce aralıklı olabilir sonra kalıcı hale dönüşebilir.
2. Kronik bir sendrom olduğunda, semptomlar başlangıçta yavaş gelişebilir ve giderek
kötüleşebilir.
D. Semptomlar önemli sıkıntıya veya işlevsel bozulmaya neden olur.
E. Semptomlar başka bir hastalık veya bozuklukla daha iyi açıklanamaz.
Açıklamalar:
1) PPPD, aşağıdaki birincil semptomlarla kendini gösterir:
Dizziness: Rahatsız veya bozulmuş uzamsal oryantasyon hissi
Unsteadiness: Ayakta dururken dengesiz olma hissi veya yürüme
Internal non-spinning vertigo: Yanlış veya çarpık sallanma hissi, kendi kendine sallanma,
sallanma veya zıplama
External non-spinning vertigo: Çevrede benzer hareket hisleri
2) Semptomlar her 30 günde 15 kereden fazla mevcut olmalıdır. Etkilenen bireylerin çoğu, semptomları
her gün veya neredeyse her gün yaşar. Gün ilerledikçe semptomlar artma eğilimindedir.
3) Semptomların anlık şiddetlenmesi spontan olarak veya hareketle ortaya çıkabilir. Ancak birkaç
saniye süren bu geçici şiddetlenmeler tüm hastalarda görülmez. Anlık alevlenmeler tek başına bu
kriteri karşılamaz.
4) Bozukluk tam olarak geliştikten sonra, tetikleyici koşullara sürekli maruz kalmaya gerek kalmadan
semptomlar devam eder.
5) B kriterini şiddetlendiren üç faktör klinik öyküde fark edilebilir olmalıdır, ancak bunların eşit
derecede olması gerekmez.
Dik duruş, ayakta durmak veya yürümek anlamına gelir.
Aktif hareket, bir kişinin kendi ürettiği hareketleri ifade eder.
11
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Pasif hareket, bir kişinin taşıtlar veya diğer varlıklar tarafından hareket ettirilmesi anlamına
gelir (örneğin, bir araca veya asansöre/asansöre binmek, bir hayvana binmek, kalabalığın içinde
itilip kakılmak)
Görsel uyaranlar, görsel ortamdaki büyük nesneler (örneğin, akan trafik, zemin veya duvar
kaplamalarındaki yoğun desenler, büyük ekranlarda görüntülenen grafikler) veya yakın mesafeden
görüntülenen daha küçük nesneler (örneğin, kitaplar, bilgisayarlar, mobil elektronik cihazlar)
olabilir.
6) En yaygın tetikleyici durumlar, periferik veya merkezi vestibüler bozukluklar (vakaların %2530’u), vestibüler migren atakları (%15-20), belirgin baş dönmesi gösteren panik ataklar veya
anksiyete (her biri %15), beyin sarsıntısı, beyin veya boyun yaralanmaları (%10-15) ve otonomik
bozukluklar (%7)’dır. Diğer problemler (kardiyak, ilaç etkileşimi vb.) %3 etkilidir. Özellikle
semptomlar yavaş yavaş kötüleştiğinde, tanının yeniden değerlendirilmesi gerekir ve doğrulamak
için bir prospektif izleme süresi gerekebilir.
7) PPPD diğer hastalık veya bozukluklarla birlikte bulunabilir. Başka bir aktif hastalığın kanıtı
mutlaka PPPD tanısını dışlamaz. Bunun yerine, hastanın vestibüler semptomlarının tanımlanan
tüm hastalıklara en iyi şekilde atfedilmesini belirlemek için klinik muhakeme yapılmalıdır.
Bu çalışmada baş dönmesi ve dengesizlik yakınmaları ile Odyoloji kliniğine yönlendirilen Persistent
Postural-Perceptual Dizziness (PPPD) olan vakaların klinik özelliklerinin ve vestibüler bulgularının
incelenmesi amaçlanmıştır.
MATERYAL VE METHOD
Bu çalışmada yaş ortalamaları 40 ± 7 olan ve Bárány Society PPPD tanı kriterlerini karşılayan
5 vakanın (2 kadın, 3 erkek) klinik özellikleri ve vestibüler bulguları incelenmiştir. Vestibüler
değerlendirme videonistagmografi (VNG), Head Impulse Test (HIT), Video Head Impulse Test (vHIT),
Vestibular Evoked Myogenic Potentials (VEMP) testleri, Ocular-Counter Roll (OCR), Dynamic Visual
Acuity (DVA) ve Dizzines Handicap Inventory (DHI) ile yapılmıştır. Pozisyonel testler olarak ise DixHallpike ve Supine Roll manevraları uygulanmıştır. Vakaların temel şikayetleri ve klinik özellikleri
Tablo 1’de özetlenmiştir.
Tablo 1. Vakaların temel şikayetleri ve klinik özellikleri
12
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
SONUÇLAR
Tüm vakaların klinik bulguları ve şikayetleri Bárány Society tanı kriterlerini karşılamakta olup,
okülomotor değerlendirmeleri normal sınırlarda elde edilmiştir (Tablo 2). vHIT ve VEMP testleri
tamamlanabilen 2 hastanın VOR kazanları tüm semisirküler kanallarda >0,80 üzerinde ve otolit
fonksiyonları normal sınırlardadır. Anksiyeteleri nedeniyle vHIT veVEMP testleri tamamlanamayan 3
hastanın HIT ve OCR testleri normal sınırlarda elde edilmiştir. Osilopsi belirtileri nedeniyle 2 hastaya
yapılan DVA testinde hastaların bulgular normal sınırlarda elde edilmiştir.
Tablo 2. Vakaların okülomotor değerlendirme sonuçları
Bireylerin pozsiyonel tanı manevralarında pozsiyonel bir nistagmus görülmemiştir. Sadece Vaka5 Dix-Hallpike testinde sağda minimal pozsiyonel vertigo tariflemiştir. Bireylerin DHI skorlarına
bakıldığında ise emosyonel alt test skorlarının fiziksel ve fonksiyonel alt test skorlarına kıyasla daha
yüksek olduğu görülmüştür (Tablo 3).
Tablo 3. Vakaların Dizziness Handicap Inventory puanları
Dört vaka hikayelerinde Psikiyatri bölümünün önerisi doğrultusunda antidepresan ilaç kullandıklarını
belirtmiştir. Vestibüler değerlendirme sonrası Psikiyatri konsültasyonu önerilen Vaka-3’e ise Psikiyatri
bölümü antidepresan tedavisi başlamıştır. Bu vakamız aynı zamanda vestibüler rehabilitasyon (VR) ile
de 2 ay boyunca takip edilmiş ve VR sonrası DHI total skorunun %22’ye düştüğü görülmüştür.
TARTIŞMA
Bu çalışmada PPPD tanısı olan 5 vakanın temel yakınmaları, vestibüler değerlendirme bulguları ve
klinik özellikleri sunulmuştur.
13
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
PPPD tanısında organik bir patoloji olup olmadığını belirlemek amacıyla objektif vestibüler testler
(vHIT, VEMP, Kalorik test) ile vestibüler değerlendirmenin yanı sıra Dizziness Handicap Inventorygibi
self- report Anket ve Ölçekler kullanılabilir. Tanı testleri ve konvansiyonel görüntüleme sonuçları
genellikle negatif çıkarken, hastalar PPPD tanı kriterleriyle eşleşen karakteristik yakınmalara sahiptir
(Popkirova ve diğ, 2018).
PPPD tedavisinde, psikiyatri konsültasyonu sonrası medikal tedavi, psikoterapinin yanı sıra hastalarda
anksiyetenin azaltılması amacıyla vestibüler rehabilitasyon da planlanabilir. PPPD tedavisinde, vestibüler
rehabilitasyonun ve bilişsel davranış terapi (BDT) benzer etkilere sahip olduğu ifade edilmektedir
(Popkirovb ve diğ, 2018). PPPD ve ilgili bozukluklarda, BDT ile birleştirilmiş ve muhtemelen ilaçlarla
desteklenen vestibüler rehabilitasyon, hastaların postural dengesizliğinin azaltılmasında, vestibüler
sistemleri yeniden kalibre etmesine ve günlük yaşamda hastanın bağımsızlığını yeniden kazanmasına
yardımcı olabilir (Popkirovb ve diğ, 2018).
Ek olarak, psikojenik dizziness ve uyku kalitesi arasında güçlü bir ilişki bulunduğu belirtilmektedir.
(Kim ve diğ, 2018). Bu nedenle PPPD olan hastaların anamnezinde uyku düzenlerinin de sorgulanması
tedavi yaklaşımında oldukça önemlidir.
SONUÇ
PPPD ayrıcı tanısında, objektif vestibüler testlerin yanı sıra anketler aracılığıyla sübjektif vestibüler
değerlendirilmelerin yapılması ve ayrıntılı hikâye alınması oldukça önemlidir. Objektif vesitibüler
değerlendirmeleri normal sınırlarda olan ancak subjektif vestibüler değerlendirmede emosyonel
puanı yüksek olan PPPD’li hastalara Psikiyatri konsültasyonu önerilmelidir. Ek olarak, vestibüler
rehabilitasyon da tedavi sürecinde PPPD olan hastalarda anksiyete seviyelerinin azaltılması amacıyla
yarar sağlayabilir.
KAYNAKLAR
Brandt, T., Huppert, D., Strupp, M., & Dieterich, M. (2015). Functional dizziness: diagnostic keys and differential
diagnosis. Journal of neurology, 262(8), 1977-1980.
kumar Yadav, P., & KC, MK 2021. A Study of Predisposing Factors of Persistent Postural Perceptual Dizziness
(PPPD) in Eastern Indian Population. International Journal Of Medical Science And Clinical Research
Studies, 1(9), 263-266.
Hüfner, K, Sperner-Unterweger B 2019. ‘Persistent-postural Perceptual Dizziness (PPPD)–Yes, It Is a Psychosomatic Condition!’ 1 Jan. 1 – 3.
Ödman M, Maire R 2008. Chronic subjective dizziness. Acta oto-laryngologica, 128(10), 1085-1088.
Popkirov Sa, Staab JP, Stone J 2018. Persistent postural-perceptual dizziness (PPPD): a common, characteristic and
treatable cause of chronic dizziness. Practical neurology, 18(1), 5-13.
Popkirov Sb, Stone J, & Holle-Lee D 2018. Treatment of persistent postural-perceptual dizziness (PPPD) and related disorders. Current treatment options in neurology, 20(12), 1-11.
Staab JP, Eckhardt-Henn A, Horii A, Jacob R, Strupp M, Brandt T, Bronstein A 2017. Diagnostic criteria for persistent postural-perceptual dizziness (PPPD): Consensus document of the committee for the Classification
of Vestibular Disorders of the Bárány Society. Journal of Vestibular Research, 27(4), 191-208.
Beidel, D. C., & Horak, F. B. (2001). Behavior therapy for vestibular rehabilitation. Journal of anxiety disorders, 15(1-2), 121-130.
14
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
TURKISH VALIDITY AND RELIABILITY STUDY OF THE
TRUST IN THE HEALTH CARE TEAM SCALE
Emel FİLİZ1
1
Health Sciences İnstitute, Selcuk University Faculty of Health Sciences, Healtcare Management, Konya, Turkey. https://
orcid.org/0000-0003-1040-7843
Handan ERTAŞ2
2
Health Sciences İnstitute, Selcuk University Faculty of Health Sciences, Healtcare Management, Konya, Turkey. https://
orcid.org/0000-0003-1794-0296
Seda Nur ÜNAL3
3
Health Sciences İnstitute, Selcuk University Faculty of Health Sciences, Healtcare Management, Konya, Turkey. https://
orcid.org/0000-0002-0526-1651
Şeyma KAHVECI4
Health Sciences İnstitute, Karatay University Vocational School of Health Services, Konya, Turkey. https://orcid.org/00000003-1264-595X
4
Purpose
It is essential to better understand what constitutes patients’ trust in health care providers, and to take
proper measures based on the outcomes. Since no valid and reliable studies have been found to measure
individuals’ level of trust in health care professionals and factors affecting the formation of trust, the
current study is considered important in terms of filling a significant gap in the literature. In this study, it
was aimed to perform Turkish validity and reliability of the Trust in Health Care Team Scale, developed
by Richmond et al. (2022) , and to contribute to the literature through suggesting a valid, reliable and
easy to use measure instrument for researchers. Method: This study was carried out via online platforms
with individuals aged over 18, and can read and write in Turkish between March and May 2022 in Konya
province. Within the scope of the research, the convenience sampling method was used, and 1014 people
were reached. Personal information form , and the “Trust in the Health Care Team Scale” were used to
collect the data. The scale consists of 29 items and 7 subscales. The data were analyzed using package
programs of SPSS 26.0 and AMOS 24.0. In the study, language validity, content validity, and construct
validity were conducted regarding the scale validity. Results: When the KMO (0.965) and Bartlett’s
sphericity test values (χ2(300) =28978.409; p<0.01) were examined according to the EFA results of the
Trust in the Health Care Team Scale, the data were found to be suitable for analysis. It was seen that
the items “people working in health services can conduct experiments (scientific research) on patients
without their knowledge”, and “people working in health services respect patients’ confidentiality” were
in different subscales, and were removed from the analysis, respectively. As a result of the analysis
conducted with 27 items, the items “people working in health services keep medical records confidential”
and “people working in health services use secure systems to store medical records” were found to
15
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
be overlapping. Both items were excluded from the analysis since “Privacy” subscale would not be
available in case of excluding either of the items. The final version of the scale consists of 6 subscales
and 25 items. As a result of the construct validity, it was found that the fit indices of the scale were
at an acceptable level (X2/df=2.215; GFI=0.998; AGFI=0.997; NFI=0.998; RFI=0.997; RMR=0.043;
SRMR=0.029). As a result of the reliability analysis, the Cronbach’s alpha value was 0.975. Conclusion:
The results indicated that the Trust in the Health Care Team Scale has an adequate level of validity and
reliability in Turkish culture to measure the level of trust in the health care team.
Descriptors: Health Professional-Patient Relationship; Trust; Health Communication; Validation
Studies
16
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CERRAHİ ALETLERİN STERİLİZASYONUNDA
KULLANILAN YÖNTEMLER
Nuriza Zamirbekova
Sağlık Bilimler Enstitüsü, Veteriner Fakültesi, Cerrahi Anabilim Dalı, Konya, Türkiye.
ORCID Code: 0000-0003-4465-5511
ÖZET
Günümüzde cerrahi enfeksiyonlara karşı mücadele çok önemli bir kavram haline gelmiştir. Bu
sayede sterilizasyon kavramı da büyük önem arz eder. Sterilizasyon işlemi tıp ve veteriner klinik ve
hastanelerinde ameliyat sonrası dönemin seyrini zorlaştıran enfeksiyonların yayılmasını, bulaşmasını
önlemek için büyük önem taşımaktadır. Hastane enfeksiyonların etkenleri hastane florasında yer alan
dirençli mikroorganizmalardır. Bunların arasındaki en önemli örnekler, metisilin-dirençli Staphylococcus
aureus, E. coli, Pseudomonas spp.’ler, enterokoklar, çoklu dirençli gram-negatif basiller olarak verilebilir.
Bu etkenlerin sebep olduğu enfeksiyonların tedavisi zordur, geniş spektrumlu ve pahalı antibiyotiklerle
uzun süreli tedavi gerektirir. Hastanın hastanede yatış süresinin uzamasına ve maliyette artışa neden
olur.
Hastanelerde kullanılan operasyon ve pansuman materyalerinin üzerindeki tüm patojen ve nonpatojen
mikroorganizmaların yok edilmesi için sterilizasyon şarttır. Cerrahi aletlerin ve başka ekipmanların
sterilizasyonu için kimyasal (kimyasal çözeltiler veya gazlar) ve fiziksel (buhar, sıcak hava vb.)
yöntemler kullanılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Sterilizasyon, cerrahi aletler, sterilizasyon yöntemleri.
METHODS USED IN STERILIZATION OF SURGICAL INSTRUMENTS
ABSTRACT
Today, the fight against surgical infections has become a very important concept. In this way, the
concept of sterilization is also of great importance. The sterilization process is of great importance
in medicine and veterinary clinics and hospitals to prevent the spread and transmission of infections
that complicate the course of the postoperative period. Causes of hospital infections are resistant
microorganisms in the hospital flora. The most important examples among these are methicillin-resistant
Staphylococcus aureus, E. coli, Pseudomonas spp., enterococci, multi-resistant gram-negative bacilli.
Infections caused by these agents are difficult to treat and require long-term treatment with broadspectrum and expensive antibiotics. It increases the length of hospital stay of the patient and increases
the cost.
Sterilization is essential for the destruction of all pathogenic and nonpathogenic microorganisms
on the operation and dressing materials used in hospitals. Chemical (chemical solutions or gases)
17
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
and physical (steam, hot air, etc.) methods are used for sterilization of surgical instruments and other
equipment.
Keywords: Sterilization, surgical instruments, sterilization methods.
GİRİŞ
Tıbbi cihazlar, hasta teması yoluyla kritik bakım, teşhis ve tedavi uygulamaları için kullanılmaktadır.
Sterilizasyon kurallarına uyulmadığı takdirde bu uygulamar sonucu hastane enfeksiyonu olarak bilienen
bir takım hastalıkların bulaşmasına sebep olmaktadır. Hastane enfeksiyonların etkenleri hastane
florasında yer alan dirençli mikroorganizmalardır. Bunların arasındaki en önemli örnekler, metisilindirençli Staphylococcus aureus, E. coli, Pseudomonas spp.’ler, enterokoklar, çoklu dirençli gramnegatif basiller olarak verilebilir. Bu tür hastane kaynaklı enfeksiyonlar, Dünya Sağlık Örgütüne göre
hastaneye yatıştan 48 saat sonra gelişmektedir (McEvoy ve Rowan 2019). Ayrıca bu enfeksiyonların
hasta sağlığını, esenliğini ve yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Hastanede edinilen enfeksiyonlar,
hayatı tehdit eden çoklu organ yetmezliği ve sepsise yol açabilmektedir (Dugani ve ark. 2017; Masterson
ve ark. 2019). Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl yaklaşık 750.000 sepsis vakası tespit edilmektedir.
Bunun sağlık hizmetlerine maliyeti 20 milyar dolardır (Guirgis ve ark. 2017). Sonuç olarak sterilizasyon
sürecinde uygulama sorunları ve bilgi eksikliği ciddi enfeksiyonlara veya sağlığı tehdit eden yan etkilere
neden olabilmektedir. Bu sebeple konu ile ilgili personel eğitiminin sürekliliği elzemdir.
Bu derlemede sterilizasyon yöntemlerinin önemi, kullanılabilirliği, avantaj ve dezavantajları,
sterilizasyon yöntemlerinin sterilize edilecek malzemeye göre seçilmesi ve takip edilmesi ile ilgili bilgi
verilmiştir.
Cerrahi Asepsi İlkeleri
Asepsi; operasyon süresince operasyon yaralarının enfeksiyonuna engel olmak için bu yaralara
bulaşabilecek mikropları ısı veya kimyasal yolla öldürmek veya mekaniksel olarak uzaklaştırmaktır.
Operasyonun başarısı kullanılan aletler, pansuman malzemeleri, operatörün elleri ve operasyon
bölgesinin mikropsuz hale getirilmesine bağlıdır (Aslanbey 1981).
Operasyon sırasında derinin bütünlüğü bozulduğu için mikroorganizmalar derin dokulara erişirler.
Genelde yaraları kontamine eden bakteriler hastanın endojen florasından, operasyon odasından,
personelden ve çevreden kaynaklanır. Kontaminasyonların önüne geçmek için asepsi kurallarına uymak
şarttır. Bu kuralların herhangi birisine özen gösterilmediği zaman hastanın enfeksiyon veya hastalıklara
karşı riskini artırmış oluruz.
Sterilizasyon
Operasyon ve pansuman materyalinin üzerindeki tüm patojen ve nonpatojen mikroorganizmaların
yok edilmesidir. Genellikle sterilizasyona tabi tutulan nesneler (katater, iğne, aletler, örtüler) operasyon
alanına ve yaraya temas eden aletleri içerir. Sterilizasyon sadece cansız nesnelere uygulanır. Bu işlem
ile bakteriler, virüsler, mantarlar elimine edilir. Sterilize edilen malzemede hiçbir canlı mikroorganizma
kalmamalıdır (Fossum 2002).
Sterilizasyon Yöntemleri
Sterilizasyon yöntemleri kimyasal (kimyasal çözeltiler veya gazlar) ve fiziksel (buhar, sıcak hava
vb.) olmak üzere ikiye ayrılır.
Fiziksel sterilizasyon
Bazı kimyasal maddelerle istenilen düzeyde sterilizasyon sağlanabilmesine karşın fiziksel olarak
yapılan sterilizasyon daha çok öngörülür. Medikal ve şirurjikal materyallerin fiziksel sterilizasyonunda
18
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
termal enerji, filtrasyon enerjisi ve radyasyon enerjisi olmak üzere başlıca üç çeşit enerji kullanılır.
Veteriner hekimliği uygulamalarında çoğunlukla termal enerjiden yararlanılırken endüstriyel ürünlerin
sterilizasyonunda radyasyon ve filtrasyon enerjisi kullanılır. Fiziksel sterilizasyonda aşağıdaki yöntemler
kullanılır (Samsar ve Akın, 2003).
Sıcak hava (kuru ısı) ile sterilizasyon
Bu amaçla pastör fırını adı verilen kuru sıcak hava sterilizasyon cihazı kullanılır. Mikroorganizmaların
ölümü hücre proteinlerinin koagüle olma süreci içinde oksidasyon yolu ile yavaş yavaş gerçekleşir.
Kuru sıcak ısı ile cam ve metalden yapılmış malzemeler, porselen eşya, toz halindeki maddeler, yağ ve
buna benzer yüksek ısıda bozulmayacak maddeler steril edilir. Genellikle 160ºC için 120 dakika, 170ºC
için 60 dakika, 180ºC için 30 dakikalık sterilizasyon süresi gereklidir (Lewis ve McIndoe, 2004).
Aletler sterilizasyon kabininin raflarına yerleştirilir ve önce kapısı aralık olarak 80 °C’de 30 dakika
kurutulur. Sterilizasyon 1 saat 170 °C sıcaklıkta kapısı kapalı olarak gerçekleştirilir. Daha sonra
sterilizasyon kabini 60-70 °C’ye soğuduğunda kapı hafifçe açılır ve son soğutma sırasında steril aletlerin
bulunduğu hazne boşaltılır. Paketlenmiş malzemelerin paketleri açılmadığı sürece, sterilliği uzun süre
devam eder.
Basınçlı buhar ile (otoklavda) sterilizasyon
Basınçlı buhar ile sterilizasyon yöntemi polikliniklerde en çok tercih edilen yöntemdir (Fossum
2002).
Otoklav denilen cihaz kullanılarak yapılır. Normal atmosferik basınçta (760 mmHg), kaynama
sıcaklığı 100°C’dir. Ancak, endosporları öldürmek için sıcaklığın 100°C’yi geçmesi gerekir. Bunun
üstesinden gelmek için, basıncı yapay olarak artırarak kaynama noktası yükseltilmelidir. Otoklavın
prensibi budur. Basıncı artırarak, otoklav 100 ℃ veya daha yüksek (121℃) bir kaynama noktasına
ulaşır ve endosporları öldürür. Geobacillus stearothermophilus, sterilizasyonun başarılı bir şekilde
gerçekleşip gerçekleşmediğini doğrulamak için bir gösterge olarak kullanılır (Donk 1920). Sterilizasyon
minimum 120 oC’de, 2 atmosfer basınç altında, içerisine konan malzemenin büyüklüğüne bağlı olarak
15-45 dakika uygulanır. Prionların varlığından şüphe edilen durumlar için ısı derecesi 134 oC’de 18
dakika veya 132 oC’de 1 saat sterilizasyon uygulanır.
Otoklavda sterilizasyon yapılırken operasyon örtü ve önlükleri, sargı bezi, pamuk vb. trommel içine
katlanarak yerleştirilir. Otoklav esas olarak cam, cerrahi aletler ve atıkların ön arıtımı için kullanılır
(Wallace 2016). Otoklav’lar yağlı eriyik, toz halindeki ilaçlar ve vazelin gibi maddelerin sterilizasyonunda
uygun araçlar değildir (Samsar ve Akın, 2003).
Tindalizasyon
Tindalizasyon işlemi benmari denilen sterilizasyon aleti içerisinde yapılır. Steril edilecek malzeme
üç gün boyunca 56-100 oC’de 30-60 dakika tutularak sterilize edilir. Her tindalizasyon işleminden sonra
1 gece veya 12 saat oda ısısında bekletilir. Bu bekleme sırasında ortamda bulunan sporlu bakteriler
açılarak, vejetatif hale geçerler. İlk günkü işlemde ortamdaki sporsuz bakteriler ölürler. İkinci günkü
işlemde açılan sporlu bakterilerin vejetatif şekilleri ölürler. Üçüncü günkü işlemde ise ortamda kalmış
olan sporlardan oluşabilen vejetatif bakteriler ölürler (Gürgün ve Halkman, 1990).
Radyasyon ile sterilizasyon
Isı ve kimyasala karşı duyarlı olan bazı materyaller radyasyon ile sterilize edilebilir. Radyasyon
organizmada ionizasyon oluşturarak öldürücü etki yapar. Gamma, X ve ultraviyole ışını radyasyonun
en yaygın formudur. Sıcaklığa duyarlılıkları nedeni ile çoğu ilaç radyasyon ile sterilize edilir. Bunun
19
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
dışında sıcaklığa aşırı duyarlı doku greftleri gibi operasyon materyalleri gamma ışını ile sterilize edilir.
Ultraviyole ise havadaki mikroorganizmaların yıkımlanması için kullanır (Samsar ve Akın, 2003).
Radyasyonun mikroorganizmalar üzerine direkt ve indirekt olmak üzere 2 tip etkisi vardır. İlki direkt
olarak DNA hasarı, diğeri ise ortamda meydana gelen ikincil reaksiyonlarla serbest radikal oluşumu ve
bu radikallerin mikroorganizmaların inaktivasyonuna neden olmasıdır.
Son zamanlarda mikroorganizmaların gama radyasyonuna karşı direnci araştırılmıştır. Araştırmalara
göre radyasyona karşı dirienci mikroorganizmaların DNA onarım enzimlerinin aktivitelerinden ve tek
zincir kırıklarını tamir edebilmelerine bağlı olduğu tespit edilmiştir (Broomfield ve ark. 2001).
Bu yetkinliğe sahip olmayan suşlar, diğerlerinden çok daha fazla radyosensitiftir (Pavlopoulou ve ark.
201). Virüsler radyasyona bakteri sporlarından daha dayanıklıdır. Parazitler ve helmintler, bakterilerden
daha radyo dirençlidir: ortadan kaldırılmaları için yüksek dozlarda radyasyon (4-6kGy) kullanılmalıdır.
Tek sarmallı DNA virüsleri, çift sarmallı olanlara kıyasla daha yüksek radyasyon duyarlılığına sahiptir.
Gram-pozitif bakterilerin radyasyon direncinin Gram-negatiflere göre daha yüksektir (Halls 1992).
Doku allogreftlerinin işlenmesi, korunması ve saklanması her zaman katı aseptik koşullar altında
gerçekleştirilmesine rağmen, kontaminasyona neden olan mikroorganizmaların olası varlığı, gamma
ışınlaması ile terminal/sekonder sterilizasyonun gerekliliğini göstermektedir (Grieb ve ark. 2005).
Bununla birlikte, önemli ve giderek artan kanıtlar gama ışınlarıyla sterilizasyonun kemik, tendon, trakea,
deri ve amniyon doku greftlerinin morfolojik ve fonksiyonel özelliklerinde değişikliklere yol açtığını
göstermektedir. Kemik allogreftleri ışınlandığında, kollajen lifleri gibi yapısal bileşenleri parçalanır, bu
da nihai mukavemet, tokluk ve çatlak oluşmasına karşı direncin önemli ölçüde azalmasına yol açmaktadır
(Triantafyllou ve ark. 2000). Gama ışınlarının bu zararlı etkileri doza bağımlıdır. 25 kGy’lik standart
doz, kemik gücünü %20-30 oranında azaltmaktadır (Currey ve ark. 1997). Işınlama dozundaki her 5
kGy’lik artış, gücün ek %25 azalmasıyla sonuçlanmaktadır. Özellikle, ışınlanmış kemik greftlerinin
kırılma oranı %70 olarak tespit edilmiş (Godette ve ark. 1996), bu da gamma ışınlarının sterilize edilmiş
allogreftlerin kemik sertliğini önemli ölçüde azalttığı gerçeğini desteklemektedir.
Tıbbi cihazların, allogreftlerin ve gıda numunelerinin standart sterilizasyonlarında kullanılan gamma
radyasyon tekniği; sterilize edilen maddelerde yapısal değişikliklere neden olmaktadır. Bu değişiklikler,
ışınlanmış ürünlerin klinik kullanımını olumsuz etkileme potansiyeline sahiptir. Gama radyasyonunun
serbest hidroksil radikalleri ve diğer radyotoksinler ürettiği de gösterilmiştir. Bu, potansiyel olarak
kansere neden olabilecek hem toksijenik hem de mutajenik etki olarak kabul edilmektedir (Harrell ve
ark. 2018).
Filtrasyon ile sterilizasyon
Partiküllü materyallerin, sıvı ve gazdan ayırt edilebilmesine filtrasyon denir. Filtrenin tipine göre
mikroorganizma ve diğer materyallerin ayırt edilmesi farklılık gösterir. Perde şeklindeki filtreler
kendisinden büyük partikülleri alıkoyar. İlaçlar genellikle bu yolla sterilize edilirler (Samsar ve Akın,
2003).
Havayı sterilize etmek için özel ekipmanlar mevcuttur. Bu ekipmanların içine mikroorganizma
tutucu olarak özel imal edilmiş kartuş şeklinde filtreler konulabileceği gibi pamuk veya cam yünü de
yerleştirilebilir. Bu şekilde operasyon odaları da sterilize edilebilir (Gürgün ve Halkman, 1990).
Kimyasal Sterilizasyon
Kimyasal sterilizasyon, gaz veya likid halindeki maddelerin kullanılması anlamına gelir. Nemli veya
kuru sıcaklıktan etkilenen materyaller için geliştirilmiştir. Kimyasal sterilizasyonda en çok kullanılan
maddeler aşağıda sıralanmıştır (Samsar ve Akın 2003).
20
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Etilen oksit, Formaldehid ile sterilizasyon, Betapropiolakton, Parasetik asit, Klorin dioksit (CLO2),
Hidrojen peroksit (H2O) gaz plazma, Ozon (O3), Hidrojen peroksit+ozon (H2O2+O3)
Etilen oksit ile sterilizasyon
Etilen oksit patlayıcı özelliği olan, havadan biraz daha ağır, yanıcı, kokusuz, toksik gazdır. Etilen
oksit karbondioksit ve freon ile karıştırıldığında istenmeyen bu özellikleri ortadan kalkar. Etilen oksit
mikroorganizmaların deoksiribonukleik asidini (DNA) alkilasyon sırasında değişime uğratarak öldürür.
Yüksek derecedeki ısıya ve basınçlı sterilizasyona duyarlı malzemeler (endoskoplar, plastikler, kablolar) etilen
oksit ile güvenle sterilize edilebilir. Etilen oksit gazı kolayca penetre olduğu için, steril malzemeler üzerindeki
gaz artıklarını uzaklaştırmak amacı ile, sterilizasyon sonunda havalandırmaya ihtiyaç vardır. Havalandırma
süresi minimum 7 gündür, eğer aeratörlerle havalandırılacaksa 12-18 saat yeterlidir (Fossum 2002).
Etilen oksidin sterilize özelliği; gaz konsantrasyonu, gazın yayılma süresi, sıcaklık ve nem olmak
üzere 4 faktöre bağlıdır. Etilen oksit 450-1500 mg/L konsantrasyonunda etkilidir. Konsantrasyonun iki
kat arttırılması sterilizasyon süresini yaklaşık olarak yarıya azaltır. Etilen oksit sterilizatörleri 21-60 °C
da çalışırlar. Her 10 derecelik sıcaklık artışında etilen oksit aktivitesi iki kat artar. Gaz yayılım süresi 48
dakikadan birkaç saate kadar değişir. Oda sıcaklığında sterilizasyon yapıldığında 12 saatlik gaz yayılım
süresi uygun görülür. Oda sıcaklığı 55°C’ ye ulaştığında ekspojur süresi 4 saate iner. Genel olarak daha
güvenilir bir sterilizasyon için süre uzun tutulur.
Etilen oksit sterilizasyonu için optimum nem % 40’dır. Kurumuş bakteri ve sporların nemlendirme
süresi önemlidir. Gazın bohça ve steril edilecek aletlere penetre olması için 30-60 dakikalık süre yeterlidir.
Etilen oksit sterilizasyonu için muslin veya kağıt ile paketleme yöntemleri tercih edilmez. Bu amaçla
üretilen yeni şeffaf plastikler, steril objelerin gözlenmesine uygun oldukları için daha çok kullanılır.
Etilen oksit sterilizasyonunda çok az oranda gaz penetrasyonuna izin veren naylon materyal çok tercih
edilmez. Pamuk sargılarla sarılan paketlerin güvenli korunma süresi 15-30 gün, kağıt ile sarılanlarda
30-60 gün, plastik ile sarılıp ağzı bantla kapatılanlarda 90-100 gün ve plastik ile sarılıp ağzı sıcaklık ile
kapatılanlarda da bir yıldır (Samsar ve Akın, 2003).
Toksisite: Etilen oksit’in çevre güvenliği tehlikesi fazla ve çok sayıdadır. Ekipman kullanımı için
üreticinin kuralları, hasta ya da hastahane personeline getirilecek tehlikelerden korumak amaçlı dikkatli
bir şekilde takip edilmelidir. Etilen oksit’in vezikan özelliği vardır. Eğer yanlışlıkla dolaşım sistemine
ulaşır ise, bulantı, kusma, baş ağrısı, halsizlik, üst ve alt solunum yollarında irritasyon ve kırmızı kan
hücrelerinin yıkımına neden olur. Kategori 1 kanserojen maddedir ve aynı zamanda doğum anomalilerine
de neden olur (Fossum 2002).
Formaldehit ile sterilizasyon
Saf formaldehit, 19 °C’de kaynayan, renksiz, yanıcı, zehirli ve suda yüksek oranda çözülebilen bir
gazdır (Zenciroğlu 2008). Bu madde oda ısısında gaz formaldehide dönüşür. Formaldehit medical ve
şirurjikal ekipman ve diğer materyallerin sterilizasyonunda kullanılabilir. Uygun koşullarda vejetatif
bakteriler 1-2 saat içerisinde bu kimyasal madde ile öldürülebilir, ancak sporların öldürülebilmesi
için 12 saatlik bir süre gereklidir (Samsar ve Akın 2003). Formaldehit sterilizasyonu için sıcaklık 5080 °C, nem % 50-80 olmalıdır. Yüksek sıcaklığa hassas malzemeler için tercih edilir. Malzemelerin
sterilizasyon sonrası havalandırmasına ihtiyaç yoktur. Toksik, karsinojen olması ve sıvıların sterilize
edilememesi dezavntajlarıdır (Zenciroğlu2008).
Betaprioplaktan
Hastahane odaları ve hayvan barınaklarının sterilizasyonunda kullanılır. Sporlara karşı etkilidir. Bu
kimyasal madde etilen oksit ve formaldehitten daha hızlı etki gösterir. Betaprioplaktan’ın dezavantajı
boyalı veya plastik yüzeylere zarar vermesidir. Yüksek derecede toksik ve karsinojendir (Rao 2008).
21
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Perasetik asit (CH3COOOH) ile sterilizasyon
Perasetik asit; asetik asit, hidrojen peroksit ve suyun eşit miktarda karışımıdır. Perasetik asit,
Greespan ve MacKeller tarafından 1951 yılında bakterisidal etkili olduğu bildirilmiş, keskin bir kokuya
sahip berrak bir sıvıdır. Bu sıvı genellikle stabil olmayan bir yapıdadır. Oksijen ile etkileşerek asetik asit,
hidrojen peroksit ve su gibi ürünlere parçalanır. Çevreye zararlı metabolitlere parçalanmaz. Ticari olarak
%35-40’lık solüsyonlar halinde bulunur.
Perasetik asit, endoskopik tüp üzerindeki yüzey kirleticilerini (öncelikle protein) giderir. Tıbbi ve
cerrahi aletlerin (örn. endoskoplar, artroskoplar) kimyasal olarak sterilize etmek için perasetik asit kullanan
otomatik bir makine 1988’de piyasaya sürülmüştür. %35 perasetik asit tek dozluk bir kapta sağlanır. Kap,
kullanım anında, kapağı kapatmadan ve döngüyü başlatmadan hemen önce delinir. Konsantre perasetik
asit, yaklaşık 50°C sıcaklıkta filtrelenmiş su (0.2 mm) ile %0.2’ye seyreltilir. Seyreltilmiş perasetik
asit, makinenin odası içinde dolaştırılır ve dış yüzeyleri, lümenleri ve aksesuarları dekontamine ederek
12 dakika boyunca endoskopun kanallarından pompalanır. En fazla üç sert endoskopun veya bir esnek
endoskopun işlenmesine izin vermek için değiştirilebilir tablalar mevcuttur. Perasetik asit kanalizasyon
yoluyla atılır ve alet dört kez filtrelenmiş su ile durulanır. Perasetik asit <100 ppm’de gram pozitif ve
gram negatif bakterileri, mantarları ve mayaları <5 dakika içinde etkisiz hale getirmektedir. Organik
madde varlığında 200-500 ppm gereklidir. Virüsler için dozaj aralığı geniştir (12-2250 ppm), poliovirüs
maya ekstraktında 15 dakikada 1500 ila 2250 ppm ile inaktive edilir. Süspansiyondaki bakteriyel sporlar,
500 ila 10.000 ppm (%0,05 ila %1) ile 15 saniye ila 30 dakika içinde inaktive edilmektedir (DHQP 2008,
https://www.cdc.gov/infectioncontrol/guidelines/disinfection/sterilization/peracetic-acid.html).
Perasetik asit gazı çeşitli polimer ve metaller üzerinde, özellikle poliüretan, aliminyum ve bakır
üzerinde korozif etkilidir. Düşük konsantrasyonlarda bile toksiktir, solunum yolu problemlerine, ciltte
irritasyona ve kabarıklara neden olur. Bu nedenle kritik malzemelerinn işlem sonrasında havalandırılması
gerekir (Günaydın 2011).
Klorindioksit (CLO2)
Ilk olarak 1811 yılında Sir Humphry Davey tarafından sentezlenmiş, mikrobisidal ve sporosidal
etkili, 11 °C’nin üzerinde gaz fazına geçen bir kimyasaldır. Klorindioksit sterilizasyon için sıvı veya
gaz halinde kullanılabilir. Klorindioksit sıvı formları kimyasal sterilizasyonda gluteraldehid’e alternatif
olarak düşünülmüştür. Bu solusyonlarda % 1’lik CLO bulunmaktadır. Bu tip solusyonlar fiber optik
endoskopların sterilizasyonunda kullanılmaya başlanmıştır.
Klorin dioksit 11 °C’nin üzerinde gaz formuna geçmesi nedeni ile ticari olarak henüz çok yaygın
olmasa da gaz formunda bir sterilizasyon yöntemi olarak tanımlanmıştır. Sterilizatörler 25-30 °C
arasında oda sıcaklığında çalışmakta olup, sterilizasyon % 70-80 nemde ve 10mg/L konsantrasyonda, 90
dakikada gerçekleşmektedir. Steril edilen materyal içerisinde kimyasal olarak artık bırakmaz ve kullanım
konsantrasyonlarında havada patlayıcı değildir. Sterilizasyon sonrası ürün (CLO2→CL2+O2) hızla yıkıma
uğrar, havalandırma süresi kısadır. Yüksek konsantrasyonlarda toksiktir. Günlük maruz kalınan doz
0.1ppm’I geçmemeli, kısa süreli (15 dakika gibi) etki 0.3 ppm’den düşük olmalıdır (Günaydın 2011).
Hidrojen peroksit (H2O) gaz plazma
Düşük sıcaklıkta sterilizasyon yöntemi lümenli malzemelerde etkin ve güvenilir sterilizasyon
performansı sağlanmakta, kurulumu kolay, kullanımı kolay, sterilizasyon süresi kısa, toksik kalıntı
bırakmaması nedeniyle çevre dostu, korozif etkisi olmayan, güvenli kullanım sağlamaktadır (Moisan
ve ark. 2001). Sterilizasyon maddesi olarak kullanılan hidrojen peroksit (H2O2) kullanıcı tarafından
sterilizasyon ünitesindeki alana yerleştirildikten sonra sterilizasyon cihazı tarafından ortama enjekte
edilir ve hidrojen peroksit (H2O2) vakum ortamında buharlaştırılır ve dağılır. Bir biyosit olan hidrojen
peroksit (H2O2) difüzyon aşamasına girerek mikroorganizmalar üzerinde öldürücü etkiye sahiptir.
22
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Uygulanan radyo frekansı (RF) enerjisi ile mikroorganizmalar ile reaksiyona girerek yaşamsal
fonksiyonlarını durduracak bir plazma oluşturulur. Sterilizasyon sistemlerinde plazma ünitesinin
etkisiyle kalıntı miktarı 1PPM TLV’nin altındadır. Çevre dostu bir yöntem olarak da tanımlanmaktadır.
H2O2 Sterilizasyon döngüsünün adımları (ortalama 45 °C’de 45 dakika). Bu döngü birbirini izleyen
beş aşamadan oluşmaktadır; vakum aşaması, H2O2 enjeksiyon aşaması, difüzyon aşaması, gaz plazma
aşaması, doğrulama aşamasıdır (Günaydin 2011).
Ozon (O3) ile sterilizasyon
Ozon üç oksijen atomundan oluşmuş bir bileşiktir. Doğada gün ışığı, ultraviole veya elektriksel
yüklerin oksijen üzerine etki göstermesiyle oluşan ozon’un gaz ve sıvı formları mevcuttur. Kuvvetli
bakterisidal ve sporosidal etkisi ile birlikte çevreye zararlı değildir. Suda hızlı çözünür, stabilitesi
kısa, yüksek oksidatif bir moleküldür. Bu sebeplerden dolayı ozon günümüzde atıksu arıtımı, su ve
gıdaların güvenli dezenfeksiyonunda, hastane dezenfektanı vb. gibi geniş bir uygulama yelpazesinde
kullanılmaktadır. Ozon organik bileşikler veya bakterilerle temas ettiğinde, ekstra oksijen atomu
oksidasyon yoluyla yok etmektedir (Pekárek 2003).
Ozon, hidrojen peroksit ve perasetik asitten daha kuvvetli oksidatif ve daha kuvvetli sterilizan etkiye
sahiptir. Ozon sterilizatörlerin kurulumu için su, oksijen ve elektrik yeterlidir. Sterilizasyon döngüsü
vakum, nemlendirme, ozon injeksiyonu ve etki gibi dört fazdan oluşmaktadır. 25-35 °C’de çevrim
süresi yaklaşık 4.5 saat sürmektedir (Govindaraj ve Muthuraman, 2015). Program sonrası ozon katalitik
konvertörden geçirilerek su ve oksijene çevrilir. Monitorizasyonu için kimyasal ve biyolojik indikatörleri
mevcuttur. Hızlı olması, kullanıcı personel için güvenli olması, çevreye zarar vermemesi avantajlarıdır.
Hidrojen peroksit+ozon (H2O2+O3)
Ozon ve hidrojen peroksitin oluşturduğu etkiden birlikte yararlanılan bir sistemdir. Hidrojen
peroksit radikalleri, ozonun öldürücü radikallere ayrılmasını hızlandırır. Sistem ozon ve hidrojen
peroksit kombinasyonu ile çalışır. 40°C’de 46 dk., 56 dk.ve 100 dk’lık tam çevrim programları vardır.
Programlarda sisteme verilen gaz dozları ve verilme sayıları değişmektedir. Ayrıca havalandırma
gerektirmez. Sadece medikal oksijen ve H2O solusyonu kullanılır. Çok kanallı fleksible endoskoplar
dahil olmak üzere geniş yelpazedeki medikal aletlerin sterilizasyonu için uygundur. Paketleme için
selülöz içermeyen polipropilen, tyveck gibi sentetik malzeme kullanılır. Herhangi bir atığı olmadığı için
atık gider sistemine ihtiyaç duymaz. Harici bir havalandırmaya ihtiyaç yoktur.
Hidrojen peroksit plazma sterilizasyonunda olduğu gibi kumaş, selüloz ve sıvılar için uygun değildir.
Bu yöntemle çalışan 3M firması tarafından optreoz adlı lümenli malzemeler için de sistem geliştirilmiştir.
Sistemin kimyasal indikatörleri, biyolojik indikatörleri ve işlem bantları ile kontrolü mevcuttur, sistem
için FDA’a başvuru yapılmıştır (Günaydın 2011).
KAYNAKLAR
Aslanbey D, 1981. Veteriner Operasyon Bilgisi. Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara.s. 5-22
Broomfield S, Hryciw T, Xiao W, 2001. DNA postreplication repair and mutagenesis in Saccharomyces cerevisiae.
Mutat Res.; 486:167-184.
Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases
(NCEZID), Division of Healthcare Quality Promotion (DHQP) Erişim adresi: (https://www.cdc.gov/infectioncontrol/guidelines/disinfection/sterilization/peracetic-acid.html)
Currey JD, Foreman J, Laketić I, Mitchell J, Pegg DE, Reilly GC, 1997. Effects of ionizing radiation on the mechanical properties of human bone. J Orthop Res.; 15:111-117.
Donk P, 1920. A highly resistant thermophilic organism. Journal of bacteriology; 5(4), 373-374.].
23
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Dugani S, Veillard J, Kissoon N, 2017. Reducing theglobal burden of sepsis.Can Med Assoc J.; 189, E2–E3.https://
doi.org/10.1503/cmaj.160798
Fossum TW, 2002. Small Animal Surgery. Second edition. Laura Pardi Duprey Medical İllustrator.p. 7-33.
Godette GA, Kopta JA, Egle DM, 1996. Biomechanical effects of gamma irradiation on fresh frozen allografts in
vivo. Orthopedics; 19:649–653.
Govindaraj S, Muthuraman MS, 2015. Systematic review on sterilization methods of implants and medical devices. Int J ChemTech Res.; 8(2), 897-911.
Grieb TA, Forng RY, Stafford RE, Lin J, Almeida J, Bogdansky S, Ronholdt C, Drohan WN, Burgess WH, 2005.
Effective use of optimized, high-dose (50 kGy) gamma irradiation for pathogen inactivation of human bone
allografts. Biomaterials; 26:2033-2042.
Guirgis FW, Jones L, Esma R, Weiss A, McCurdy K, Ferreira J, Gray-Eurom K, 2017. Managing sepsis: electronic
recognition, rapid response teams, andstandardized care save lives. J Crit Care.; 40, 296–302.
Günaydın M, 2011. Yeni Sterilizasyon Yöntemleri. Songür Yayıncılık T.C. Milli Eğitim Bankalığı Acil Sağlık
Hizmetleri Aseptik Teknikler. Aknem Derg.; 25 (2),170-75.
Gürgün V, Halkman K, 1990. Sterilizasyon. Mikrobiyolojide Sayım Yöntemleri. İkinci Ankara. Baskı. Gıda Teknolojisi Derneği Yayın. s. 1-10. Erişim tarihi, 30 Aralık 2022. Erişim adresi: file:///C:/Users/Admin/Downloads/110030900.pdf.
Halls N, 1992. The microbiology of irradiation sterilization. Med Device Technol.; 3:37-45.
Harrell CR, Djonov V, Fellabaum C, Volarevic V, 2018. Risks of using sterilization by gamma radiation: the other
side of the coin. International journal of medical sciences; 15(3), 274.
Lewis S, McIndoe AK, 2004. Cleaning, disinfection and sterilization of equipment. Anaesthesia & Intensive Care
Medicine; 5(11), 360-363.
McEvoy, Rowan NJ, 2019. Terminal sterilization of medical devices using vaporized hydrogen peroxide: a review
of current methods and emerging opportunities. Journal of applied microbiology, 127(5), 1403-1420.
Masterson CH, Murphy E, Major I, Gonzalez, H, O’Toole D, McCarthy S, Laffey JG, Rowan NJ, 2019. Purified
beta-glucan from theLentinus edodesmushroom attenuates antibiotic resistant Klebsiella pneumoniae-induced pulmonary sepsis. Am Thoracic Soc.; A28. BACTERIAL AND VIRAL LUNG INFECTIONSAND
PATHOGENESIS, A1222–A122
Moisan M, Barbeau J, Moreau S, Pelletier J, Tabrizian M, L’HY, 2001. Low-temperature sterilization using gas
plasmas: a review of the experiments and an analysis of the inactivation mechanisms. International journal
of Pharmaceutics; 226(1-2), 1-21.
Pavlopoulou A, Savva GD, Louka M, Bagos PG, Vorgias CE, Michalopoulos I, Georgakilas AG, 2016. Unraveling
the mechanisms of extreme radioresistance in prokaryotes: Lessons from nature. Mutat Res Rev Mutat
Res.; 767:92-107.
Pekárek S, 2003. Non-thermal plasma ozone generation. Acta Polytechnica, 43(6).
Samsar E, Akın F, 2003.Asepsi ve Antisepsi. Genel Cerrahi. Medipres Matbaacılık LTD.ŞTİ. Medipres. s. 1-24.
Triantafyllou N, Sotiropoulos E, Triantafyllou JN, 1975. The mechanical properties of the lyophylized and irradiated bone grafts. Acta Orthop Belg. 1975; 41:35-44.
Wallace CA, 2016. New developments in disinfection and sterilization. American journal of infection control;
44(5), e23-e27.
24
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
REPEAT PERIPHERAL FACIAL PARALIZY AND
REPEAT ATTACKS OF STROKE: A CADASIL CASE
Oruc SAHIN
Beyhekim Training and Research Hospital Neurology Clinic, Konya,Turkey*
ORCID Code: 0000-0003-2552-5527
ABSTRACT
CADASIL, Cerebral Autosomal Dominant Arteriopathy with Infarction and Leukoencephalopathy
(CADASIL) is a monogenic inherited small vessel disease. It is currently recognized as the most
common genetic cause of stroke and dementia in adults. It is caused by mutations in the NOTCH3 gene
on chromosome 19p13.2-p13.1 inherited in an autosomal dominant pattern. CADASIL was defined by
Van Bogaert in 1955 as Binswanger’s disease in two sisters. It begins to show symptoms in the third and
fourth decades of life. The predominant clinical features include migraine with aura, recurrent ischemic
strokes, transient ischemic attacks, memory loss, progressive white matter degeneration, dementia,
disability, and multiple psychiatric symptoms. It is a rare disease. There are very few case reports in our
country. Although clinical, brain imaging and pathology tests are used in the diagnosis of the disease, the
demonstration of a mutation in the NOTCH3 gene is the gold standard. CADASIL is a life-threatening
and disabling disease. Despite progress so far, no treatments have been found that can limit disease
progression, and only empirical treatments can be used to alleviate major disease symptoms.
CASE REPORT
A 55-year-old male patient came to our outpatient clinic with complaints of headache and numbness
in his right arm and leg for 3 months. When the patient first came, there was no obvious deficit in his
neurological examination. In brain diffusion MRI, there is 1 cm nodular diffusion restriction in the
left parietal lobe white matter. A milimetric micro hemorrhage focus was observed in the medial of
the left cerebellar hemisphere. He came to another neurologist with similar complaints in 2021, and
in the brain diffusion MRI taken at that time, there was a diffusion restriction close to 1 cm in the left
frontal. He had peripheral facial paralysis in the left half of the face in 2016 and in the right half of the
face in 2018, and It was learned that the diffusion MRI taken at that time was normal. In 2017, he had
a psychiatric treatment for about a year with the diagnosis of widespread anxiety and depression. The
patient had occasional migraine-like headaches that lasted for about 1 day. It was learned that he took
painkillers 3-4 times a month. The patient’s mother and father were not related. His father had dementia
and stroke diagnoses. The patient’s older brother, who was 3 years older, had early dementia and stroke
diagnoses that started 10 years ago. Also, his uncle had died of a stroke at the age of 45.The patient’s
blood values ​​were normal. He scored 26 points on the MOCA test. In the brain MRI of the patient, there
were hyperintense areas in the white matter areas in the diffuse perivenricular, anterior temporal region
and parianthelial region. Available MR images were compatible with CADASİL. The patient with signs
25
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
and symptoms consistent with CADASIL was referred to the medical genetics department for NOTCH
3 gene mutation analysis. The patients and their relatives were informed about genetic counseling. The
patient was started on antiplatelate therapy.
CONCLUSION
MRI generally helps in the diagnosis of CADASIL and in the follow-up of disease progression. In
addition to the clinic, brain MRI has an important place in the diagnosis of the disease. Subcortical
infarction and leukoencephalopathy can be best demonstrated using brain MRI. Except for migraine
with aura, MRI changes occur 10-15 years before the onset of clinical findings. Today, preimplantation
genetic diagnosis offers CADASIL patients with known familial mutations the opportunity to have
healthy children. There is no definitive treatment for the disease. CADASIL, which is rare, is currently
accepted as the most common genetic cause of stroke and dementia in adults. In our case, the patient’s
recurrent peripheral facial paralysis and stroke attacks constituted warning points for us. In this respect,
we wanted to point out that CADASİL should be kept in mind. We also wanted to state that it is important
to give genetic counseling to patients and their relatives.
Keywords: CADASIL, Strok, facial paralysis, notch3 gene
Resources:
1- Ferrante EA, Cudrici CD, Boehm M. CADASIL: New Advances in Basic Science and Clinical Perspectives.
Curr Opin Hematol. 2019 May;26(3):193-198. doi:10.1097/MOH.0000000000000497.PMID: 30855338
2- Van Bogaert L. Encephalopathie sous-corticale progressive (Binswanger) a evolution rapide chez deux soeurs.
Med Hellen 1955;24(1):961-72.
3- Chabriat H, Joutel A, Dichgans M, TournierLasserve E, Bousser MG. Cadasil. Lancet Neurol 2009;8(7):643-53.
4- Stojanov D, Vojinovic S, Aracki-Trenkic A, Tasic A, Benedeto-Stojanov D, Ljubisavljevic S, et al. Imaging
features of cerebral autosomal dominant arteriopathy with subcortical infarcts and leukoencephalopathy
(CADASIL) Bosn J Basic Med Sci. 2015; 15 :1–8
5- Yamamoto Y, Ihara M, Tham C, Low RW, Slade JY, Moss T, et al. Neuropathological correlates of temporal
polar white matter hyperintensities in CADASIL. Stroke. 2009; 40 :2004–11.
6- Sicurelli F, Dotti, M.T., Stefano N.D., Malandrini A., Mondelli M., Federico A. Peripheral neuropathy in CADASIL Oct 2005 Journal of Neurology 252 (10) , pp.1206-1209
7- Bersano A, Bedini G., Oskam J., Mariotti C., Taroni F., Baratta S., Parati E.A. CADASIL: Treatment and Management OptionsSep 2017 Current Treatment Optıons in Neurology 19 (9)
8- Trikamji B., Thomas M., Hathout G., Mishra S. An unusual case of cerebral autosomal-dominant arteriopathy
with subcortical infarcts and leukoencephalopathy with occipital lobe involvement DOI: 10.4103/09722327.1734
9- Peters N, Opherk C, Bergmann T, Castro M, Herzog J, Dichgans M. Spectrum of mutations in biopsy-proven
CADASIL: implications for diagnostic strategies. Arch Neurol 2005;62(7): 1091-4.
10- Bowler JV. Vascular cognitive impairment. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2005;76 (Suppl 5):v35-44.
26
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
MACROSCOPIC EVALUATION OF THE EFFECT OF
TRANSGLUTAMINASE 2 ON THE RATS SURGICAL
WOUND HEALING
Orçun İŞLER ÖZGÜN1*, Nuray YAZIHAN2, Suna CEBESOY3
1
Kastamonu University, Ihsangazi Vocational School, Veterinary Department, Kastamonu, TURKEY. ORCID: 0000-00032865-8843,
Ankara University, Faculty of Medicine, Department of Internal Diseases (Physiopathology Science), Ankara, TURKEY.
2
3
Ankara University, Faculty of Science, Biology Department, Ankara, TURKEY.
Injury to the skin begins a series of complex events related to inflammatory cell infiltration, cell
proliferation, new tissue formation, matrix and tissue remodeling. So it causes partial regeneration of
the injured area. During the wound healing process are responsible various mediators (growth factors,
chemotactic factors, vasoactive amines), parenchymal cells (fibroblasts, macrophages, keratinocytes,
endothelial cells), shaped elements of blood (platelets, neutrophils, monocytes) and extracellular matrix
elements (collagen, elastin, glycoproteins and glycosaminoglycans).
TG2 is one of the most interesting members of the transgutaminase family. Because it plays a role
outside the cell in wound healing, in angiogenesis and in matrix stabilization which is important for bone
repair and also inside the cell in apoptosis and cross-linking of proteins. Experimental studies show that
TG2 has a positive effect on growth factors and collagen, which play an important role in wound healing.
In this study; in wound healing we investigated the effects of subcutaneous TG2 application in
healthy rats injured by surgical incision method from their dorsal regions. Male Wistar albino rats; we
divided two groups as, 8 surgical incision groups and 8 subcutaneous TG2 applied surgical groups.
Sutures were placed on the back of all anesthetized rats after surgical incision was made. On the 3rd,
5th, 10th, 12th and 15th days after wound formation, some physical changes in the skin of the rats were
macroscopically observed and photographed.
In the macroscopic evaluation of the wound area, it was determined that the subcutaneous TG2 group
showed better wound healing than the control group.
Key words: Rat, Wound healing, Transglutaminase 2, Macroscopic evaluation.
*This study was supported within the scope of the project numbered SANTEZ 0443-STZ.2013-2 by
the Ministry of Science, Industry and Technology and was produced from the doctoral thesis.
27
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
KEMOTERAPİ TEDAVİSİ ALAN LÖSEMİLİ ÇOCUKTA
ÇİFT GÖREV YÜRÜME VE DENGE EGZERSİZLERİ
İÇEREN FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON
MÜDEHALESİNİN ETKİSİ: BİR VAKA ÇALIŞMASI
Emel Taşvuran Horata1*, Hamide Nur Çevik Özdemir2, İbrahim Eker3
*1
2
Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü,
Afyonkarahisar, Turkey.
Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Afyonkarahisar, Turkey.
3
Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Hematoloji Bilim Dalı, Afyonkarahisar, Turkey.
ORCID Code: 1 0000-0002-2471-3713
2
3
0000-0002-1199-8801
0000-0002-1880-546X
ÖZET
Giriş
Akut lenfoblastik lösemi (ALL) tedavisinin yan etkileri çocuklarda nörokognitif fonksiyon ve
yürüme, denge gibi motor becerilerde çoklu problemlere neden olmaktadır (Chiou, Lin, Liao, & Yang,
2019). Normal bir yürüyüşün sağlanması ve dengenin sürdürülmesi için tek başına kas iskelet sistemine
ait problemleri çözmek yeterli değildir. Dikkat ve yürütücü fonksiyonun mobilitenin sağlanmasında
önemli bir rolü vardır (Giannouli, Bock, & Zijlstra, 2018). Ayrıca günlük yaşam aktiviteleri salt bir
yürüyüş veya denge becerilerini içermemektedir, genellikle çoklu görevlerin eş zamanlı yapıldığı
karmaşık süreçlerden oluşmaktadır (Patla & Shumway-Cook, 1999). Bu vaka çalışmasının amacı
yürüme ve denge problemi olan ALL’li bir çocuğa uygulanan çift görev eğitimi içeren fizyoterapi ve
rehabilitasyon programının sonuçlarının değerlendirilmesidir.
Olgu
ALL tanısı olan 10 yaşındaki erkek hasta indüksiyon kemoterapi tedavisi almaktaydı. Tedavinin
başlangıcından yedi ay sonra hastada yürümede güçlük, dengede bozulma ve düşme şikayetleri
oldu. Hastanın tedavi öncesi ve sonrası, kognitif fonksiyonu 1-geri testiyle, yorgunluk düzeyi sayısal
derecelendirme ölçeğiyle, eklem hareket açıklığı gonyometreyle, kas kuvveti el dinamometresiyle, tek
ve çift görev yürüme parametreleri BTS G-Walk Hareket Analiz sistemiyle; tek ve çift görev denge
performansı Süreli Kalk ve Yürü testiyle (SKYT) değerlendirildi. Düşme sayısı kaydedildi. Ayrıca,
hastanın yaşam kalitesi Pediatrik Yaşam Kalitesi Envanteri çocuk-ebeveyn formlarıyla değerlendirildi.
Hastanın tedavi öncesinde, 1-geri testinde doğru yanıt sayısı altıydı ve yanlış yanıtı yoktu. Yorgunluk
28
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
düzeyi üçtü. Bilateral ayak bileği dorsi fleksiyon limitasyonu (sağ 17º; sol 20º) vardı. Alt ekstremite
bilateral kalça fleksiyonu, diz ekstansiyonu, diz fleksiyonu, ayak bileği plantar ve dorsi fleksiyonu
normatif değerlere göre zayıftı (Benfica et al., 2018; Macfarlane, Larson, & Stiller, 2008). Tek görev
yürüme hızı, motor+motor çift görev yürüme hızı ve motor+kognitif yürüme hızı sırasıyla 0,76; 0,72
ve 0,55 m/sn idi. Tek görev SKYT, motor+motor çift görev SKYT ve kognitif+motor çift görev SKYT
süreleri sırasıyla 16,11; 17,35 ve 23,86 sn idi. Son 6 aya ait düşme sayısı ikiydi. Yaşam kalitesi toplam
puanı çocuk için 56,52 ve ebeveyn için 44,56 puandı. Hastaya çift görev yürüme ve denge egzersizlerini
içeren 6-haftalık bir fizyoterapi ve rehabilitasyon programı uygulandı. Tedavinin sonunda hastanın
yorgunluk düzeyi (2 puan), bilateral ayak bileği dorsi fleksiyon limitasyonu (sağ 15º; sol 15º) ve düşme
sayısı (n=1) azaldı. Bununla birlikte hastanın kognitif fonksiyon (doğru sayısı=7, yanlış sayısı=0) ve alt
ekstremite kas kuvvetinde artma meydana geldi. Ayrıca hastanın tek ve çift görev yürüme hızı (0,80;
0,75 ve 0,56 m/sn) ve denge performansında (11,30; 11,66 ve 15,68 sn) gelişme ve yaşam kalitesi
toplam puanlarında (63,04 ve 58,69 puan) bir artış izlendi.
Sonuç
Kemoterapi tedavisi lösemili çocuklarda yürüme ve denge bozukluklarına yol açabilir. Bu nedenle
lösemili çocuklarda fizyoterapi ve rehabilitasyon ihtiyacı doğabilir. Bu vaka çalışmasından elde edilen
sonuçlar; bireysel rehabilitasyon müdahalesinin çocuğun kognisyon, eklem hareket açıklığı, kas kuvveti,
yürüme ve dengesindeki iyileşmeyi ve yaşam kalitesinde artışı göstermiştir. Çocuğun rehabilitasyon
ihtiyaçlarını gözeten çift görev yürüme ve denge egzersizlerini içeren bireysel bir fizyoterapi ve
rehabilitasyon programı bu çocuklarda düşme sıklığını azaltarak yaşam kalitesini artırabilir. Egzersiz
odaklı bir rehabilitasyon programı, hem fiziksel eksiklikleri hem de bilişsel gerilemeyi gidermek için
etkili bir yöntem olabilir. Ayrıca, lösemili çocuklarda semptom gelişiminden veya tanı konulduktan
hemen sonra bir egzersiz programına başlamak, gelecekteki lösemi tedavisine bağlı komplikasyon
risklerini (düşmeye bağlı kırık veya yaralanma) azaltabilir.
Anahtar Kelimeler: Lösemi; çocuk; yürüyüş; postural denge; düşme; görev performansı
APPLICATION OF PHYSIOTHERAPY AND REHABILITATION PROGRAM
INCLUDING DUAL-TASK GAIT AND BALANCE EXERCISES IN LEUKEMIA:
A CASE REPORT
ABSTRACT
Introduction
The side effects of acute lymphoblastic leukemia (ALL) treatment cause multiple problems in
children’s neurocognitive function and motor skills, such as gait and balance (Chiou et al., 2019). Solving
musculoskeletal problems alone is insufficient to ensure a normal gait and maintain balance. Attention
and executive function have an essential role in providing mobility (Giannouli et al., 2018). In addition,
activities of daily living do not only include walking or balance skills; they often consist of complex
processes in which multiple tasks are performed simultaneously (Patla & Shumway-Cook, 1999). This
case study aims to evaluate the results of a physiotherapy and rehabilitation program, including dualtask training applied to a child with ALL who has gait and balance problems.
Case
A 10-year-old male patient diagnosed with ALL was receiving induction chemotherapy. Seven
months after the treatment started, the patient complained of difficulty walking, impaired balance, and
falling. Before and after the treatment, the cognitive function of the patient with the 1-back test, fatigue
29
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
level with a numerical rating scale, joint range of motion with a goniometer, muscle strength with a hand
dynamometer, single-and dual-task gait parameters with BTS G-Walk Motion Analysis system; singleand dual-task balance performance with the Timed Up and Go test (TUGT) was evaluated. The number
of falls was recorded. In addition, the patient’s quality of life was evaluated with the child-parent forms
of the Pediatric Quality of Life Inventory. Before the treatment, the patient had six correct answers and
no incorrect answers in the 1-back test. His fatigue level was three. There was bilateral ankle dorsiflexion
limitation (right 17º; left 20º). Lower extremity bilateral hip flexion, knee extension, knee flexion, ankle
plantar and dorsiflexion were weak compared to normative values (Benfica et al., 2018; Macfarlane et
al., 2008). Single-task gait speed, motor+motor dual-task gait speed, and motor+cognitive gait speed
were 0.76, 0.72, and 0.55 m/s, respectively. Single-task TUGT, motor+motor dual-task TUGT, and
cognitive+motor dual-task TUGT completion times were 16.11, 17.35, and 23.86 s, respectively. The
number of falls in the last six months was two. The total quality of life score was 56.52 for the child
and 44.56 for the parent. The patient underwent a 6-week physiotherapy and rehabilitation program
that included dual-task gait and balance exercises. At the end of the treatment, the patient’s fatigue
level (2 points), bilateral ankle dorsiflexion limitation (right 15º; left 15º) and the number of falls (n=1)
decreased. Also, the patient’s cognitive function (correct number=7, incorrect number=0) and lower
extremity muscle strength improved. In addition, the patient’s improvement in single- and dual-task gait
speed (0.80, 0.75, and 0.56 m/s) and balance performance (11.30, 11.66, and 15.68 seconds) and quality
of life total scores (63.04 and 58.69 points), an increase was observed.
Conclusion
Chemotherapy treatment may cause gait and balance disorders in children with leukemia. Therefore,
the need for physiotherapy and rehabilitation may arise in children with leukemia. Results from this case
study; demonstrated that the individual rehabilitation intervention improved the child’s cognition, range
of motion, muscle strength, gait and balance, and improved quality of life. An individual physiotherapy
and rehabilitation program that includes dual-task gait and balance exercises that consider the child’s
rehabilitation needs may reduce the frequency of falls and increase the quality of life in these children. An
exercise-focused rehabilitation program may be an effective method to address both physical deficiencies
and cognitive decline. In addition, starting an exercise program soon after symptom development or
diagnosis in children with leukemia may reduce the risk of complications (fall-related fracture or injury)
associated with future leukemia treatment.
Keywords: Leukemia; child; gait; postural balance; falling; task performance
References
Benfica, P. D. A., Aguiar, L. T., Brito, S. A. F., Bernardino, L. H. N., Teixeira-Salmela, L. F., & Faria, C. (2018).
Reference values for muscle strength: a systematic review with a descriptive meta-analysis. Braz J Phys
Ther, 22(5), 355-369. doi: 10.1016/j.bjpt.2018.02.006
Chiou, S. S., Lin, P. C., Liao, Y. M., & Yang, P. (2019). A cross‐sectional follow‐up study of physical morbidities,
neurocognitive function, and attention problems in post‐treatment childhood acute lymphoblastic leukemia
survivors. Kaohsiung J Med Sci, 35(6), 373-378.
Giannouli, E., Bock, O., & Zijlstra, W. (2018). Cognitive functioning is more closely related to real-life mobility
than to laboratory-based mobility parameters. European Journal of Ageing, 15(1), 57-65. doi: 10.1007/
s10433-017-0434-3
Macfarlane, T. S., Larson, C. A., & Stiller, C. (2008). Lower Extremity Muscle Strength in 6- to 8-Year-Old Children Using Hand-Held Dynamometry. Pediatric Physical Therapy, 20(2).
Patla, A. E., & Shumway-Cook, A. (1999). Dimensions of mobility: defining the complexity and difficulty associated with community mobility. Journal of Aging and Physical Activity, 7(1), 7-19.
30
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
ENDOMETRİYUM KANSERİ NEDENİYLE PELVİK
RADYOTERAPİ UYGULANAN HASTALARDA
ŞÜPHELİ SİSTİT İÇİN İDRAR TAHLİLİNİN ROLÜNÜN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Büşra DEMİR ÇENDEK1 , Sedef GÖKHAN AÇIKGÖZ2 , Burcu ÖZDEMİR3
Ankara Etlik Şehir Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, Ankara, Türkiye 0000-0002-6338-1408,
1
2
Ankara Bilkent Şehir Hastanesi, Radyasyon Onkolojisi Kliniği, Ankara, Türkiye 0000-0002-6615-9714,
Ankara Bilkent Şehir Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, Ankara, Türkiye 0000-0002-18513539,
3
Özet
Giriş ve Amaç
Pelvik radyoterapi (RT) sırasında mesane sıklıkla radyasyona maruz kalır. Radyasyonun epitel
hücreleri üzerindeki etkisi sebebiyle akut dönemde ağrılı idrar yapma, idrar sıklığında artış gibi idrar
yolu enfeksiyonu (İYE) semptomlarını taklit eden belirtiler ortaya çıkabilir (1). Akut radyasyon
sistiti, pelvik RT alan hastaların yaklaşık % 50’sinde görülmektedir (2). Bu durum hastaların yaşam
kalitesini etkiler ve bazen tedaviye ara vermeyi gerektirebilir (3). İYE tanısı klasik olarak semptomla
beraber idrar analizinde lökositüri veya bakteriüri görülmesiyle konulup ampirik antibiyotik
başlanılsada (4), altın standart tanı yöntemi idrar kültürüdür. Ancak RT sistitinde de lökositüri
görülebilir (5). Bu çalışmanın amacı, endometrium kanseri nedeniyle RT alan ve RT sürecinde İYE
semptomu tanımlayan hastalarda radyasyon sistiti ve İYE insidansını değerlendirmek ve ilişkili
öngörücü faktörleri belirlemektir.
Metot
Aralık 2019-Ağustos 2022 arasında Ankara Şehir Hastanesi Radyasyon Onkolojisi kliniğinde
endometriyum kanseri tanısıyla adjuvan pelvik RT uygulanan hastaların verileri retrospektif incelendi.
Hastaların dosya verileri ile birlikte, tam idrar tetkiki ve idrar kültürleri kaydedildi. Çalışmaya 18 yaş ve
üzeri, ECOG 0-2 olan, küratif amaçla tedavi alan hastalar dahil edildi. Kronik İYE olan, sistostomi veya
nefrostomisi olan hastalar dahil edilmedi.
Bulgular
93 hasta çalışmaya dahil edildi. 61 hasta (%65.6) asemptomatik ve 32 hasta (% 34.4) semptomatikti.
Semptomu olan hastaların 13 (%41)’ünde piyüri görüldü ve bu hastaların 5’inde kültürde üreme oldu.
5 hastada idrarda nitrit pozitifti ve bu hastaların 4’ü idrar kültüründe üreme olan hastalardı. 19 hastada
31
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
ise lökosit esteraz pozitifti. Kültürde üremesi olan hastalarda lökosit esterazın 2 veya 3 pozitif olduğu
görüldü. Semptomu olup, kültürde üremesi olmayan hastalar radyasyon sistiti kabul edildi. Çalışmamızda
endometrium kanseri nedeniyle pelvik RT alan hastaların % 29’unda radyasyon sistiti ve %5’inde İYE
görülmüştür.
Sonuç
Radyasyon sistiti ve İYE ayrımını yapmak doğru tedavi için önemlidir. Sonuç olarak nitrit pozitifliği
veya lökosit esterazın 2 veya üzeri pozitif olması İYE’nu öngörmede yardımcı olabilir. Bu konu ile ilgili
daha çok hasta sayısı ile yapılan prospektif çalışmalara ihtiyaç vardır.
Anahtar Kelimeler: Radyasyon sistiti, idrar yolu enfeksiyonu, endometrium kanseri
Kaynaklar
1. Viswanathan AN, Yorke ED, Marks LB, Eifel PJ, Shipley WU. Radiation dose–volume effects of the urinary bladder. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2010;76(3 Suppl): S116-22. https://doi.org/10.1016/j.ijrobp.2009.02.090
2. Smit SG, Heyns CF. Management of radiation cystitis. Nat Rev Urol. 2010;7(4):206–14
3. Vanneste BG, Van De Voorde L, de Ridder RJ, et al. Chronic radiation proctitis: tricks to prevent and treat. Int J
Colorectal Dis. 2015;30(10): 1293–303.
4. Gupta K, Hooton TM, Naber KG, Wullt B, Colgan R, Miller LG, et al. International clinical practice guidelines
for the treatment of acute uncomplicated cystitis and pyelonephritis in women: A 2010 update by the Infectious Diseases Society of America and the European Society for Microbiology and Infectious Diseases.
Clin Infect Dis. 2011;52(5):e103-20. https://doi.org/10.1093/cid/ciq257
5. Shuford RA, Dulaney CR, Burnett OL 3rd, Byram KW, McDonald AM. Evaluating the Role of Urinalysis for
Suspected Cystitis in Women Undergoing Pelvic Radiotherapy. Int J Gynecol Cancer. 2016. [Epub ahead
of print].
EVALUATION OF THE ROLE OF URINALYSIS FOR SUSPECTED
CYSTITIS IN PATIENTS UNDERGOING PELVIC RADIOTHERAPY FOR
ENDOMETRIAL CANCER
Abstract
Objectives
During pelvic radiotherapy (RT), the bladder is frequently exposed to radiation. Due to the effect
of radiation on epithelial cells, symptoms mimicking urinary tract infection (UTI) symptoms such as
dysuria and increased urinary frequency may occur in the acute period (1). Acute radiation cystitis is seen
in approximately 50% of patients receiving pelvic RT (2). This affects the quality of life of patients and
may sometimes require interruption of treatment (3). Although the diagnosis of UTI is classically made
when leukocyturia or bacteriuria is observed in urine analysis together with symptoms and empirical
antibiotics are started (4), the gold standard diagnostic method is urine culture. However, leukocyturia
can also be seen in RT cystitis (5). The aim of this study was to evaluate the incidence of radiation
cystitis and UTI in patients who received RT for endometrial cancer and defined UTI symptoms during
RT, and to determine the associated predictive factors.
32
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Methods
The data of patients who underwent adjuvant pelvic RT with the diagnosis of endometrial cancer in
the Radiation Oncology Clinic of Ankara City Hospital between December 2019 and August 2022 were
analyzed retrospectively. Urinalysis and urine cultures were recorded together with the patient files.
Patients aged 18 years and older, ECOG 0-2, receiving treatment for curative purposes were included in
the study. Patients with chronic UTI, cystostomy or nephrostomy were excluded.
Results
93 patients were included in the study. 61 patients (65.6%) were asymptomatic and 32 patients
(34.4%) were symptomatic. Pyuria was observed in 13 (41%) of the symptomatic patients, and bacterial
growth was found in 5 of these patients culture. Nitrite was positive in urine in 5 patients. Bacterial
growth was seen in urine culture in 4 of these 5 patients. In 19 patients, leukocyte esterase was positive.
It was observed that leukocyte esterase was 2 or 3 positive in patients with bacterial growth in culture.
Patients with symptoms but no growth in culture were considered as radiation cystitis. In our study, 29%
of the patients who received pelvic RT for endometrial cancer had radiation cystitis and 5% had UTI.
Conclusions
It is important to distinguish between radiation cystitis and UTI, to prevent unnecessary antibiotic
use and for correct treatment. As a result, nitrite positivity and/or leukocyte esterase positivity of 2 or
more may be helpful in predicting infectious cystitis. Prospective studies with larger number of patients
are needed on this subject.
Keywords: Radiation cystitis, urinary tract infection, endometrial cancer
References:
1. Viswanathan AN, Yorke ED, Marks LB, Eifel PJ, Shipley WU. Radiation dose–volume effects of the urinary bladder. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2010;76(3 Suppl): S116-22. https://doi.org/10.1016/j.ijrobp.2009.02.090
2. Smit SG, Heyns CF. Management of radiation cystitis. Nat Rev Urol. 2010;7(4):206–14
3. Vanneste BG, Van De Voorde L, de Ridder RJ, et al. Chronic radiation proctitis: tricks to prevent and treat. Int J
Colorectal Dis. 2015;30(10): 1293–303.
4. Gupta K, Hooton TM, Naber KG, Wullt B, Colgan R, Miller LG, et al. International clinical practice guidelines
for the treatment of acute uncomplicated cystitis and pyelonephritis in women: A 2010 update by the Infectious Diseases Society of America and the European Society for Microbiology and Infectious Diseases.
Clin Infect Dis. 2011;52(5):e103-20. https://doi.org/10.1093/cid/ciq257
5. Shuford RA, Dulaney CR, Burnett OL 3rd, Byram KW, McDonald AM. Evaluating the Role of Urinalysis for
Suspected Cystitis in Women Undergoing Pelvic Radiotherapy. Int J Gynecol Cancer. 2016. [Epub ahead
of print].
33
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
SELF–EFFICACY PERCEPTIONS OF HEARINGIMPAIRED WOMEN REGARDING THE PRACTISE OF
PELVIC FLOOR MUSCLE EXERCISE
Dilek Çayırezmez1*,Gülbu Tanrıverdi2
Çanakkale Onsekiz Mart University, School of Graduate Studies , Nursing Department, Çanakkale,Turkey 2 Çanakkale
Onsekiz Mart University, School of Health, Nursing Department, Çanakkale,Turkey
*1
ABSTRACT
Objective
The aim of this study is definition of self –efficacy perceptıons of women with hearing disabilities
regarding the practice of pelvic floor muscle exercises (PFME).
Material and Method
This study consisted of a descriptive type, hearing-impaired woman between the ages of 18-65 who
were members/trainees of Sivas Deaf Sports Club and Sivas Municipality Disabled Cultural Center.
Sample selection was not made (N:328). The study was completed with 193 women who were reached
and agreed to participate in the study (n:193).The data were collected face-to-face with the questionnaire
form, explained to the women by the researcher who knows sign language using illustrated narration
and mock-ups Data collection tool was used Personal Information Form, Broome Pelvic Floor Muscle
Exercise Self-Efficacy Scale (PMSES). The evaluation of the data was analyzed using the SPSS 25.0
program using descriptive statistics, Anova, T test and Pearson Correlation test.
Results
The women with a mean ages 36,07±12,23, information relating to women’s PFME; 28,50%
(n=55) PFME, before heard and 33,16% (n=64) PFME know, those who know 46,88 % (n=30)
received this information from a health professional, the information received 29,69% of (n=19)
heard the midwife ,16,06% with (n=31) were applied once a week exercises. It was determined that
61.14% of women (n=118) had never performed these exercises. Broome PMSES total score average
was 35.71±27.03, effectiveness expectation sub-dimension score average was 36.81±14.10, result
expectation sub-dimension score average was 34.60±16.32 It was determined that it was statistically
moderate. There is a statistically significant difference between the levels of hearing, decency and
frequency of performing pelvic floor exercise in terms of the total levels of the pelvic muscle selfefficacy scale (p<0.05).
34
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Conclusions
According to the results, it was found that hearing impaired women do not have sufficient knowledge
about PFME, the vast majority of them have never heard of the exercise and do the exercises very rarely.
For this reason, it is recommended that hearing impaired women be supported with detailed visual
materials on kegel exercises and that trainings be given by health professionals who use sign language
effectively.
Keywords: Hearing Impaired, Woman, Pelvic Muscle Floor Exercise , Self-efficacy, Nurse
35
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
3 BOYUTLU MODELLEMELERİN ANATOMİ
EĞİTİMİNDEKİ ROLÜ
Arş. Gör. Dr. Asuman ARKAŞ ALKLAY
Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı, 21280, Diyarbakır, Türkiye
ORCID: 0000-0001-8232-7530
1. Giriş
Anatomi esasen canlıların üç boyutlu morfolojik yapısıyla ilgilenen bir disiplindir. Anatomi
öğretiminin geleneksel veya standart yöntemleri, öncelikle didaktik ders tabanlı öğretim olmakla beraber,
kadavra diseksiyonu, proseksiyon ve anatomik modelleri içeren birçok grup öğretim modelinden oluşur.
İlerleyen teknolojiyle beraber radyolojik anatomiye hem klinik açıdan hem de anatomi eğitimi açısından
bu alana ilgili yaklaşımlar da sıklıkla öğretime dahil edilmektedir.
Anatomi öğretiminin etkinliğinin değerlendirilmesi, birçok çalışmada belirtildiği üzere çok yönlüdür.
Bazı durumlarda, geleneksel olarak hazırlanmış kadavralar yerine hayvan örnekleri ve üç boyutlu
laparoskopik diseksiyon modelleri kullanılmaktadır. Kadavra modellerinin veya alternatif hayvan
diseksiyon modellerinin kullanımına bakılmaksızın, plastik modellerin kullanıldığı normal didaktik
öğretim metodlarıyla karşılaştırıldığında olumlu bir deneysel sonuç gözlemlenmiştir.
Sağlık eğitimi veren büyün lisans programlarında anatomi öğretimindeki düşüş ve sağlık eğitiminde
kullanılan teknolojinin yükselişi, anatomi öğretiminde modern yöntemlerin araştırılmasına ve
geliştirilmesine yol açmıştır. Bu yaklaşımlar arasında modern alternatifler olarak bilgisayar destekli
öğretim ve bilgisayar destekli öğrenme yer almaktadır. Bu bilgisayar destekli programlar aracılığıyla üç
boyutlu modeller ve bu modellerden üç boyutlu baskılar elde edilmekte. Üç boyutlu baskı, kişisel olarak
oluşturulan veya herhangi bir yerden kolayca temin edilebilen üç boyutlu bir modelin 3D yazıcıdan
sağlam bir şekilde basıldığı teknolojik bir süreçtir.
2. Üç Boyutlu Anatomi Eğitimi
Anatomi eğitiminin etkinliğinin değerlendirilmesi, birçok çalışmayla belirtildiği üzere çok faktörlüdür.
Anatomi eğitiminde üç boyutlu baskı modellerinin ve bunlardan elde edilmiş olan üç boyutlu baskıların
faydası çok sayıda ve çeşitlilikte model üretmek için birçok kaynaktan veri elde edilebilmesidir. Bu
modeller, üretimden sonra ek özelleştirme potansiyeli ile çok sayıda malzeme üzerine basılabilir. Yeterli
finansmanla, bir tıp fakültesi veya veteriner fakültesinde anatomi ve ötesinde bir dizi alanda kullanıma
uygun öğrenme modelleri üretebilir.
Üç boyutlu baskı halinde elde edilmiş olan modellerin faydalarından biri, azaltılmış kadavra
diseksiyonlarının ortaya çıkmasıdır. Mevcut üç boyutlu görüntülerden üç boyutlu baskı modellerinin
oluşturulabileceği, öğrencilere ve öğretim görevlilerine bu varyasyonları kullanma ve manipüle etme
becerisi sağlayan dokunsal bir deneyim sağlar.
36
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Elde edilen bu üç boyutlu modeller sağlık alanında verilen anatomi eğitiminde gerçeğe çok yakın
modeller üzerinde hem eğitim görme hem de simülasyon olarak pratik yapma deneyimi sunar. Böylece
bu üç boyutlu modellerler anatomi eğitimine hem daha gerçekçi hem de daha modern bir bakış açısı
sağlamış olmaktadır.
Üç boyutlu model ve materyal temini elde etmek için kullanılan birçok yöntem vardır. Model elde
edilmek istenilen organ ya da kadavradan Bilgisayarlı Tomografi veya Manyetik Resonans görüntüleme
teknikleriyle çok yönlü 2 boyutlu görüntüler elde edilir. Elde edilen bu görüntüler DICOM formatın üç
boyutlu model etmek için kullanılacak programa aktarılır. Üç boyutlu model etmek için kullanılan ve
farklı prensiplerde çalışan birçok yazılım modeli mevcuttur. Bilgisayar ortamında elde edilmiş olan bu
modeller, üç boyutlu yazıcılar kullanılarak baskılar elde edilir. Böylece somut bir şekilde gerçek yapıyla
birebir aynı olan modeller elde edilmiş olur. Yapılmış olan birçok çalışma sonucuna göre anatomik
gerçekliğe dayalı dijital üç boyutlu rekonstrüksiyonların niteliksel bir karşılaştırması mükemmel bir
korelasyon gösterdiği belirtilmiştir. Bulgular, üç boyutlu basılı modellerin anatomi öğretiminde kadavra
diseksiyonları kadar etkili olabileceğini göstermektedir.
Birçok çalışma, üç boyutlu basılı modellerin etkili öğretim araçları olabileceğini göstermiştir. Bu
nedenle, daha önce yalnızca anatomik atlasların veya diğer iki boyutlu görüntülerin kullanıldığı anatomi
eğitimini sağlamak için mümkün olduğunda üç boyutlu modellerin kullanılması önerilmektedir.
Elde edilen bu üç boyutlu materyaller sadece anatomi eğitiminde değil aynı zamanda cerrahi
eğitiminde de çok önemli bir rol oynamaktadır. Hem cerrahi simülasyon olarak asistan eğitiminde hem
de yapılacak olan cerrahi operasyonların önceden planlamasını sağlayarak ameliyat başarısı ve zaman
kazandırır.
3. Sonuç
Bulgular, üç boyutlu basılı modellerin anatomi öğretiminde kadavra diseksiyonları kadar etkili
olabileceğini göstermektedir. Birçok çalışma, üç boyutlu basılı modellerin etkili öğretim araçları
olabileceğini göstermiştir. Bu nedenle, daha önce yalnızca anatomik atlasların veya diğer iki boyutlu
görüntülerin kullanıldığı anatomi eğitimini sağlamak için mümkün olduğunda üç boyutlu modellerin
kullanılması önerilmektedir.
Üç boyutlu modeller sayesinde şeffaf bir şekilde basılabilen üç boyutlu anatominin iç yapısı daha
kolay anlaşılabilmektedir. Tıbbi görüntülerin fiziksel nesnelere dönüştürülmesiyle sonuçlanan süreç,
yüksek üretim maliyetleri ve uzun baskı süresi gibi olumsuz faktörlere rağmen sadece anatomi eğitiminde
değil ayrıca modern cerrahinin geleceği için radikal gelişmeler içermektedir.
Gelişen teknoloji ile birlikte üç boyutlu model ve baskı elde etme tekniğinin kullanımı giderek
yaygınlaşmakta olup her geçen gün daha çok artacağı beklenmektedir.
KAYNAKÇA
1. Li KHC, Kui C, Lee EKM, et al. The role of 3D printing in anatomy education and surgical training: A narrative
review [version 1]. MedEdPublish. 2017; 6:92.
2. Kerby, J., Shukur, Z. N. and Shalhoub, J. The relationships between learning outcomes and methods of teaching
anatomy as perceived by medical students. Clin Anat. 2011; 24(4), 489-497
3. Ten Brinke, B., Klitsie, P. J., Timman, R., Busschbach, J. J., Lange, J. F. and Kleinrensink, G. J. Anatomy education and classroom versus laparoscopic dissection-based training: a randomized study at one medical
school. Acad Med.2014; 89(5), 806-810.
4. Collins, J. P. Modern approaches to teaching and learning anatomy. Bmj. 2008; 337, a1310.
5. Lewis, M. J. Computer-assisted learning for teaching anatomy and physiology in subjects allied to medicine.
Med Teach.2003; 25(2), 204-206.
37
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
6. Older, J. Anatomy: a must for teaching the next generation. Surgeon, 2(2), 79-90 Olivieri L.J., Su L., Hynes
C.F., Krieger A., Alfares F.A., Ramakrishnan K., Zurakowski D., Marshall M.B., Kim P.C., Jonas R.A. and
Nath D.S. (2016). “Just-In-Time” Simulation Training Using 3-D Printed Cardiac Models After Congenital
Cardiac Surgery. World Journal for Pediatric and Congenital Heart Surgery. 2004; 7(2), 164-168.
7. Fasel, J. H. D., Aguiar, D., Kiss-Bodolay, D., Montet, X., Kalangos, A., Stimec, B. V. and Ratib, O. Adapting
anatomy teaching to surgical trends: a combination of classical dissection, medical imaging, and 3D-printing technologies. Surgical and Radiologic Anatomy. 2016; 38(3), 361-367.
8. O’Reilly, M. K., Reese, S., Herlihy, T., Geoghegan, T., Cantwell, C. P., Feeney, R. N., and Jones, J. F. Fabrication
and assessment of 3D printed anatomical models of the lower limb for anatomical teaching and femoral
vessel access training in medicine. Anat Sci Educ. 2016; 9(1), 71-79.
38
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
SİMENTAL IRKI SIĞIRLARDA DİZ EKLEM
PATOLOJİLERİNİN MR GÖRÜNTÜLERİNİN
İNCELENMESİ
Arş. Gör. Dr. Asuman ARKAŞ ALKLAY
Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı, 21280, Diyarbakır, Türkiye
ORCID: 0000-0001-8232-7530
1. Giriş
Diz eklemi, iskelet sisteminin fonksiyonu ve anatomisi itibarı ile diğer eklemlere nazaran en
kompleks yapıya sahip olan eklemdir. Diz eklemi bu kompleks yapının yanı sıra direkt veya indirekt
travmaya bağlı yaralanmalara en çok maruz kalan ve akut ya da kronik eklem hastalıklarının en sık
görüldüğü eklem olarak bildirilmektedir (1). Bu eklem femur, tibia ve patella’nın katılımıyla şekilenmiş
‘incongruent ginglymus’ tarzında bileşik bir eklem çeşididir. Eklem, femur ile tibia arasında oluşan
art. femorotibialis, femur ile patella arasında oluşan art. femoropatellaris tarafından oluşturur (2).
Patellar eklem yüzeyinin femoral eklem yüzeyinden küçük olması ve femur’un distal condylus’u ile
tibia’nın proximal condylus’u arasındaki eklem yüzeyi uyumsuzluğu nedeniyle diz eklemi, vücudun
en uyumsuz eklemlerinden birisidir (3). Eklemi oluşturan kemiklerin uyumsuzluğunu gidermek için
tibia ve femur’un condylus’ları arasına yarım ay şeklinde fibrocartilaginöz yapıda olan meniscus’lar
bulunmaktadır (4).
Özellikle ülkemizde ve bölgemizde hayvancılığın temel yapı taşlarından birini oluşturan büyük
ruminant yetiştiriciliğinde, eklem hastalıklarına bağlı oluşan topallıklar uzun vadeli ciddi verim
kayıplarına yol açmaktadır. Bu durum önce sürü ekonomisini ve devamında ülke ekonomisini olumsuz
yönde etkilemektedir (5).
Tıp ve Veteriner Hekimliğinde hastalıkların tanısında, tanıdan sonra tedavide ve gerektiğinde
operasyonlarda dokuların görüntülenmesi çok önemlidir. Tıbbi görüntüleme metodları ile canlının
vücuduna ve dokuya zarar vermeden, teşhis amaçlı dokuların görüntülemesine olanak sağlar. Bunların en
başında Artroskopi, Röntgen, Ultrasonografi (USG), Bilgisayarlı Tomografi (BT), Manyetik Rezonans
(MR) gelmektedir (6,7).
Manyetic Resonance (MR); manyetik alan içerisinde canlıya radyo dalgası gönderilerek dokularda
manyetik etkiyi değiştirme sonucunda dokulardan gelen sinyalleri geriye alarak görüntüyü oluşturma
prensibine dayanır. MR; yüksek duyarlılığı nedeniyle diz eklemi normal olmayan yapıların teşhisinde
ana görüntüleme yöntemi haline gelmiştir. Doğruluk açısından özellikle meniscus, çapraz bağların,
kollateral bağların, kıkırdağın ve kemik iliğinin değerlendirilmesi için duyarlılığı en fazla ve en güvenilir
görüntüleme tekniğidir (6,7,8).
39
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
2. Materyal – Metod
Diz eklem materyallerimi Diyarbakır ili ve çevresindeki mezbahanelerden kesimi yapılmış
hayvanlardan temin edilmiştir. Çalışma materyali olarak 6 tane Simental ırkı sığırdan alınan diz eklemleri
kullanılmıştır.
Diz eklemi MR çekimlerinde, çok kanallı yüksek dansiteli koiller kullanılır. Özellikle ligamentlerin
daha iyi görünmesi için diz koili kullanımı önemlidir. Bu sebeple MR çekimlerimizde diz koili
kullanılarak çekimler yapılmıştır. Koil masaya düz bir şekilde bırakıldı. Diz eklemi patella seviyesi
koilin merkezinde olacak ve 15˚ lik bir açı oluşturacak şekilde yerleştirildi. Diz ekleminin pozisyonunun
değişmesini önlemek için dizin yanları pedlerle desteklendi.
Görüntüler Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde bulunan Philips Ingenia 3.0 T MR cihazından elde
edildi. Kesit kalınlığı 0.6 mm olarak ayarlandı.
Elde edilen görüntüler detaylı bir şekilde incelendi. Bu hayvanlarda meniscus’lerde ve ligament’lerde
defektler olduğu tespit edildi.
3. Bulgular
Simental ırkı sığırlara ait diz eklemi MR görüntüleri detaylı bir şekilde incelenmiştir. İncelenen bu
MR görüntülerinde diz eklemini oluşturan meniscus, ligament ve kıkırdak yapısında deformasyonlar
olduğu açıkça ortaya konmuştur.
Şekil – 1: Diz ekleminde meniscus’te artan intensiteye bağlı meniscus’ta rüptur ve aşırı dejenrasyon
mevcut
40
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Şekil – 2: A: kıkırdak dejenerasyonu
B: meniscus, hiperintens görüntüsü ciddi derecede meniscus dejenerasyonu
C : lig.patellofemoralis, proximal kısmında dejenerasyon
Şekil – 3: Çapraz bağlarda ruptur
41
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
4. Sonuç
Yapılmış olan bu çalışma sonucunda simental ırkı sığırlarda diz eklemi MR görüntülerinde patolojik
durumlar tespit edilmiştir. Diz ekleminde oluşan bu patolojik durumların daha erken teşhis edilip
tedaviye başlanması hayvanların refahı ve buna bağlı olarakta hayvanlarda verim kayıplarının önüne
geçilmiş olur.
KAYNAKÇA
1. Akkoyun Sert Ö. Yeni Zellanda Tavşanlarında Diz Ekleminin Disseksiyon, Bilgisayarlı Tomografi ve Manyetik
Resonans Görüntülerinden Üç Boyutlu Verilerin Elde Edilmesi. Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2009.
2. König HB, Liebich HG. Veteriner Anatomi (Evcil Memeli Hayvanlar). Kürtül İ, Türkmenoğlı İ (Çeviren). 2
Baskı, Malatya: Medipress, 2015.
3. Arendt E. Anatomy and malalignment of the patellofemoral joint: its relation to patellofemoral arthrosis. Clinical Orthopaedics and Related Researc 2005; 436: 71-75.
4. Yang B, Tan H, Yang L. Correlating anatomy and congruence of the patellofemoral joint with cartilage lesions.
Orthopedics 2009; 32: 20.
5. Tapkı N, Kaya A, Tapkı İ, ve ark. Türkiye’de büyük baş hayvancılığın durumu ve yıllara göre değişimi. MKÜ
Ziraat Fakültesi Dergisi, 2018; 23(2): 324-339.
6. Yılmaz H, Sükman S. Bilgisayarlı tomografi görüntülerinden kemik dokunun modellenmesi ve FDM yöntemiyle baskısı. International of Journal of 3D Printing Technologies and Digital Industry 2019; 3(3): 227-235.
7. Doğan S, Altan MO. CT, MR kesitleri ve dijital görüntüler kullanılarak tümörlerin belirlenmesi. İTÜ Dergisi
2003; 2(4): 45-55.
8. Aydoğdu A, Aydoğdu Y, Yakıncı ZD. Temel radyolojik inceleme yöntemlerini tanıma. İnönü Üniversitesi Sağlık
Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi 2017; 5(2): 44-53.
42
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
SİMENTAL IRKI FETUSLARDA PALBERA’LARIN
MORFOLOJİSİNİN İNCELENMESİ
Arş. Gör. Dr. Asuman ARKAŞ ALKLAY
Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı, 21280, Diyarbakır, Türkiye
ORCID: 0000-0001-8232-7530
1.Giriş
Göz, embriyonun sefalik bölgesinde, hem ektoderm hem de mezoderm gibi birkaç farklı primordial
kaynaktan köken alarak gelişen bir organdır. Özel bir fonksiyona sahip göz, görme ile ilgili bütün
yapıları birbirine bağlama ve bunların özel bir biçimde organizasyonunu sağlamakla görevlidir (1,2).
Gözün birçok yapısı erken dönemde gelişmeye başlar, bu özellik yapıların birbiri arasındaki etkileşimi
ile ilgilidir. Sonuç olarak indüktif olaylarve gözün birçok kısımının oluşumundan sonra bunların birbiri
üzerine etkileri ile görüş gerçekleşir (3).
2. Göz Kapaklarının Embriyonal Gelişimi
Göz kapakları ortalama olarak yedinci haftadan itibaren gelişmeye başlar. Bunlar gözün alt ve
üstünde gelişen ayrıca epitelyal kenarları ile birleşen iki deri kıvrımından oluşturmuştur. Yapışmış olan
göz kapağı kenarları yedinci aydan itibaren birbirinden ayrılmaya başlar (3,4).
Embriyonik dönemin ilerlemesiyle beraber ortada mezordermi içeren iki ektoderm kıvrımı, gelişmekte
olan korneanın üzerinde birbirlerine doğru uzamaya başlarlar. Daha sonra ektoderm tabakalarının
sınırları kalınlaşır ve epitel katmanları aracılığıyla birbirleriyle kaynaşırlar (3,5).
Göz kapaklarının iç yüzünü döşeyen ve skleranın ön yüzü üzerine doğru devam eden çok katlı yassı
epitel, konjuktiva olarak adlandırılır (2,6).
Evcil hayvanların medial göz açısında konjuktiva ile örtülü bir mezenşim kıvrımı olan üçüncü göz
kapağı bulunur. Mezenşim dokusu daha sonra üçüncü göz kapağına destek sağlayan merkezi kıkırdağı
oluşturur (1,2,3).
Göz kapaklarının sınırları boyunca yerleşmiş kıl foliküllerinden kirpikler gelişir. Her kirpik bununla
ilişkili yağ bezleri ve modifiye ter bezlerine sahiptir. Çubuk benzeri ektoderm uzantıları, göz kapaklarının
medyal kantuslarından burun boşluklarının taslaklarını oluşturan gelişmekte olan nasal çukurlara
kordonlar halinde uzantılar yollarlar. Bu kordonlar yüzeyle bağlantılarını kaybederek mezenşim içinde
derinlere göç eder. Kordonların orta kısımları kanal haline gelerek membranöz ductus nasolacrimalisi
oluşturur. Ductus nasolacrimalisin rostral ucu karşılığı olan nasal boşluğa açılırken; proximal parçası
her medial kantusa dallanarak her göz kapağına birer dal verir. Bu ductuslar canaliculi lacrimalisleri
oluşturur. Kanalikullerin göz kapaklarına açılma yerlerine ise punçta lacrimalis denir. Böylece göz
kapağı ve göz kapağını oluşturan yapılar gelişmiş olur (5,6,7).
43
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Göz kapaklarının arka yüzeylerindeki epitel göz yaşı bezlerinin salgısıyla nemli kalmasından dolayı
keratinleşme göstermemektedir. Konjuktiva adını alan bu epitel sklera üzerinde kıvrılarak korneanın ön
yüzünü örter. Gözün gelişimi bu şekilde devam eder (1,2,3).
3. Materyal – Metod
Bu çalışma Diyarbakır ili mezbahanelerinden ve çevre köylerden elde edilen Simental ırkı fetuslar
üzerinde yapılmıştır. Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı’nda bulunan 12 tane
Simental ırkı fetüs gelişim evrelerine göre birinci, ikinci ve üçüncü trimester olarak gruplandırıldı ve
her grupta 4 tane fetüs incelendi. Bu fetuslarda palpebrae superior ve palpebrae inferior’un gelişimini
makro-anatomik olarak incelenmiştir.
4. Bulgular
İncelenmiş olan Simental ırkı fetuslarda bir, iki ve üçüncü trimesterlarda palpebra superior ve palbepra
inferior gelişimi gözlenmiştir. Özellikle birinci trimesterda göz küresinin oluştuğu, palpebraların içinde
gelişim gösterdiği ve palpebraların çok belirgin olmayan bir şekilde olduğu olduğu gözlenmiştir (Şekil
– 1, Şekil – 2).
İkinci trimesterda ise göz küresinin daha çok büyüdüğü, palbepraların yapısının daha belirgin olduğu
ve median hatta birleşik olduğu görülmüştür (Şekil – 3, Şekil- 4).
Üçüncü trimesterda ise göz kapaklarının gelişiminin tamamlandığı ve kirpik yapısının oluştuğu
gözlenmiştir (Şekil- 5, Şekil - 6).
Şekil – 1: Birinci trimester fetusta palpebra gelişimi
44
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Şekil – 2: Birinci trimester fetusta palpebra gelişimi
Şekil – 3: İkinci trimester fetusta palpebra gelişimi
45
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Şekil – 4: İkinci trimester fetusta palpebra gelişimi
Şekil – 5: Üçüncü trimester fetusta palpebra gelişimi
46
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Şekil – 6: Üçüncü trimester fetusta palpebra gelişimi
Kaynakça
1. McGeady TA, Quinn PJ, FitzPatrick ES, Ryan MT. Veteriner Embriyoloji. (Çevirenler: İlhami Çelik, Yasemin
Öznurlu). 2006, Malatya: Medipres Yayınevi.
2. Sadler TW. Langman’s Medical Embryology. 1989, United States of America: Williams & Wilkings.
3. Kayalı H, Şatıroğlu G, Taşyürekli M. İnsan Embriyolojisi. 1992, İstanbul: Alfa Basım Yayın Dağıtım.
4. Zieske JD. Corneal development associated with eyelid opening. Int J Dev Biol, 2004; 48: 903-911.
5. Tawfik HA, Abdulhafez MH, Fouad YA, Dutton JJ. Embryologic and fetal development of the human eyelid.
Opthal Plast Reconstr Surg, 2016; 32 (6): 407-414.
6. Barishak YR. Embryology of the eye and its adnexae. Dev Ophthalmol. 1992;24:1–142.
7. Nien CJ, Massei S, Lin G, et al. The development of meibomian glands in mice. Mol Vis. 2010;16:1132–40.
47
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
SİMENTAL IRKI FETUSLARDA İNCİSİV DİŞLERİN
GELİŞİM MORFOLOJİSİNİN İNCELENMESİ
Arş. Gör. Dr. Asuman ARKAŞ ALKLAY
Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı, 21280, Diyarbakır, Türkiye
ORCID: 0000-0001-8232-7530
1. Hayvanlarda Dişlerin Genel Yapısı
Hayvanlarda bulunan dişlerin morfolojik yapıları ve sayıları arasında önemli farklar bulunmaktadır.
Bütün bu farklılıklara rağmen bütün dişler mine (enamel), dentin ve sement yapısından oluşmaktadır
(1).
Evcil memeli hayvanlarda dahil çoğu memeli hayvanda geçici yani süt dişleri (dentes decidui) ve
kalıcı (dentes permanentes) dişler olmak üzere iki tür diş gelişimi (dentitisyon) formu gözlenmektedir.
Bu hayvan türleri difidont (dphydont) türler olarak sınıflandırılırlar. Kalıcı dişlerden daha az sayıda olan
geçişi dişler in çıkması doğumdan itibaren 6 ile 24 ay sonra gerçekleşir. Kalıcı dişlerin tomurcukları, süt
dişlerinin lingual kısmında bulunur ve gelişimin 3. ayında oluşur. Bu kalıcı diş tomurcukları post-natal
(doğum sonrası) dönemin yaklaşık 6.yılına kadar uykuda halinde kalır. Daha sonra diş tomurcukları
büyümeye başlar, böylece karşılık gelen süt dişlerinin alt tarafını iterler ve dökülmelerine yardımcı
olurlar. Kalıcı diş büyüdükçe, üstteki süt dişinin kökü osteoklastlar tarafından emilir (1,2).
Dişler bireysel olarak brahiyodont (brachyodont) ve hipsodont (hypsodont) dişler halinde
sınıflandırılır. Brahiyodont diş, diş eti dışında uzanan bir taç kısımı, çene kemiğine gömülü kök
bölgesi ve taç bölgesi ile kök arasında daralan bir şekilde oluşmuş diş etiyle sarılı boyun kısmından
oluşur. Hipsodont dişler de bir gövdeye ve bir kök yapısına sahiptirler. İnsan ve carnivorların dişleri
brahiyodont diş sınıfındandır. Domuzlarda köpek dişleri hipsodont diş olup, diğer dişlerin tamamı
brahiyodont diştir. Sadece alt çenede bulunan ruminant kesici dişleri brahiyodont, azı dişleri ise
hipsodont diş grubundandır (1).
Ruminantlarda, kesici – incisiv dişler brahiyodont yapıda olduğu için bu çalışmamızda brahiyodont
dişlerin geliimini inceledik.
2. Brahiyodont Diş Gelişiminin Embriyolojisi
Dişlerin gelişimi embriyoik dönemin ortalama olarak 6. Haftasıyla beraber gelişmeye başlar. Dişler,
iki embriyonal yaprak olan ektoderm ve mezodermden köken almaktadırlar. Embriyonal dönemde
dişlerin gelişimi iki kısımdan oluşur; birinci embriyonal taslağın ortaya çıkması, ikinci ise embriyonal
taslakları dişlerin sert kısımlarını oluşturmasıdır (1,3).
Hayvanlarda diş gelişiminde rol oynayan morfojenik ve indüktif mekanizmalar, farklı hayvan
türlerinin değişik diş türlerinin tamamında benzer gelişim aşamalarını izler. Dişin embriyonal gelişimi,
48
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
dental lamina ektodermi ve alttaki krista nöralis kökenli mezenşim arasındaki karşılıklı etkileşim ile
başlamaktadır (1,2,4).
Dental lamina boyunca gerçekleşen ektoderm dokunun bölünerek çoğalmasımezenşim tabakasına
doğru uzanan diş tomurcuklarını (dental tomurcukları) oluşturur. Tomurcuklar, her dişin ektoderm
taslağına karşılık ve sayıları geçici dişlerin sayısına eşittir. Diş tomurcukları mezenşim doku içinde
ilerledikçe kep şeklini alır. Dental kepin konkav yüzünün hemen altındaki mezenşim doku yine aynı
şekilde mezenşim kökenli olan dental papillayı oluşturur. Dental kep, çene mezenşimi içinde daha
derine ilerledikçe çan şeklinde bir görünüm alarak dental laminadan çıkan hücre kordonu vasıtasıyla
ağız epiteli ile olan bağlantısını sürdürür. Dental laminanın altındaki retiküler katman hücrelerinin
indükleyici etkisi nedeniyle enamelin (mine) iç katman hücreleri uzar ve mine dokusunu oluşturan
ameloblastlara farklılaşırlar. Ameloblastların gelişiminin devam etmesiyle beraber dental papillanın
altındaki mezenşim hücreleri odontoblastları şekillendiren yüksek prizmatik hücrelere dönüşürler
(1,5).
Ameloblastlar ilk olarak dental papillanın tepe bölgesinde oluşur ve gittikçe bu yapının yanlarına
doğru gelişen taç kısmıyla beraber dental papillanın tabanına doğru yayılır. Bu gelişim aşamasıyla
beraber odontoblastlar predentini şekillenmiş olur. Predentinin matriksinde hidroksiapatit ve foloroapatit
kristallerinin çökelmesi ve bunların mineralizasyonuyla beraber dentin şekillenir (1,6,7).
Diş papillasının merkezi bölümü dişin pulpasına (pulpa dentis) dönüşür. Dentinin indüktif
etkisi altında papillanın ucundaki ameloblastlar ve odontoblastlar göç ederek enameli oluştururlar.
Ameloblastlar diş yüzeyine göç ederken; odontoblastlar pulpa boşluğuna göç ederler. Böylece dentin
ve mine şekillenmeye devam eder. Dentin ve minenin bu gelişimi mine organının apeksinden bazisine
doğru ilerlermesiyle dişin taç kısımı ortaya çıkar. Böylece mine organının tabanı, dişin taç kısımıyla
kökü arasındaki sınır şekillenmiş olur (7,8).
Mine dokusunun taban kenarında bulunan be birbirleriyle temas halinde olan iç ve dış epitel katmanları
çoğalarak mezenşime doğru uzanan epitel kök kılıf adında, tüp benzeri bir yapı oluşur. Bu epitel kılıf,
dental papillanın mezenşim hücrelerini, odontoblastları ve dentini oluşturmak üzere indükleyerek diş
kökünün şekillenmesini sağlar (1) .
Kök kısmını şekillendiren epitel kök kılıfında retiküler katman bulunmadığı için ameloblast
farklılaşması gerçekleşmez. Bu sebeple kök mine dokusuyla kaplanmamış olur(1).
Bütün bu gelişim evrelerini takiben, dişi saran mezenşim yoğunlaşarak vasküler mezenşim katmanı
olan dental keseyi oluşturur. Bu dental kesenin gelişmekte olan kök dokusuna komşu iç katman hücreleri,
diş kökünü kaplayan sementum benzeri yani kemik benzeri bağ dokusunu oluşturan sementoblastlara
farklılaşır. Sementoblastlar daha sonra sementositlere dönüşürler (1,4,6).
Dental kesenin dış katmanındaki mezenşim katmanında osteoblastlar gelişir. Bu osteojenik
hücreler dişi çeneye bağlanmasını sağlayan diş alveollerini şekillendiren şekillendiren kemik yapısını
oluştururlar (1).
Dental kesenin orta mezenşimal hücreleri, perodental ligamentleri oluşturur (1).
3. Materyal – Metod
Bu çalışma Diyarbakır ili mezbahanelerinden ve çevre köylerden elde edilen Simental ırkı fetuslar
üzerinde yapılmıştır. Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı’nda bulunan 12 tane
Simental ırkı fetüs gelişim evrelerine göre birinci, ikinci ve üçüncü trimester olarak gruplandırıldı ve
her grupta 4 tane fetüs incelendi. Bütün Simental fetuslarda sadece alt çenede bulunan ve emriyonal
dönemde de sadece alt çenede gelişim gösteren incisiv (kesici) dişlerin her üç trimester için gelişim
aşamaların bağlı morfolojileri incelendi.
49
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
4. Sonuç
İncelenen Simental ırkı fetuslarda incisiv dişlerin gelişim aşamaları morfolojik olarak incelendi.
Birinci trimester Simental ırkı fetuslarda incisiv dişlerin tomurcuk yapılarının çok net bir şekilde
gözlenememiştir (Şekil – 1). Bu fetuslarda incisiv dişlerin gelişeceği alt çene yani mandibu’nın
kıkırdaksal bir yapıda olduğu gözlendi ( Şekil-2).
Şekil – 1: 1.timester Simental ırkı fetus alt çene
Şekil – 2: 1. Trimester Simtal ırkı fetus alt çene
50
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
İncelenmiş olan 2. trimester Simental ırkı fetuslarında ise mandibulanın kıkırdak yaısında olduğu
ancak incisiv diş tomurcuklarının görülmeye başlandığı gözlemlenmiştir.
Şekil – 3: 2.trimester Simental ırkı fetus alt çene ve incisiv dişlerinin gelişimi
Şekil- 4: 2.trimester Simental ırkı fetus alt çene ve incisiv dişlerinin gelişimi
51
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Simental ırkı 3. Trimester fetuslarında ise alt çenede incisiv diş taslağının tamamen oluştuğu ve dış
bakıdan gözlemlenebildiği görülmüştür.
Şekil – 5: 3. Trimester Simetal ırkı fetuslarda incisiv diş taslağı
KAYNAKÇA
1. McGeady TA, Quinn PJ, FitzPatrick ES, Ryan MT. Veteriner Embriyoloji. (Çevirenler: İlhami Çelik, Yasemin
Öznurlu). 2006, Malatya: Medipres Yayınevi
2. Sadler TW. Langman’s Medical Embryology. 1989, United States of America: Williams & Wilkings.
3. Hovorakova M, Lesot H, Peterka M, Peterkova R. Early development of the human dentition revisited. Journal
of Anatomy. 2018: 233 (2): 135-145.
4. Tucker A, Shape P. The cutting – edge of mammalian development; how the embryo makes teeth. Nature Reviews Genetics. 2004; 5: 499-508.
5. Bollobas E. The body and processes of the fetal maxilla. Acta Morphol Hung. 1984; 32: 217-230.
6. Hovoraka M, Lesot H, Peterka M, et al. The development relationship between the deciduous dentition and the
oral vestibule in human embryos. Anat Embryol. 2005; 209: 303-313.
7. Kayalı H, Şatıroğlu G, Taşyürekli M. İnsan Embriyolojisi. 1992, İstanbul: Alfa Basım Yayın Dağıtım.
52
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE EFFECT OF LEVOTHYROXINE USE ON MENTAL
HEALTH DIFFICULTIES AND MINDFULNESS
AWARENESS IN ADOLESCENT PATIENTS WITH
HASHIMOTO’S THYROIDITIS ACCORDING TO THE
PRESENCE OF THYROİD AUTOANTIBODIES?
Mehmet Erdem Uzun1, Nazan Kaymaz2, Özlem Kara3
Bursa Yüksek İhtisas Training and Research Hospital, University of Health Sciences, Department of Child Psychiatry, Bursa,
Turkey. https://orcid.org/0000-0003-4311-2670
1
Çanakkale Onsekiz Mart University, Department of Pediatrics, Çanakkale, Turkey https://orcid.org/0000-0002-3962-4799
2
Bursa Yüksek İhtisas Training and Research Hospital, University of Health Sciences, Department of Child Endocrinology,
Bursa, Turkey. https://orcid.org/0000-0003-0915-5546
3
ABSTRACT
Aim: To investigate whether there is a difference in mental health difficulties and mindfulness
awareness between adolescent patients with Hashimoto’s thyroiditis (HT) with and without levothyroxine
(LT4) use and to investigate whether thyroid autoantibodies have an effect on this issue.
Method: A case-control study was conducted. The case group consisted of adolescents with HT
and was divided into two groups according to LT4 use, and the control group consisted of healthy
adolescents. To screen mental health difficulties and mindfulness awareness, Strengths and Difficulties
Questionnaire (SDQ) and Mindful Attention Awareness Scale (MAAS) scales were used. Scale scores
were compared by performing a correlation analysis between the groups with regard to LT4 use and
thyroid autoantibodies.
Results: Eighty-six adolescent patients with HT (median age 15.35 years; 86% female) were matched
with 63 control subjects (median age 14.70 years; 73% female). There was no effect of LT4 use on
MAAS and SDQ total scores (p=0.827 and; p=0.699, respectively). An inverse relationship was found
between TPOAb titers and conduct problems scores, a subscale of SDQ, in the patients who receive LT4
(p=0.04 and r=-0.299).
Conclusion: Levothyroxine alone does not affect the scale results. While higher TPOAb titers
positively affect the conduct problems subscale of SDQ, the level of mindfulness in the patients is
adversely affected by higher TGAb levels. In HT, a preventive position can be taken by making a
situation determination according to these results.
Keywords: Adolescent, Hashimoto’s thyroiditis, levothyroxine, mindfulness, health difficulties
53
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
KIRIK, KIRILGANLIK VE DÜŞMEYE YÖNELİK
BESLENME YAKLAŞIMLARI
Meryem ALTIN1*, Merve YILMAZ2
1
Tınaztepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, İzmir, Türkiye, ORCID ID: 0000-00030625-9753
2
Tınaztepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, İzmir, Türkiye. ORCID ID: 0000-00030730-8908
ÖZET
Osteoporoz, düşük kemik mineral yoğunluğu ve zayıflamış kemik gücü ile karakterize edilen
sistemik bir iskelet bozukluğudur. Düşük kemik mineral yoğunluğu, osteoporoz ve düşme ile ilişkili
kırıklar önemli bir sosyoekonomik ve halk sağlığı yükü oluşturmaktadır. Yaşlılarda hem düşük fiziksel
aktivite hem de yetersiz diyet alımı, öncelikle kemik ve kas sağlığı etkileri yoluyla, kırılganlığın
başlamasında ve ilerlemesinde, düşme ve kırıkların meydana gelmesinde önemli bir role sahiptir.
Beslenme değiştirilebilir bir risk faktörü olduğundan, kırılganlık, kırık ve düşmeyi önleme ve tedavi
etme stratejileri diyet değişikliğini dikkate almaktadır. Daha fazla meyve, sebze ve tam tahıllı gıda
tüketimi ile karakterize edilen yüksek kaliteli, daha sağlıklı diyet modelleri, daha düşük kırık riski ile
ilişkilendirilmektedir. Yüksek kaliteli diyet modellerine daha fazla uyumun yararlı etkilerinin en çok
Akdeniz diyeti ile ilgili yapılan çalışmalarda belirgin olduğu gösterilmektedir. Ek olarak, besinlerle
enerji ve protein ve mikro besinlerin yeterli düzeylerde alımı daha düşük kırık ve kırılganlık riskiyle
bağlantılı olduğu belirtilmektedir. Bu makale, kırılganlık, kırık ve düşmenin patogenezinde beslenme ve
fiziksel aktivitenin rolüne ilişkin son kanıtları sunmakta ve yaşlılar arasında kırılganlık, kırık ve düşmeyi
önlemek ve azaltmak için beslenmeye odaklanan önceden uygulanmış müdahalelerin incelemesini
sunmaktadır.
Anahtar kelimeler: Kırık, kırılganlık kırığı, düşme, beslenme.
NUTRITIONAL APPROACHES IN FRACTURE, FRAGILITY AND FALLING
ABSTRACT
Osteoporosis is a systemic movement disorder fueled by low bone mineral density and weakened
bone strength. Low bone mineral density, osteoporosis, and fractures caused by falls constitute a
significant socioeconomic and public health burden. In the elderly, both low physical activity and
inadequate dietary intake play an important role in the prevention and progression of frailty, falls and
fractures, primarily through bone and muscle health effects. Because it is a risk factor that can alter
diet, she considers reducing diet without reducing fragility, fracture and falls prevention and treatment.
High-quality, healthier diet patterns given strictly with the consumption of more fruits, vegetables, and
full-blown foods do not consume with a lower risk of breakouts. It shows the most emphasis placed
54
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
on the Mediterranean diet, reaping the benefits of greater adherence to high-quality dietary patterns.
In addition, adequate intake of nutrients and energy and protein and micronutrients is associated with
a lower risk of fracture fragility. This article presents the latest evidence on the role of nutrition and
physical activity in the pathogenesis of frailty, fracture, and falls, and provides a review of applied
interventions focused on nutrition to prevent and reduce frailty, fracture, and fall among the elderly.
Anahtar kelimeler: Fracture, fragility fracture, fall, nutrition.
GİRİŞ
2017 yılı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ülkemizdeki yaşlı nüfusun oranı %8.5’dir.
Nüfus projeksiyonlarına göre bu oranın 2023 yılında %10.2’ye yükselmesi tahmin edilmektedir (Türk
İstatistik Kurumu, 2014). 2000 yılında, osteoporotik kırığın tahmini prevalansı dünya çapında 9 milyon
ve 2020’de kalça kırığı prevalansı için >2 milyon ve 2050’de vertebra kırığı için >4 milyona ulaşması
beklenmektedir. Yaşam beklentisi arttıkça, daha fazla insan kalça kırığı, vertebra kırığı, bilek kırığı ya
da yaşama riskiyle karşı karşıya kalmaktadır (Matía-Martín vd., 2019).
Osteoporoz, kemik kütlesinde azalma ve kemik dokusunun mikromimarisinde bozulma ile
karakterize, kemik kırılganlığı ve kırılma riskinin artmasına neden olan sistemik bir iskelet hastalığıdır.
(NIH Consensus Statement Online, 2017). Hastalığın teşhisi, kemik gücünün önemli bir belirleyicisi
olan kemik mineral yoğunluğunun kantitatif olarak değerlendirilmesine dayansa da osteoporozun klinik
önemi ortaya çıkan kırıklarda yatmaktadır. Çünkü çeşitli iskelet dışı faktörler kırık riskine katkıda
bulunmaktadır (Kanis vd., 2019). Kırık riski, kemiklerin daha gözenekli ve kırılgan hale gelmesiyle
artmaktadır. Kemik kaybı, kırıklar oluşuncaya kadar belirti ve semptom vermeksizin sessizce
ilerlemektedir. Bu nedenle hastalar osteoporoza sahip olduklarını veya osteoporoz riski taşıdıklarını
bilmemektedir (Ünlü vd., 2021).
MATERYAL VE METOD
2022 Kasım ayında ‘Google Scholar’ ve ‘PubMed’ veri tabanlarında 2015-2022 yılları arasında,
Kırık, kırılganlık kırığı, düşme, beslenme anahtar kelimeleri ile; yapılan derleme, sistematik derleme,
randomize kontrollü çalışmalar, meta-analizler ve farklı derneklerin kılavuzları taranmıştır.
BULGULAR
Kırık ve Kırılganlık
Uzun ömür, popülasyondaki yaşlı yetişkinlerin oranını arttırmaktadır. Buna eşlik eden kronik
hastalıkların prevalansının artması, kas-iskelet kütlesi kaybı, kırılganlık ve kemik kırılganlığı da düşme
ve kırık riskinde artışa neden olmaktadır (Iuliano vd., 2021).
Osteoporotik kırıklar, genetik, çevresel, hormonal, davranışsal ve beslenme gibi etken faktörleri
içeren karmaşık bir etiyolojiye sahiptir. Ek olarak, kronik enflamasyonu teşvik eden komorbid durumlar,
kemik sağlığında değişikliklere neden olarak, düşük kemik kütlesine duyarlılığı artırmaktadır. Son
zamanlarda, kırılganlığın da osteoporotik kırığın bir göstergesi olduğu öne sürülmektedir. (MatíaMartín vd., 2019). Yaşlılarda osteoporotik kırıkları genellikle hastaneye yatış, uzun süreli bakım, yaşam
kalitesinde bozulma, sakatlık ve ölüm takip eder. Bu nedenle osteoporoz ve osteoporotik kırıklar, dünya
çapında önemli halk sağlığı sorunları olmaya devam etmektedir (Li vd., 2017).
Osteoporozlu hastalarda kırığın oluştuğu yaygın bölgeler arasında, vertebra (omurga), proksimal
femur (kalça), distal önkol (el bileği) ve proksimal humerus bulunmaktadır. Kalça kırığı, yaşlılarda
acil anestezi ve ameliyata sebep olabilen en ciddi kırıklardır. Ayrıca düşme sonrası en yaygın ölüm
nedenidir (Gregson vd., 2022). Bir kadının kalça kırığından ölme riski, rahim kanseri, göğüs kanseri
55
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
ve yumurtalık kanseri birleştiğindeki yaşam boyu ölüm riskinden daha fazladır (Ünlü vd., 2021).
Osteoporoz ve kırık için risk faktörleri iki gruba ayrılmaktadır. Yaş, kadın cinsiyeti, ailede osteoporoz
öyküsü olması, kırık öyküsü, etnik köken, menopoz gibi değiştirilemeyen risk faktörleri yüksek kırık
riskine sahip bireylerin belirlenmesine katkıda bulunmaktadır. Alkol, sigara, düşük beden kitle indeksi
(BKİ), yetersiz beslenme, D vitamini eksikliği, düşme sıklığı gibi değiştirilebilir risk faktörlerinin çoğu
kemik mineral yoğunluğunda bir azalmaya neden olmaktadırlar. Aynı zamanda bağımsız olarak kırık
riskini de arttırmaktadır. Düşük kemik mineral yoğunluğu; kırık riskini belirleyen, yaş ve yaşam tarzı
gibi birçok faktörden etkilenen değiştirilebilir bir risk faktörüdür. Osteoporozu engellemek genç yaşta
sağlıklı kemik kitlesi kazanımı ile başlamaktadır (Ünlü vd., 2021).
Son zamanlarda, yaşlılarda osteoporoz ile ilişkili kırılganlık kavramı, kırılganlığı osteoporotik
kırıkların bir göstergesi olarak ölçen çalışmalarla daha fazla kabul görmektedir. Kırılganlık, psikolojik,
fiziksel ve sosyal işlevsellikte, yaşlanmaya bağlı dejenerasyondan kaynaklanan artan hassasiyete
sahip dinamik bir klinik durum olarak tanımlanmaktadır (Li vd., 2017). Normal şartlarda kırığa neden
olmayan, ayakta durma, yüksekliğinden ya da daha az yükseklikten düşme gibi ‘düşük enerjili’ travma ile
meydana gelen kırıklara kırılganlık kırıkları denir (Ünlü vd., 2021). Kırılganlık temel olarak altta yatan
genetik, epigenetik ve çevresel faktörler tarafından belirlenen karmaşık yaşlanma mekanizmalarından
kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, sarkopeni, inflamasyon, yetersiz beslenme, eşlik eden hastalıklar,
hormonal yetersizlik gibi diğer çok faktörlü unsurlar da yaşlılarda kırılganlığa neden olabilmektedir (Li
vd., 2017). Kırılganlık ve osteoporoz arasındaki ilişkinin temeli, bir birey ne kadar kırılgansa, bireyin
yaygın bir osteoporotik kırık geçirme olasılığının ve gelecekte bir kırık riskinin o kadar yüksek olduğu
gerçeğine dayanmaktadır (Rockwood vd., 2015).
Yetersiz beslenen insanların büyük bir kısmı zayıftır ve yetersiz beslenme, kilo kaybına neden olarak
kırılganlık sendromuna katkıda bulunmaktadır (Chang, 2017). Yelpazenin diğer ucunda aşırı beslenme
yer alır; obezite kırılganlık riskini artırmaktadır (Crow vd., 2019). Vücut kompozisyonu açısından
kırılganlık, daha yüksek vücut yağ kütlesi ve yağ yüzdesi, daha düşük kas kütlesi ile ilişkilendirilmektedir.
Geniş bir literatür BKİ’deki artışın daha yüksek bir kemik mineral yoğunluğuna yol açtığını gösterse de
bu artış kırık riskine karşı koruyucu değildir (Sadeghi vd., 2017). Bu olguya “obezite paradoksu” adı
verilmektedir (Fassio vd., 2018). Obez kişiyi kırıklara karşı daha duyarlı hale getiren iki farklı faktör
ayırt edilmektedir: Birincisi, yağlanmanın neden olduğu kemik kırılganlığının artması, ikincisi ise düşme
riskinin artmasıdır (Rinonapoli vd., 2021). Bu, kırılganlığın hem zayıf hem de aşırı kilolu fenotiplerle
ortaya çıkabileceğini, ancak sürekli olarak düşük kas kütlesi ile ilişkili olduğunu düşündürmektedir.
Beslenme, kırılganlık için değiştirilebilir bir risk faktörünü temsil etmektedir. Bu nedenle, bu zayıflatıcı
sendromun hem önlenmesi hem de tedavisi için bir hedeftir (Lochlainn vd., 2021).
Düşme
Düşme; fonksiyonel kapasitede azalma, yaşam kalitesinde azalma, hastane yatışlarının yanı sıra
mortalite ve morbiditede de artışa sebep olan bir geriatrik sendrom olarak tanımlanmaktadır (Akın
ve Fırat Özer, 2018). Düşme, kemik kırıkları için ana risk faktörüdür. 65 yaş üstü insanların yaklaşık
üçte biri her yıl düşmekte, bu oran 80 yaş üstü veya yatılı bakım tesislerinde yaşayanlarda %50’ye
çıkmaktadır. Yaşlılarda düşmeler, sağlıkları ve yaşam kaliteleri için çok çeşitli olumsuz sonuçlarla
ilişkilendirilmektedir. Düşmelerin önemli bir oranı ciddi yaralanma ve sakatlıkla sonuçlanırken
(%28’i kırıktır), ‘düşme sonrası sendromu’ da önem kazanmaktadır. Çünkü kendine güven ve özerklik
kaybı, sosyal geri çekilme ve fiziksel gerileme oluşmakta ve bu da sonraki düşme riskini artırmaktadır
(Ballesterosa vd., 2020). Yaş, cinsiyet, yürüyüş şekli, denge, dayanıklılık ve baş dönmesi, görme ve
işitme bozukluğu, bilişsel bozukluk gibi içsel; evde düşme tehlikesi oluşturan çevresel faktörler ve
ayakkabı, giysi, ev aydınlatması gibi dışsal faktörler düşmeye neden olmaktadır (Ünlü vd., 2021).
Bununla birlikte, yaşlılar arasında düşmelerin önlenmesi karmaşıktır ve potansiyel diyet belirleyicileri
çok az tanımlanmaktadır (Ballesteros vd., 2020).
56
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Diyet Modelleri
Farklı diyet modelleri ile kırık veya düşük kemik mineral yoğunluğu riski arasındaki ilişkiyi
araştıran bir çalışmada; ‘Sağlıklı’, ‘Et/Batı’ ve ‘Süt/süt ürünleri olmak üzere 3 yaygın beslenme modeli
kullanılmaktadır.
‘Sağlıklı’ beslenme modelleri, potasyum ve magnezyum, C vitamini, K vitamini, folat ve karotenoidler
dahil olmak üzere kemik sağlığı için gerekli mikro besinler açısından zengin olan yüksek meyve ve sebze
tüketimi ile karakterize edilmektedir. ‘Sağlıklı’ beslenme modeli ile düşük kemik mineral yoğunluğu
(%–18) ve kırık (%–21) riski arasında anlamlı bir azalma belirtilmektedir. ‘Et/Batı’ diyet modeli, yüksek
miktarda kırmızı et, işlenmiş et, yumurta, rafine tahıllar ve tatlı tüketimi ile karakterize edilmektedir.
“Et/Batı” paterni, düşük kemik mineral yoğunluğu ve kırık riskinde sırasıyla %22 ve %11’lik artışlarla
pozitif bir ilişki saptanmaktadır. ‘Süt/süt ürünleri modeline yüksek düzeyde uyum, düşük kemik mineral
yoğunluğu riskinin azalmasıyla (–%41) pozitif ilişki belirtilmektedir (Fabiani vd., 2019). Yapılan
çalışmalar meyve ve sebze tüketimini, orta ila yüksek doymamış yağ ve lif alımını ve sınırlı miktarda
kırmızı et alımını vurgulayan yüksek kaliteli bir diyet modeline daha fazla bağlı kalarak düşme riskinde
makul bir azalmayı desteklemektedir (Ballesteros vd., 2020).
Akdeniz Diyet Modeli
Akdeniz diyet modeli, meyve, sebze ve bitki bazlı gıdaların (baklagiller, kabuklu yemişler, tohumlar)
yüksek tüketimi, zeytinyağ kullanımı, polifenoller ve diğer bitkisel biyoaktif bileşiklerle birlikte
antioksidan besinler de dahil olmak üzere daha yüksek mikro besin alımı, et ve süt ürünlerinin daha
az tüketimi ile karakterize edilmektedir (Abdelhamid vd., 2020). Akdeniz diyet modeline daha yüksek
uyum, daha düşük bir kırılganlık riski ile ilişkilendirilmektedir (Silva vd., 2018). Bununla birlikte
Akdeniz diyetinin, kalça kırığı riskini azaltabileceği de yapılan çalışmalarla bildirilmektedir (Benetou
vd.,2018). ABD’de yaşayan 90.014 postmenopozal kadın katılımcı ve ortalama yaşı 60 olan 71.333
erkek ve kadın katılımcı ile gerçekleştirilen iki büyük prospektif kohort çalışması da Akdeniz diyeti ile
kalça kırığı insidansı arasında ters bir ilişki olduğunu göstermektedir (Haring vd., 2016; Byberg vd.,
2016). Ek olarak Akdeniz Diyeti’ne daha yüksek uyum, yaşlı erişkinlerde daha düşük düşme riski ile
sonuçlanmaktadır (Ballesteros vd., 2020).
Enerji ve Makro Besinler
Literatürde çoğunlukla, toplam enerji ve proteinlerin etkilerini saptamaya yönelik çalışmalar
bulunmaktadır. Çalışmaların çoğunda zayıf katılımcıların en düşük enerji alımına sahip olduğu
belirtilmektedir. Yannakoulia ve arkadaşlarının yapmış olduğu çalışmada, 21 kcal/kg/gün eşik değeri veya
daha az olması ile daha yüksek kırılganlık prevalansı arasında önemli ölçüde bir ilişki saptanmaktadır
(Yannakoulia vd., 2017).
Protein, kemik ve kas dokusunun önemli bir bileşenidir ve kas-iskelet sisteminin sağlığını korumak
için diyetteki alımı önemlidir (Gregson vd., 2022). Avrupa Parenteral ve Enteral Derneği (ESPEN)
uzman grubu, sağlıklı yaşlı insanlar için diyetin en az 1,0–1,2 g protein/kg vücut ağırlığı/gün ve yetersiz
beslenme riski taşıyan veya akut veya kronik hastalığı olanlar için 1.2–1.5 g protein/kg vücut ağırlığı/
gün olması gerektiğini belirtmektedir (Deutza vd., 2014). 0.75 g/kg vücut ağırlığı/gün daha yüksek
protein alımları, femur boynunda ve toplam kalçada daha yüksek kemik mineral yoğunluğu ile ilişkili
olduğu gösterilmektedir. Ek olarak daha düşük kalça kırığı riski ile ilişkilendirilmektedir (Groenendijk
vd., 2019). Suominen ve arkadaşlarının, beslenmenin düşmeler ve yaşam kalitesi üzerindeki etkisini
incelemek için yaptığı bir çalışmada, yeterli enerji ve protein alımının sağlandığı bir diyet modelinin
düşme riskinde anlamlı bir azalışa neden olduğu belirtilmektedir (Suominen vd., 20). Ayrıca, Osteoporotik
Kırıklar Çalışmasında ne diyetle alınan protein ne de D vitamini ve düşme riski arasında bir ilişkili
bulunmadığı gösterilmektedir (Larocque vd., 2015).
57
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Mikrobesinler
Mikrobesin eksiklikleri, gıda alımının azalması, mikrobesin açısından zengin gıdaların maliyeti ve
diyette çeşitlilik eksikliği gibi bir dizi faktöre bağlı olarak yaşlılar arasında yaygın olarak görülmektedir. Bu
yaş grubunda bildirilen yaygın mikrobesin eksiklikleri arasında, her ikisi de fonksiyonel düşüşe ve
kırılganlığın bileşenlerine katkıda bulunan D vitamini ve B12 vitamini yer almaktadır (O’Connell vd.,
2020).
D vitamini, kalsiyumun kemiklere alınmasında görev alan, yağda çözünen vitaminlerden biridir.
Besinler çok düşük miktarlarda D vitamini içermektedir. Fakat D vitaminin üretilmesi ultraviyole
ışığın deriye teması sonrası gerçekleşmektedir. D vitamini üretme potansiyeli yaşlanmayla birlikte 4
kat azalmaktadır. Yaşlı bireyler için her gün için 800-1000 IU D vitamini önerilmektedir.Yapılan bir
çalışmada, kırılgan olmayan gruplarla karşılaştırıldığında, kırılgan katılımcılarda D vitamini düzeyinin
(dolaşımdaki 25(OH)D konsantrasyonu) daha düşük olduğu gösterilmektedir (Marcos-Pérez vd., 2020).
Bununla birlikte Vannucci ve diğerleri tarafından yapılan bir çalışmada, bir veya daha fazla vertebral
kırığı olan hastaların diyetlerindeki Ca alımındaki azalma ve kırılganlık kırığı riski arasında ters bir ilişki
saptanılmıştır. (Vannucci vd.,2017). Genel olarak, düşme riskini azaltabilmesine rağmen tek başına D
vitamini desteğinin kırık insidansını azalttığına dair çok az kanıt bulunmaktadır (Lochlainn vd., 2021).
Klinik uygulamada, diyetle alınan kalsiyum kaynakları tercih edilen seçenektir ve kalsiyum (D vitamini
ile birlikte) takviyesi ise, diyetlerinden yeterli kalsiyum almayan ve osteoporoz ve/veya kırılganlık kırığı
riski taşıyan kişiler için önerilmektedir (Gregson vd., 2022). Ayrıca yapılan çalışmalarda, yaşlılarda B12
vitamini düzeyi, hiperhomosisteinemi ve kemik sağlığı arasında bir ilişki olduğu belirtilmektedir. Düşük
B12 vitamini düzeyi (<200 pM), yüksek homosistein (HCY) konsantrasyonu (>15 μM) veya her iki
koşula sahip olmanın üç kat daha fazla kırık riski ile ilişkili olduğu gösterilmektedir (O’Connell vd.,
2020).
Besin Çeşitleri
Besin içeriklerinin yanı sıra; meyve ve sebzeler, antiinflamatuar ve antioksidan etkilere sahip
polifenoller gibi fitokimyasalların kaynağıdır. Yaşlı popülasyonda, meyve ve sebze tüketimini teşvik
eden müdahalelerin etkili olduğu gösterildiğinden, bu tür koruyucu etmenler önemli olabilmektedir.
Daha yüksek meyve ve sebze tüketimi, doz-tepki şeklinde daha düşük kırılganlık ile ilişkilendirilmektedir
(Lochlainn vd., 2021). Yapılan bir çalışmada kombine olarak, günde 5 veya daha fazla porsiyon meyve
ve sebze tüketimi, toplumdaki yaşlı insanlar arasında kırılganlık riskinde yaklaşık %70’lik bir azalmaya
neden olmaktadır (Garcia-Esquinas vd., 2016).
Süt ve süt ürünleri, protein ve mineraller gibi besin maddelerinin alımına önemli bir katkıda
bulunmaktadır. Ayrıca anti-inflamatuar, antioksidan ve diğer eylemler yoluyla kemik sağlığı üzerinde
ilgili koruyucu etkilere sahip olabilecek biyoaktif bileşenlerin bir kaynağıdır (Lochlainn vd., 2021).
Yapılan çalışmalarda, daha yüksek süt/süt ürünleri alımı, yaşamın erken dönemlerinde daha iyi kemik
mineralizasyonu ve ileriki yıllarda, yaşa bağlı daha yavaş kemik kaybı ve azalmış kalça kırığı riski ile
ilişkilendirilmektedir (Granic vd., 2020). Yüksek kalsiyum ve yüksek proteinli süt ürünleri kullanılarak
yapılan bir çalışmada, herhangi bir türde kırık riskinde %33, kalça kırığı riskinde %46 ve kontrollere
göre düşme riskinde %11 azalma olduğu gösterilmektedir. Ek olarak, süt ürünleri kullanarak kalsiyum
ve protein alımını iyileştirmek, yaşlılarda yaygın olarak meydana gelen düşme ve kırık riskini azaltan,
kolayca erişilebilir bir müdahale olduğu belirtilmektedir (Iuliano vd., 2021).
Ek olarak şeker tüketimi ile daha yüksek kırılganlık riski arasında önemli bir ilişkinin altı çizilmektedir.
Ancak bu bulgu, işlenmiş gıdalardan elde edilen şekerler (yani ilave şekerler) ve gıdada doğal olarak
bulunmayan şekerlerle sınırlandırılmaktadır (Laclaustra vd., 2018).
58
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Egzersiz
Fiziksel aktivitenin yaşlanan nüfus için çok sayıda faydası vardır, bunlardan biri de kırık ve
kırılganlığı dengeleme yeteneğidir. Egzersizin kemik mineral yoğunluğu üzerinde faydalı etkileri vardır
ve farklı iskelet bölgeleri üzerindeki etkisi değişmektedir. Ağırlık taşıma ve direnç egzersizi içeren
kombine egzersiz programları, femur boynu ve lomber omurgadaki kemik kaybını azaltmada etkilidir.
Benzer şekilde, üst vücut direnci egzersizi önkol kemik kütlesini arttırmaktadır (Gregson vd., 2022).
Denge ve kuvvet antrenmanı, kas kuvvetini ve fiziksel işleyişi ve sakatlık sonuçlarını iyileştirebilir
ve kronik rahatsızlıkları olan yaşlı erişkinlerde düşme riskini azaltmaktadır. Ayrıca, bir Cochrane
derlemesi, toplum içinde yaşayan yaşlı erişkinlerde denge ve fonksiyonel egzersizlerin düşme oranını
%24 oranında azalttığını ve kuvvet antrenmanı ile birlikte denge ve fonksiyonel egzersizlerin potansiyel
olarak düşme oranını %30’dan fazla azaltabileceğini bildirmektedir (Sherrington vd., 2019).
TARTIŞMA
Toplumdaki yaşlı insanların oranı ve yaşam süresi arttıkça, yaşa bağlı dejenere kemik hastalıkları,
kırılganlık, düşme ve kırık oranlarında artış meydana gelmektedir. Kırık morbidite, mortalite, yaşam
kalitesi ve maliyetler üzerindeki doğrudan etkisi bulunmakta bu bağlamda önlenebilir ilişkili risk
faktörleri arayışındaki çabalara rehberlik etmektedir. Kırılganlık, kırık ve düşme çok faktörlü süreçler
olsa da diyet eksiklikleri ve hareketsiz davranış patofizyolojilerinde önemli bir katkı sağlamaktadır.
Yaşlı topluluğu düzeyinde kırık ve kırılganlığın önlenmesi, fiziksel aktivitenin teşvik edilmesi, sağlıklı
beslenme, tütünün bırakılması, kilonun korunması ve vasküler ve metabolik risk faktörlerinin kontrolünü
içermektedir. Sağlıklı beslenme kalıplarını benimsemeye ve beslenme müdahalesi için rehberlik
sağlamaya yönelik halk sağlığı çalışmaları, düşük kemik mineral yoğunluğu ve osteoporotik kırıkların
yükünü ve sakatlığını azaltabilmektedir. Meyve, sebze, kepekli tahıllar, kümes hayvanları ve balık, yağlı
tohumlar, baklagiller ve az yağlı süt ürünleri alımını vurgulayan ‘Sağlıklı’ ve ‘Süt ve süt ürünleri’ diyet
modellerinin kemik sağlığı üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır. Ek olarak yapılan çalışmalarda
Akdeniz Diyet modelinde de olumlu etkiler gözlenmektedir. Ek olarak, besinlerle enerji ve protein ve D,
B12, kalsiyum gibi mikro besinlerin yeterli düzeylerde alımı ve meyve ve sebze, süt ve süt ürünleri gibi
besin gruplarının daha fazla tüketimi gibi belirli gıdalar üzerine yapılan araştırmalar, daha düşük kırık,
kırılganlık ve düşme riskiyle bağlantılı olduğu belirtilmektedir. Beslenmenin kırık, kırılganlık, düşme
riski ve ilerlemesi üzerindeki nedensel etkilerini ve diyetin kırık, kırılganlığı önlemek, geciktirmek ve/
veya tedavi etmek için nasıl kullanılabileceğini belirlemek için kişiselleştirilmiş yaklaşımlara yönelik
daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
KAYNAKLAR
Abdelhamid A, Jennings A, Hayhoe RPG, Awuzudike VE, Welch AA 2020. High variability of food and nutrient
intake exists across the Mediterranean Dietary Pattern—A systematic review. Food Science and Nutrition,
8: 4907–4918.
Akın S, Fırat Özer F 2018. Epidemiology of Falls. Aegean Journal of Medical Sciences, 4: 126-128.
Ballesterosa JM, Struijka EA, Rodríguez-Artalejoab F, López-Garcíaab E (2020), Mediterranean diet and risk of
falling in community-dwelling older adults. Clinical Nutrition, 39(1): 276-281.
Benetou V, Orfanos P, Feskanich D, Michaëlsson K, Pettersson-Kymmer U, Byberg L, Eriksson S, Grodstein F,
Wolk A, Jankovic de Groot NLCPGM, Boffetta P, Trichopoulou A 2018. Mediterranean diet and hip fracture incidence among older adults: the CHANCES Project. Osteoporosis International, 29: 1591–1599.
Byberg L, Bellavia A, Larsson SC, Orsini N, Wolk A, Michaëlsson K 2016. Mediterranean diet and hip fracture in
Swedish men and women. The Journal of Bone and Mineral Research, 31(12): 2098–2105.
Chang SF 2017. Frailty Is a Major Related Factor for at Risk of Malnutrition in Community-Dwelling Older
Adults. Journal of Nursing Scholarship, 49: 63–72.
59
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Crow RS, Lohman MC, Titus AJ, Cook SB, Bruce ML, Mackenzie TA, Bartels SJ, Batsis JA 2019. Association
of Obesity and Frailty in Older Adults: NHANES 1999–2004. The Journal of Nutrition, Health and Aging,
23: 138–144.
Deutza NEP, Bauerb JM, Barazzonic R, Bioloc, G, Boiried Y, Bosy-Westphale A, Cederholmfg T, Cruz-Jentofth
A, Krznariçi Z, Nairj KS, Singerk P, Tetal D, Tipton K, Calderno PC 2014. Protein intake and exercise for
optimal muscle function with aging: Recommendations from the ESPEN Expert Group. Clinical Nutrition,
33(6): 929-936.
Garcia-Esquinas E, Rahi B, Peres K, Colpo M, Dartigues JF, Bandinelli S, Feart C, Rodriguez-Artalejo F 2016.
Consumption of fruit and vegetables and risk of frailty: a dose-response analysis of 3 prospective cohorts of
community-dwelling older adults. The American Journal of Clinical Nutrition, 104(1): 132-142.
Granic A, Hurst C, Dismore L, Aspray T, Stevenson E, Witham MD, Sayer AA, Robinson S 2020. Milk for Skeletal Muscle Health and Sarcopenia in Older Adults: A Narrative Review. Clinical Interventions in Aging,
15:695–714.
Gregson CL, Armstrong DJ, Bowden J, Cooper C, Edwards J, Gittoes NJL, Harvey N, Kanis J, Leyland S, Low R,
McCloskey E, Moss K, Parker J, Paskins Z, Poole K, Reid DM, Stone M, Thomson J, Vine N, Compston
J 2022. UK clinical guideline for the prevention and treatment of osteoporosis. Archives of Osteoporosis,
17:58.
Groenendijk I, den Boeft L, van Loon LJC. de Groot L 2019. High versus low dietary protein intake and bone
health in older adults: a systematic review and meta-analysis. Computational and Structural Biotechnology
Journal, 17: 1101–1112.
Fabiani R, Naldini G, Chiavarini M 2019. Dietary Patterns in Relation to Low Bone Mineral Density and Fracture
Risk: A Systematic Review and Meta-Analysis. Advances in Nutrition, 10(2): 219-236.
Fassio, A., Idolazzi, L., Rossini, M., Gatti, D., Adami, G., Giollo, A., Viapiana, O. (2018), The obesity paradox and
osteoporosis, Eating and Weight Disorders – Studies on Anorexia Bulimia Obesity, 23: 293–302.
Haring B, Crandall CJ, Wu C, LeBlanc ES, Shikany JM, Carbone L, Orchard T, Thomas F, Wactawaski-Wende J,
Li W, Cauley JA, Wassertheil-Smoller S 2016. Dietary patterns and fractures in postmenopausal women:
results from the Women’s Health Initiative. JAMA Internal Medicine, 176(5): 645–652.
Iuliano S, Poon S, Robbins J, Bui M, Wang X, De Groot L, Van Loan M, Zadeh AG, Nguyen T, Seeman E 2021.
Effect of dietary sources of calcium and protein on hip fractures and falls in older adults in residential care:
cluster randomised controlled trial. The British Medical Association, 375: n2364.
Türk İstatistik Kurumu 2014. İllere göre toplam nüfus içindeki yaşlı nüfusun oranı, 2014 - 2023. Yaşlı İstatistiği
2014. Erişim tarihi: www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24644 [19.12.21].
Kanis JA, Cooper C, Rizzoli R, J.-Y. Reginster on behalf of the Scientific Advisory Board of the European Society
for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis (ESCEO) and the Committees of Scientific Advisors
and National Societies of the International Osteoporosis Foundation (IOF) 2019. European guidance for
the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporosis International, 30:
3–44.
Laclaustra M, Rodriguez-Artalejo F, Guallar-Castillon P, Banegas JR, Graciani A, Garcia-Esquinas E, Ordovas J,
Lopez-Garcia E 2018. Prospective association between added sugars and frailty in older adults. The American Journal of Clinical Nutrition, 107(5): 772-779.
Larocque SC, Kerstetter JE, Cauley JA, Insogna KL, Ensrud K, Lui LY, Allore HG 2015. Dietary Protein and
Vitamin D Intake and Risk of Falls: A Secondary Analysis of Postmenopausal Women from the Study of
Osteoporotic Fractures. Journal of Nutrition in Gerontology Geriatrics, 34(3): 305-318.
Li G, Thabane L, Papaioannou A, Ioannidis G, Levine MAH, Adachi JD 2017. An overview of osteoporosis and
frailty in the elderly. BioMed Central Musculoskeletal Disorders, 18: 46.
Lochlainn MN, Cox NJ, Wilson T, Hayhoe RPG, Ramsay SE, Granic A, Isanejad M, Roberts HC, Wilson D, Welch C, Hurst C, Atkins JL, Mendonça N, Horner K, Tuttiett ER, Morgan Y, Heslop P, Williams EA, Steves
60
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CJ, Greig C, Draper J, Corish CA, Welch A, Witham MD, Sayer AA, Robinson S 2021. Nutrition and Frailty: Opportunities for Prevention and Treatment. Nutrients,13(7): 2349.
Marcos-Pérez D, Sánchez-Flores M, Proietti S, Bonassi S, Costa S, Teixeira JP, Fernández-Tajes J, Pásaro E, Valdiglesias V, Laffon B 2020. Low Vitamin D Levels and Frailty Status in Older Adults: A Systematic Review
and Meta-Analysis. Nutrients, 12: 2286.
Matía-Martín P, Torrego-Ellacuría M, Larrad-Sainz A, Fernández-Pérez C, Cuesta-Triana F, Rubio-Herrera MA
2019. Effects of Milk and Dairy Products on the Prevention of Osteoporosis and Osteoporotic Fractures in
Europeans and Non-Hispanic Whites from North America: A Systematic Review and Updated Meta-Analysis. Advances in Nutrition, 10(2): 120–S143.
O’Connell ML, Coppinger T, McCarthy AL 2020. The role of nutrition and physical activity in frailty: A review.
Clinical Nutrition ESPEN, 35: 1-11.
NIH Consensus Statement Online 2017 Osteoporosis Prevention, Diagnosis, and Therapy. NIH Consensus Statement Online. Erişim tarihi: https://consensus.nih.gov/2000/2000osteoporosis111 [19.11.21].
Rinonapoli G, Pace V, Ruggiero C, Ceccarini P, Bisaccia M, Meccariello L, Caraffa A 2021. Obesity and Bone: A
Complex Relationship. International Journal of Molecular Sciences, 22(24): 13662.
Rockwood K, Theou O, Mitnitski A 2015. What are frailty instruments for? Age Ageing, 44(4): 545–547.
Sadeghi O, Saneei P, Nasiri M, Larijani B, Esmaillzadeh A 2017. Abdominal Obesity and Risk of Hip Fracture: A
Systematic Review and Meta-Analysis of Prospective Studies. Advences in Nutrition, 8: 728–738.
Sherrington C, Fairhall N, Wallbank G, Tiedemann A, Michaleff Z, Howard K, Clemson L, Hopewell S, Lamb SE
2019. Exercise for preventing falls in older people living in the community. Cochrane Database Systematic
Reviews, 1(1): CD012424.
Silva R, Pizato N, da Mata F, Figueiredo A, İto M, Pereira MG 2018. Mediterranean Diet and Musculoskeletal-Functional Outcomes in Community-Dwelling Older People: A Systematic Review and Meta-Analysis.
J. Nutr. Health Aging, 22: 655–663.
Suominen MH, Puranen TM, Jyväkorpi SK, Eloniemi-Sulkava U, Kautiainen H, Siljamäki-Ojansuu U, Pitkalä
KH 2015. Nutritional guidance improves nutrient intake and quality of life, and may prevent falls in aged
persons with Alzheimer disease living with a spouse (NuAD trial). The Journal of Nutrition, Health and
Aging, 19: 901-907.
Ünlü H, Bilik Ö, Ayhan H 2021. Kırılganlık Kırığında Hemşirelik, Ortogeriatrik Hastalarda Bütüncül Bakım ve
Yönetim, Ortopedi ve Travmatoloji Hemşireleri Derneği.
Xu L, Zhang J, Shen S, Hong X, Zeng X, Yang Y, Liu Z, Chen L, Chen X 2020. Association Between Body Composition and Frailty in Elder Inpatients. Clinical Interventions in Aging, 15: 313–320.
Vannucci L, Masi L, Gronchi G, Fossi C, Carossino AM, Brandi ML 2017. Calcium intake, bone mineral density,
and fragility fractures: evidence from an Italian outpatient population. Archives of Osteoporosis, 12(1): 40.
Yannakoulia M, Ntanasi E, Anastasiou CA, Scarmeas N 2017. Frailty and nutrition: from epidemiological and
clinical evidence to potential Mechanisms. Metabolism, 68: 64-76.
61
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
EXAMINATION OF RELATIONSHIP FACTORS
BETWEEN PSYCHOLOGICAL RESILIENCE AND
SOCIAL SUPPORT IN OBESE ADOLESCENTS
Mehmet Erdem Uzun1, Özlem Kara2, Hande Sirin3, Nazan Kaymaz4
Bursa Yüksek İhtisas Training and Research Hospital, University of Health Sciences, Department of Child Psychiatry, Bursa,
Turkey. https://orcid.org/0000-0003-4311-2670
1
Bursa Yüksek İhtisas Training and Research Hospital, University of Health Sciences, Department of Child Endocrinology,
Bursa, Turkey. https://orcid.org/0000-0003-0915-5546
2
Bursa Yüksek İhtisas Training and Research Hospital, University of Health Sciences, Department of Child Psychiatry, Bursa,
Turkey. https://orcid.org/0000-0002-2159-523X
3
4
Çanakkale Onsekiz Mart University, Department of Pediatrics, Çanakkale, Turkey https://orcid.org/0000-0002-3962-4799
ABSTRACT
Purpose
Childhood obesity is one of the most severe public health problems, and many psychiatric conditions
have been associated with obesity. In this study, we aimed to investigate psychological resilience and
possible related factors in obese adolescents.
Method
The study included 90 obese children with a body mass index (BMI) above the 95th centile and
100 non-obese subjects with a BMI of 3-85th centile, whose age and gender were similar to those
of the patient group. Data were collected using a patient demographic information form, Child and
Youth Resilience Scale-28, and Multidimensional Perceived Social Support Scales, and then analyzed
by Pearson correlation coefficient in SPSS-23.
Results
The adolescents participating in the study had similar characteristics in terms of age and gender
characteristics. The psychological resilience and social support of the obese group were lower than the
control group (p<0,05). At the same time, a reverse relationship was found between BMI and resilience
levels of obese adolescents, and a positive relationship was found between social support and resilience
levels (p=0,027 and p<0,001, respectively). Obese patients’ perceived family and a particular person’s
social support subtest scores were significantly lower than the control group (p=0,037 and p=0,023,
respectively).
62
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Conclusion
A higher BMI has a negative effect on psychological resilience.
Keywords: Adolescent, obesity, psychological resilience, social support
63
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
A REVIEW OF THE EFFICACY AND SIDE-EFFECT
PROFILE OF CLOBAZAM IN PATIENTS WITH DRUGRESISTANT EPILEPSY
Firdevs Ezgi Uçan Tokuç
Antalya Training and Research Hospital, NeurologyDepartment, Antalya,Turkey .
ORCID Code: 0000-0002-0347-6026
ABSTRACT
Objective:
Although clobazam (CLB) is a broad-spectrum benzodiazepine derivative anti-seizure medication
used in the treatment of resistant epilepsy, it has been used in many countries for a long time. In our
country, there is a limitation of use due to the difficulty of access. In this study, we aimed to evaluate
the effects of CLB treatment, which we started as add-on therapy, on seizures and side-effect profiles in
patients with resistant epilepsy.
Materials and Methods:
The data of 35 patients who were followed up in the Antalya Training and Research Hospital epilepsy
outpatient clinic and treated for CLB were analyzed retrospectively.
Results:
Twenty (57%) patients were male and fifteen (43%) were female. All patients are being followed up
with the diagnosis of resistant epilepsy, and the mean number of anti-seizure medications used before
the onset of CLB was four (minimum: two, max: five). All patients had a focal-onset seizure type and
30 patients had a diagnosis of symptomatic epilepsy. The most common side effect was sleepiness and
drowsiness, and 4 patients did not tolerate the side effects and 3 people discontinued the drug due to
ineffectiveness. The mean dose was 15 mg/day, and the maximum dose used was 60 mg/day.
Conclusion:
Clobazam is an effective and generally tolerable drug for add-on treatment in patients with drugresistant epilepsy.
Keywords: Clobazam, efficacy, side-effect, drug-resistant epilepsy
64
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
İlaca dirençli epilepsi hastalarında klobazam etkinliği ve yan etki
profilinin gözden geçirilmesi
ÖZET
Amaç:
Klobazam (CLB) dirençli epilepsi tedavisinde kullanılan geniş spektrumlu benzodiazepin türevi
bir nöbet önleyici ilaç olmakla birlikte uzun süredir pek çok ülkede kullanılmaktadır. Ülkemizde ise
erişim güçlüğü nedeniyle kullanım kısıtlılığı yaşanmaktadır. Biz de bu çalışmayla dirençli epilepsi tanısı
olan hastalarda ekleme tedavi olarak başladığımız CLB tedavisinin nöbetler üzerine etkisi ve yan etki
profillerini değerlendirmeyi amaçladık
Gereç ve Yöntem:
Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi epilepsi polikliniğinde takipli CLB tedavisi başlanmış 35
hastanın verileri retrospektif olarak incelendi.
Bulgular:
Hastaların 20 ‘si (%57) erkek, 15’i (%43) kadın idi. Tüm hastalar dirençli epilepsi tanısıyla takip
edilmekte olup CLB başlanmadan önce kullanılan ortalama nöbet önleyici ilaç sayısı 4 (en düşük:2
en fazla:5) idi. Tüm hastaların nöbet tipi fokal başlangıçlı olup 30 hasta semptomatik epilepsi tanısına
sahipti. En sık görülen yan etki sersemlik, uyku hali olup 4 hastada yan etkiler tolere edilemediği içi 3
hastada ise faydasızlık nedeniyle ilaç kesildi. Ortalama doz 15 mg /g, kullanılan maksimum doz ise 60
mg/g idi.
Sonuç:
Klobazam ilaca dirençli epilepsi hastalarında ekleme tedavide etkin ve genel olarak tolere edilebilir
bir ilaçtır.
Anahtar Kelime: Klobazam, yan etki, etkinlik, dirençli epilepsi,
GİRİŞ
Klobazam (CLB) anksiyolitik ve antikonvulsan özelliklere sahip bir benzodiazpin türevi olup
dirençli epilepsi tedavisinde add-on terapide tercih edilmektedir. Aktif metaboliti N-desmetilklobazam
nedeniyle uzun süreli aktiviteye sahip olup tipik 1,4-benzodiazepinlerin aksine a1 alt birimleri yerine a2
ile GABAA reseptörleri için artan özgüllük sağlayan bir 1,5-BZPdir. A1 reseptörü benzediazepinlerin
sedatif etkisinden sorumlu olmakla birlikte klobazam da artan bu özgüllük sebebiyle daha düşük yan
etki ve yüksek tolerans sağlar (Jensen et al., 2014)
FDA tarafından ilk olarak 2011 yılında Lennox- Gastaut Sendromunda kullanımı onaylanmış olup
o zamandan beri endikasyon dışı kullanımı yaygınlaşmıştır. Günümüzde CLB refrakter epilepsili
hastalarda add-on tedavide etkinliği bilinmekte ve kullanılmaktadır.Ancak ülkemizde bulunmaması
ve temininde yaşanan zorluk nedeniyle özellikle pandemi döneminde ilaca ulaşımda büyük zorluklar
yaşanmıştır.
Bu çalışma ile Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi epilepsi polikliniğinde takip edilen ilaca
dirençli epilepsi hastalarında add-on terapide CLB başlanmış hastaların tedavi yanıtlarının ve yan etki
profilinin değerlendirmek amaçlanmıştır.
65
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
GEREÇ VE YÖNTEM
Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi epilepsi polikliniğinde takipli, ilaca dirençli epilepsi tanısı
almış ve takiplerinde CLB tedavisi başlanmış olan hastalar retrospektif olarak tarandı. Toplamda 35
hasta çalışmaya dahil edildi. Çalışmaya dahil edilen hastaların demografik verileri yanısıra, nöbet
sınıflaması, beraberinde kullanılan nöbet önleyici ilaçlar, CLB öncesi ve sonrası nöbet sıklığı, kullanılan
CLB maximum dozu, CLB sonrası oluşan yan etkiler ve eğer ilaç kesilmek zorunda kaldıysa sebebi
kayıt altına alındı.Çalışma retrospektif olduğu için dosya kayıtlarından nöbet sıklıklarındaki değişimler
kaydedildi. CLB tedavisi eklendikten sonra nöbetsiz olan hastalar ‘nöbetsiz‘, nöbet sayısında sayısal
anlamda belirgin azalma izlenen hastalar ‘nöbetlerde azalma’ ve nöbet sayısında hiç değişiklik
olmayanlar da ‘faydasız’ olarak gruplandırıldı.
BULGULAR
Çalışmaya dahil edilen 35 hastanın ortalama yaşı 34,3 ±8,3 (min:27, max:26) olup hastaların 15’i
(%43) kadın, 20 ‘si (%57) erkekti.
Ortalama nöbet başlangıç yaşı 7,6 ± 7 yıl olup ortalama ortalama epilepsi süresi 26±9,3 yıl idi.
Tüm hastalar ilaca dirençli fokal epilepsi tanısıyla takipli olup 30 hasta semptomatik epilepsi tanısına
sahipti.
Hastaların CLB başlanmadan önce kullandıkları nöbet önleyici ilaç ortalaması 4 (min:2, max:5) idi.
26 (%74) hastanın CLB sonrası nöbetlerinde azalma izlenmiş olup; bu hastaların 5 (%14,2)’inde
nöbetlerde %50 den fazla azalma, 7 (%20)’sinde ise CLB sonrası nöbetsizlik elde edilmiştir. 8 (%22)
hastada ise CLB sonrası nöbetlerde değişiklik izlenmemiştir.
Hastaların kullandığı ortalama CLB dozu 15 mg/gün ( min 10 mg, max 60 mg) idi.
En sık görülen yan etki sersemlik, uyku hali idi. Yan etki nedeniyle ilaç kesilmek zorunda kalan
hasta sayısı 3 (%8,5), etkisizlik nedeniyle ilaç kesilen hasta sayısı 3(%8,5) idi. İlaç kesimine sebep olan
yan etkilere bakıldığında ise 1 hastada saldırganlık, 1 hastada ciddi iştahsızlık, 1 hastada ise spontan
ejekülasyon izlenmiştir.
CLB’dan fayda gören hastalar ile görmeyen hastaların yaş, cinsiyet, epilepsi süresi, kullanılan nöbet
önleyici ilaç sayısı karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık saptanmadı.
TARTIŞMA
Çalışmamızdan elde ettiğimiz başlıca sonuçlar şunlardır:
1) CLB kullanan ilaca dirençli epilepsi hastalarının %74 ’ü nöbet sıklığında azalma, % 14,2’si ise
nöbetlerde %50 den fazla azalma yaşamışlardır. %20 hastada ise nöbetsizlik elde edilmiştir.
2) CLB kullanan hastaların %8,5’inde yan etki nedeniyle ilaç kesilmek zorunda kalmış olup en sık
görülen yan etki sersemlik ve uyku halidir. Dolayısıyla CLB iyi tolere edilebilir bir ilaçtır.
CLB özellikle Japonya ve Hindistan gibi ülkelerde kırkyılı aşkındır nöbet önleyici ilaç olarak
kullanılmaktadır (Çetinkaya et al 2020).
Ayrıca birçok kılavuzda da add-on tedavide bir seçenek olarak sunulmuktadır. İlacın etkinliğiyle
ilgili çeşitli çalışmaklar bulunmakta olup %40 ila 75 arasında değişen oranlarda nöbetlerde azalma
sağladığı bildirilmiştir.
2022 yılında Hindistanda yapılan 380 hastanın dahil edildiği prospektif bir çalışmada monoterapi ile
nöbetsizlik sağlanamayan hastalarda add-on tedavide CLB sonrası nöbet oranları gözlemlenmiş. 1 yıllık
66
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
takipte %83,4 hastada nöbetsizlik sağlanmış, %22,6 hastada ise yan etki gözlemlenmiş (Satishchandra
et al 2022)
Nöbetsizlik oranları çalışmamıza ve literatüre göre bir miktar yüksek saptanmış olup bunun sebebinin
tek monoterapi denemesi sonrası CLB geçişine bağlı olduğunu düşünmekteyiz. Dolayısıyla bu hastalar
ilaca dirençli epilepsi tanımına uymamaktadır.
2021 yılında Jamil ve arkadaşlarının yaptığı 18 yaş üstü ilaca dirençli epilepsi tanısı olan hastaların
dahil edildiği bir çalışmada hastaların %50,3’ünde nöbetlerde %50 den fazla azalma izlenmiş olup %20
,5 inde nöbetsizlik gözlemlenmiş. Ancak %42,7 hastanın yan etki ve yanıtsızlık nedeniyle tedaviyi
bıraktığı görülmüş (Jamil et al 2021).
2020 yılında Türkiye’de yapılan retrospektif bir çalışmada 41 hastadan oluşan CLB deneyimleri
paylaşılmış, %60,9 oranında CLB sonrası nöbetlerde azalma izlenmiş, %39 hastada ise nöbetsizlik
izlenmiştir. %7.3 oranında da yan etki gözlemlenmiştir (Çetinkaya et al 2020).
CLB güvenli bir NÖİ olarak kabul edilmekte olup bazı çalışmalarda fenitoin ve karbazepine göre çok
daha az yanetkileri olduğu gösterilmiştir. Literatürde en sık tanımlanan yan etki uyku hali, sersemlik ve
yorgunluk olarak tanımlanmıştır. Olumsuz etkiler nedeniyle tedaviyi bırakan hastaların yüzdesi, düşük
ve yüksek dozlar için sırasıyla %12,5 ve %16,6 olarak bildirilmiştir. Bizim çalışmamızda %8,5 oranında
yan etki nedeniyle tedavi sonlandırımı gözlenmiştir.
En büyük sıkıntılardan biri ülkemizde CLB bulunmamakta olup ilaç rapor çıkarılması sonrası
yurtdışından getirtilebilmektedir. Raporlanması sonrası da hastaların ilaca ulaşması ortalama 1 ayı
bulmakla birlikte özellikle pandemi döneminde uzun süre hastalar ilaçlara ulaşamamışlardır. Dolayısıyla
bu dönemde ilaca ulaşamayan hastalarımızın nöbetlerinde dramatik artışlar da çalışmamız sırasında
dikkat çekmiştir.
Sonuç olarak çalışmamız CLB’ın ilaca dirençli hastalarda add-on tedavide etkin ve ilaç etkileşimi ve
yan etki açısından güvenli bir ilaç olduğunu göstermektedir. İlaca teminin kolaylaştırılmasıyla dirençli
epilepsi hastalarında iyi bir alternatif ilaç olacağı aşikardır.
KAYNAKÇA
Çetinkaya, D., & Yeni, S. N. (2020). Dirençli Epilepsi Hastalarında Ekleme Tedavisinde Klobazam Kullanımı:
Geriye Dönük Klinik Verilerimiz. Turk J Neurol, 26, 10-13.
Jamil, A., Levinson, N., Gelfand, M., Hill, C. E., Khankhanian, P., & Davis, K. A. (2021). Efficacy and tolerability
of clobazam in adults with drug-refractory epilepsy. Neurology: Clinical Practice, 11(5), e669-e676.
Jensen HS, Nichol K, Lee D, Ebert B. Clobazam and its active metabolite ndesmethylclobazam display significantly greater affinities for α2- versus α1-GABAA–receptor complexes. PLos One 2014;9:e88456.
Satishchandra, P., Rathore, C., Apte, A., Kumar, A., Mandal, A., Chauhan, D., ... & Chodankar, D. (2022). Evaluation of one-year effectiveness of clobazam as an add-on therapy to anticonvulsant monotherapy in participants with epilepsy having uncontrolled seizure episodes: An Indian experience. Epilepsy & Behavior, 130,
108671.
67
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CASE REPORT OF A RARE SYNDROME:
MICROCEPHALY, DIABETES MELLITUS AND
EPILEPSY DUE TO HOMOZYGOUS TRMT10A
MUTATION
Firdevs Ezgi Uçan Tokuç
Antalya Training and Research Hospital, NeurologyDepartment, Antalya,Turkey .
ORCID Code: 0000-0002-0347-6026
ABSTRACT
Recently, a new syndrome has been described which includes the combination of diabetes mellitus,
short stature and microcephaly findings. This syndrome, which is very rare, shows autosomal recessive
inheritance due to tRNA methyltransferase 10 homologue A (TRMT10A) gene mutation and is diagnosed
in childhood with current findings. We report an adult man who referred to our outpatient clinic due to
drug-resistant epilepsy. The patient, who had been followed up with a diagnosis of epilepsy since the age
of 3 and had resistant seizures despite polytherapy, was diagnosed with diabetes at the age of 7 years.
Neurological examination revealed that the patient had microcephali and mild mental retardation. As
a result of the genetic test, TRMT10A homozygous mutation was detected. Although this syndrome,
which is very rare, is usually diagnosed in childhood, it should be considered in the presence of diabetes
and additional neurological findings in young adult patients, and these patients should undergo genetic
testing.
Keywords: TRTMT10A mutation, microcephali, diabetes mellitus, epilepsy
Nadir Görülen Bir Sendrom:Homozigot TRMT10A Mutasyonuna Bağlı
Mikrosefali, Diabetes Mellitus ve Epilepsi
ABSTRACT
Yakın zamanda diyabetes mellitus, kısa boy, mikrosefali birlikteliğinin bulunduğu yeni bir sendrom
tanımlanmıştır. Oldukça nadir görülen bu sendrom tRNA methyltransferas 10 homologue A(TRMT10A)
gen mutasyonuna bağlı olarak otozamal resesif kalıtım göstermekte olup mevcut bulgularla çocukluk
çağında tanı almaktadır. 3 yaşından beri epilepsi tanısıyla takipli politerapiye rağmen dirençli nöbetleri
olan ,7 yaşında diyabet tanısı alan erkek hasta dirençli epilepsi tanısıyla polikliniğimize başvurdu.
Yapılan nörolojik muayenesinde hastanın mikrosefalik olduğu ve hafif mental retardasyonu olduğu
izlendi. Yapılan genetik test sonucunda TRMT10A homozigot mutasyonu saptandı. Oldukça nadir
görülen bu sendrom çocukluk çağında tanı alsa da genç yetişkin hastalarda diyabet ve ek nörolojik
bulgular varlığında akla gelmeli ve bu hastalar genetik testlerden geçmelidir.
68
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Anahtar Kelimeler: TRMT10A mutasyonu, mikrosefali, diyabetes mellitus, epilepsi
GİRİŞ
Epilepsi ve Diabetes Mellitus birlikteliği genellikle koinsidental olmakla birlikte özellikle çocukluk
çağında Tip 1 Diyabet Mellitus ile birlikte anti-glutamic acid decarboxylase antikor varlığında
görülebilmektedir (Mastrangelo et al 2019). Ancak 2013 yılında kısa boy, mikrosefali, intellektüel
disabilite ve Diabetes Mellitus birlikteliğinin bulunduğu yeni bir sendrom tanımlanmış ve tRNA
metiltransferaz homolog A gen mutasyonuna bağlı otozomal resesif geçiş olduğu gösterilmiştir (IgoilloEsteve et al 2013). Sonraki yıllarda tanımlanan bu sendromda epilepsi, gecikmiş puberte, böbrek
hipoplazisi gibi ek bulguların da bulunabileceği gözlenmiş olup ilk tanımlandığı yıldan beri sadece
vakalar bazında bildirimler mevcuttur (Stern et al 2021).
Biz de dirençli epilepsi tanısıyla epilepsi polikliniğimize yönlendirilen genç yetişkin erkek hastada
saptadığımız TRMT10A mutasyonuyla ilgili olgumuzu sunmak istedik.
CASE REPORT
27 yaşında erkek hasta, 3 yaşında febril konvulsiyon sonrası dalmalar şeklinde atakları başlamış ve
7 yaşında epilepsi tanısı almış. Çocukluk çağından beri çeşitli nöbet önleyici ilaç tedavileri denenen
hasta 5’li nöbet önleyici ilaç politerapisi ile ayda 5-6 fokal farkındalığın bozulduğu nöbet sıklığı olması
nedeniyle epilepsi merkezimize yönlendirilmiş.
Özgeçmişinde miadında evde doğum öyküsü olan hastanın 15 yaşında Tip 2 Diyabetes Mellitus tanısı
konulmuş ve Metformin tedavisi başlanmış. Soygeçmişinde Anne baba akraba (kuzen), 8 kardeşler,
abisi 6 yaşında nedeni bilinmeyen sebeplerle exitus, ikiz kardeşler doğumda exitus olmuş. Nörolojik
muayenesinde hafif mental retardayon mevcut olup fizik muayenesinde mikrosefali mevcuttu. Hasta
ileri inceleme amaçlı video EEG moniterizasyon ünitemize yatırıldı ve 2 nöbeti gözlendi. Bu nöbetlerde
herhangi bir aura tariflemedi. Aniden donakalma sonrası sağ kolda ekstansiyon, başında sola versif
deviasyon sonrası jeneralize tonik klinik nöbetler izlendi.
Hastanın iktal EEG’sinde sol hemisferde geniş bir alanda başlayan ritmik 5 Hz teta frekansında
yavaş dalgaların evolüasyon göstererek jeneralize olduğu dikkat çekti. İnteriktal EEG’sinde Zemin
aktivitesinde 6-7 Hz teta yavaşlaması ve her iki parasagittal bölgede keskin ve diken dalga deşarjları
izlendi. Kranial MRG normal saptandı.
Mevcut bulgularla sol ekstratemporal lob epilepsisi tanısı alan hastanın nörolojik muayenesinde
Mental retadasyonu olması, mikrosefali ve diyabet tanısı olması nedeniyle genetik inceleme istendi.
TRMT10A gen mutasyonu saptandı.
TARTIŞMA
TRMT10A mutasyonuna bağlı ilaca dirençli epilepsi ve diyabetes mellitus tanıları olan nadir görülen
bir vakayı sunmak istedik.
TRMT10A mutasyonu ilk olarak Fas kökenli akraba evliliğinden doğan zihinsel engelli ve kısa boylu
3 kardeşte tanımlandı (Igoillo-Esteve et al 2013).
O tarihten beri de bir hastada Türkiye’den olmakla birlikte toplamda 13 farklı aileden 20 hasta
tanımlanmıştır.
Bildirilen tüm vakaların ortak özellikleri intellektuel disabilite ve mikrosefalidir. Mikrosefalinin bazı
vakalarda kalıcı iken bazı vakalarda zamanla düzeldiği gözlemlenmiştir. Ayrıca 2 hasta dışında tüm
hastalarda anormal glukoz homeostazı gözlenmiştir. Hastalarda diyabet, insülin direnci ve ilginç bir
şekilde hiperinsülinizm görülebildiği bildirilmiştir. Hastalara diyabet ya da insülin direnci tanısı konma
69
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
yaşı 9 ile 22 arasında değişmekteydi. Bizim vakamız ise 17 yaşında Tip 2 diabetes mellitus tanısı almış
olup metformin tedavisi almaktaydı (Şıklar et al 2021).
Tanımlanan hastalardan 9’u epilepsi tanısı almıştı. Ancak literatürde yayılanan vakaların nöbetlerin
sıklığı hakkında sadece birkaç vakada bahsedilmiş ve onların da nöbet önleyici ilaçlarla nöbetsiz olduğu
bildirilmiştir. Bizim hastamızın ise 5’li nöbet önleyici tedaviye rağmen nöbetleri devam etmektedir.
Çoğu hastada kısa boy baskın bir klinik olmakla birlikte gecikmiş puberte, dismorfik görünüm ve böbrek
hipoplazisi saptanabilen kliniklerdendi. Bizim vakamızda ise kısa boy da dahil olmak üzere bu bulgular
izlenmedi (Şıklar et al 2021).
Ayrıca hastamızın hastane yatışı sırasında karın ağrısı atakları olması nedeniyle ileri inceleme yapılmış,
karaciğer ve dalak boyutlarında artış izlenmişti. Yapılan tetkiklerde hepatosplenomegaliyi açıklayacak
herhangi bir patoloji saptanamadı.İzlenen bu hepatosplenomegalinin de TRMT10A mutasyonuna bağlı
olabileceğini düşünmekteyiz.
Transfer RNA lar (t-Rna) protein sentezi için esansiyel RNA molekülleridir. TRMT 10A tRNA m1G9
metiltrensferaz aktivitesine sahip bir proteini kodlar ve beyin, karaciğer, böbrek, akciğer, dalak ve yağ
dokusu gibi pek çok dokuda bulunmaktadır. Bu da mutasyon sonucu meydana gelen patolojileri daha
anlamlı kılmaktadır (Stern et al 2021).
Sonuç olarak bu vaka dirençli epilepsi yanısıra anormal nörolojik muayene bulguları ve diyabet tanısı
varlığında TRMT10A mutasyonunu akılda tutulması gerekliliğini göstermiştir. Oldukça nadir görülen
ve sadece case report şeklinde bildiriler bulunan bu yeni sendromun net fenotipik tanımının yapılması
için daha ileri çalışmalara ihtiyaç vardır.
KAYNAKÇA
Igoillo-Esteve M, Genin A, Lambert N, et al. tRNA methyltransferase homolog gene TRMT10A mutation in young
onset diabetes and primary microcephaly in humans. PLoS Genet. 2013;9(10):e1003888. doi:10.1371/journal.pgen.1003888
Mariana, I. E., Genin, A., Lambert, N., Desir, J., Pirson, I., Abdulkarim, B., ... & Cnop, M. (2013). tRNA Methyltransferase Homolog Gene TRMT10A Mutation in Young Onset Diabetes and Primary Microcephaly in
Humans.
Mastrangelo, M., Tromba, V., Silvestri, F., & Costantino, F. (2019). Epilepsy in children with type 1 diabetes mellitus: Pathophysiological basis and clinical hallmarks. European Journal of Paediatric Neurology, 23(2),
240-247.
Stern, E., Vivante, A., Barel, O., & Levy-Shraga, Y. (2021). TRMT10A mutation in achild with diabetes, short
stature, microcephaly and hypoplastic kidneys. J Clin Res Pediatr Endocrinol.
Şıklar, Z., Kontbay, T., Colclough, K., Patel, K. A., & Berberoğlu, M. (2021). Expanding The Phenotype Of Trmt10a Mutations: Case Report And A Review Of The Existing Cases Şıklar Z Et Al. Trmt10a Mutation And
Expanding The Phenotype.
70
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CHALLENGES AND OPPORTUNITIES IN THE NEW
EUROPEAN UNION MEDICAL DEVICE REGULATION
Tuncay Bayrak
Turkish Medicines and Medical Devices Agency, Ankara, Turkey
ORCID Code: 0000-0001-6826-4350
ABSTRACT
With the Medical Device Regulation (MDR), which was published by the European Commission
and entered into force in May 2017, strict rules were defined for the placing of medical devices on the
market. Compared to the repealed 93/42/EEC Medical Device Directive, detailed provisions have been
determined for conformity assessment bodies and economic operators. MDR is a technical regulation in
which the obligations of all stakeholders are explained in detail before and after the placement of medical
devices to the market in order to ensure product safety and protect patient health. MDR consists of 10
chapters, 123 articles, and 16 annexes and is implemented with dozens of guides. This study compares
the MDR to the prior legal regulations in order to show the challenges and the opportunities of the MDR.
In this context, critical points in MDR have been determined and their effects on the medical device
placing on the market process have been explained. New risk classification rules, conformity assessment
processes, a broader definition of medical devices, the establishment of a post-market surveillance system,
the obligation for clinical follow-up, technique-based follow-up, and the definition of new roles like
person responsible for regulatory compliance can be listed as some of the crucial points. Furthermore, a
large number of guidance documents have already been published to assist the stakeholders and provide
further information about how the MDR’s requirements are being implemented in practice. In addition,
the relationship between the guidance documents and MDR provisions is presented. MDR also creates
new job opportunities, but the lack of an efficient number of notified bodies in Europe that act as an
independent party for conformity assessment is a critical issue for manufacturers because they cannot
place a moderate-to-high-risk medical device on the market unless it has been conformity assessed.
Keywords: Medical device, legislation, conformity assessment, certification, economic operator
INTRODUCTION
Depending on technological advances, the medical device industry requires rapid change in
multidisciplinary cooperation because of its diverse dynamics and numerous stakeholders. When
utilizing a medical device, user and patient safety are of utmost importance, and all rules are created
with this in mind. There are three primary medical device directives (MDD) in Europe: 93/42/EEC
for medical devices (Directive, 1993), 90/385/EC for active implantable medical devices (Directive,
1990), 98/79/EC (Directive, 1998) for in vitro diagnostic devices. The majority of medical devices are
covered by the 93/42/EEC, which has separate parts for categorization, clinical evaluation, conformity
assessment, manufacture, labeling, registration, and post-market surveillance and inspection of medical
71
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
devices. With the PIP case that occurred in France in 2012, the need for revision in the medical device
legislation emerged. In this context, new medical device regulations, in which stricter rules are defined
by the EU, were published in May 2017. With the EU 2017/745 Medical Device Regulation (MDR)
and the EU 2017/746 In Vitro Diagnostic Medical Device Regulation (IVDR), conformity assessment
conditions have become more stringent. Impact of the MDR and new points are presented in some
studies (Clemens, 2018; Germundsson and Kvist, 2020). However, an approach that might be used as
a methodology for manufacturers was not presented. In this study, a holistic approach that includes all
relevant resources is presented and the relationships between these documents are explained.
MATERIALS AND METHODS
This is a theory-driven study that presents a combination of information from different resources,
such as legislation, guidance documents, standards, and experiences gained. The critical points of
the MDR are explained, and then its challenges and opportunities for the medical device sector are
discussed. Figure 1 shows the relevant resources for a better understanding of the kind of methodology
a manufacturer should apply to place a medical device on the market.
Figure 1. The resources for manufacturers to place a medical device on the market
Regulations for medical devices are referred to as EU 2017/745 MDR and EU 2017/746 IVDR.
For specific challenges brought on by MDR and IVDR, the EU so far released a number of guidance
documents and common specifications. The best option for standardization of manufacturing is to
handle technical standards relevant with the product. Implementing regulation is another way to inform
the stakeholders about any special procedure for a better clarification.
RESULTS
The chapters of the MDR are listed in Table 1. There appears to be a better document organization in
MDR compared to MDD. A technical arrangement consisting of 123 items under ten different sections can
be considered as a challenge in itself. A manufacturer or entrepreneur must be familiar with all sections
of this technical regulation. However, it still needs to progress by introducing a certain methodology.
72
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Due to the complexity and detail of the legal regulation, many guidance documents have been published
by the EU. The task of publishing the guide document is carried out by the Medical Device Coordination
Group (MDCG), which was established under the responsibility of the Commission. The MDR consists
of 16 annexes (Table 2) and requires the implementation of the relevant annexes. The starting point for
manufacturers should be Annex I general safety and performance requirements. First, the requirements
in Annex-I should be determined according to the technical characteristics of the product.
Table 1. The chapters in the MDR
Chapter I
Scope and Definitions
Chapter II
Making Available On The Market And Putting Into Service Of Devices, Obligations
Of Economic Operators, Reprocessing, Ce Marking, Free Movement
Chapter III
Identification And Traceability Of Devices, Registration Of Devices And Of
Economic Operators, Summary Of Safety And Clinical Performance, European
Database On Medical Devices
Chapter IV
Notified Bodies
Chapter V
Classification And Conformity Assessment
Chapter VI
Clinical Evaluation And Clinical Investigations
Chapter VII
Post-Market Surveillance, Vigilance And Market Surveillance
Chapter VIII
Cooperation Between Member States, Medical Device Coordination Group, Expert
Laboratories, Expert Panels And Device Registers
Chapter IX
Confidentiality, Data Protection, Funding And Penalties
Chapter X
Final Provisions
The purpose of the manufacturer is to make the necessary tests and analyses to make the benefitrisk analysis of the product and to present the clinical evidence. It presents all these evidences in the
technical documentation mentioned in Annex-II. In addition to this technical documentation, it has a
technical documentation for post-market surveillance prepared in accordance with Annex-III, which
explains the methodology for on-site monitoring of the product during the post-marketing period.
The outcome of the analysis of post-market process is Periodic Safety Update Report (PSUR) that is
explained in the MDCG 2022-21. Table 3 shows the MDCG documents related to the special topics
such as classification, clinical evaluation and unique device identification. In addition, MDCG 20215 provides critical points for standardization of medical devices. With the development of software
technologies, the conformity assessment of medical devices that will be supplied to the market in the
form of software without hardware has also been considered as a subject to be taken into account. In
this context, MDCG 2019-11 for the classification of medical device software, MDCG 2019-16 for
cybersecurity and MDCG 2020-1 for clinical evaluation have been published. The requirements of the
ISO 62304 software validation standard are applied in the conformity assessment of medical device
software. Although the use of standards is voluntary, they are de-facto resources. A similar situation is
observed in other product groups such as orthopedic implants. In addition to biomechanical tests for
implants, especially ASTM standards, the requirements of the ISO 10993 standard are sought. This
standard itself is a reference source whose applicability to the product should be investigated. MDCG
2021-11 and MDCG 2019-8 guidance documents have been published regarding the use and design
of implant cards, which are made mandatory to be used in medical devices implanted in the body with
MDR. MDR has made unique-based identification and traceability important in order to reveal a more
effective monitoring system in the field. This system aims to provide a more effective communication
opportunity in any case of vigilance and to inform the patient and the user more accurately about the
73
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
product. Article 17 in the MDR allows reprocessing and reusing of single use medical devices at national
level and the EU has published an implementing regulation for a better understanding (Commission
Implementing Regulation, 2020).
Table 2. The annexes in the MDR
Annex-I
General Safety And Performance Requirements
Annex-II
Technical Documentation
Annex-III
Technical Documentation On Post-Market Surveillance
Annex-IV
EU Declaration Of Conformity
Annex-V
Ce Marking Of Conformity
Annex-VI
İnformation To Be Provided For Registration Of Devices And Economic Operators,
Basic Data İtems To Be Provided To UDİ Database With UDİ-Dİ, And UDİ System
Annex-VII
Requirements To Be Met By Notified Bodies
Annex-VIII
Classification Rules
Annex-IX
Conformity Assessment Based On A Quality Management System And On
Assessment Of Technical Documentation
Annex-X
Conformity Assessment Based On Type-Examination
Annex-XI
Conformity Assessment Based On Product Conformity Verification
Annex-XII
Certificates İssued By A Notified Body
Annex-XIII
Procedure For Custom-Made Devices
Annex-XIV
Clinical Evaluation And Post-Market Clinical Follow-Up
Annex-XV
Clinical İnvestigations
Annex-XVI
List Of Groups Of Products Without An İntended Medical Purpose Referred To İn
Article 1(2)
74
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Table 3. The MDCG guidance documents
Borderline
and
classification
Clinical
investigation
and evaluation
EUDAMED
Implant
cards
Authorised
Unique Device
Representatives, Identifier (UDI)
Importers,
Distributors
MDCG 2022-5
MDCG 2021-28
MDCG 2022-12 MDCG
2021-11
MDCG 2022-16 MDCG 2022-7
MDCG2021-24 MDCG2021-20
MDCG 2021-13 MDCG
2019-8
MDCG 2021-27 MDCG 2021-19
MDCG 2021-8
MDCG 2021-1
MDCG 2021-26 MDCG 2021-10
MDCG 2021-6
MDCG 2020-15
MDCG 2021-09
MDCG 2020-13
MDCG 2019-5
MDCG 2018-1
MDCG 202010/1
MDCG 2019-4
MDCG 2020-18
MDCG 202010/2
MDCG 2019-2
MDCG 2020-8
MDCG 2019-1
MDCG 2020-7
MDCG 2018-7
MDCG 2020-6
MDCG 2018-6
MDCG 2020-5
MDCG 2018-5
MDCG 2019-9
MDCG 2018-4
MDCG 2020-8
MDCG 2018-3
In our opinion, the most critical point of the MDR is to require more clinical evidence to demonstrate
its clinical efficacy and safety. Therefore, the EU has released many guidance documents, such as MDCG
2020-5, MDCG 2020-6, MDCG 2020-7, and MDCG 2020-8. In particular, MDCG 2020-6 presents the
clinical evidence levels that can be used in technical documentation for conformity assessment for
manufacturers.
DISCUSSION
Before placing a product on the market, a manufacturer should start with Annex-I of the MDR
that provides special requirements of the product according to its technical aspect such as including
sterilization, radiation or contamination, etc. For instance, if the product emits radiation while using,
the relevant tests to determine the effect of the radiation to the patient and the user must be performed.
MDR is a legislation that sets much stricter and more detailed rules compared to MDD. Therefore,
there is a need for a control mechanism for manufacturers to operate compliant processes. MDR
foresees this need and required that the Personnel Responsible for Regulatory Compliance defined in
Article 15 should be employed by the manufacturers. This form of employment may differ depending
on the size of the manufacturer. However, as a result, it has become mandatory for the manufacturer
to appoint at least one staff member to systematically monitor compliance with the legislative
requirements for the design, production and site monitoring of the product. In fact, MDR requires
more knowledge and experience
75
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CONCLUSION
Medical device entrepreneurs and manufacturers must establish a risk management system and
quality management system in accordance with the MDR. They should determine a systematic way of
collecting data for their products in the post-market process and analyze the data they collect accordingly
using scientific methods. With these analyses, manufacturers should continue to supply the product
provided that they find it safe to use.
REFERENCES
Clemens N 2018. The European Medical Device Regulation 2017/745/EU: Changes and Impact on Stakeholders. Journal of Clinical Research Best Practices, 14(9), 1-7.
Commission Implementing Regulation (EU) 2020/1207 of 19 August 2020, available at https://eur-lex.europa.eu/
eli/reg_impl/2020/1207/oj [Access date: 20.12.2022].
Directive C. 1990. 90/385/EEC of 20 June 1990 concerning active implantable medical devices. Official Journal
of the European Communities L; 1990:189.
Directive, C. 1998. 98/79/EC of the European Parliament and of the Council of 27 October 1998 on in vitro diagnostic medical devices. Official Journal of the European Union L. 1998;331.
EU Commission. 1993. Council directive 93/42/EEC concerning medical devices. Official Journal of the European
Union L. 1993;169:1–43.
Germundsson F, Kvist N 2020. MDR 2017/745-New EU Regulation for Medical Devices: A Process Description
for EHR Manufacturers on How to Fulfill the Regulation.
76
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
DİYABET HASTALARINDA PSİKOSOSYAL UYUM VE
ÖZ BAKIM
Özlem ÇÖREKÇİ1, Rabiye ÇIRPAN2, Gamze MUZ3
1
2
3
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Orcid: 0000-0003-0112-5131
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Zübeyde Hanım Sağlık Bilimleri Fakültesi, Orcid: 0000-0001-6010-6286
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Semra ve Vefa Küçük Sağlık Bilimleri Fakültesi, Orcid: 0000-0002-1452-9250
Diyabet tüm dünya ve ülkemizde giderek artış gösteren, tüm yaş gruplarını olumsuz bir şekilde
etkileyen, ortaya çıkan akut ve kronik komplikasyonlar sonucu birçok kalıcı hasara sebep olan küresel
bir sağlık problemi olarak karşımıza çıkmaktadır (1).
Birey ve toplumlarda sosyal ve ekonomik olarak ciddi bir yüke neden olmaktadır ve sonuçta bireyin
tedavi ve bakım gereksinimlerinde artmaya, yaşam kalitesinde azalmaya bunun yanında da ülkenin
sağlığa yönelik maliyetini de yükseltmektedir (2). Kronik hastalıklar ve onların sonucu olarak ortaya çıkan
birçok olumsuz faktörler bireyin fonksiyonel kapasitesinde azalmasına, yaşam kalitesinin bozulmasına
ve sosyal ilişkilerde negatif etkilenmelere yol açmaktadır. Özellikle diyabette hem fizyolojik, hem
psikolojik hem de bilişsel olarak yaşanan problemler bireyin psikososyal uyumunu bozmaktadır (3).
Psikososyal sorunlar arasında üzüntü, bireyin yaşadığı öfke, inkar, bireyin yetememe duygusu ve
başkasına bağımlı olma ve sosyal izolasyon, öz güvende azalma, ölüm korkusu yer almaktadır. (4).
Hastalığa psikososyal uyumun sağlanamaması yetersiz öz bakıma yol açarak komplikasyon gelişmesini
hızlandırabilmektedir. Diyabet tanısı alan bireylerde kan şekerinin düzenli takibi ve başarılı kontrolünde
bireyin özbakım davranışları önemlidir (5). Bu sonuçlar doğrultusunda diyabetli bireyde psikososyal
uyum ve özbakım önemli bir yere sahiptir.
Anahtar Kelimler: Diyabet, Özbakım, Psikososyal uyum, Hemşirelik
KAYNAKÇA
Türkiye Diyabet Vakfı. 2010-2020 Ulusal Diyabet Stratejisi Sonuç Dökümanı. İstanbul, Türk Diyabet Vakfı, 2010
Whiting, D. R., Guariguata, L., Weil, C., & Shaw, J. IDF diabetes atlas: global estimates of the prevalence of diabetes for 2011 and 2030. Diabetes research and clinical practice, 2011: 94(3):311-321.
Yanmış, S. Diyabeti Olan Bireylerde Hastalığa Psikososyal Uyumda Hemşirenin Rolü. ISAS2018-Winter - 2nd International Symposium on Innovative Approaches in Scientific Studies. November 30- December 2, 2018,
Samsun, Turkey, ss:1529-1531
Özdemir, Ü., Taşçı, S. Kronik Hastalıklarda Psikososyal Sorunlar ve Bakım. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2013: 1(1):57-72
Sabuncu, N., Babadağ, K., Taşocak, G., Atabek, T. Hemşirelik Esasları. Açıköğretim Fakültesi Yayınları No:225.
Eskişehir. 1996. ss:1-35
77
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
PSYCHOSOCIAL ADAPTATION AND SELF-CARE IN
PATIENTS WITH DIABETES
Özlem ÇÖREKÇİ1, Rabiye ÇIRPAN2, Gamze MUZ3
1
2
3
Nevşehir Hacı Bektaş Veli University Science Institute,
Niğde Ömer Halisdemir University Zübeyde Hanım Faculty of Health Sciences,
Nevsehir Haci Bektas Veli University Semra and Vefa Kücük Faculty of Health Sciences,
ABSTRACT
Diabetes is a global health problem that is increasing all over the world and in our country,
negatively affecting all age groups, and causing many permanent damage as a result of acute and chronic
complications (1). It causes a serious social and economic burden on individuals and societies, and as a
result, the individual’s treatment and care needs increase, the quality of life decreases, as well as the cost
of the country’s health (2). Chronic diseases and many negative factors that arise as a result of them lead
to decreases in the functional capacity of the individual, deterioration of the quality of life and negative
effects on social relations. Especially in diabetes, both mental, psychological and cognitive problems
impair the psychosocial adjustment of the individual (3). Among the psychosocial problems are sadness,
anger experienced by the individual, denial, feeling of inadequacy and dependence on others and social
isolation, decrease in self-confidence, fear of death (4). Failure to provide psychosocial adaptation to the
disease may lead to inadequate self-care and accelerate the development of complications. In individuals
diagnosed with diabetes, regular follow-up of blood sugar and successful control of the individual’s selfcare behaviors are important (5). In line with these results, psychosocial adjustment and self-care have
an important place in individuals with diabetes.
Key words: Diabetes, Self-care, Psychosocial adjustment, Nursing
REFERENCES
Türkiye Diyabet Vakfı. 2010-2020 Ulusal Diyabet Stratejisi Sonuç Dökümanı. İstanbul, Türk Diyabet Vakfı, 2010
Whiting, D. R., Guariguata, L., Weil, C., & Shaw, J. (2011). IDF diabetes atlas: global estimates of the prevalence
of diabetes for 2011 and 2030. Diabetes research and clinical practice, 94(3), 311-321.
Yanmış, S. Diyabeti Olan Bireylerde Hastalığa Psikososyal Uyumda Hemşirenin Rolü
Özdemir, Ülkü, and Sultan Taşçı. “Kronik hastaliklarda psikososyal sorunlar ve bakim.” ERÜ Sağlık Bilimleri
Fakültesi Dergisi 1.1 (2013): 57-72
Sabuncu N, Babadağ K, Taşocak G, Atabek T. Hemşirelik Esasları. Açıköğretim Fakültesi Yayınları No:225. Eskişehir. 1996. ss:1-35
78
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
EFFECT OF NF-KB INHIBITOR, HELENALIN ON
EXPERIMENTAL CORNEAL ALKALINE BURN
1
Merve Beyazateş, 1Necmiye Canacankatan*, 2Erdem Dinç, 3Banu Çoşkun Yılmaz,
1
Şerife Efsun Antmen
1
2
3
Mersin University, Faculty of Pharmacy, Department of Biochemistry, Mersin, Türkiye.
Mersin University, Faculty of Medicine, Department of Ophthalmology, Mersin, Türkiye.
Mersin University, Faculty of Medicine, Department of Histology and Embryology, Türkiye.
ORCID Code: 0000-0003-3863-962X
Chemical burn is one of the pathological disorders that disrupt the functioning and integrity of corneal
tissues. Corneal burns should be evaluated and treated as soon as possible. Otherwise, permanent vision
loss may occur. Chemical burns to the cornea can occur with acidic or alkaline chemicals with different
properties. Alkaline burn develops more rapidly than acidic burns and becomes more penetrating. Alkaline
injuries are more common and can be more deleterious. The experimental corneal alkaline burn was
formed by sodium hydroxide. 7 groups were included as Control, corneal alkaline burn, corneal alkaline
burn + DMSO, corneal alkaline burn + Helenalin (%2,5mg/72hr), corneal alkaline burn + Helenalin
(%2,5mg/120hr), corneal alkaline burn + Helenalin (%5mg/72hr) and corneal alkaline burn + Helenalin
(%5mg/120hr). All the rats received 1 drop 4 times a day with a topical treatment of Helenalin as specified
for groups. In this study; the effect of NF-kB inhibitor, Helenalin was evaluated histopathologically by
measurement of epithelial, stromal, and total corneal thicknesses, beside leukocyte count. When the
groups were compared, statistically significant differences were found in epithelial thickness (p=0.0001)
and leukocyte count (p=0.0001). While epithelial thickness was decreased in corneal alkaline burn and
corneal alkaline burn + DMSO groups compared to the Control group, an increase in epithelial thickness
was observed in all Helenalin applied groups compared to corneal alkaline burn and corneal alkaline
burn + DMSO groups. An increase was observed in the number of leukocytes in the corneal alkaline
burn and corneal alkaline burn + DMSO groups compared to the Control group, whereas leukocyte
count decreased in all Helenalin applied groups compared to the corneal alkaline burn and corneal
alkaline burn + DMSO groups. As a result, it may be suggested that the treatment of Helenalin has a
protective effect on alkaline corneal burns. This study was supported by a grant of Mersin University
Research Foundation (2016-1-TP2-1420).
Key words: Chemical burns, Cornea, Helenalin
79
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE EFFECT OF RESIDUAL MEDIAL OSTEOPHYTES
ON PAIN AND FUNCTION AFTER TOTAL KNEE
ARTHROPLASTY
Dr. Gürdal NUSRAN,
Çanakkale Onsekiz Mart University Faculty of Medicine, Orthopedics and Traumatology
Orcid id: https://orcid.org/0000-0002-6412-012X
Dr. Burak KAYMAZ,
Çanakkale Onsekiz Mart University Faculty of Medicine, Orthopedics and Traumatology
Orcid id: https://orcid.org/0000-0001-6207-8063
Ramazan TISKAOĞLU,
Dr. Onur YILMAZ,
Çanakkale Mehmet Akif Ersoy State Hospital, Orthopedics and Traumatology
Orcid id: https://orcid.org/0000-0001-7515-0300
Abstract
Introduction
The aim of our study was to investigate the clinical consequences of residual medial osteophytes in
patients who had undergone total knee arthroplasty (TKA).
Materials and Methods
We conducted a retrospective study from 2014 to 2017 of patients undergoing TKA and classified
them in to two groups: Cases without osteophytes in the medial tibial component of the tibia plateau
were evaluated as Group 1, and those with residual osteophytes as Group 2. Patient age, gender, surgery
side, medial osteophyte size, tenderness over the medial collateral ligament, range of motion, body mass
index (BMI), visual analogue scale (VAS) and Oxford Knee Score (OKS) were evaluated postoperatively
after a minimum of 3 years follow-up.
Results
107 patients who underwent TKA’s were evaluated: Group 1 = 68 patients (68 knees) and Group 2
= 39 patients (39 knees). The mean postoperative VAS scores were found to be 2.48 ± 1.15 in Group 1
and 3.97 ± 1.74 in Group 2 (p <0.001). The mean postoperative OKS scores were found to be 40.73 ±
4.42 in Group 1 and 35.26 ± 7.6 in Group 2 (p <0.001). No significant correlation was found between
80
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
postoperative osteophyte size and postoperative VAS (p: 0.080) or postoperative OKS scores (p: 0.068).
Follow up ranged from 3−6 years (mean 4.03).
Conclusions
We believe that the presence of residual osteophyte is an important cause of postoperative pain after
TKA, independent of osteophyte size. To prevent this, if there is a residual osteophyte after placing the
tibial component, we advise excision of excess bone tissue while taking care not to damage tibial cortex.
Keywords: Total Knee Arthroplasty, Osteoarthritis, Osteophytes
81
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
COSTUNOLIDE AND PARTHENOLIDE AMELIORATE
MPP+ INDUCED APOPTOSIS IN THE CELLULAR
PARKIN-SON’S DISEASE MODEL THROUGH
NORMALIZATION OF ACETYLCHOLINESTERASE
ACTIVITY AND OXIDATIVE STRESS PARAMETERS
Mehmet Enes ARSLAN 1, Hasan TÜRKEZ 2, Yasemin SEVİM 1, Harun SELVİTOPİ 3,
Abdurrahim KADI 1, Sena ÖNER 1 and Adil MARDİNOĞLU 4,5*
Department of Molecular Biology and Genetics, Faculty of Science, Erzurum Technical University, Erzurum, Turkey;
1
Department of Medical Biology, Faculty of Medicine, Atatürk University, Erzurum, Turkey;
2
3
Department of Mathematics, Faculty of Science, Erzurum Technical University, Erzurum Turkey;
Science for Life Laboratory, KTH-Royal Institute of Technology, Stockholm, SE-17121, Sweden;
4
Centre for Host-Microbiome Interactions, Faculty of Dentistry, Oral & Craniofacial Sciences, King’s College London,
London, SE1 9RT, United Kingdom.
5
Abstract
Monoamine oxidase B (MAO-B) enzyme has role in brain to metabolize several molecules including
dopamine which causes dopamine deficiency. Absence of dopamine results in Parkinson’s Disease (PD)
pathogenesis originated from decreased Acetylcholinesterase (AChE) activity and elevated oxidative
stress. Molecular docking analysis was utilized to select Costunolide and Parthenolide terpenoids as
potential MAO-B inhibitors to use for Parkinson’s disease treatment. Neuroprotective Properties of plant
originated Costunolide and Parthenolide terpenoids were investigated in cellular Parkinson’s disease
model constituted by using MPP+ toxicity. Neuroprotection mechanisms were investigated through
observation of oxidative stress parameters, acetylcholinesterase activity, and apoptotic cell death ratios.
Results showed that 100 µg/ml and 50 µg/ml of Costunolide, and 50 µg/ml of Parthenolide application
to the cellular disease model ameliorated cytotoxicity caused by MPP+ exposures. acetylcholinesterase
activity assays exhibited that terpenoids could ameliorated and restore the enzyme activity to its
negative control levels. Also, oxidative stress parameter analyses put forth that terpenoid application
could enhance antioxidant levels and decrease oxidative status in the cell cultures. In conclusion, these
two terpenoid molecules could be proposed as safe and effective alternatives to supplement Parkinson’s
disease treatments for alleviating its toxicological characteristics.
Keywords: Parkinson’s Disease; Terpenoids; Antioxidants; Acetylcholinesterase; Apoptosis
82
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
GÜNÜMÜZDE KIRILGAN YAŞLI VE
DEĞERLENDİRİLMESİ
Papatya KARAKURT
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı, Erzincan, Türkiye
ORCID ID: 0000-0003-0330-9807
ÖZET
Günümüzde dünyada ve ülkemizde meydana gelen sosyal, ekonomik, tıbbi, bilimsel ve teknolojik
gelişmeler sonucunda yaşlı nüfus oranı artmaktadır. Dünyada yaşlı nüfus oranı 2015-2022 yılları
arasında %22.5 oranında artmış olup, 2020 yılında dünya nüfusunun %9.3’ünü yaşlıların oluşturduğu
görülmektedir. Yaşlılarda hormonların, fiziksel gücün azalması, bağışıklığın ve kas-sinir sisteminin
zayıflamasına bağlı olarak, ilerleyen dönemlerinde kırılganlık riski de artmaktadır. Kırılganlık
kavramı, yaşlıların yaşam yollarıyla bağlantılı, çok nedenli ve dinamik bir yapıya sahip, optimal
olmayan klinik durumu ifade eden geriatri ve gerontoloji alanında ortaya çıkmaktadır. Son 30 yılda,
yaşlılarda kırılganlığı aydınlatmak için birkaç girişimde bulunuldu. Bununla birlikte, oluşumunun çok
boyutlu ve karmaşık doğası nedeniyle, söz konusu yapının teorik tanımı konusunda hala bir literatür
anlaşması bulunmamaktadır. Kırılganlığa yönelik mevcut sağlık hizmeti yanıtı, esas olarak ikincil
bakım temellidir ve düşme, deliryum ve hareketsizlikten oluşan akut sağlık krizlerine tepkisel olarak
gelişmektedir. Kırılganlığa karşı daha proaktif, bütünleşik, birey merkezli ve topluluk temelli bir yanıt
gereklidir. İleri yaştaki bireylerin (>85 yaş) dörtte üçünde kırılganlık olduğu tahmin edilmektedir ve
bu bireylerde düşme, sakatlık, uzun süreli bakım ve ölüm riskinin kırılganlığı önemli ölçüde artırdığı
tahmin edilmektedir. Bu nedenle, yaşlanan nüfusun bağımsız kalmasını sağlamak küresel bir öncelik
olarak görülmelidir. Yaşlı yetişkinlerde bağımsızlığı korumanın temel bir unsuru, kas kütlesi ve
gücü ile birlikte hareketliliğin korunmasıdır. Yiyecek ve içecek alımı, yaşlanan bireylerin sağlığını
korumak için önemli olabilecek değiştirilebilir bir faktördür. Egzersiz ve yüksek protein alımı dahil
olmak üzere kırılganlıkla ilgili birtakım yaşam tarzı müdahaleleri araştırılmaktadır. Sağlık bakım
profesyonelleri kırılgan bireyler ile hizmet verdikleri her ortamda karşılaşabilmektedir. Kırılganlığın
bilinmesi, kırılganlığa bağlı ortaya çıkabilecek sorunların önlenmesi ve kırılgan bireylerin bakım
sürecinin etkin bir şekilde yönetilmesine katkı sağlayacaktır. Ayrıca kırılganlığın farkında varılmasında
geriatristlerin deneyimlerinden de yararlanılmalıdır. Gittikçe yaşlanan dünya nüfusu içerisinde
yaşlılarda kırılganlığı tespit etmede ve gerekli önlemleri almada sağlık bakım profesyonellerine
önemli sorumluluklar düşmektedir.
Anahtar Kelimeler: Yaşlı, kırılganlık, sağlık çalışanı
83
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE FRAGILITY ELDERLY AND ITS EVALUATION TODAY
ABSTRACT
Today, as a result of social, economic, medical, scientific and technological developments in the
world and in our country, the proportion of the elderly population is increasing. The proportion of the
elderly population in the world increased by 22.5% between the years 2015-2022, and it is seen that in
2020, 9.3% of the world population is composed of elderly people. In the elderly, the risk of fragility
increases in the later stages due to the decrease in hormones, physical strength, weakening of immunity
and muscle-nervous system. The concept of frailty emerges in the field of geriatrics and gerontology,
which refers to the non-optimal clinical situation with a multi-causal and dynamic structure related to the
life paths of the elderly. In the last 30 years, several attempts have been made to illuminate vulnerability
in the elderly. However, due to the multidimensional and complex nature of its formation, there is still
no literature agreement on the theoretical definition of the structure in question. The current healthcare
response to vulnerability is primarily secondary care-based and evolves in response to acute health crises
of falls, delirium, and inactivity. A more proactive, integrated, person-centred and community-based
response to vulnerability is required. It is estimated that three-quarters of elderly individuals (>85 years)
are frail, and the risk of falls, disability, long-term care and death in these individuals is estimated to
increase frailty significantly. Therefore, ensuring that the aging population remains independent should
be seen as a global priority. A key element of maintaining independence in older adults is maintaining
mobility along with muscle mass and strength. Food and beverage intake is a modifiable factor that may
be important for maintaining the health of aging individuals. A number of lifestyle interventions related
to frailty are being explored, including exercise and high protein intake. Health care professionals may
encounter fragile individuals in every environment they serve. Knowing the fragility will contribute to
the prevention of problems that may arise due to fragility and to the effective management of the care
process of fragile individuals. In addition, the experiences of geriatricians should be used in raising
awareness of fragility. Health care professionals have important responsibilities in detecting fragility in
the elderly among the aging world population and taking the necessary precautions.
Keywords: Elderly, frailty, healthcare worker
GİRİŞ
“Yaşınız, olduğunuz değil hissettiğiniz yaştır” Gabriel Garcia Marquez
Yaşlılarda hormonların, fiziksel gücün azalması, bağışıklığın ve kas-sinir sisteminin zayıflamasına
bağlı olarak, ilerleyen dönemlerinde kırılganlık riski de artmaktadır (Koçak, 2017; Kapucu ve Ünver,
2017). Çok sayıda birbiriyle ilişkili fizyolojik sistem bozukluğu olarak tanımlanan kırılganlık;
hareketsizlik, yorgunluk, antropometrik ölçümlerdeki değişiklikler, sarkopenik obezite ve kas gücü
zayıflığı ile karakterizedir ve düşme, sakatlık, hastaneye yatış ve mortalite gibi riskleri arttıran bir
sorundur (Cin ve Büyükuslu, 2020; Oliveira et al. 2020). Yaşlılıkta kırılganlığı anlamak, kırılganlığı
önleyebilmek, geliştiğinde ise takip ve tedavi seçiminde sağlık ekibine büyük bir kolaylık sağlayacaktır.
Kırılgan yaşlı bakımında sağlık ekibi ile birlikte hemşire, yaşlıda gelişebilecek komplikasyonları erken
dönemde tespit edip gerekli önlemler alınarak, gereksinime göre tedavi ya da rehabilitasyon hizmetlerini
sunabilmelidir (Kapucu ve Ünver, 2017).
Günümüzde dünyada ve ülkemizde meydana gelen sosyal, ekonomik, tıbbi, bilimsel ve teknolojik
gelişmeler sonucunda yaşlı nüfus oranı artmaktadır. Dünyada yaşlı nüfus oranı 2015-2022 yılları
arasında %22.5 oranında artmış olup, 2020 yılında dünya nüfusunun %9.3’ünü yaşlıların oluşturduğu
görülmektedir. Nüfus projeksiyonlarına göre dünyada yaşlı nüfus oranının 2025 yılında %11.0, 2030
yılında %12.9, 2040 yılında %16.3, 2060 yılında %22.6 ve 2080 yılında %25.6 olacağı öngörülmektedir.
Dünyada en yüksek yaşlı nüfus oranına sahip ilk üç ülke sırasıyla; Monako, Japonya ve Almanya’dır.
84
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Türkiye, 2020 yılı dünya yaşlı nüfus sıralamasında 167 ülke arasında 66. sırada yer almaktadır. Dünya
genelinde 2050 yılı nüfus tahminlerine göre dünya nüfusunun 9 milyarı aşacağı, Türkiye nüfusunun
94 milyon 585 bin olması ve Türkiye’nin 187 ülke arasında 19. sırada yer alması beklenmektedir.
Demografik değişim sonucunda Türkiye nüfusu artık genç bir nüfus olmaktan çıkıp, gittikçe yaşlanan
bir nüfusun özelliklerini kazanmaya başlamıştır. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı 2015 yılında
%8.2 iken, 2019 yılında %9.1’e, 2020 yılında %9.5’e yükselmiştir. Nüfus projeksiyonlarına göre
Türkiye’de yaşlı nüfus oranının 2023 yılında %10.2, 2040 yılında %16.3, 2060 yılında ise%22.6’ya
yükseleceği tahmin edilmektedir (Güner 2023).
Dünya çapında insanlar daha uzun yaşamaya başlamıştır. Bugün çoğu insan altmışlı ve üzerindeki
yaşlarda yaşamaya devam ediyor. Dünyadaki her ülkede, nüfus içindeki yaşlı kişilerin hem
büyüklüğünde hem de oranında büyüme yaşanmaktadır. Tüm ülkeler, sağlık ve sosyal sistemlerinin
bu demografik değişimden en iyi şekilde yararlanmaya hazır olmasını sağlamak için büyük zorluklarla
karşı karşıya kalmaktadır. Dünyada 2050 yılında yaşlı insanların %80’i düşük ve orta gelirli ülkelerde
yaşıyor olacak. Nüfusun yaşlanma hızı geçmişe göre çok daha hızlı olacaktır. 2015 yılı ile 2050 yılı
arasında, dünya nüfusunun 60 yaş üstü oranı %12’den %22’ye neredeyse iki katına çıkacak (WHO,
2022). Daha ileri yaşlara ulaşmak insanlık için önemli bir ilerleme olarak kabul edilmektedir. Yeni
teknolojilerin kullanımıyla ilgili sosyal ve politik kazanımların bir sonucu olarak, uluslar demografik
geçiş adı verilen bir süreci başlatmıştır. Bu süreç, ölüm ve doğurganlık oranlarındaki düşüşle başlayan
ve nüfusun yaşlanmasıyla sonuçlanan bir dizi olayla karakterizedir (Oliveira et al. 2020). Bu nedenle
yaşlı insanlar, uluslararası alanda sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinin çoğunluk kullanıcısı arasında
yer almaktadır. Bu hizmetlere erişen birçok yaşlı insan, olumsuz sonuçlara karşı bir savunmasızlık
durumu olan kırılganlığa sahiptir. Kırılganlığa yönelik mevcut sağlık hizmeti yanıtı, esas olarak ikincil
bakım temellidir ve düşme, deliryum ve hareketsizlikten oluşan akut sağlık krizlerine tepkisel olarak
gelişmektedir. Kırılganlığa karşı daha proaktif, bütünleşik, birey merkezli ve topluluk temelli bir yanıt
gereklidir (Turner and Clegg, 2014).
Kırılganlık kavramı, yaşlıların yaşam yollarıyla bağlantılı, çok nedenli ve dinamik bir yapıya sahip,
optimal olmayan klinik durumu ifade eden geriatri ve gerontoloji alanında ortaya çıkmaktadır. Son 30
yılda, yaşlılarda kırılganlığı aydınlatmak için birkaç girişimde bulunuldu. Bununla birlikte, oluşumunun
çok boyutlu ve karmaşık doğası nedeniyle, söz konusu yapının teorik tanımı konusunda hala bir literatür
anlaşması bulunmamaktadır (Oliveira et al. 2020). Kırılganlığın teorik tanımı üzerinde her birimiz
hemfikir olsak da, 40’tan fazla farklı araç geliştirilmiştir (Cesari et al.,2016). Türk Dil Kurumu (TDK)
kırılgan kelimesini; kolay ve çabuk kırılan, kolay ve çabuk gücenen olarak tanımlamaktadır (TDK,
2022). Kırılgan yaşlı sendromu ise, geriatrik sendromlardan biri olup, oluşan strese artmış hassasiyet
olarak tanımlanmakta ve birbiri ile ilişkili pek çok sistemde bozulma ile seyretmektedir. Altmış beş
yaş üstü yaşlıların %7’sinde, 80 yaş üstü yaşlıların %30’unda bu sendroma rastlanmaktadır. Beslenme
yetersizliği, bağımlılık, uzamış yatak istirahati, basınç yarası, yürüme bozukluğu, genel güçsüzlük, çok
ileri yaş, kilo kaybı, anoreksi, düşme korkusu, demans, kalça kırığı, deliryum, konfüzyon, ev dışına
az çıkma ve çoklu ilaç kullanımı kırılgan yaşlının özellikleri olarak tanımlanmıştır. Fiziksel yönden
ise; kilo kaybı ve sarkopeni ile birlikte vücut kitlesinin önemli oranda kaybedilmesi, el sıkma gücünde
azalma, dayanıklılıkta azalma, bitkinlik, yavaş motor performans (yürüme hızında azalma, azalmış
denge), düşük enerji tüketimi ve ilişkili düşük fizik aktivite olarak tanımlanmaktadır (Yıldırım, 2022).
Yaşlı Bireylerde Kırılganlığın Risk Faktörleri
Yaşlı bireylerde kırılganlığın gelişmesine neden olan risk faktörleri aşağıda sıralanmıştır.

İleri yaş

Düşük eğitim seviyesi

İleri yaşta devam eden sigara tüketimi
85
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book

Menopoz sonrası hormon tedavisi alıyor olmak

Irk (Afrikalı Amerikan ya da İspanyol olmak)

Evli olmamak

Depresyonda olmak ya da antidepresan ilaç kullanmak

Zihinsel engelli olmak (Koçak, 2017).
İleri yaştaki bireylerin (>85 yaş) dörtte üçünde kırılganlık olduğu tahmin edilmektedir ve bu
bireylerde düşme, sakatlık, uzun süreli bakım ve ölüm riskinin kırılganlığı önemli ölçüde artırdığı tahmin
edilmektedir. Bu nedenle, yaşlanan nüfusun bağımsız kalmasını sağlamak küresel bir öncelik olarak
görülmelidir. Yaşlı yetişkinlerde bağımsızlığı korumanın temel bir unsuru, kas kütlesi ve gücü ile birlikte
hareketliliğin korunmasıdır. Yiyecek ve içecek alımı, yaşlanan bireylerin sağlığını korumak için önemli
olabilecek değiştirilebilir bir faktördür. Egzersiz ve yüksek protein alımı dahil olmak üzere kırılganlıkla
ilgili birtakım yaşam tarzı müdahaleleri araştırılmaktadır (Clegg et al., 2013;Cin ve Büyükuslu, 2020).
Kırılgan Yaşlıyı Tanımak
Kırılgan yaşlıyı tanımak için yaşlıda aşağıda yer alan durumların görülmesi beklenmektedir.
• Genel olarak vücut duruşu öne doğru eğilmiş,
• Yavaş yürüyen,
• Kas gücü ve esnekliğini kaybetmiş,
• İştahsız,
• Halsiz,
• Düşünce esnekliği azalmış,
• Yeni olayları hatırlamakta zorlanan,
• Görme ve işitme keskinliği azalmış ve
• Refleksleri zayıflamış kişiler.
Bu hastalarda kas ve kemik erimesi de sık görülür. Yaşla ilişkili iskelet kası ve kas kuvveti kaybı
(sarkopeni, ve sarkopenik obezite); kırılganlığın önemli bir bileşenidir ve kırılgan yaşlıya özgü
görülebilir (Koçak, 2017). Ayrıca yaşlı bireylerde; zayıf kendi kendine algılanan sağlık, bilişsel
bozukluk, antropometrik ölçümlerdeki değişiklikler ve sarkopenik obezite de kırılganlığı tanımada
önemlidir (Oliveira et al. 2020).
Yaşlılarda görülen kırılganlık bulguları
Zayıflama/kilo kaybı
1 yıl içinde mevcut kilonun %5’ini kaybetme
• Tükenmişlik
Gün içinde aktivite yapma isteğinin olmaması ve enerjik hissetmeme
• Güçsüzlük
Kavrama/el sıkma kuvvetinin azalması
• Yavaş yürüme hızı
4.5 metreyi 7 saniyeden uzun sürede yürüme
• Fiziksel aktivitenin azalması (Koçak, 2017).
86
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Yaşlılıkta Kırılganlığı Değerlendirme ve Önleme
Nüfus yaşlandıkça, kırılganlık sendromu prevalansı büyük ölçüde artmaktadır. Bu sendrom,
genellikle fonksiyonel (fiziksel ve bilişsel) bir düşüş ile karakterizedir ve yetişkinlik döneminde de
başlayabilmektedir. Bugüne kadar, kırılganlık için iyileştirici bir tedavi mevcut değildir, bu nedenle
çabalar semptomların önlenmesi ve hafifletilmesine odaklanmıştır. Kas kütlesi ve fonksiyonunun
korunması, yaşlı yetişkinlerde fiziksel kırılganlığın, hareket kabiliyetinin ve bağımsızlık kaybının
önlenmesi için kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda, etkili olarak tanımlanan müdahaleler fiziksel aktivite
ve beslenme müdahaleleridir (Cin ve Büyükuslu, 2020). Yaşlı bireylerde kırılganlığı önlemek için
aşağıdaki durumları göz önünde bulundurmak gerekmektedir.
• Yaşlı birey kapsamlı değerlendirilmelidir.
• Yaklaşım kişiye özgü olmalıdır.
• Gereksinime göre bir çok branşın dahil olduğu bir yaklaşım geliştirilmelidir.
• Var olan kronik hastalıkların tedavisi düzenlenmelidir.
• Varsa araya giren yeni gelişen hastalıklar tedavi edilmelidir.
• Yaşlının tedavi planına uyumunu artırmak için yaşlı ve yakınları tedavi planına dahil edilmelidir.
• Tedavide fiziksel aktivite ve egzersize teşvik edilmelidir.
• Beslenme desteği sağlanmalıdır.
• Eksik vitaminleri tamamlanmalıdır (Koçak, 2017).
Yaşlı Bireylerde Kırılganlıkla İlgili Yapılan Çalışma Sonuçları
Yaşlı bireylerde kırılganlıkla ilgili birçok ülkede farklı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışma
sonuçlarından bazıları aşağıda verilmiştir.
Avrupa ülkelerinde yapılan çalışmaları kapsayan sistematik bir derlemede; Kırılganlık fenotipi
kriterlerinin (kavrama gücü, kilo kaybı, yorgunluk, yürüme hızı, fiziksel aktivite) nasıl değerlendirildiği
konusundaki değişkenliği belirlemek amaçlanmıştır. Bu fenotipler arasında kırılganlık prevalansı
%12,7 ile %28,2 arasında değişmektedir. Kadınlar, erkeklere göre %2,1-16,3 daha yüksek kırılganlık
prevalansına sahipti (Theou et al. 2015).
On iki Avrupa ülkesinden 29 katılımcı merkezle yapılan bir çalışmada; merkezlerin hepsi Alzheimer
Hastalığının tanı ve tedavisinde uzmanlaşmış bir klinik ve araştırma kurumları ağı olan Avrupa
Alzheimer Hastalığı Konsorsiyumu üyesiydi. Yaşlı bireylerde kırılganlık indexindeki 1 birimlik (0,033
puan) artışın, önemli ve klinik olarak anlamlı bilişsel düşüşe karşılık geldiği belirlenmiştir (Kelaiditi et
al., 2016).
Kuzey Doğu İngiltere’de 1921 doğumlu olan yaşlılarla yapılan bir çalışmada; Her bir kırılganlık
indexinin daha yüksek değerleri, daha yüksek mortalite riski ile ilişkilendirildiği belirlenmiştir. Cinsiyete
göre ayarlanmış bir modelde, kırılganlık indexindeki her yüzde birlik artış, tehlike oranını %5,4 artırdığı
saptanmıştır (Mitnitski et al., 2015).
Altmış beş yaş ve üzeri kalp yetmezliği olan ardışık hastanede yatan hastaların dahil edildiği
prospektif, çok merkezli bir kohort çalışmasında; çalışmanın hedefleri, çoklu kırılganlık alanlarının
bir arada bulunmasının yaygınlığını, örtüşmesini ve prognostik sonuçlarını incelemekti. Hastaneye
yatırılan 1180 kayıtlı hasta arasında (medyan yaş, 81 yıl; %57,4 erkek), hastaların sırasıyla %56,1’inde
fiziksel kırılganlık, %66,4’ünde ve %37,1’inde sosyal kırılganlık ve bilişsel işlev bozukluğu tespit edildi
(Matsue et al., 2020).
87
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Bir ilde 111 yaşlı ile yapılan bir çalışmada; yaşlıların savunmasız ve ‘hafif kırılgan yaşlı’ sınırında
olduğu ve kırılganlıkla ilişkili faktörlerin; ileri yaş, düşük eğitim ve gelir düzeyi, sürekli ilaç kullanımı
ve düşme öyküsü olduğu belirlenmiştir (Düzgün ve ark.2021).
Manisa’da kentsel bölgede yaşayan 65 yaş ve üstü toplam 584 yaşlı bireyle yapılan bir çalışmada;
yaşlılarda kırılganlık prevalansı yaygın olarak görülen önemli bir sorun olarak tespit edilmiştir.
Sosyodemografik açıdan kadınların, evli olmayanların, eğitim seviyesi düşük olanların ve kronik
hastalığı olan yaşlıların kırılganlık oranlarının arttığı gözlemlenmiştir (Elbi ve Özyurt, 2021).
Ankara ilinde 65 yaş ve üzeri 57 yaşlı hasta ile yapılan bir çalışmada; kırılgan hastalarda el sıkma
kuvveti ölçümlerinin kırılgan olmayan hastalara göre daha düşük olduğu ve kırılgan bireylerde hastane
yatış süresinin kırılgan olmayan bireylere göre daha uzun olduğu tespit edilmiştir (Ünal, 2017).
Bolu ilinde aile sağlığı merkezine başvuran 138 tip 2 DM’li yaşlı birey ile yapılan bir çalışmada;
Diyabetli yaşlı bireylerin %23.9’ unun görünüşte incinebilir, %16.7’si hafif kırılgan, %8.7’sinin de
şiddetli kırılgan olduğu görülmüştür (Kurtoğlu, 2020).
Bir aile sağlığı merkezine başvuran yaşlılarla yapılan bir çalışmada; 65 yaş ve üstü hastalarda
kırılganlık artıkça depresyonun da arttığı saptanmıştır. Katılımcılarda 85 yaş üstü grubun kırılganlık
düzeyi < 75 ve 75-85 yaş gruplarına göre yüksek bulunmuştur. Erkek cinsiyetin kırılganlık toplam puan
ortalaması kadın cinsiyete göre yüksek çıkmıştır (Kalan 2020).
Altmış beş yaş üzeri kişilerde kırılganlık ile ilaç kullanımı ve polifarmasi arasındaki ilişkiyi inceleyen
bir çalışmada; polifarmasi tespit edilen yaşlılarda, kırılganlık skoru ve yürüme hızlarında belirgin olarak
kötüleşme tespit edilmiştir (Arslan ve ark. 2020).
Bir geriatri polikliniğine başvuran yaşlılarda kırılganlık durumları ile birlikte kolon, meme, prostat
ve akciğer kanser taraması oranlarının bildirilmesi amaçlanan bir çalışmada; kolon ve meme kanser
taranma sıklığının kırılgan olan ve olmayan her iki grupta da düşük olduğu, bununla birlikte prostat
kanserinin rutinde taranması önerilmemesine rağmen en yüksek taranma sıklığının bu kanser grubunda
olduğu belirlenmiştir (İlhan ve Bakkaloğlu, 2019).
Huzurevinde kalan 60 yaş ve üzeri, 61 bireyin katıldığı kırılgan ve kırılgan olmayan yaşlıların
mobilite durumlarını belirlemesi amaçlanan bir çalışmada; Kırılgan yaşlıların, kırılgan olmayan yaşlılara
göre; fonksiyonel mobilite ve dengelerinin anlamlı derecede daha kötü olduğu belirlenmiştir (Soyuer ve
Süzen, 2021).
Kalp yetersizliği olan yaşlı bireylerin kırılganlık durumlarının belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilen
bir çalışmada; Kalp yetersizliği olan yaşlı bireylerin kırılganlık seviyesinin orta düzeyde olduğu,
malnutrisyon açısından risk altında olduğu, sağlık algısının orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Kadın
cinsiyet, bekar, sosyal güvencesi olmayan, sigara içmeyen, iki haftadır üzgün hisseden bireylerin ve
beslenme durumu açısından riskli grupta olanların kırılganlık şiddetinin arttığı saptanmıştır (Yalınkılıç
ve ark.,2020).
Yaşlı bireylerde kırılganlık ile malnütrisyon ilişkisini incelemek amacı ile yapılan bir çalışmada;
kırılganlık ile malnütrisyon arasında önemli bir ilişki bulunmuş, hem erkek hem de kadın yaşlı bireylerin
kırılganlık ile malnütrisyon ölçek puanları arasında negatif yönlü önemli bir ilişki belirlenmiştir (Irgat
ve Kızıltan, 2021).
Geriatri polikliniğine ayaktan başvuran ayrıntılı geriatrik değerlendirme yapılan 600 hastanın katıldığı
bir çalışmada; Kırılgan olmayan grubun daha genç olduğu, daha az ilaç kullandığı ve kronik hastalık
yükünün daha az olduğu bulundu. Yaş, cinsiyet, hastalık yükü, ilaç sayısı düzeltilip regresyon analizi
yapıldığında; kırılgan olmayan ve fiziksel kırılganlığı olan hastalara göre, kognitif kırılgan hastalarda
günlük yaşam aktiviteleri, yürüme hızı ve el kavrama gücünün en çok etkilendiği belirlendi (Bulut ve
Işık, 2020).
88
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Yaşlı bireylerle yapılan bir çalışmada; malnütrisyon riski taşıyan yaşlıların %61’inin zayıf olduğu,
hem kırılganlık hem de yetersiz beslenme, azalmış kas kütlesi, anoreksiya, düşük vitamin ve sıvı alımı,
kötü algılanan sağlık ve birkaç kez artan sakatlıklarla sonuçlanan ve kırılganlık döngüsünü geri besleyen
komorbidite varlığı gibi örtüşen patojenlere sahip olduğu belirlenmiştir (Eyigör ve ark. 2018).
Sonuç
Kırılganlık toplumun yaşlanmasıyla önemli bir sorun haline gelmiştir. Kırılganlığın artması ise
bireyde bir kısır döngü oluşturarak ciddi komplikasyonların oluşmasına neden olabilmekte, bakım
gereksinimini ve mortaliteyi artırmaktadır. Kırılganlığın önlenmesine ve azaltılmasına yönelik
eğitim, egzersiz beslenme gibi girişimleri içeren ekip çalışmasına dayanan etkili entegre programlara
gereksinim vardır. Bu nedenle hemşirelere ekibin diğer üyeleriyle birlikte kırılganlığın önlenmesi ve
azaltılmasında önemli sorumluluklar düşmektedir. Sağlık bakım profesyonelleri kırılgan bireyler ile
hizmet verdikleri her ortamda karşılaşabilmektedir. Kırılganlığın bilinmesi, kırılganlığa bağlı ortaya
çıkabilecek sorunların önlenmesi ve kırılgan bireylerin bakım sürecinin etkin bir şekilde yönetilmesine
katkı sağlayacaktır (Karahan, 2021).ayrıca kırılganlığın farkında varılmasında geriatristlerin
deneyimlerinden de yararlanılmalıdır (Cesari et al.,2016). Gittikçe yaşlanan dünya nüfusu içerisinde
yaşlılarda kırılganlığı tespit etmede ve gerekli önlemleri almada sağlık bakım profesyonellerine önemli
sorumluluklar düşmektedir.
KAYNAKLAR
Arslan M, Arslan EK, Koç EM, Sözmen MK, Kaplan YC. (2020). Altmış Beş Yaş ve Üzeri Kişilerde Kırılganlık
ile İlaç Kullanımı ve Polifarmasi Arasındaki İlişki. Med Bull Haseki 2020;58:33-41. DOI: 10.4274/haseki.
galenos.2019.5409.
Bulut EA, Işık AT. (2020). Geriatri Pratiğinde Hangisi Daha Yıkıcıdır: Fiziksel Kırılganlık mı? Kognitif Kırılganlık mı? İzmir Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi (Medical Journal of İzmir Hospital) 24 (3):
177-185.
Cesari M, Marzetti E, Thiem U, Pérez-Zepeda MU, Van Kan GA, Landi F. et al.(2016). The geriatric management
of frailty as paradigm of “The end of the disease era”. European Journal of Internal Medicine 3:111–14.
Cin P, Büyükuslu N. (2020). Yaşlılarda Kırılganlık Sendromu ve Omega-3 Çoklu Doymamış Yağ Asitleri. Ankara
Med J, (4):1099-1111 // 10.5505/amj.2020.92260.
Clegg A, Young J, Iliffe S, Rikkert MO, Rockwood K. (2013). Frailty in elderly people. Lancet 381(9868):752-62.
Düzgün, G., Üstündağ, S., & Karadakovan, A. (2021). Assessment of frailty in the elderly. Florence Nightingale
J Nurs, 29(1), 2-8.
Elbi H, Özyurt BC. (2021). 65 Yaş ve Üstü Bireylerde Kırılganlığın Prevalansı ve Kırılganlığı Etkileyen Faktörler.
Smyrna Tıp Dergisi, 9-17.
Güner SG. (2023). Yaşlı Sağlığı. ss:469-484. İn:Toplum/Halk Sağlığı Hemşireliği. Demirbağ BC. (Ed.). Ankara
Nobel tıp Kitabevleri, Ankara. ss:469-484.
Irgat Sİ, Kızıltan G. (2021). Yaşlı Bireylerde Kırılganlık ile Malnütrisyon İlişkisi. Başkent Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Fakültesi Dergisi. 6 (Özel Sayı), 88-100.
İlhan B, Bakkaloğlu OK. (2019). Frailty and cancer screening rates in older adults. J Ist Faculty Med. 82(1):24-8.
doi: 10.26650/IUITFD.2018.0030.
Kalan F. (2020). Yaşlılarda Kırılganlık ve Depresyon Düzeyi İlişkisinin Karşılaştırılması. T.C Sağlık Bilimleri
Üniversitesi Haseki Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Tıpta Uzmanlık
Tezi, İstanbul.
Kapucu S, Ünver G. (2017). Kırılgan Yaşlı ve Hemşirelik Bakımı, Osmangazi Tıp Dergisi 39(122-129) : Doi:
10.20515/otd.288967.
89
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Karahan A. (2021). Yaşlı Bireylerde Kırılganlığın Önlenmesi ve Hemşirelik. J Educ Res Nurs. 18(3):247–251.
Kelaiditi E, Canevelli M, Andrieu S, Del Campo N, Soto ME, Vellas B, et al., (2016). Frailty Index and Cognitive
Decline in Alzheimer’s Disease:Data from the Impact of Cholinergic Treatment USe Study. J Am Geriatr
Soc 64:1165–1170.
Koçak ÖK. (2017). Yaşlılık hakkında herşey kırılganlık ve el kitabı. Şahin S, Akçiçek F. Eds. İzmir Büyük Şehir
Belediyesi. İzmir. ss:1-36.
Kurtoğlu S. (2020). Tip 2 Diyabetus Mellituslu Yaşlılarda Kırılganlık ve Öz-Etkililiğin Değerlendirilmesi. Ankara
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gerontoloji Hemşireliği Programı, Yüksek Lisans, Ankara.
Matsue Y, Kamiya K, Saito H, Saito K, Ogasahara Y, Maekawa E. Et al. (2020). Prevalence and prognostic impact
of thecoexistence of multiple frailty domainsin elderly patients with heart failure:the FRAGILE-HF cohort
study. European Journal of Heart Failure. 22,2112–2119. doi:10.1002/ejhf.1926.
Mitnitski, A., Collerton, J., Martin-Ruiz, C., Jagger, C., von Zglinicki, T., Rockwood, K., & Kirkwood, T. B.
(2015). Age-related frailty and its association with biological markers of ageing. BMC medicine, 13(1), 1-9.
Oliveira FMRL, Barbosa KTF, Rodrigues MMP, Fernandes MGM. (2020). Frailty syndrome in the elderly: conceptual analysis according to Walker and Avant. Rev Bras Enferm. 73(Suppl 3):e20190601. doi: http://
dx.doi.org/10.1590/0034-7167-2019-0601.
Soyuer F, Süzen İ. (2021). Kırılgan ve Kırılgan Olmayan Yaşlılarda Mobilite ve Denge. Congress on Movement
and Motor Control 21st-25th May 2021.
Theou O, Cann L, Blodgett J, Wallace LMK, Brothers TD, Rockwood K. (2015). Modifications to the frailty phenotype criteria: Systematic review of the current literature and investigation of 262 frailty phenotypes in the
Survey of Health, Ageing, and Retirement in Europe. Ageing Research Reviews, 21:78-94.
Turner G, Clegg A. (2014). Best practice guidelines for the management of frailty: a British Geriatrics Society,
Age UK and Royal College of General Practitioners report. Age and Ageing 43: 744–747 doi: 10.1093/
ageing/afu138.
Türk Dil Kurumu (TDK). (2022). Kırılgan. https://sozluk.gov.tr/. (Erişim tarihi:31 Aralık 2022).
WHO (2022). Ageing and health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health (Erişim
tarihi:31 Aralık 2022).
Yalınkılıç M, Kılıçaslan K, Uysal H, Bilgin S, Enç N. (2020). Kalp Yetersizliği Olan Yaşlı Bireylerin Kırılganlık
Durumunun Belirlenmesi. Turk J Cardiovasc Nurs 11(25):51–59. DOI: 10.5543/khd.2020.06025.
Yıldırım D. (2020). Yaşlılarda Fizyolojik Sağlık Sorunları. İn:Temel Gerontoloji. Bölüştaş RP. (Ed.) İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. İstanbul. ss:83-98.
90
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
AUDIO-VESTIBULAR FINDINGS IN MOTION
SICKNESS: CASE REPORT
Öykü ÖZBAŞ1, Ercan KARABABA
University of Health Sciences Turkey, Faculty of Gülhane Health Sciences, Departmant of Audiology
Introduction
Motion sickness (MS) is a common condition that occurs in healthy people as a physiological
response when traveling in the air, on land, at sea, or as a result of exposure to sudden motion stimuli.1
The aim of this study is to reveal the audiological and vestibular findings encountered in a patient with
motion sickness.
Method
A21 year old female patient who diagnosed by motion sickness was of our interest. Regarding audiological
and vestibular evaluation, the pure tone audiometry, immitansmetric assessment,videonystagmography,
VEMP, vHIT were applied.. The Graybiel Scale was used to determine the sensitivity to MS.2 In addition,
the WHOQOL-Bref quality of life questionnaire was used to assess quality of life.3
Results
In the c-VEMP test, prolongation of the P1 and N1 wave latency was observed on the right, Leftbeating horizontal/ torsional nystagmus with slow phase velocity at the left 7o/sec was observed in
the head shaking test in the VNG test battery, the nystagmus slow phase velocity was high in both hot
and cold conditions in the caloric test, and vegetative symptoms such as nausea and sweating were
observed.
Conclusion
It was concluded that vestibular sensitivity was high in individuals with MS, since the nystagmus
slow phase velocity was high in the caloric test. In addition, latency asymmetry was observed in the
cVEMP test. It can be explained that this situation is related to the change in sensitivity to MS or the
difference in symptoms seen in the subtypes of motion sickness. Motion sickness has adverse effects on
rest, work and quality of life.4 After the diagnosis of MS, the symptoms of the disease can be reduced
through structured rehabilitation programs, behavioral and environmental modifications.5 Therefore,
future studies that assess the patients with motion sickness are required.
Key Words: motion sickness, vertigo, nystagmus
91
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
REFERENCES
Leung, A. K., & Hon, K. L. (2019). Motion sickness: an overview. Drugs in context, 8.
Gianaros, P. J., Muth, E. R., Mordkoff, J. T., Levine, M. E., & Stern, R. M. (2001). A questionnaire for the assessment of the multiple dimensions of motion sickness. Aviation, space, and environmental medicine, 72(2),
115.
Özkan, S. (1999). Yaşam Kalitesinin Ölçülmesi, WHOQOL-100 ve WHOQOLBFEF. Psikiyatri, Psikoloji, Psikofarmakoloji Dergisi, 7(2), 5-1
Bertolini, G., & Straumann, D. (2016). Moving in a moving world: a review on vestibular motion sickness. Frontiers in neurology, 7, 14.
Murdin, L., Golding, J., & Bronstein, A. (2011). Managing motion sickness. Bmj, 343.
92
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE IRRIGATION OF THORACOLUMBAR POSTERIOR
INSTRUMENTS WITH ANTIBIOTIC SERUM
Necati UCLER1,
Orcid ID: 0000-0002-0561-5819: Gaziantep Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi, Gaziantep, Turkiye,
Mehmet Faris KAPLAN*2,
Orcid ID: 0000-0002-1637-466X: Gaziantep Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi, Gaziantep, Turkiye,,
Murat GEYIK3,
Orcid ID: 0000-0003-2166-9144: Gaziantep Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi, Gaziantep, Turkiye,
Introduction and Aim
Relatively, the posterior spinal region is a region far from intense foci of infection. However, after the
instrument systems applied from the posterior in spinal surgery, the wound site constitutes an important
wall in patients. It has been reported that the incidence of infection after surgery is much higher in cases
with instrumentation. This reveals that there is a serious relationship between instrument use and the
development of infection. In our study, we evaluated the effectiveness of washing with Vancomycin HCl
- Ceftriaxone disodium hemiheptahydrate solution in preventing the development of infection before
applying the instrument systems to our patient.
Method
Our study; Between 2016 and 2020, 140 consecutive cases of posterior stabilization and fusion with
transpedicular screws were included in the study. The study was divided into two groups: Group 1
consisted of 65 muscles whose instruments were washed with antibiotics, and Group 2 consisted of 75
patients whose instruments were not washed with antibiotics. Infection results of these two groups were
compared.
Results
When the groups were compared for the identified risk factors, we found that the antibiotic washing
protocol was effective in reducing the infection against some risk factors. In group 1 vertebral fracture
patients, infection was significantly less after washing. Likewise, we found that the infection was
significantly less in cases with DM. In Group 1, the infection was significantly less in patients with
bleeding over 2000 cc compared to Group 2. In patients with dural injury, this protocol was found to
be protective against infection. It was seen in Group 1. It was observed that 9 (90%) of 10 patients
with deep infection were in Group 2. Prophylaxis was successful in preventing deep infections, but no
difference was observed between the two groups in superficial infections.
93
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Discussion and Conclusion
These are surgeries that can put the patient at risk in terms of deep infections after spine stabilization
procedures. It is important to know the risk factors of the patient and surgery in order to reduce the
frequency of infection, since all simple and complex surgical interventions applied to the spine carry the
risk of infection. In addition to the fact that the infection may be due to instrument systems, an increase
in infection may be observed depending on the patient and surgical method. Our method contributes to
the instrument, patient and surgical method.
Keywords: Spinal infection, Instrumentation, Transpedicular screw
Torakolomber posterior enstrümanların antibiyotikli serum ile
yıkanması
Giriş ve Amaç
Göreceli olarak posterior spinal bölge yoğun enfeksiyon odaklarından uzak bir bölgesidir. Ancak,
spinal cerrahide posteriordan uygulanan enstrüman sistemleri sonrasında hastalarda yara yeri önemli bir
surun oluşturmaktadır. Ameliyattan sonra görülen enfeksiyon sıklığı, enstrümantasyon yapılan olgularda
çok daha yüksek olduğu bildirilmiştir. Bu da enstrüman kullanımı ile enfeksiyon gelişimi arasında ciddi
bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmamızda enstrüman sistemleri hastamıza uyglamadan önce,
Vancomycin HCl - Ceftriaxone disodium hemiheptahydrate’ lı solüsyon ile yıkanmasının enfeksiyon
gelişimini önlemedeki etkinliğini değerlendirdik.
Yöntem
Çalışmamız; 2016 ile 2020 yılları arasında, ardarda transpediküler vida ile posterior stabilizasyon
ve füzyon yapılan 140 olgu çalışmaya dahil edildi. Çalışma iki gruba ayrıldı: Grup 1 enstrümanları
antibiyotikle yıkanan 65 kastadan oluşuyordu, Grup 2 ise enstürmanları antibiyotikle yıkanmayan 75
hastalardan oluşmaktaydı. Bu iki grubun enfeksiyonsonuçları karşılaştırıldı.
Bulgular
Gruplar belirlenen risk faktörleri için karşılaştırıldığında bazı risk faktörlerine karşı antibiyotiklerle
yıkama protokolünün enfeksiyonu azaltmada etkin olduğunu gördük. Grup 1 vertebra fraktürü
hastalarında yıkama işlemi sonrası enfeksiyon belirgin olarak az bulundu. Aynı şekilde DM’ li olgularda
da enfeksiyonun anlamlı dercede az olduğunu tespit ettik. Grup 1 kanama miktarı 2000 cc üzerinde
olan hastalarda enfeksiyon Grup 2’ye göre belirgin olarak azdı. Dura yaralanması olan hastalarda bu
protokolün enfeksiyondan koruyucu olduğu belirlendi Grup 1’de görüldü. Derin enfeksiyon gelişen
10 hastanın 9’ unun (%90) Group 2’ de yer aldığı görüldü. Yapılan profilaksinin, derin enfeksiyonları
önlemede başarılı, fakat yüzeyel enfeksiyonlarda her iki grup arasında fark görülmedi.
Tartışma ve Sonuç
Omurga stabilizasyon işlemleri sonrası derin enfeksiyonlar gelişebilmesi açısından hastayı riske
sokabilen ameliyatlardır. Omurgaya uygulanan basit ve kompleks tüm cerrahi girişimlerin enfeksiyon
riski taşıması nedeniyle hastaya ve cerrahiye ait risk faktörlerinin bilinmesi enfeksiyon sıklığının
azaltılması için önemlidir. Enfeksiyonu enstrüman sistemelerine bağlı olabilmesinin yanında hastaya
ve cerrahi yönteme bağlı olarak enfeksiyonda artış görülebilir. Bizim yöntemimiz enstrüman, hasta ve
cerrahi yönteme katkı sağlamaktadır.
Anahtar Sözcükler: Spinal enfeksiyon, Enstrümantasyon, Transpediküler vida
94
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
EVALUATION OF BILATERAL DECOMPRESSION
WITH UNI-SIDED LAMINECTOMY IN THE SURGICAL
TREATMENT OF LUMBAR STENOSIS
Necati UCLER1,
Orcid ID: 0000-0002-0561-5819: Gazianatep Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi, Gaziantep, Turkiye,
Mehmet Faris KAPLAN*2,
Orcid ID: 0000-0002-1637-466X: Gazianatep Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi, Gaziantep, Turkiye,,
Murat GEYIK3,
Orcid ID: 0000-0003-2166-9144: Gazianatep Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi, Gaziantep, Turkiye,
Objective
In the treatment of degenerative narrow canal (DDK) in the lumbar spine that requires surgery,
there are many surgical methods in a wide range of options, ranging from instrumentation to surgeries.
Due to the presence of additional systemic diseases in organs such as the heart and lungs in most of
the advanced age group of DDK cases, morbidity and mortality may increase in surgeries with high
blood loss and long anesthesia duration. Clinical outcomes may be adversely affected because standard
decompressive approaches cause postoperative instability.
Material
In our study, patients who underwent bilateral decompression with unilateral laminotomy with a
minimally invasive approach were evaluated. The records of 39 patients who were diagnosed with
lumbar DDK in our clinic between 2015 and 20201 and underwent bilateral decompression with
unilateral laminotomy were reviewed retrospectively. The final control examinations and radiological
examinations of the patients were compared with the preoperative clinical pictures and examinations.
One case died from another disease during follow-up. 24 cases were followed up and included in the
study.
Results
The mean follow-up of the patients was 14.3 (3-21) months. 16 of the cases were female, 8 were
male, mean age was 62.4 (50-79) years. Among the patients who remained under follow-up, 4 patients
underwent L4-5, 12 patients L3-4 and L4-5, 8 patients 3 or more distances with bilateral decompression
with a unilateral approach. The mean preoperative lumbar spinal canal antero-posterior diameter of the
cases was 8.21 (4.7-11.2) mm, the mean transverse diameter was 6.52 (5.2-7.3) mm, the mean facet joint
spacing was 3.20 (2.0-4.2) mm at the distances where decompression was applied. found. Preoperative
95
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
VAS evaluation 8.27(6-10) points. In the postoperative measurements, the mean anterior-posterior
diameter of the lumbar spinal canal is 16.49 (10.2-30.0) mm [p<=0.05], the mean transverse diameter
is 10.4(8.2-14.1) mm [p<=0.05] , facet joint spacing was found to be 3.10(2.1-4.2) mm [p>=0.05] at
the distances where decompression was applied. Postoperative VAS values were 3.50 (0-6) points
[p<=0.05]. None of the cases required a second operation.
Discussion
Lumbar stenosis is a disease that impairs the quality of life by reducing the mobilization of elderly
patients, especially with neurochenic claudication in advanced ages. In its treatment, physical therapy
and medical treatments may be insufficient, and the stenosis is corrected with surgical methods. Due to
the deterioration of the stabilization of the spine during surgery, high blood loss, long anesthesia duration
and large surgical field may cause problems in some patients. Adequate canal width was achieved with
the microsurgery method, unilateral laminotomy and bilateral decompression method, and these cases,
which were caught in the restabilization phase of the degenerative process, benefited significantly.
Keywords: Spine, Lumbar, Stenosis, Surgery
LOMBER STENOZ CERRAHİ TEDAVİSİNDE TEKTARAFLI
LAMİNOTOMİ İLE BİLATERAL DEKOMPRESYON UYGULAMASININ
DEĞERLENDİRİLMESİ
Amaç
Cerrahi gerektiren lomber omurgada görülen dejeneratif dar kanal (DDK) tedavisinde enstrüman
sistemi uygulanan cerrahilere kadara uzunan geniş yelpazede birçok cerrahi yöntemi seçeneği vardır. İleri
yaş grubu olan DDK olgularının birçoğunda kalp, akciğer gibi organlarda da ek sistemik hastalıklarının
bulunması nedeniyle kan kaybı yüksek, uzun anestezi süresi olan cerrahilerde morbidite ve mortalitede
aratabilmektedir. Standart dekompresif yaklaşımların ameliyat sonrası instabiliteye yol açması nedeniyle
klinik sonuçlar olumsuz etkilenebilnektedir.
Materyal
Çalışmamızda minimal invaziv yaklaşımla tek taraflı laminotomi ile çift taraflı dekompresyon
yapılmış hastalar değerlendirilmiştir. Kliniğimizde 2015-20201 döneminde lomber DDK tanısı konmuş
ve unilateral laminotomi ile bilateral dekompresyon yapılmış 39 hastanın kayıtları geriye dönük olarak
incelenmiştir. Hastaların son kontrol muayeneleri ve radyolojik incelemeleri ile ameliyat öncesi klinik
tabloları ve tetkikleri karşılaştırılmıştır. Bir olgu izlemde başka bir hastalıkdan vefat etmiştir. 24 olgu
izlemde kalmış, çalışmaya alınmıştır.
Sonuçlar
Hastaları ortalama takip 14,3 (3-21) aydır. Olguların 16’i kadın, 8’ü erkek, yaş ortalaması 62.4 (5079) yıldır. İzlemde kalan olgulardan 4 olguya L4-5, 12 olguya L3-4 ve L4-5, 8 olguya 3 veya daha fazla
mesafeye tektaraflı yaklaşımla bilateral dekompresyon uygulanmıştır. Olguların ameliyat öncesi lomber
spinal kanal ön-arka çap ortalaması 8,21 (4.7-11.2) mm, transvers çap ortalaması 6,52(5.2-7.3) mm,
dekompresyon uygulanan mesafelerde faset eklem aralığı ortalaması 3,20(2.0-4.2) mm bulunmuştur.
Ameliyat öncesi VAS değerlendirmesi 8,27(6-10) puan. Ameliyat sonrası yapılan ölçümlerde lomber
spinal kanal ön-arka çap ortalaması 16,49(10.2-30.0) mm [p<=0,05], transvers çap ortalaması 10,4(8.214.1) mm [p<=0,05], dekompresyon uygulanan mesafelerde faset eklem aralığı 3,10(2.1-4.2) mm
[p>=0,05] bulunmuştur. Ameliyat sonrası VAS değerleri 3,50 (0-6) puan [p<=0,05]. Hiçbir olguya ikinci
operasyon gerekmemiştir.
96
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Tartışma
Lomber stenoz özellikle ileri yaşlarda nörokenik kladikasyon ile yaşlı hastaların mobilizasyonunu
azaltarak yaşam kalitesini bozan bir hastalıktır. Tedavisinde fizik tedavi ve medikal tedaviler yetersiz
olabilmekte, ve cerrahi yöntemler ile darlık düzeltilmektedir. Cerrahi sırasında omurganın stabilizasyonun
bozulması nedeniyle, kan kaybı yüksek, anestezi süresi uzun ve cerrahi alanın büyük olması bazı
hastalarda sorunlar çıkartabilmektedir. Mikrocerrahi yöntemi ile unilateral laminotomi ile bilateral
dekompresyon yöntemiyle yeterli kanal genişliği sağlanmış olup, dejeneratif sürecin restabilzasyon
evresinde yakalanmış olan bu olgular belirgin yarar görmüşlerdir.
Anahtar Sözcükler: Omurga, Lomber, Stenoz, Cerrahi
97
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
EVALUATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN
PERCEIVED CARE BURDEN AND QUALITY OF LIFE
IN CAREGIVERS OF INDIVIDUALS WITH CHRONIC
MENTAL HEALTH PROBLEMS
Gamze KOYUNCU
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Bölümü
ORCID: 0000-0002-9273-6191
Doç. Dr. Figen İNCİ
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Zübeyde Hanım Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü
ORCID: 0000-0002-9977-4297
The research was conducted in a cross-sectional-descriptive manner in order to evaluate the
relationship between the perceived care burden and quality of life in caregivers of individuals with
chronic mental health problems followed in the Community Mental Health Center (CMHC). The
population of the study consisted of primary caregivers of individuals with chronic mental health
problems followed in CMHC. The sample size was calculated according to the sampling method of
the universe, and 132 people who accepted to participate in the study in the sample. Data collection
tool in the research; Personal Information Form, Zarit Caregiver Burden Scale and World Health
Organization Quality of Life Scale Short Form were used. Ethical approval of the research was obtained
from Niğde Ömer Halisdemir University Ethics Committee and institutional permission was obtained
from Kayseri Provincial Health Directorate. The data were evaluated in the SPSS program. 46.2%
of caregivers are female and 53.8% are male. The mean age of the participants was 50.2±13.9 years.
78% of the participants have children and 75% are married. 40.9% of them are not professional and
have been caring for their patients with chronic mental health problems for an average of 21.2±13.7
years. The Zarit Care Burden Scale mean score of the participants was 46.70±14.20. This finding
shows that the participants have a moderate care burden. Quality of Life Scale total score average is
84.70±11.30. Considering the total and sub-dimension score ranges of the Quality of Life Scale, it
can be stated that the quality of life of the participants is moderate. When the relationship between
the scales was examined, a 64% negative correlation was found between the Zarit Burden of Care
Scale total score and the Quality of Life Scale total score. This finding shows us that the quality of
life decreases as the burden of care increases.
Key words: Community mental health center, mental illness, burden care, caregiver, nursing.
98
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Kaynaklar:
Çam, O., & Engin, E. (2014). Ruh sağlığı ve hastalıkları hemşireliği bakım sanatı. İstanbul Tıp Kitabevi.
Zendjidjian, X., Richieri, R., Adida, M., Limousin, S., Gaubert, N., Parola, N., ... & Boyer, L. (2012). Quality of
life among caregivers of individuals with affective disorders. Journal of affective disorders, 136(3), 660665.
Çoban, S. A., Özkan, B., Medik, K., & Saraç, B. (2013). Bipolar bozukluğu olan bireyler ve bakımverenlerinin
yaşam kalitesi. Journal of Psychiatric Nursing, 4(2), 61-66.
99
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
AĞIR RUHSAL HASTALIK TANILI BİREYLERİN
TEDAVİSİNDE DİYETİSYEN DESTEĞİNİN
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ
Ayşe Berra AYDIN* , Meltem Derya ŞAHİN**
*Muğla Eğitim Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği, Muğla, Türkiye, Asistan Dr., ORCID:0000-0001-8740-3774,
**Muğla Eğitim Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği, Muğla, Türkiye Dr. Öğr. Üyesi, ORCID: 0000-0002-6602-2283,
Giriş
Ağır ruhsal hastalık tanılı bireylerde yaşam beklentisinin normal popülasyona göre ortalama 25
yıl kadar daha kısa olduğu bilinmektedir. Bu duruma zemin hazırlayan faktörlerden biri de komorbid
metabolik hastalıklardır. Beslenme şekline yönelik düzenlemeleri de içeren sağlıklı yaşam müdahaleleri,
ağır ruhsal hastalık tanılı kişinin ruhsal ve bedensel iyilik haline olumlu yönde katkı sağlamaktadır
(Nankivell vd.,2013; Ostrow vd.,2014; Bonfioli vd.,2012).
Amaç
Çalışmamızda, ağır ruhsal hastalıklardan şizofreni ve bipolar affektif bozukluk tanılı bireylere
yönelik yapılan ruh sağlığı hizmeti planlaması kapsamında diyetisyen takibine düzenli devam eden ve
etmeyenlerin demografik verilerini karşılaştırmayı amaçladık.
Yöntem
Çalışmamıza Muğla Toplum Ruh Sağlığı Merkezi (TRSM) tarafından takip edilen ve TRSM çalışma
ekibine dahil olarak hizmet veren diyetisyen tarafından değerlendirmeye alınan ağır ruhsal hastalık
tanılı bireylerden tıbbi kayıtlarına retrospektif olarak ulaşılabilenler dahil edilmiştir. Dahil edilen
54 katılımcının yaş, cinsiyet, bipolar affektif bozukluk ya da şizofreni tanısına sahip olma durumu
ve diyetisyen tarafından yapılan ilk değerlendirme sırasındaki beden kitle indeksi değerlendirmeye
alınmıştır. Verilerine ulaşılamayan bireyler çalışma dışı bırakılmıştır. İstatistiksel analiz Spss 21®
(Newyork, ABD®) ile yapılmıştır. Verilerin normal dağılıma uyma durumları değerlendirilmiş ve
normal dağılıma uyan verilerde ortalama ± standart sapma, uymayanlarda ortanca + çeyrekler arası
açıklık (interquartile range) olarak verilmiştir. Kategorik verilerin karşılaştırılmasında Ki Kare ve Fisher
Exact testi, sürekli değişken verilerin analizinde Bağımsız Gruplarda T Testi ve Mann Whitney U testi
kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık p değeri: 0,05 kabul edilmiştir.
Sonuçlar
Toplam 54 katılımcının 23’ü erkek (%42,6), 31’i (%57,4) kadındı. 23’ü (%42,6) şizofreni, 31’i
(%57,4) bipolar affektif bozukluk tanısına sahipti. 27 (%50) katılımcının diyetisyen tarafından yapılan
100
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
ilk değerlendirmenin ardından tekrar diyetisyen başvurusunun olmadığı, 27’sinin (%50) diyetisyen
takibinin düzenli olduğu görüldü. Katılımcılara ait karşılaştırmalı sonuçlar tablo 1’ de verilmiştir.
Tablo 1. Diyetisyen takibi düzenli olan olan ve olmayan katılımcıların karşılaştırılmalı analizi.
Düzenli
diyetisyen Düzenli diyetisyen p
takibi yok
takibi var
Cinsiyet (%)
Kadın
16 (59,3)
15 (55,6)
Erkek
11 (40,7)
12 (44,4)
39,52 (11,28)
42,59 (11,62)
0,329*
SCH
9 (33,3)
14 (51,9)
0,271**
BAB
18 (66,6)
13 (48,1)
30,18 (26,91-33,33)
33,09 (30,86-40,57) 0,015****
Yaş (± SD)
Tanı (%)
VKİ (iqr)
0,5***
(*: bağımsız gruplarda t testi, **: fisher exact testi, ***: ki kare testi,****:mann whitney U testi) SD:
standart sapma, iqr: çeyrekler arası açıklık, VKİ: Vücut Kitle İndeksi
Tartışma
Mevcut bulgularımıza göre; beden kitle indeksi yüksek olan bireylerin diyetisyen görüşmelerini
düzenli sürdürmesi dikkat çekicidir. Bunun yanısıra literatüre göre; diyet düzenlenmesi gibi sağlıklı
yaşama dair düzenlemeler kişinin kilolu olması durumundan bağımsız bir şekilde iyilik halini
arttırmaktadır (Şahin, 2022). Çalışmamızın, ağır ruhsal hastalık tanılı bireylerde diyet düzenlemesinin
sürdürülebilir olabilmesi ve nitelikli bir ruh sağlığı hizmetinin parçası haline gelebilmesine yönelik fikir
vermesi açısından değerli olduğunu düşünmekteyiz.
Kaynaklar:
Nankivell, J., Platania-Phung, C., Happell, B., & Scott, D. (2013). Access to physical health care for people with
serious mental illness: a nursing perspective and a human rights perspective-common ground?. Issues in
mental health nursing, 34(6), 442-450.
Ostrow, D. L., Manderscheid, D. R., & Mojtabai, D. R. (2014). Stigma and difficulty accessing medical care in a
sample of adults with serious mental illness. Journal of health care for the poor and underserved, 25(4),
1956.
Bonfioli, E., Berti, L., Goss, C., Muraro, F., & Burti, L. (2012). Health promotion lifestyle interventions for weight
management in psychosis: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. BMC
psychiatry, 12(1), 1-12.
Şahin, M. D. (2022). Şizofreni Tanılı Bireylere Uygulanan Sağlıklı Yaşam Grup Eğitiminin Şizofreninin Pozitif,
Negatif Belirtileri ve Şizofreni Tanılı Bireylerin Öznel İyileşme Değerlendirmeleri Üzerine Etkisi . Abant
Tıp Dergisi , 11 (1) , 1-10 . DOI: 10.47493/abantmedj.1069336.
101
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
SUSTAINABILITY OF DIETITIAN SUPPORT IN THE
TREATMENT OF INDIVIDUALS WITH SEVERE MENTAL
ILLNESS
Ayşe Berra AYDIN* , Meltem Derya ŞAHİN**
*Muğla Training and Research Hospital Psychiatry Clinic, Muğla, Türkiye, Medical Dr., ORCID:0000-0001-8740-3774,
**Muğla Training and Research Hospital Psychiatry Clinic, Muğla, Türkiye, Asistant Profesor, ORCID: 0000-0002-66022283,
Introduction
It is known that life expectancy in individuals with severe mental illness is approximately 25 years
shorter than the normal population. Comorbid metabolic diseases are one of the factors that predispose
to this situation. Healthy life interventions, including dietary arrangements, contribute positively to the
mental and physical well-being of a person with severe mental illness (Nankivell et al., 2013; Ostrow et
al., 2014; Bonfioli et al., 2012).
Objective
In our study, we aimed to compare the demographic data of those who regularly follow up with a
dietitian and those who do not follow up with a dietitian within the scope of mental health care planning
for individuals with severe mental illnesses diagnosed with schizophrenia and bipolar affective disorder.
Method
Our study included individuals with a diagnosis of severe mental illness who were followed up by
Muğla Community Mental Health Center (CMHC) and evaluated by a dietitian serving as part of the
CMHC study team, whose medical records could be accessed retrospectively. Age, gender, diagnosis
of bipolar affective disorder or schizophrenia, and body mass index at the time of the first evaluation
made by the dietitian of the 54 participants included were evaluated. Individuals whose data could not
be reached were excluded from the study. Statistical analysis was performed with Spss 21® (Newyork,
USA®). The fit of the data to the normal distribution was evaluated and given as the mean ± standard
deviation for the data with the normal distribution, and as the median + interquartile range for the data
that did not. Chi-Square and Fisher Exact tests were used to compare categorical data, and T-Test for
Independent Groups and Mann Whitney U-test were used to analyze continuous variable data. Statistical
significance p value: 0.05 was accepted.
102
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Results
Of the 54 participants, 23 (42.6%) were male and 31 (57.4%) were female. 23 (42.6%) had
schizophrenia, 31 (57.4%) had bipolar affective disorder. It was observed that 27 (50%) participants
did not apply to a dietitian again after the initial evaluation by the dietitian, and 27 (50%) had regular
follow-up of the dietitian. Comparative results of the participants are in Table 1.
Table 1. Comparative analysis of participants with and without regular dietitian follow-up.
Gender (%)
No regular dietitian
follow-up
Have regular
dietitian follow-up
p
Female
16 (59,3)
15 (55,6)
0,5***
Male
11 (40,7)
12 (44,4)
39,52 (11,28)
42,59 (11,62)
0,329*
Schizophrenia
9 (33,3)
14 (51,9)
0,271**
Bipolar Affective
Disorder
18 (66,6)
13 (48,1)
30,18 (26,91-33,33)
33,09 (30,86-40,57) 0,015****
Age (± SD)
İllness (%)
BMI (iqr)
(*: T-Test for Independent Groups, **: fisher exact test, ***: Chi-square test,****:mann whitney U test) SD:
standart deviation, iqr: interquartile range, BMI: Body Mass Index
Discussion
According to our present findings; It is noteworthy that individuals with a high body mass index
continue their dietitian meetings regularly. In addition, according to the literature; Regulations on
healthy living, such as diet regulation, increase well-being regardless of the person’s being overweight
(Şahin, 2022). We think that our study is valuable in that it gives an idea about the sustainability of diet
regulation in individuals with a diagnosis of severe mental illness and how it can become a part of a
qualified mental health service.
References:
Nankivell, J., Platania-Phung, C., Happell, B., & Scott, D. (2013). Access to physical health care for people with
serious mental illness: a nursing perspective and a human rights perspective-common ground?. Issues in
mental health nursing, 34(6), 442-450.
Ostrow, D. L., Manderscheid, D. R., & Mojtabai, D. R. (2014). Stigma and difficulty accessing medical care in a
sample of adults with serious mental illness. Journal of health care for the poor and underserved, 25(4),
1956.
Bonfioli, E., Berti, L., Goss, C., Muraro, F., & Burti, L. (2012). Health promotion lifestyle interventions for weight
management in psychosis: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. BMC
psychiatry, 12(1), 1-12.
Şahin, M. D. (2022). Şizofreni Tanılı Bireylere Uygulanan Sağlıklı Yaşam Grup Eğitiminin Şizofreninin Pozitif,
Negatif Belirtileri ve Şizofreni Tanılı Bireylerin Öznel İyileşme Değerlendirmeleri Üzerine Etkisi . Abant
Tıp Dergisi , 11 (1) , 1-10 . DOI: 10.47493/abantmedj.1069336.
103
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
MOTIVATIONAL INTERVIEWING VIA TELE-HEALTH
INTERVENTIONS IN MANAGEMENT OF TYPE 2
DIABETES: A SYSTEMATIC REVIEW OF RANDOMIZED
CONTROLLED TRIALS
Eda KILINÇ İŞLEYEN
Pamukkale University, Faculty of Health Science, Public Health Nursing Department, Denizli, Turkey
ORCID Code: 0000-0003-1857-4953
ABSTRACT
Introduction and Aim: It is recommended to apply telehealth interventions (tele-medicine and
tele-counseling services) to ensure diabetes management and increase the motivation of individuals
with diabetes. When the studies in which Motivational Interviews were conducted through telehealth
interventions in individuals with diabetes were examined, an improvement in the health outcomes of
the patients was observed and the patients were able to access the health services even from a distance.
Therefore, the aim of this systematic review is to examine and analyze the effect of Motivational
Interviewing via telehealth intervention on individuals with Type 2 diabetes through randomized controlled
trials. Scope and Method: In this study, studies published in English and Turkish between 2010-2022
were examined to identify intervention studies that included motivational interviewing via telehealth
intervention in adults with T2DM. Web of Science, ScienceDirect, EBSCO host, PUBMED, Cochrane
Central Register of Controlled Trials and Scopus were used as databases. Results and Conclusion: Fulltext articles meeting the inclusion and exclusion criteria were reviewed and the remaining 14 articles were
included in the review. As a result of the review, some studies showed improvement in parameters such
as HbA1c, BMI, fasting blood glucose, cholesterol, blood pressure, and increased diabetes self-efficacy,
health nutrition, diabetes knowledge, exercise, quality of life, and drug compliance. It is recommended
that these interventions be extended especially in primary health care institutions that provide health
protection and improvement services. In future studies, it is recommended to investigate the effects of
these interventions on cost-effectiveness, quality of life and patient satisfaction for individuals with type
2 diabetes.
Keywords: Type 2 diabetes, telehealth, motivational interviewing, nursing
INTRODUCTION
An estimated 463 million adults aged 20-79 years worldwide (9.3% of all adults in this age
group) have diabetes. Type 2 diabetes (T2DM) is the most common type of diabetes, accounting for
approximately 90% of all diabetes worldwide (IDF, 2019). Diabetes is an important cause of kidney
failure, visual impairment, heart attacks and lower extremity amputations. In addition, diabetes causes
104
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
significant economic losses for diabetes patients, their families, health institutions and the state due to
the direct (medical costs) and indirect costs (being unemployed) of diabetes. Therefore, diabetes has
become a major concern globally with its high incidence and mortality, long-term effects on health, and
large expenditures (Viner et al., 2017).
Diabetes self-management is defined as self-care behaviors that individuals perform to control T2DM,
such as self-monitoring blood sugar, adapting to dietary changes, regular physical activity/exercise,
diabetic foot care, managing hyper/hypoglycemia, and taking prescription medications. defined (Bezo
et al., 2020; Luo et al., 2015).
Many factors affect diabetes self-management. These factors are; economic inadequacy, low health
literacy, nutritional deficiencies, language barriers, lack of education, and limited access to care (Rubin
et al., 2014; Levine et al., 2011; Nam et al., 2011; Peek et al., 2014) . One way to prevent limited access to
care is to use telehealth services to maintain care as usual. Telehealth is defined as “the use of electronic
information and communication technologies to provide and support healthcare services between
patients and healthcare providers”. While telehealth provides benefits such as reducing difficulties
in accessing healthcare services, reducing the burden of disease and hospitalization costs, increasing
access to care and comfort, it also has difficulties such as equipment cost, connectivity problem, privacy
concerns, lack of perceived benefit by the patient, and inability to share experience (Palmas et al., 2014;
ClinicalKey, 2020; George, 2012; Tong and Myers, 2020; Hjelm, 2005). Telehealth interventions; phone
calls, video conferencing, online portals, mobile applications. Telehealth interventions can be used to
provide diabetes-related health services such as diabetes self-management education and support, retinal
examination, blood glucose control management, and participation in motivational support groups
(Bashshur et al., 2015).
Today, due to the COVID-19 pandemic, individuals with diabetes have experienced problems in
accessing health care services, and many complications have developed accordingly (Xue et al., 2020;
Önmez et al., 2020). In this period, it has been suggested to implement telehealth interventions (telemedicine and tele-counseling services) to ensure diabetes management and increase the motivation of
individuals with diabetes (Mukona and Zvinavashe, 2020). It is recommended to apply Motivational
Interviewing Techniques (MG), which has proven to be effective in individuals with T2DM, to increase
motivation (Berhe et al., 2020; Ekong & Kavookjian, 2016; Song, Xuve Sun, 2014; Chen et al., 2012).
Motivational Interviewing MG techniques can be used to reveal behavioral changes that help patients
become aware of their own ambivalent emotions (conflicting emotions) and resolve them (Fisher, Fisher,
& Harman, 2003). MG is a patient-centered communication skills technique that aims to increase the
individual’s intrinsic motivation to develop the behavioral changes required to manage T2DM (Miller
& Rollnick, 2009). Being motivated ensures that patients feel ready for behavioral change and that
interventions to improve diabetes management are effective (Chen et al., 2012; Winkley et al., 2020;
Muslu and Ardahan, 2017). Miller and Rollnick define MG as a collaborative, goal-oriented style of
communication with special emphasis on the language of change. The investigation and resolution of
ambivalence in behavior change is the main focus of MG and is considered a particularly useful technique
for individuals who are indecisive about changing a particular behavior (Miller and Rollnick, 2012). On
behavior change; traditional attitudes that frighten, advise and anger the patient are complicating; on
the contrary, it is stated that counseling techniques that include empowering, educating, psycho-social
understanding of the patient and changing behavior in a short time are facilitating (Miller & Rollnick,
2009; Fisher, Fisher & Harman, 2003).
When the studies in which Motivational Interviews (MG) were conducted through telehealth
interventions in individuals with T2DM were examined, the diabetes self-management (Abu-Saad et al.,
2019) and self-efficacy (Swoboda et al., 2017; Young et al., 2016) levels of the patients were examined.
increased anxiety (Swoboda et al., 2017) and decreased HbA1c (Abu-Saad et al., 2019; D’Souza et al.,
2019; Gomes et al., 2017) levels. In general, with this initiative, an improvement in the health outcomes
105
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
of the patients was observed and the patients’ access to health services, even from a distance, was
provided. When the literature is examined, it is seen that experimental studies on this subject are limited.
Therefore, the purpose of this systematic review is to examine and analyze the effect of Motivational
Interviewing through telehealth intervention on individuals with Type 2 diabetes through randomized
controlled trials.
MATERIALS AND METHODS
Aim: The purpose of this systematic review is to investigate the effect of Motivational Interviewing
as a telehealth intervention on adults with T2DM in randomized controlled trials (RCTs). The research
questions are as follows;
•How to implement Motivational Interviewing with telehealth intervention in adults with T2DM?
•Is Motivational Interviewing with telehealth intervention effective in improving clinical and
behavioral outcomes of adults with T2DM?
Design: This study examined the effect of motivational interviewing on clinical or behavioral outcomes
through telehealth intervention in adults with T2DM. This research was prepared in accordance with the
prism systematic review rules (Moher et al., 2009).
Research Strategy and Review Process: In this study, studies published in English and Turkish between
2010-2022 were examined to identify intervention studies that included motivational interviewing
through telehealth intervention in adults with T2DM. Web of Science, ScienceDirect, EBSCO host,
PUBMED, Cochrane Central Register of Controlled Trials and Scopus were used as databases. Key
words are given in Table 1.
Table 1. Search strategy in databases
Web of
Science
(((ALL=(diabetes mellitus OR diabetes mellitus, type 2 OR Diabetes Mellitus, Non
Insulin Dependent)) AND ALL=(Motivational interview)) AND ALL=(telehealth
OR telemedicine OR ehealth OR mhealth OR mobile health OR telephone OR
smartphone OR internet OR video)) AND ALL=(self-manag* OR self-eff* OR selfcare) Filtered: Articles
SCIENCE
DIRECT
(diabetes mellitus, type 2) AND (Motivational interview) AND (telehealth OR
telemedicine OR ehealth OR mhealth OR smartphone) AND (self-management OR
self-care) Filtered: Research Article
EBSCO host
( diabetes mellitus OR diabetes mellitus, type 2 OR Diabetes Mellitus, Non Insulin
Dependent ) AND Motivational interview AND ( telehealth OR telemedicine OR
ehealth OR mhealth OR mobile health OR telephone OR smartphone OR internet
OR video ) AND ( self-manag* OR self-eff* OR self-care ) Filtered: Full text
PUBMED
((((diabetes mellitus OR diabetes mellitus, type 2 OR Diabetes Mellitus, Non
Insulin Dependent) AND (Motivational interview)) AND (telehealth OR
telemedicine OR ehealth OR mhealth OR mobile health OR telephone OR
smartphone OR internet OR video)) AND (self-manag* OR self-eff* OR self-care))
Filtered: Full text, Clinical Trial/Randomised Controlled Trial, Language: English,
Turkish
Cochrane
Central
Register of
Controlled
Trials
diabetes mellitus OR diabetes mellitus, type 2 OR Diabetes Mellitus, Non Insulin
Dependent in All Text AND Motivational Interview in Title Abstract Keyword
AND telehealth OR telemedicine OR ehealth OR mhealth OR mobile health OR
telephone OR smartphone OR internet OR video in Title Abstract Keyword AND
self-manag* OR self-eff* OR self-care in Title Abstract Keyword
106
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Examination
The database access process for eligible studies was initially carried out by a researcher, and each
search and review phase of the process was independently evaluated by both authors. A study that
met the inclusion criteria and had biased/rejected views was excluded by consensus. For the studies
included in the research; study design, study sample characteristics, study environment, intervention
methodology, study duration and number of follow-ups, evaluation of the intervention, clinical and
behavioral outcomes were evaluated.
RESULTS
Studies Remaining After Review
The detailed literature search and exclusion process is illustrated in the PRISMA flowchart in Figure
1. As a result of the literature review between 2010-2022, 210 studies were reached in the first step.
Repeated studies were excluded in the second step. In the third step, articles not related to the purpose
of our study according to the title and/or abstract were excluded. In the fourth step, full-text articles
meeting the inclusion and exclusion criteria were reviewed, and in the final step, the remaining 14
articles were reviewed.
Four articles reviewed as full text were excluded for the following reasons: two studies included
individuals with Type 1 diabetes, and the other two were systems development and feasibility studies.
The remaining 14 studies were included for review (Young et al., 2020; Abu-Saad et al., 2019; D’Souza
et al., 2019; Lauffenburger et al., 2019; Gomes et al., 2017; Swoboda et al. ., 2017; Egede et al., 2017;
Browning et al., 2016; Eakin et al., 2014; Holmen et al., 2014; Young et al., 2014; Blackberry, 2013;
Fischer et al., 2012; Hawkins et al., 2010).
All studies included in this study are randomized controlled trials. 7 of the studies were carried
out in the USA, 2 in Australia, 1 in Brazil, 1 in China, 1 in Norway, 1 in Israel and 1 in Oman. The
characteristics, sample, and results of Motivational Interviewing through telehealth practices of the
included studies.
Motivational Interviewing Through Tele-Health Applications
All studies have implemented MG through telehealth applications to improve clinical and behavioral
outcomes. The type of telehealth practices differed in the studies included in the systematic review. In
most studies included in the systematic review, interventions were administered in the form of telephone
counseling. Young et al. In the work of (2020) and Holmen et al., (2014), the mobile application was
found in Abu-Saad et al. Web software in (2019), animated digital videos and telephone counseling
in the study of D’Souza et al., (2019), whereas in the studies of Young et al., (2014) and Hawkins
et al., (2010) MG was applied by videoconference. In these initiatives, counseling was applied to
individuals with T2DM on many different topics, including general lifestyle problems, adherence to
treatment, weight management, healthy nutrition/diet, physical activity, self-monitoring of blood sugar
and problem solving. Subject areas identified for MG interventions included investigating patient
ambivalence, reflective listening, asking open-ended questions, and agenda setting. In terms of the
impact and quality of the GO initiative, it is important that the practitioners are qualified in this regard.
It was stated that practitioners involved in the studies of Young et al., 2014, Browning et al., 2016, and
Fisher et al., 2012 were included in a certified training program (Browning et al., 2016). When the health
professionals who implement the interventions are examined, most of them are nurses, followed by
physicians, pharmacists, and dietitians. In the studies reviewed, interventions were performed between
3 months and 20 months.
Although most of the studies reviewed (Lauffenburger et al., 2019; Swoboda et al., 2017; Eakin et al.,
2014; Fisher et al., 2012) only included MG in the form of telephone counseling, some of them included
107
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
diabetes education (Abu-Saad et al. ., 2019; Blackberry, 2013; D’Souza et al., 2019; Egede et al., 2017;
Gomes et al., 2017; Hawkins et al., 2010) or face-to-face interview (Blackberry, 2013; Browning et al.
et al., 2016; Young et al., 2020).
Clinical Results
The number of studies examining targeted clinical outcomes are as follows. HbA1c (n= 11), BMI
(n= 7), cholesterol (n= 3), blood pressure (n= 8), waist circumference (n= 5), and fasting plasma glucose
(n= 3). Clinical variables were measured using recommended methods for clinical indicators. There
was no significant difference in HbA1c value between the experimental and control groups after the
intervention in 9 of 11 studies examining the HbA1c value (Abu-Saad et al., 2019; Blackberry, 2013;
Browning et al., 2016; Egede et al., 2017; Eakin). et al, 2014; Fisher et al., 2012; Gomes et al., 2017;
Holmen et al., 2014; Lauffenburger et al., 2019).
In the study conducted by Hawkins, 2010 by video call, there was a significant difference in HbA1c
values between the experimental and control groups at the 6th month after the intervention, but no
difference was found in blood pressure, cholesterol and BMI values (Hawkins, 2010). Fisher et al.
In the 2012 study, there was a significant difference in post-intervention LDL value, but not blood
pressure value. Holmen et al. (2014) found no significant difference in BMI, weight, blood pressure,
blood lipid level and waist circumference parameters between the experimental and control groups after
the intervention. D’Souza et al. (2019) showed a significant decrease in HbA1c, BMI, fasting blood
glucose and blood pressure parameters between the experimental and control groups at the end of the
3rd and 6th horses after the intervention.
Significant improvement in systolic blood pressure control in the experimental group compared to the
control group was reported by Browning et al., (2016) and Blackbery, (2013). In the study of Blackbery,
(2013), a significant decrease in BMI was reported in the experimental group compared to the control
group. A significant reduction in waist circumference of the experimental group compared to the control
group was reported by Browning et al, (2016) and Eakin et al, (2014), but significant weight loss was
reported only by Eakin et al, (2014). While HDL value decreased significantly in Blackberry’s (2013)
study, LDL value decreased significantly in Fischer’s (2012) study.
Behavioral Consequences
Studies reviewed frequently included self-efficacy (n= 4), healthy diet/diet (n= 3), diabetes knowledge
(n= 2), quality of life (n= 2) exercise/physical activity (n= 3), blood glucose. Behavioral outcomes related
to follow-up (n=1), foot care (n=1), stress (n=1), and medication adherence (n=1) were examined. Valid
and reliable measurement tools were used to analyze these variables.
In the study of Young et al., 2020, Swoboda et al., 2017, Young et al., 2014, and Hawkins, 2010, the
diabetes self-efficacy score of the experimental group increased significantly compared to the control
group after the intervention. Browning et al. In the study, the adherence scores of the experimental
group to a healthy diet increased significantly after the intervention (Browning et al., 2016). Significant
difference in exercise/physical activity in the experimental group compared to the control group AbuSaad et al., 2019; Young et al., 2020; Reported by Eakin et al. (2014). Only one study examined drug
compliance between the two groups (Lauffenburger et al., 2019). The study evaluating drug compliance
reported that there was no significant difference between the experimental group and the control group
because of the intervention (Lauffenburger et al., 2019). Only one study examined foot care outcomes
between two groups (Browning et al., 2016). The study, which evaluated blood sugar monitoring and
foot care, reported that there was no significant group difference between the experimental group and
the control group.
108
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CONCLUSION
In the studies reviewed, MG was applied to individuals with diabetes with many techniques. Although
metabolic control could not be achieved in most of the studies performed because of the interventions,
individuals’ self-efficacy and self-care behaviors improved positively, their depression and anxiety
levels decreased, and they were generally satisfied with these practices. It is recommended that these
interventions be extended especially in primary health care institutions that provide health protection
and improvement services. As a result of this systematic review, it is recommended to investigate the
effects of these interventions on cost-effectiveness, quality of life and patient satisfaction for individuals
with type 2 diabetes in future studies.
REFERENCES
Abu-Saad, K., Murad, H., Barid, R., Olmer, L., Ziv, A., Younis-Zeidan, N., … ve Kalter-Leibovici, O. (2019).
Development and efficacy of an electronic, culturally adapted lifestyle counseling tool for improving diabetes-related dietary knowledge: Randomized controlled trial among ethnic minority adults with type 2
diabetes mellitus. Journal of medical Internet research, 21(10), e13674.
Bashshur RL, Shannon GW, Smith BR, Woodward MA. The empirical evidence for the telemedicine intervention
in diabetes management. Telemed E-Health. 2015;21(5):321-354.
Berhe, K. K., Gebru, H. B. ve Kahsay, H. B. (2020). Effect of motivational interviewing intervention on HgbA1C and depression in people with type 2 diabetes mellitus (systematic review and meta-analysis). PloS
one, 15(10), e0240839.
Bezo BH, Huang YT, Lin CC. (2020). Factors influencing self‐management behaviours among patients with type
2 diabetes mellitus in the Solomon Islands. Journal of Clinical Nursing, 29, 852-862.
Blackberry, I. D., Furler, J. S., Best, J. D., Chondros, P., Vale, M., Walker, C., … ve Young, D. (2013). Effectiveness of general practice based, practice nurse led telephone coaching on glycaemic control of type 2 diabetes: the Patient Engagement and Coaching for Health (PEACH) pragmatic cluster randomised controlled
trial. Bmj, 347.
Browning, C., Chapman, A., Yang, H., Liu, S., Zhang, T., Enticott, J. C. ve Thomas, S. A. (2016). Management of
type 2 diabetes in China: the Happy Life Club, a pragmatic cluster randomised controlled trial using health
coaches. BMJ open, 6(3), e009319.
Chen, S. M., Creedy, D., Lin, H. S. ve Wollin, J. (2012). Effects of motivational interviewing intervention on self-management, psychological and glycemic outcomes in type 2 diabetes: a randomized controlled trial. International journal of nursing studies, 49(6), 637-644.
ClinicalKey. Telehealth for diabetes self-management education and support in an underserved, free clinic population. a pilot study. https://www.clinicalkey.com/#!/content/ playContent/1-s2.0-S1544319117300201?returnurl=nullvereferrer=null. Accessed April 23, 2020.
Cochran J, Conn VS. (2008). Meta-analysis of quality of life outcomes following diabetes self-management training. The Diabetes Educator, 34, 815-823.
D’Souza, M. S., Karkada, S. N., Labrague, L. J. ve Ammouri, A. A. A. (2019). How do multi-modality strategies
affect outcomes in T2D using a randomized control trial?. Clinical Epidemiology and Global Health, 7(4),
578-585.
Eakin, E. G., Winkler, E. A., Dunstan, D. W., Healy, G. N., Owen, N., Marshall, A. M., … ve Reeves, M. M.
(2014). Living well with diabetes: 24-month outcomes from a randomized trial of telephone-delivered weight loss and physical activity intervention to improve glycemic control. Diabetes care, 37(8), 2177-2185.
Egede, L. E., Williams, J. S., Voronca, D. C., Gebregziabher, M. ve Lynch, C. P. (2017). Telephone-delivered
behavioral skills intervention for African American adults with type 2 diabetes: a randomized controlled
trial. Journal of general internal medicine, 32(7), 775-782.
109
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Ekong, G. ve Kavookjian, J. (2016). Motivational interviewing and outcomes in adults with type 2 diabetes: a
systematic review. Patient education and counseling, 99(6), 944-952.
Fischer, H. H., Eisert, S. L., Everhart, R. M., Durfee, M. J., Moore, S. L., Soria, S., … ve Estacio, R. O. (2012).
Nurse-run, telephone-based outreach to improve lipids in people with diabetes. The American journal of
managed care, 18(2), 77-84.
Fisher, W. A., Fisher, J. D. ve Harman, J. (2003). The information-motivation-behavioraI skills model: A general
social psychological approach to understanding and promoting health behavior. In J. Suls ve K. A. Wallston
(Editör), Blackwell series in health psychology and behavioral medicine. Social psychological foundations
of health and illness. 82:106.
George S, Hamilton A, Baker RS. How do low-income urban African Americans and Latinos feel about telemedicine? A diffusion of innovation analysis. Int J Telemed Appl. 2012;2012:715194.
Gomes, L. C., Coelho, A. C. M., dos Santos Gomides, D., Foss-Freitas, M. C., Foss, M. C. ve Pace, A. E. (2017).
Contribution of family social support to the metabolic control of people with diabetes mellitus: A randomized controlled clinical trial. Applied Nursing Research, 36, 68-76.
Hawkins, S. Y. (2010). Improving glycemic control in older adults using a videophone motivational diabetes self-management intervention. Research and theory for nursing practice, 24(4), 217-232.
Hjelm, N. M. (2005). Benefits and drawbacks of telemedicine. Journal of telemedicine and telecare, 11(2), 60-70.
Holmen, H., Torbjørnsen, A., Wahl, A. K., Jenum, A. K., Småstuen, M. C., Årsand, E. ve Ribu, L. (2014). A mobile health intervention for self-management and lifestyle change for persons with type 2 diabetes, part 2:
one-year results from the Norwegian randomized controlled trial RENEWING HEALTH. JMIR mHealth
and uHealth, 2(4), e3882.
International Diabetes Federation (IDF) (2019). IDF Diabetes Atlas 9th ed. Erişim tarihi: 18.08.2020, https://www.
diabetesatlas.org/en/
Lauffenburger, J. C., Ghazinouri, R., Jan, S., Makanji, S., Ferro, C. A., Lewey, J., … ve Choudhry, N. K. (2019).
Impact of a novel pharmacist-delivered behavioral intervention for patients with poorly-controlled diabetes: The Enhancing outcomes through Goal Assessment and Generating Engagement in Diabetes Mellitus
(ENGAGE-DM) pragmatic randomized trial. PloS one, 14(4), e0214754.
Levine, D. A., Allison, J. J., Cherrington, A., Richman, J., Scarinci, I. C. ve Houston, T. K. (2009). Disparities in
self-monitoring of blood glucose among low-income ethnic minority populations with diabetes, United
States. Ethn Dis, 19(2), 97-103.
Luo X, Liu T, Yuan X, Ge S, Yang J, Li C ve ark. (2015). Factors influencing self-management in Chinese adults
with type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 12, 11304-11327.
Miller, W. R. ve Rollnick, S. (2009). Ten things that motivational interviewing is not. Behavioural and cognitive
psychotherapy, 37(2), 129-140.
Miller, W. R. ve Rollnick, S. (2012). Motivational interviewing: Helping people change. Guilford press.
Minet, L., Møller, S., Vach, W., Wagner, L. ve Henriksen, J. E. (2010). Mediating the effect of self-care management intervention in type 2 diabetes: a meta-analysis of 47 randomised controlled trials. Patient education
and counseling, 80(1), 29-41.
Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G. ve Prisma Group. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. PloS med, 6(7), e1000097.
Mukona, D. M. ve Zvinavashe, M. (2020). Self-management of diabetes mellitus during the Covid-19 pandemic:
Recommendations for a resource limited setting. Diabetes ve Metabolic Syndrome: Clinical Research ve
Reviews.
Muslu, L. ve Ardahan, M. (2017). Tip 2 diyabet tanılı yetişkinlerde motivasyonel görüşmenin etkisi: sistematik
derleme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(3).
110
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Nam, S., Chesla, C., Stotts, N. A., Kroon, L. ve Janson, S. L. (2011). Barriers to diabetes management: patient and
provider factors. Diabetes research and clinical practice, 93(1), 1-9.
Önmez, A., Gamsızkan, Z., Özdemir, Ş., Kesikbaş, E., Gökosmanoğlu, F., Torun, S. ve Cinemre, H. (2020). The
effect of COVID-19 lockdown on glycemic control in patients with type 2 diabetes mellitus in Turkey. Diabetes ve Metabolic Syndrome: Clinical Research ve Reviews, 14(6), 1963-1966.
Palmas W, Shea S, Starren J, et al. Medicare payments, healthcare service use, and telemedicine implementation
costs in a randomized trial comparing telemedicine case management with usual care in medically underserved participants with diabetes mellitus (IDEATel). J Am Med Inform Assoc. 2010;17(2):196-202.
Peek, M. E., Ferguson, M. J., Roberson, T. P. ve Chin, M. H. (2014). Putting theory into practice: a case study
of diabetes-related behavioral change interventions on Chicago’s south side. Health promotion practice, 15(2_suppl), 40S-50S.
Rubin, D. J., Donnell-Jackson, K., Jhingan, R., Golden, S. H. ve Paranjape, A. (2014). Early readmission among
patients with diabetes: a qualitative assessment of contributing factors. Journal of Diabetes and its Complications, 28(6), 869-873.
Song, D., Xu, T. Z. ve Sun, Q. H. (2014). Effect of motivational interviewing on self-management in patients with
type 2 diabetes mellitus: A meta-analysis. International Journal of Nursing Sciences, 1(3), 291-297.
Swoboda, C. M., Miller, C. K. ve Wills, C. E. (2017). Impact of a goal setting and decision support telephone coaching intervention on diet, psychosocial, and decision outcomes among people with type 2 diabetes. Patient
education and counseling, 100(7), 1367-1373.
Tong T, Myers AK, Bissoonauth AA, Pekmezaris R, Kozikowski A. Identifying the barriers and perceptions of
non-Hispanic black and Hispanic/Latino persons with uncontrolled type 2 diabetes for participation in a
home Telemonitoring feasibility study: a quantitative analysis of those who declined participation, withdrew or were non-adherent. Ethn Health. 2020;25(4):485-494.
Viner R, White B, Christie D. (2017). Type 2 diabetes in adolescents: a severe phenotype posing major clinical
challenges and public health burden. The Lancet, 389, 2252-2260.
Winkley, K., Upsher, R., Stahl, D., Pollard, D., Kasera, A., Brennan, A., ... ve Ismail, K. (2020). Psychological
interventions to improve self-management of type 1 and type 2 diabetes: a systematic review. Health Technology Assessment (Winchester, England), 24(28), 1.
Xue, T., Li, Q., Zhang, Q., Lin, W., Weng, J., Li, L. ve Chen, G. (2020). Blood glucose levels in elderly subjects
with type 2 diabetes during COVID-19 outbreak: a retrospective study in a single center. Available at SSRN
3566198.
Young, H. M., Miyamoto, S., Dharmar, M. ve Tang-Feldman, Y. (2020). Nurse coaching and mobile health compared with usual care to improve diabetes self-efficacy for persons with type 2 diabetes: randomized controlled trial. JMIR mHealth and uHealth, 8(3), e16665.
111
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
EVALUATION OF SPONTANEOUS RESPIRATION
IN AN INTUBATED PATIENT WITH DIAPHRAGM
ULTRASOUND
Dr. Elif ÇELİKEL
(speaker) Ankara City Hospital, Emergency Department
Dr Uğur Bilgay KAYA
Ankara City Hospital, Emergency Department,
Prof Dr. Mehmet Akif KARAMERCAN
Gazi University, Emergency Department
Abstract
Diaphragm breathing is also the main muscle, and its dysfunction can cause respiratory distress.
Respiratory follow-up is important in patients who are electively intubated in emergency services due
to their medical condition. Neuromuscular agents are used in the intubation procedure. With this agent,
the diaphragm is also blocked and respiratory support is given with a mechanical ventilation device.
Ultrasound is an imaging method that has now taken its place in emergency medicine guidelines and
is widely used in emergency medicine. Since ultrasound can be performed at the bedside, it is a noninvasive, easy and fast method, it can be used in the emergency room for the evaluation of spontaneous
breathing in intubated patients. Mechanically ventilated patients have two movements of the diaphragm.
The first is the movement of the diaphragm itself and the second is the passive displacement applied
by the ventilator. It can be used in real time for patient-ventilator asynchrony and can be followed by
the evaluation of these movements (dimitrios)(1). Diaphragmatic excursion, contraction velocity (slope
cm/s), ins time and cycle total time can be measured in ultrasound in M mode. Slope value was not
different in calm breathing in healthy women and men and was found to be 1.3+_0.4 cm/s (soilmezi)(2).
In this study, diaphragm muscle efficiency will be evaluated by using ultrasound in patients who were
intubated by administering neuromuscular agents in the emergency room, and it is aimed to provide
appropriate support in mechanical ventilation and to evaluate the respiration of patients.
Keywords: Ultrasound, diaphragm, intubationü
Material-Method
Two researchers performed diaphragm ultrasound with the ultrasound device in our clinic. Both
researchers attended the Basic and Advanced ultrasound courses organized by the Turkish Emergency
Medicine Association and received their certificates. Patients over the age of 18, male and female,
without muscle disease, without trauma, and whose relatives gave consent were included in the study.
112
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Liver, diaphragm and lung images were detected in the acoustic window using Midray Trolley ultrasound,
using the right axillary line anterior lower intercostal space. Diaphragm thickness was measured using M
mode (motion mode). Measurements were made immediately after intubation, at 30th and 60th minutes.
Norcuron was used as the neuromuscular blocking agent in elective intubated patients. The average
t1/2 of the drug is 36-117 minutes. Arterial blood gas was taken simultaneously with ultrasound in the
patients.
Statistical Analysis
All analyzes of the study were performed with the SPSS 20.0 package program. Categorical variables
were presented as frequency and percentage, and variables with numerical values were presented as
mean±standard deviation. Shapiro Wilks test was used to determine whether the data showed normal
distribution. Descriptive statistical analyses were used to evaluate demographic data and data collected
from tests and scales. One sample T-test was used to compare the data for normal variables and the onesample Wilcoxon signed rank test. In order to determine the relationship between proportional scale
variables, Pearson or Spearman’s Rho correlation analyzes were performed for non-parametric cases. A
p<0.05 value was considered statistically significant for the 5% margin of error in all analyzes.
Result
There are 24 cases in the study. The age range of the patients was 45-96. We had 13 male and 10
female patients.
Table 1: Blood gas values taken from patients during intubation and at 60 and 90 minutes
0.DK
30.DK
60.DK
PO2
87.51
79,25
96,44
PCO2
40,28
40,04
45,46
Ph
7,36
7,33
7,32
HCO3
21,1
20,25
20,25
BE
-3,04
-2,31
-3,51
Table 2: Slope and distance values at the time of inspiration
0.DK
30.DK
60.DK
Slope
2,4
2,25
2,67
Distance
11,33
14,51
17,91
Conclusion
The diaphragm muscle is important for breathing. Atrophy and dysfunction of this muscle are
seen in the early stages in ventilated patients. In order to reduce this loss, it is recommended to titrate
the ventilation support and provide normal respiratory effort (3). In our study, we saw that the effect
of neuromuscular blockade disappeared and that ultrasound could be used to evaluate the patient’s
spontaneous breathing. The slope and distance values increase in the 1st hour after the patients are
intubated, and this gives information about the movement of the diaphragm muscle. Blood gas values
also strengthen this opinion
113
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
References
1)Matamis, D., Soilemezi, E., Tsagourias, M,. Akoumianaki E., et al., Sonographic evaluation of the diaphragm
in critically ill patients. Technique and clinical applications. Intensive Care Med (2013) 39:801–810 DOI
10.1007/s00134-013-2823-1
2) Soilemezi,E,.,Vasileiou M., Spyridonidou, C,. Tsagourias,M., et al., Understanding Patient–Ventilator Asynchrony Using Diaphragmatic Ultrasonography. Am J Respir Crit Care Med Vol 200, Iss 4, pp e27–e28, Aug
15, 2019
3) Ewan C. Goligher, E., C., Laghi., F., Detsky., M., E., Farias., P., et al., Measuring diaphragm thickness with
ultrasound in mechanically ventilated patients: feasibility, reproducibility and validity. Intensive Care Med
(2015) 41:642–649
DOI 10.1007/s00134-015-3687-3
114
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
BOVINE HERPESVİRÜS-1’İN RAHİM AĞZI KANSER
HÜCRELERİNDEKİ ONKOLİTİK ETKİSİNİN
ARAŞTIRILMASI
Melisa BEYHAN-YILMAZ1, Dilek MUZ2
Tumor Biology and Immunology Department, Health Sciences Institute, Tekirdağ, Türkiye.
1
2
Virology Department, Veterinary Medicine Faculty, Tekirdağ, Türkiye.
ORCID Code: 1 0000-0002-0769-8742, *2 0000-0001-9358-8103
ÖZET
Son yıllarda kanser tedavisi için önerilen onkolitik viroterapi ilgi çekici hale gelmiştir. Onkolitik
virüsler, seçici olarak kanser hücrelerinde lizise, apoptozise neden olurken aynı zamanda immün
sistem hücrelerini uyararak immünoterapatik etkiler oluştururlar. Geçmiş yıllardan günümüze
kadar birçok virüs viroterapide kullanılmak üzere aday gösterilmiştir. Bovine herpesvirus-1 (BHV1) sığırlarda akut ve latent seyirli solunum ve genital sistem enfeksiyonlarına neden olur. Bu
araştırmada BHV-1’in insan rahim ağzı kanseri hücre hattı (HeLa) üzerindeki onkolitik etkisinin
araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, HeLa hücre hattında farklı titrelerdeki virüs enfeksiyonuna
ve zamana bağlı değişiklikler değerlendirildi. HeLa hücrelerinde farklı titrelerde (0.1 moi, 1 moi, 2
moi, 5 moi ve 10 moi) BHV-1 enfeksiyonu sonrasında hücrelerde sitopatik etkisi tespit edildi. Virüs
üremesine bağlı olarak hücre yuvarlaklaşması, balonlaşma, vakuol oluşumu ve lizisler görüldü.
Hücresel sitotoksiste ve apoptotik değişiklikler kaydedildi. Uygulanan MTT testleri sonucuna göre,
virüs üremesinin hücre canlılığına olan etkisi incelendiğinde en erken 4. saat itibariyle hücrelerde
sitotoksite tespit edildi. Virüs titresi ve zamana bağlı olarak hücredeki sitotoksik etkinin arttığı
özellikle 48. saatte büyük oranlarda hücre kayıplarının olduğu belirlendi (%50-95). Virüsün
enfeksiyonunda miktar ve zamana bağlı hücre kayıplarının arttığı ve bununla birlikte apoptotik
hücre sayısının da artığı tespit edildi. Sonuç olarak BHV-1’in insan rahim ağzı kanseri hücrelerinde
antitümöral etkisinin olduğu gösterildi. Yapılacak yeni çalışmalar ile BHV-1’in rahim ağzı kanser
hücrelerinde kullandığı proteinler ve yolaklar tespit edilmesi gerektiği düşünülmektedir. Yaptığımız
çalışmanın sonuçları BHV-1’in rahim ağzı kanseri tedavisinde onkolitik bir virüs olarak kullanılması
gerektiğini düşündürmektedir.
Anahtar Kelimeler: BHV-1, apoptozis, sitotoksisite, onkolitik virüs
115
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
INVESTIGATION OF ONCOLYTIC EFFECT OF BOVINE HERPESVIRUS-1
ON CERVICAL CANCER CELLS
ABSTRACT
In recent years, oncolytic virotherapy recommended for cancer treatment has become interesting.
While oncolytic viruses selectively cause lysis and apoptosis in cancer cells, they also create
immunotherapeutic effects by stimulating immune system cells. From the past to the present, many
viruses have been nominated for use in virotherapy. Bovine herpesvirus-1 (BHV-1) causes acute and
latent respiratory and genital tract infections in cattle. In this study, it was aimed to investigate the
oncolytic effect of BHV-1 on the human cervical cancer cell line (HeLa). For this purpose, changes in the
HeLa cell line with different titers of virus infection and time were evaluated. After BHV-1 infection at
different titers (0.1 moi, 1 moi, 2 moi, 5 moi and 10 moi) in HeLa cells, its cytopathic effect was detected
in the cells. Cell rounding, ballooning, vacuole formation and lysis were observed due to virus growth.
Cellular cytotoxicity and apoptotic changes were recorded. According to the results of the applied MTT
tests, when the effect of virus growth on cell viability was examined, cytotoxicity was detected in the
cells as early as the 4th hour. It was determined that the cytotoxic effect in the cell increased depending
on the virus titer and time, especially in the 48th hour, there were large cell losses (50-95%). It was
determined that the amount and time-dependent cell losses increased in the infection of the virus, and
the number of apoptotic cells also increased. As a result, it was shown that BHV-1 has an antitumoral
effect on human cervical cancer cells. It is thought that the proteins and pathways used by BHV-1 in
cervical cancer cells should be determined with new studies to be done. The results of our study suggest
that BHV-1 should be used as an oncolytic virus in the treatment of cervical cancer.
Keywords: BHV-1, apoptosis, cytotoxicity, oncolytic virus
116
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
DENEYSEL EGZERSİZ MODELİNDE KREATİN
MONOHİDRAT DESTEĞİNİN KARACİĞER HASARI
ÜZERİNE ETKİSİ
Güleser Göktaş1, Tayfun Göktaş2, Fatma Helvacıoğlu3
Lokman Hekim Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara, Türkiye, ORCID: 0000-00017989-4366.
1
Lokman Hekim Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara, Türkiye, ORCID: 0000-0002-6727-3084.
2
3
Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara, Türkiye, ORCID: 0000-0002-60260045.
Özet
Amaç
Sağlıklı olma isteği, egzersize yönelik eğilimi artırmakla birlikte sporcu destek ürünlerine olan
ilgiyi de yoğunlaştırmaktadır. Kreatin monohidrat gibi yaygın kullanımı olan destek ürünleri, egzersiz
sırasında artan enerji ve performans gereksinimini destekler. Ancak organlar üzerinde oluşturduğu
etkilerin olumlu mu yoksa olumsuz mu olduğu halen tartışma konusudur. Karaciğer ise egzersiz de dahil
olmak üzere çeşitli metabolik koşullar altında, enerjinin depolanması ve kullanımının düzenlenmesi
yoluyla enerji metabolizmasının sürdürülmesinde rol alan önemli bir organdır. Bu amaçla çalışmamızda,
deneysel egzersiz modelinde uygulanan kreatin monohidratın, sıçan karaciğerine etkisinin morfolojik
olarak incelenmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntemler
Çalışmamızda 20 adet Wistar albino cinsi erkek sıçandan dört grup oluşturuldu. Grup1: Sedanter,
Grup2: Sedanter ve kreatin monohidrat, Grup3: Egzersiz, Grup4: Egzersiz ve kreatin monohidrat
olarak belirlendi. Grup3 ve Grup4’teki deneklere otuz gün süresince otuz dakika süreyle orta şiddette
koşu egzersizi uygulandı. Grup1 ve Grup2’deki sıçanlar, koşu bandında koşturulmadan otuz dakika
bekletildi. Deney sonunda alınan karaciğer dokuları hematoksilen-eozin ile boyanarak ışık mikroskobik
incelemeleri yapıldı. Hepatosit dejenerasyonu, piknotik çekirdekler, sinüzoidal dilatasyon ve interstisyel
fibrozis dikkate alınarak skor tablosu oluşturuldu ve istatistiksel olarak değerlendirildi. P<0.05 değeri
istatistiksel açıdan anlamlı kabul edildi.
Bulgular
Işık mikroskopla yapılan değerlendirmelerde grup2’de sinüzoidal aralıklarda daralma izlendi.
Bu grupta hepatositlerde dejenerasyon ve Remark kordonlarının ışınsal düzenleniminde bozulmalar
belirgindi. Bazı alanlarda piknotik çekirdeğe sahip hücreler ayırt edildi. Grup3’de ise ise sinuzoidlerde
117
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
yer yer dilate alanlar saptandı ve sonuçlar istatistiksel olarak anlamlıydı (p<0,05). Egzersiz ve kreatin
monohidrat grubunda ise dilatasyonun sürmesine karşın parankima ve hepatosit kordonlarının kontrole
benzer görünümde olduğu görüldü.
Sonuç
Çalışmamızda en çok değişikliğe uğrayan grup, kreatin monohidrat uygulanan grup olarak
belirlenmiştir. Bu durumun kreatin monohidrat metabolitlerinin sitotoksik etkisine bağlı gerçekleşebileceği
düşünülmüştür. Egzersiz ve kreatinin birlikte uygulandığı grupta ise izlenen azalmış hasar, egzersizin
bu toksik etkiyi düzeltmeye yönelik mekanizmaları kullanmış olabileceğini düşündürmektedir. Sonuç
olarak etkinin hangi mekanizma üzerinden gerçekleştiğinin belirlenebilmesi için moleküler düzeyde
yapılacak ileri çalışmalara ihtiyaç vardır.
Anahtar Sözcükler: Işık mikroskobi; sinuzoid, hepatosit
118
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE EFFECT OF CREATINE MONOHYDRATE
SUPPLEMENTATION ON THE LIVER IN AN
EXPERIMENTAL EXERCISE MODEL
Güleser Göktaş1, Tayfun Göktaş2, Fatma Helvacıoğlu3
Lokman Hekim University, Faculty of Medicine, Department of Histology and Embryology, Ankara, Türkiye, ORCID:
0000-0001-7989-4366.
1
Lokman Hekim University, Faculty of Medicine, Department Physiology, Ankara, Türkiye, ORCID: 0000-0002-6727-3084.
2
Başkent University, Faculty of Medicine, Department of Histology and Embryology, Ankara, Türkiye, ORCID: 0000-00026026-0045.
3
Abstract
Aim
The desire to be healthy not only increases the tendency towards exercise but also intensifies the interest
in nutritional supplement products of athletes. Widely used supplements such as creatine monohydrate
supplementation increased energy and performance requirements during exercise. However, it is still
a matter of debate whether the effects on the organs are positive or negative. The liver, on the other
hand, is an important organ involved in the maintenance of energy metabolism through regulation of
energy storage and use under various metabolic conditions, including exercise. For this purpose, in our
study, it was aimed to morphologically investigate the effect of creatine monohydrate applied with the
experimental exercise model on the rat liver.
Material and Methods
In our study, four groups were formed from 20 male Wistar albino rats. Group1: Sedentary, Group2:
Sedentary and creatine monohydrate, Group3: Exercise, Group4: Exercise and creatine monohydrate.
The subjects in Group3 and Group4 were given moderate-intensity jogging exercises for thirty minutes
for thirty days. The rats in Group1 and Group2 were kept on the treadmill for thirty minutes without
running. At the end of the experiment, the liver tissues were stained with hematoxylin-eosin and
light microscopic examinations were made. A score table was created and statistically evaluated by
considering hepatocyte degeneration, pyknotic nuclei, sinusoidal dilatation, and interstitial fibrosis. The
value of p<0.05 was considered statistically significant.
Results
In the evaluations made with the light microscope, narrowing of the sinusoidal spaces was observed
in Group2. In this group, degeneration of hepatocytes and disturbances in the radial arrangement of
Remark’s cords were evident. Cells with pyknotic nuclei were distinguished in some areas. On the
119
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
other hand, in Group 3, dilated areas were detected in the sinusoids and the results were statistically
significant (p<0.05). In the exercise and creatine monohydrate group, although the dilatation continued,
parenchyma and hepatocyte cords were similar to the control.
Conclusion
In our study, the group that underwent the most changes was determined as the group in which
creatine monohydrate was administered. It is thought that this situation may occur due to the cytotoxic
effect of creatine monohydrate metabolites. The decreased damage observed in the group in which
exercise and creatine were administered together suggests that exercise may have used mechanisms to
correct this toxic effect. As a result, further studies at the molecular level are needed to determine the
mechanism by which the effect occurs.
Keywords: Light microscopy; sinusoid, hepatocyte
120
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
BASIC LIFE SUPPORT FOR ADULTS: WHAT HAS
CHANGED IN COVID-19?
Mehmet YEŞİLDAL1, Dilek YILDIRIM TANK2, Nurten TAŞDEMİR2
1
T.C. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Cerrahi Hastalıkları
Hemşireliği Yüksek Lisans Programı, Zonguldak, Türkiye.
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Zonguldak, Türkiye.
2
ORCID Code: 0000-0001-7966-5395
ORCID Code:0000-0001-9038-8747
ORCID Code: 0000-0003-1766-4906
ABSTRACT
The coronavirus disease, which was first seen in 2019, was declared a worldwide pandemic by the
World Health Organization (WHO) on March 11, 2020. The infection’s rate of spread and transmission
is relatively fast compared to other viral infections. It is known that COVID-19 can be transmitted
between humans through multiple ways, such as droplets, aerosols, close contact, fecal and mucus
infection, and during incubation.
Among the common causes of cardiac arrest in COVID-19 patients, mainly hypoxia, distributional/
distributive shock or cardiogenic shock come to the fore. In case of collapse, early recognition of cardiac
arrest and early basic life support (BLS), and defibrillation application is critical. Quality BLS with
continuous compressions will increase the likelihood of spontaneous circulation returning and reduce
morbidity. It is seen that the cause of cardiac arrest in these cases is related to respiration, and considering
the severity of the situation, both the patient, the rescuer, and the healthcare workers are at great risk.
The World Health Organization also recommends using personal protective equipment (PPE) during
procedures to ensure close contact with the patient during the COVID-19 pandemic. Many applications
create aerosols during BLS, and standard BLS applications also contain some differences along with the
use of PPE. These changes not only affect the patient’s bond with life but also aim to protect the rescuer
from infection. This study aims to explain the changes experienced in applying basic life support to
cardiopulmonary arrest cases during the COVID-19 pandemic.
Keywords: COVID-19, Basic life support, Cardiopulmonary arrest
121
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
NEW TRENDS IN BASIC LIFE SUPPORT (BLS)
TRAINING
Banu GÜLSOY1, Dilek YILDIRIM TANK2, Nurten TAŞDEMİR2
1
T.C. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Cerrahi Hastalıkları
Hemşireliği Yüksek Lisans Programı, Zonguldak, Türkiye.
2
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Zonguldak, Türkiye.
ORCID Code: 0000-0002-2649-7962
ORCID Code: 0000-0001-7966-5395
ORCID Code: 0000-0003-1766-4906
ABSTRACT
According to the World Health Organization, sudden cardiac death (SCD) is natural death due
to cardiac causes manifesting with the sudden loss of consciousness within one hour of the onset of
acute symptoms. Survival rates increase if trained individuals who witness cardiac arrest can initiate
cardiopulmonary resuscitation immediately.
The traditional acquisition and retention of skills in Basic Life Support (BLS) are based on theoretical
and practical training on a mannequin or task-trainer, given by one instructor according to the following
sequence: theoretical background in BLS, the chain of survival, correct CPR performance with emphasis
on chest compressions, automated external defibrillator use, and accurate positioning of the victim after
recovery. In addition, training includes a standardized performance assessment (with feedback given by
the instructor), either during the training with an assessment form or at the end of the training, during
which the critical learning outcomes must be successfully practiced.
Innovative technological environments such as e-learning, virtual reality, and simulation provide
users with role-playing opportunities, improving learning outcomes and helping to achieve permanent
learning. The main areas of interest for BLS are applications to locate AEDs, smartphones, and
smartwatches to aid first responders and providers in reaching the patients, real-time CPR feedback,
and video communication for video dispatch. The new ‘sci-fi’ technology describes the potential impact
of drones and artificial intelligence on the chain of survival. Smartphones and video communication
play an important role in modern society. Traditionally, dispatchers give audio-only instructions; newly
developed technology enables dispatchers to provide video CPR instructions through the caller’s mobile
phone.
A literature review was conducted to determine the contribution of learning methods used outside of
classical education to the psychomotor skills in basic life support training, and the contribution of health
professionals and students to the management of unusual and emergency clinical situations
Key Words: Basic Life Support, Students, Learning Methods
122
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
KARMA AÇIK ÖZELLİKLİ BİR YATAKLI PSİKİYATRİ
KLİNİĞİNDE ALKOL ARINDIRMA TEDAVİ SÜRECİ
Sinem ALTI KELEŞ*, Meltem Derya ŞAHİN**, Güneş Devrim KICALI***
*Muğla Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği, Muğla, Türkiye, Asistan Doktor, 0000-0001-6776-8688,
**Muğla Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği, Muğla, Türkiye, Dr. Öğr. Üyesi, 0000-0002-6602-2283,
***Muğla Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği, Muğla, Türkiye, Uzman Doktor, 0000-0002-1490-1702,
Giriş
Alkol kullanım bozukluğu (AKB) tüm dünyada sıklıkla görülmekte; bireyi, ailesini, arkadaş çevresini,
iş ortamını, toplumu ve genel sağlığı olumsuz etkilediği bilinmektedir. Bu durumun getirdiği bireysel
ve toplumsal zararlar değerlendirildiğinde AKB’nin doğru şekilde saptanması ve buna yönelik uygun
müdahaleler geliştirilmesi oldukça önem arzetmektedir (Evren, 2016). Çalışmamızda, yataklı AMATEM
birimi olmayan bir psikiyatri kliniğinde genel hastane içerisindeki yataklı psikiyatri servisinde yatarak
arındırma tedavisi alan AKB tanılı bireylerin demografik ve klinik verilerini incelemeyi amaçladık.
Yöntem
Çalışmamıza son 1 yıl içerisinde Muğla Eğitim Araştırma Hastanesi(MEAH) AMATEM
polikliniğinde muayene olarak MEAH psikiyatri kliniği yataklı servisinde yatarak arındırma tedavisi
alan DSM-V’e göre AKB tanılı bireylerden, tıbbi kayıtlarına retrospektif olarak ulaşılabilenler dahil
edilmiştir. Dahil edilen 15 katılımcının yaş, cinsiyet, yatarak arındırma tedavisi aldığı süre, taburculuk
sonrası kontrol AMATEM poliklinik başvurusu varlığı, antipsikotik kullanımı, akamprosat kullanımı ve
son 1 yıl içinde tekrar yatarak arındırma tedavisi alma durumuna ulaşılarak değerlendirmeye alınmıştır.
Verilerine ulaşılamayan bireyler çalışma dışı bırakılmıştır. İstatistiksel analiz SPSS 21® (Newyork,
ABD®) ile yapılmıştır. Verilerin normal dağılıma uyma durumları değerlendirilmiş ve normal dağılıma
uyan verilerde ortalama ± standart sapma, uymayanlarda ortanca + çeyrekler arası açıklık (interquartile
range) olarak verilmiştir. Kategorik verilerin karşılaştırılmasında Ki Kare ve Fisher Exact testi, sürekli
değişken verilerin analizinde Bağımsız Gruplarda T Testi ve Mann Whitney U testi kullanılmıştır.
İstatistiksel anlamlılık p değeri: 0,05 kabul edilmiştir.
Sonuçlar
Yapılan değerlendirme sonucu 15 katılımcının 1’i kadın (%6,7), 14’ erkek (%93,3) idi. Yaş
ortalaması 44,60 ±12,99 idi. Yatarak yapılan arındırma tedavisi süresi 12,60 ±5,92 olarak sonuçlandı.
15 katılımcının tamamı (%100) akamprosat kullanmaktaydı. Katılımcıların 13’ü (%86,7) antipsikotik
kullanıyor, 2’si (%13,3) kullanmıyordu. 8 katılımcının (%53,3) taburculuk sonrasında AMATEM
poliklinik kontrol başvurusu vardı, 7’si (%46,7) taburculuk sonrası kontrol randevusuna başvurmamıştı.
2 (%13,3) katılımcının taburculuk sonrası AKB tanısıyla yeniden yatışı mevcuttu. Yatarak yapılan
123
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
arındırma tedavisi süresi uzadıkça, taburculuk sonrası kontrol AMATEM poliklinik başvurusu anlamlı
olarak azalmakta idi (p:0,024).
Tartışma
Literatürde, hastanede yatış süresi kısa olan bireylerde taburculuk sonrası ilk 6 ay içerisinde
tekrarlayan yatış riskinin arttığı belirtilmektedir (Geniş, 2021). Diğer yandan; önceki detoksifikasyon
tedavilerinin sayısı ve eşlik eden psikoterapilerin yoğunluğunun ( grup psikoterapisi, beslenme eğitimi,
relaps önleyici müdahaleler vs), tedavi sonrası yinelemenin öngörücüsü olabileceği gösterilmiştir (Picci,
2014). Çalışmamızda yatış süresi uzadıkça taburculuk sonrası kontrol başvurusunun azaldığı sonucu,
metodolojik açıdan genellenebilir olamasa da düşündürücüdür. Ayrıca, AMATEM kliniğinde tedavi
gören bireylerin tedavi sürecindeki deneyimlerini ve taburculuk sonrası gereksinimlerini ortaya koymak
amacıyla yapılan bir çalışmada katılımcıların hastaların alkol/madde hakkında çok fazla konuştuğu
hakkında fikir birliği içinde oldukları bu durum hastaların alkol/maddeyi aşermesine ve bazen de
taburcu olmalarına yol açmakta olduğu, bağımlı bireyler olarak bir arada bulunmalarının sakıncalı
olduğunu düşündükleri belirtilmiştir (Gündüz Türkeş, 2022). Yayınların çoğunlukla yataklı AMATEM
kliniklerinde yapılmış olduğu gerçeğinden hareketle; sadece karma açık servis özelliğinde bir psikiyatri
yataklı kliniğinde yapılan yatış sürecine dair bu bildirinin sunduğu kanıtlar ışığında, kapsayıcı prospektif
tasarımlı çalışmalara ihtiyaç olduğu söylenebilir.
Kaynaklar:
Evren C, Bozkurt M. (2016) Kullanım Bozukluğunda Tanı ve Tedavi Kılavuzu., Düşünen Adam Kitaplığı – 1,
Yerküre, İstanbul ISBN:978-975- 6125-97- 7
Gündüz Türkeş, S., & Buz, S. E. M. A. (2022). Alkol/Madde Kullanım Bozukluğu Olan Bireylerin Tedavi Süreci
ve Taburculuk Sonrası Gereksinimleri Üzerine Bir Araştırma: Ankara AMATEM Örneği. Journal of Society & Social Work, 33(2).
Geniş, B., Coşar, B., & Arikan, Z. (2021). Alkol Bağımlılığı Hastalarında Taburculuk Sonrası İlk Altı Ay İçindeki
Tekrar Yatış Oranları ve Nedenleri. Noro-Psikyatri Arsivi, 58(1), 57-62.
Picci, R. L., Oliva, F., Zuffranieri, M., Vizzuso, P., Ostacoli, L., Sodano, A. J., & Furlan, P. M. (2014). Quality of
life, alcohol detoxification and relapse: is quality of life a predictor of relapse or only a secondary outcome
measure?. Quality of life Research, 23(10), 2757-2767.
124
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
ALCOHOL DEPRIVATION TREATMENT PROCESS IN
A MIXED OPEN FEATURE INPATIENT PSYCHIATRY
CLINIC
Sinem ALTI KELEŞ*, Meltem Derya ŞAHİN**, Güneş Devrim KICALI***
*Muğla Training and Research Hospital Psychiatry Clinic, Muğla, Türkiye, Medical Dr.,
ORCID: 0000-0001-6776-8688,
**Muğla Training and Research Hospital Psychiatry Clinic, Muğla, Türkiye, Asistant Profesor,
ORCID: 0000-0002-6602-2283,
***Muğla Training and Research Hospital Psychiatry Clinic, Muğla, Türkiye, Psychiatrist Doctor,
ORCID: 0000-0002-1490-1702,
Introduction
Alcohol use disorder (AUD) is frequently seen all over the world; It is known that it negatively
affects the individual, family, circle of friends, work environment, society and general health. When
the individual and social harms caused by this situation are evaluated, it is very important to determine
AUD correctly and to develop appropriate interventions for it (Evren, 2016). In our study, we aimed to
examine the demographic and clinical data of individuals diagnosed with AUD who received inpatient
detoxification treatment in the inpatient psychiatry service of a general hospital in a psychiatry clinic
without an inpatient Addiction Treatment Center (ATC).
Methods
Among the individuals diagnosed with AUD according to DSM-V, who received inpatient
detoxification treatment in the inpatient service of the the Muğla Training and Research Hospital
(MTRH) psychiatry clinic as an examination in the MTRH ATC polyclinic in the last 1 year, those whose
medical records could be accessed retrospectively were included in our study. Age, gender, duration of
inpatient detoxification treatment, presence of follow-up control ATC outpatient clinic application after
discharge, antipsychotic use, acamprosate use, and re-inpatient detoxification treatment in the last 1
year of the included 15 participants were evaluated. Individuals whose data could not be reached were
excluded from the study. Statistical analysis was performed with Spss 21® (Newyork, USA®). The
fit of the data to the normal distribution was evaluated and given as the mean ± standard deviation for
the data with the normal distribution, and as the median + interquartile range for the data that did not.
Chi-Square and Fisher Exact tests were used to compare categorical data, and T-Test for Independent
Groups and Mann Whitney U-test were used to analyze continuous variable data. Statistical significance
p value: 0.05 was accepted.
125
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Results
As a result of the evaluation, 1 of the 15 participants was female (6.7%) and 14 were male (93.3%).
The mean age was 44.60 ±12.99 years. The inpatient detoxification treatment duration was 12.60
±5.92. All 15 participants (100%) were using acamprosate. Thirteen (86.7%) of the participants were
using antipsychotics and 2 (13.3%) were not. Eight participants (53.3%) had ATC outpatient control
application after discharge, 7 (46.7%) did not apply for a follow-up appointment after discharge. 2
(13.3%) participants had rehospitalization with the diagnosis of AUD after discharge. As the duration
of inpatient washout treatment increased, follow-up ATC outpatient clinic admissions decreased
significantly after discharge (p:0.024).
Discussion
In the literature, it is stated that the risk of recurrent hospitalization increases in the first 6 months after
discharge in individuals with a short hospital stay (Geniş, 2021). On the other hand; It has been shown
that the number of previous detoxification treatments and the intensity of concomitant psychotherapies
(group psychotherapy, nutrition education, relapse prevention interventions, etc.) can be predictors of
relapse after treatment (Picci, 2014). In our study, the result of the decrease in post-discharge control
applications as the length of hospital stay is thought-provoking, although not methodologically
generalizable. In addition, in a study conducted to reveal the experiences of individuals treated in the
ATC clinic during the treatment process and their post-discharge needs, the participants agreed that
patients talk too much about alcohol/substance, this situation causes patients to crave alcohol/substance
and sometimes to be discharged, It has been stated that they think that it is inconvenient for them to
be together as dependent individuals (Gündüz Türkeş, 2022). Based on the fact that the publications
were mostly made in inpatient ATC clinics; In the light of the evidence presented by this report on the
hospitalization process in a psychiatry inpatient clinic with only mixed open service feature, it can be
said that there is a need for inclusive prospective studies.
References:
Evren C, Bozkurt M. (2016) Kullanım Bozukluğunda Tanı ve Tedavi Kılavuzu., Düşünen Adam Kitaplığı – 1,
Yerküre, İstanbul ISBN:978-975- 6125-97- 7
Gündüz Türkeş, S., & Buz, S. E. M. A. (2022). Alkol/Madde Kullanım Bozukluğu Olan Bireylerin Tedavi Süreci
ve Taburculuk Sonrası Gereksinimleri Üzerine Bir Araştırma: Ankara AMATEM Örneği. Journal of Society & Social Work, 33(2).
Geniş, B., Coşar, B., & Arikan, Z. (2021). Alkol Bağımlılığı Hastalarında Taburculuk Sonrası İlk Altı Ay İçindeki
Tekrar Yatış Oranları ve Nedenleri. Noro-Psikyatri Arsivi, 58(1), 57-62.
Picci, R. L., Oliva, F., Zuffranieri, M., Vizzuso, P., Ostacoli, L., Sodano, A. J., & Furlan, P. M. (2014). Quality of
life, alcohol detoxification and relapse: is quality of life a predictor of relapse or only a secondary outcome
measure?. Quality of life Research, 23(10), 2757-2767.
126
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE EFFECT OF WATCHING CARTOON FILM WITH
VIRTUAL REALITY GLASSES ON ANXIETY DURING
ECHOCARDIOGRAPHY PROCEDURE IN CHILDREN
Binnur SAĞLAM¹, Tülay KUZLU AYYILDIZ²
¹Nurse and Master’s Program Student, Zonguldak Bülent Ecevit University, Health Sciences InstituteDepartment of Child
Health and Diseases, Zonguldak Orcid:0000-0002-3792-5969
²Associate Professor, Zonguldak Bülent Ecevit University, Health Sciences InstituteDepartment of Child Health and
Diseases, Zonguldak Orcid:0000-0002-8924-5957
ABSTRACT
Background
The research was conducted in a randomized controlled manner to determine the effect of the
distraction technique made with virtual reality glasses during the echocardiography procedure to reduce
the child’s anxiety.
Methods
The research was carried out with 100 children aged 3-6 years in Marmara University Pendik Training
and Research Hospital, Department of Pediatric Cardiology, between August 2022 and November 2022.
In the study, children in the intervention group were watched videos with virtual reality glasses during
the echocardiography procedure. Research data; It was collected with the Introductory Information
Form, the Application Registration Chart, and the Children’s Emotional Expression Evaluation Scale.
The data were evaluated with the SPSS 16.0 package program.
Results
It was determined that the anxiety scale scores of the intervention group children were 9.48±2.30
14.00 (5.00-25.00) and the control group children were 13.96±4.38 10.00 (5.00-25.00) and there was a
significant difference between them (p<0.05).
Conclusion
It was determined that the distraction technique with virtual reality glasses was effective in reducing
the child’s anxiety during the echocardiography procedure.
Keywords: Echocardiography in Children, Virtual Reality Glasses, Anxiety in Children.
127
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
HEMŞİRELİK ÖĞRENCİLERİNİN BÜTÜNCÜL
TAMAMLAYICI VE ALTERNATİF TIBBA KARŞI
TUTUMLARI İLE SAĞLIK ALGILARI ARASINDAKİ
İLİŞKİ
İlknur Maraşlı1* Ebru Erek Kazan2
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Bucak Sağlık Yüksekokulu, Hemşirelik Bölümü, Burdur, Türkiye
*1
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Ankara, Türkiye
2
ORCID No: 0000-0002-5804-2532
*1
2
ORCID No: 0000-0002-8386-786X
ÖZET
Amaç: Araştırma, hemşirelik öğrencilerinin bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumları
ile sağlık algıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı ve ilişki arayıcı olarak yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırmanın verileri bir devlet üniversitesinin Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik
Bölümünde öğrenim gören ve araştırmaya katılmaya gönüllü tüm öğrencilerden (n=475) toplanmıştır.
Verilerin toplanmasında Tanıtıcı Özellikler Formu, Bütüncül Tamamlayıcı ve Alternatif Tıbba Karşı
Tutum Ölçeği (BTATÖ) ve Sağlık Algısı Ölçeği (SAÖ) kullanılmıştır. Araştırma verilerinin istatistiksel
analizinde bağımsız gruplarda t testi ve One-Way ANOVA testi kullanılmıştır. Ölçekler arasındaki ilişki
Pearson korelasyon testi ile analiz edilmiştir.
Bulgular: Araştırmada öğrencilerin yaş ortalaması 20.70±1.84, %72.2’si kadın ve %31.6’sı ikinci
sınıf öğrencisidir. Öğrencilerin BTATÖ toplam puan ortalaması 49.85±5.84, SAÖ toplam puan ortalaması
48.16±6.71 olarak bulunmuştur. Öğrencilerin sağlık algılarının orta düzeyde ve bütüncül tamamlayıcı
ve alternatif tıbba karşı tutumlarının pozitif orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Bütüncül tamamlayıcı
ve alternatif tıbba karşı tutum ile sağlık algısı arasında zayıf düzeyde pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur
(r=0.394, p=0.000). Ekonomik durumunu “gelir giderden fazla” olarak değerlendiren öğrencilerin SAÖ
toplam puan ortalamalarının daha yüksek olduğu (F=3.193, p=0.042), sağlık durumunu “iyi” olarak
değerlendirenlerin ise BTATÖ toplam puan ortalamalarının daha yüksek olduğu (t=3.606, p=0.000)
belirlenmiştir.
Sonuç: Araştırmada, hemşirelik öğrencilerinin bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı
tutumlarının ve sağlık algılarının orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Bütüncül tamamlayıcı ve alternatif
tıbba karşı tutum, sağlık algısını pozitif yönde etkilemektedir. Buna göre, hemşirelik öğrencilerinin
sağlık algıları üzerinde pozitif etkisi olan BTAT yöntemleri konusunda lisans eğitimleri sırasında
desteklenmeleri büyük önem taşımaktadır.
Anahtar Kelimeler: Hemşirelik, öğrenci, sağlık algısı, tamamlayıcı alternatif tıp yöntemleri, tutum.
128
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE RELATIONSHIP BETWEEN ATTITUDES OF NURSING STUDENTS
TOWARDS HOLISTIC COMPLEMENTARY AND ALTERNATIVE MEDICINE
AND HEALTH PERCEPTIONS
ABSTRACT
Aim: The study was conducted in a descriptive and relationship-seeking manner in order to determine
the relationship between attitudes of nursing students towards holistic complementary and alternative
medicine and their health perceptions.
Materials And Methods: The data of the study were collected from all students (n=475) studying
at the School of Health Nursing of a state university and volunteering to participate in the study.
Descriptive Characteristics Form, Holistic Complementary and Alternative Medicine Attitude Scale
(HCAMAS) and Health Perception Scale (HPS) were used to collect the data. In the statistical analysis
of the research data, t-test and One-Way ANOVA test were used in independent groups. The relationship
between the scales was analyzed by Pearson correlation test.
Findings: In the study, the average age of the students was 20.70±1.84, 72.2% were female and
31.6%were second year students. The mean total score of HCAMAS of the students was 49.85±5.84, and
the mean total score of HPS of the students was 48.16±6.71. The health perceptions of the students were
at a moderate level and their attitudes towards holistic complementary and alternative medicine were
at a positive moderate level. A weak positive relationship was found between attitude towards holistic
complementary and alternative medicine and health perception (r=0.394, p=0.000). The total mean
scores of HPS of the students who expressed their economic status as “income is higher than expense”
were higher (F=3.193, p=0.042), and the total mean scores of HCAMAS of those who expressed their
health status as “good” were higher (t=3.606, p=0.000).
Conclusion: In the study, the attitudes and health perceptions of nursing students towards holistic
complementary and alternative medicine were moderate. Attitude towards holistic complementary and
alternative medicine positively affects health perception. Accordingly, it is of great importance that
nursing students are supported during their undergraduate education on HCAM methods that have a
positive effect on their health perceptions.
Keywords: Nursing, student, health perception, complementary alternative medicine methods,
attitude.
GİRİŞ
Son yıllarda tamamlayıcı ve bütünleyici sağlık yaklaşımı, toplum ve sağlık çalışanları tarafından
kabul görmeye ve giderek dünyada yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır (Şahin ve ark. 2019).
Modern tıp dışındaki bu tedavi yaklaşımları Dünya Sağlık Örgütü tarafından “tamamlayıcı ve alternatif
tıp uygulamaları” olarak ifade edilmektedir (Aktaş 2017; Lafçı & Kara Kaşıkçı 2014). Ülkemizde
ise geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları, “fiziksel ve ruhsal hastalıklardan korunma, bunlara
tanı koyma, iyileştirme veya tedavi etmenin yanında sağlığın iyi sürdürülmesinde de kullanılan, farklı
kültürlere özgü teori, inanç ve tecrübelere dayalı, izahı yapılabilen veya yapılamayan bilgi, beceri ve
uygulamaların bütünü olup, modern tıp uygulamalarını destekleyici ve tamamlayıcı yöntemler” şeklinde
tanımlanmaktadır. Aynı zamanda konu ile ilgili düzenlemeler getiren Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp
Uygulamaları Yönetmeliği 27 Ekim 2014 tarih ve 29158 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. Buna
göre Akupunktur, Apiterapi, Fitoterapi, Hipnoz, Sülük tedavisi, Homeopati, Karyopraktik, Kupa terapi,
Larva uygulaması, Mezoterapi, Osteopati, Ozon terapi, Proloterapi, Refleksoloji ve Müzik Terapi olmak
üzere geleneksel tamamlayıcı alternatif tıp uygulamaları tanımlanmıştır (Saglik.gov.tr).
129
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Tamamlayıcı ve alternatif tıp uygulamalarına yönelimdeki artış, sağlık bakım hizmeti sunan ve en
önemli amaçlarından biri toplumun sağlık düzeyini yükseltmek olan hemşirelerin bu uygulamalarda yer
almasını kaçınılmaz kılmıştır (Yıldırım & Akman 2019; Turan ve ark. 2010). Sağlık hizmeti sunumunda
etkin rolü olan hemşirelere, tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerinin kullanım amaçlarının, etkilerinin,
kullanım şekillerinin, risklerinin doğru aktarılmasında ve değerlendirilmesinde önemli görevler
düşmektedir. Bu açıdan bakıldığında hemşirelerin ve geleceğin sağlık profesyonelleri olarak öğrenci
hemşirelerin bu yöntemlere ilişkin bilgi ve tutumlarının araştırılması son derece önemlidir (Aktaş 2017;
Cornman ve ark. 2006).
Bireylerin BTAT uygulamalarına yönelik tutumları, bu uygulamaları tercih etme ve kullanma
durumlarını, dolayısıyla sağlık davranışlarını etkileyebilmektedir. Sağlık davranışları ise sağlık durumunu
etkilerken, bu davranışların gelişiminde inançlar, tutumlar ve algılar rol oynamaktadır (Yalnızoğlu Çaka
ve ark. 2017). Sağlık algısı, sağlığa ilişkin düşünceler, duygular, önyargılar ve beklentileri kapsayan
bir kavramdır. Bireyin sağlığı ile ilgili olumlu düşüncelere sahip olması “iyi sağlık algısı”, olumsuz
düşünceler taşıması ise “kötü sağlık algısı” olarak ifade edilmektedir (Klein Velderman ve ark. 2010).
Sağlık inanç modeline göre sağlık algısı, sağlık davranışlarını ve sağlık sorumluluğunu etkileyen bir
durumdur. Bu nedenle sağlık algısı, bireye sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının kazandırılması ve
sürdürülmesini amaçlayan sağlığın geliştirilmesi süreci açısından oldukça önemlidir (Özdelikara ve
ark. 2018). Sağlığın geliştirilmesinde önemli rolü olan sağlık profesyoneli olarak hemşireler, sağlık
algısını değerlendirmeli ve gelişmesinde rehber kişi görevini üstlenmelidir. Bireylerin sağlığı nasıl
tanımladıkları ve hangi durumları sağlık ile ilişkilendirdikleri belirlenmelidir. Bu açıdan bakıldığında
hemşirelerin yanı sıra hemşirelik öğrencilerinin de aynı şekilde sorumluluk almaları gerekmektedir.
Mesleki eğitimin temel hedeflerinden biri de, hemşirelik öğrencilerine hem kendilerinin hem de toplumun
sağlığını koruma ve geliştirmede etkili bilgi, beceri ve donanım kazandırmaktır (Çilingir & Aydın
2017). Sağlık hizmeti sunumunda önemli yeri olan hemşirelik öğrencilerinin sağlığı koruma, sürdürme
ve geliştirme davranışlarının iyi düzeyde olması, hem kendilerinin hem de toplumun sağlık düzeyinin
yükseltilmesi bakımından çok önemlidir. Dolayısıyla hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi
davranışlarının geliştirilmesinde önemli bir yeri olan ve sağlık algılarını etkileyebilecek faktörlerden
biri olarak düşünülen BTAT yöntemlerine ilişkin doğru bilgi, tutum ve beceri sahibi olmalarının önemli
olduğu düşünülmektedir. Literatürde hemşirelik öğrencilerinin BTAT yöntemlerine yönelik tutumlarını
inceleyen (Aktaş 2017; Şahin ve ark. 2019; Özşaker 2021; Can Cicek & Sendur 2022) ve sağlık algı
düzeylerini araştıran (Ağaçdiken Alkan ve ark. 2017; Yalnızoğlu Çaka ve ark. 2017; Çilingir & Aydın
2017; Özdelikara ve ark. 2018; Özdemir ve ark. 2021) çalışmalar bulunmaktadır. Ancak öğrencilerin
BTAT yöntemlerine karşı tutumları ile sağlık algıları arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik
çalışmaya rastlanmamıştır. Bu doğrultuda çalışmamız hemşirelik öğrencilerinin bütüncül tamamlayıcı
ve alternatif tıbba karşı tutumları ile sağlık algıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.
GEREÇ VE YÖNTEM
Araştırmanın Tipi
Araştırma, hemşirelik öğrencilerinin bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumları ile sağlık
algıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı ve ilişki arayıcı olarak gerçekleştirilmiştir.
Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini, bir devlet üniversitesinin Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Bölümünde 20202021 eğitim öğretim yılı bahar döneminde 1., 2., 3. ve 4. sınıfta öğrenim gören toplam 624 öğrenci
oluşturmuştur. Araştırmada örneklem seçimine gidilmeyip, araştırmaya katılmayı kabul eden tüm
öğrenciler dahil edilmiştir. Araştırma, veri toplama araçlarını tam olarak dolduran 475 öğrenci ile
tamamlanmış olup, evrenin % 76.1’ine ulaşılmıştır.
130
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Veri Toplama Araçları
Araştırmada veriler, “Tanıtıcı Özellikler Formu”, “Bütüncül Tamamlayıcı ve Alternatif Tıbba Karşı
Tutum Ölçeği (BTATÖ)” ve “Sağlık Algısı Ölçeği (SAÖ)” ile toplanmıştır.
Tanıtıcı Özellikler Formu: Formun birinci bölümü öğrencilerin sosyodemografik özelliklerini
(yaş, cinsiyet, sınıf, aile yapısı vb), ikinci bölümü ise sağlık durumlarına ve BTAT yöntemlerine ilişkin
özelliklerini (sağlık durumunu değerlendirme, kronik hastalık varlığı, BTAT yöntemlerine ilişkin bilgi
durumu vb) belirlemeyi amaçlayan 12 sorudan oluşmaktadır.
Bütüncül Tamamlayıcı ve Alternatif Tıbba Karşı Tutum Ölçeği (BTATÖ): Ölçme aracı 2003
yılında Hyland ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir. Ülkemiz için geçerlilik güvenirlik çalışması
Erci tarafından 2003 yılında yapılmıştır. Ölçeğin güvenirlik katsayısı olan Cronbach Alpha değeri 0.72
olup, bu çalışma için Cronbach Alpha değeri 0.67 bulunmuştur. Ölçeğin Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp
ve Bütüncül Sağlık olmak üzere iki alt boyutu bulunmaktadır. Ölçek 11 sorudan oluşan likert tipte bir
ölçme aracıdır. Ölçekten en az 11, en fazla 66 puan alınabilmektedir. Ölçeğin puanı düştükçe bütüncül
tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı pozitif tutum artmaktadır (Erci 2007).
Sağlık Algısı Ölçeği (SAÖ): Ölçme aracı 2007 yılında Diamond ve arkadaşları tarafından
geliştirilmiştir. SAÖ 15 madde ve dört alt faktörden oluşan beşli likert tipi bir ölçektir. 1., 5., 9., 10., 11.
ve 14. maddeler olumlu, 2., 3., 4., 6., 7., 8., 12., 13. ve 15. maddeler olumsuz ifadelerdir. Olumlu ifadeler
“Çok katılıyorum=5”, “Katılıyorum=4”, “Kararsızım=3”, “Katılmıyorum=2”, “Hiç katılmıyorum=1”
şeklinde puanlanmıştır. Olumsuz ifadeler ise ters puanlanmıştır. Ölçekten alınabilecek en az puan 15,
en çok puan 75’dir. Ölçeğin Kadıoğlu ve Yıldız tarafından yapılan geçerlilik ve güvenirlik çalışmasında
Cronbach Alpha değeri hemşirelik öğrencilerinde 0,77 olup, bu çalışma için Cronbach Alpha değeri
0.71 bulunmuştur (Kadıoğlu & Yıldız 2012).
Verilerin Toplanması
Çalışmanın verileri, 2 Şubat - 19 Mayıs 2021 tarihleri arasında araştırmacı tarafından toplanmıştır.
Araştırmada öncelikle her bir sınıfın sınıf temsilcileri ile görüşülerek, sınıf temsilcileri aracılığıyla tüm
sınıflardaki öğrencilere çalışmanın amacı açıklanmış ve bilgilendirme yapılmıştır. Bunun ardından
Google Formlar üzerinde oluşturulmuş olan online veri toplama formları sınıf temsilcileri aracılığıyla
öğrencilerle paylaşılmış ve gönüllü olarak çalışmaya katılmak isteyen öğrencilerden formları
doldurmaları istenmiştir. Çalışmanın verileri toplanırken sınıf temsilcileri aracılığıyla öğrencilere belli
aralıklarla hatırlatma yapılarak uygulama aşamasına devam edilmiştir.
Verilerin Değerlendirilmesi
Verilerin analizi SPSS 24.0 (Statistical Package for the Social Sciences) paket programı ile yapılmıştır.
Öğrencilerin tanıtıcı özellikleri sayı ve yüzde ile, ölçek puanları ise ortalama, standart sapma, minimum
ve maksimum değerleri ile ifade edilmiştir. Çalışmada kullanılan ölçeklerin ölçek toplam ve alt
boyutlarının puanları hesaplanmış ve puanların normal dağılıma uygunluğunun belirlemesi için basıklık
ve çarpıklık katsayıları incelenmiştir. Ölçeklerden elde edilen basıklık ve çarpıklık değerleri +3 ile -3
arasında olup, normal dağılıma uygun olduğu belirlenmiştir (Hopkins & Weeks 1990; De Carlo 1997).
Bu nedenle çalışmada parametrik test teknikleri kullanılmıştır. Ölçek puanlarının demografik özelliklere
göre farklılık gösterme durumunun analiz edilmesi için bağımsız gruplarda t testi ve One-Way ANOVA
testi kullanılmıştır. Ölçeklerin güvenirlik düzeyleri Cronbach’s alfa katsayı değeri dikkate alınarak
yorumlanmıştır. Buna göre; .00 ≤ α < .40 ise ölçek güvenilir değildir, .40 ≤ α < .60 ise ölçeğin güvenirliği
düşük, .60 ≤ α < .80 ise ölçek oldukça güvenilir, .80 ≤ α < 1.00 ise ölçek yüksek derecede güvenilir
bir ölçektir (Nunnally 1967). Ölçekler arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla korelasyon analizi ve
bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumun sağlık algısı üzerine etkisini incelemek amacıyla
regresyon analizi yapılmıştır. Korelasyon katsayısı güç düzeyleri; 0≤r≤0.25 çok zayıf, 0.26≤r≤0.49
131
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
zayıf, 0.50≤r≤0.69 orta, 0.70≤r≤0.89 güçlü, 0.90≤r≤1 çok güçlü olarak belirlenmiştir (Akgül & Çevik
2003). Çalışmada anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak değerlendirilmiştir.
Araştırmanın Etik Yönü
Araştırmanın yapılabilmesi için öncelikle e-posta yolu ile ölçeklerin kullanım izinleri alınmıştır.
Ardından araştırmanın uygulandığı üniversitenin Etik Kurulundan izin alınmıştır (Tarih: 2.12.2020
Karar No: GO 2020/333). Araştırmanın uygulaması için üniversitenin Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik
Bölüm Başkanlığından izin alınmıştır. Araştırmaya katılmayı kabul eden öğrencilerden bilgilendirilmiş
yazılı onamları alınmıştır.
Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma, araştırmanın yapıldığı üniversitenin Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Bölümü öğrencileri
ile sınırlıdır.
BULGULAR
Araştırmaya katılan öğrencilerin yaş ortalaması 20.70±1.84, %72.2’si kadın ve %31.6’sı ikinci sınıfta
öğrenim görmektedir. Öğrencilerin %76.4’ü çekirdek aile yapısına sahiptir ve %44.4’ü yaşamlarının en
uzun bölümünü il merkezinde geçirmiştir. Öğrencilerden %68.8’i ekonomik durumlarını “gelir gidere
denk” olarak değerlendirmiştir. Araştırmamızda öğrencilerin çoğunluğu (%80.6) sağlık durumunu “iyi”
olarak belirtmiş, büyük çoğunluğu (%89.1) son bir ayda herhangi bir sağlık problemi yaşamadığını ve
tamamına yakını (%93.9) kronik bir hastalığının olmadığını ifade etmiştir. Araştırmada öğrencilerin
yarıdan fazlasının (%62.3) BTAT yöntemleri hakkında çok az bilgisinin olduğu ve yarıya yakınının
(%43.4) BTAT yöntemlerinden herhangi birini hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca öğrencilerin
çoğunluğu (%72.2) “BTAT yöntemleri hastaların iyileşme sürecinde kullanılabilir” görüşüne katıldığını
belirtmiştir (Tablo 1).
132
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Tablo 1. Öğrencilerin Tanıtıcı Özellikleri (n=475)
Özellikler
Yaş
18-19
20-21
22 ve üzeri
n
%
132
209
134
27.8
44.0
28.2
(min=18, max=32)
Yaş ortalaması
Χ ±SS = 20.70±1.84
Cinsiyet
Kadın
343
Erkek
132
Sınıf
1
147
2
150
3
103
4
75
Aile yapısı
Çekirdek aile
363
Geniş aile
88
Parçalanmış aile
24
En uzun yaşanılan yer
İl
211
İlçe
177
Köy
87
Ekonomik durum
Gelir giderden fazla
44
Gelir gidere denk
327
Gelir giderden az
104
Sağlığını değerlendirme durumu
İyi
383
Kararsız
78
Kötü
14
Son bir ayda sağlık problemi
Yaşayan
52
Yaşamayan
423
Kronik hastalık
Var
29
Yok
446
BTAT yöntemlerine ilişkin
Hiç bilgisi yok
66
Çok az bilgisi var
296
Yeterli bilgisi var
113
BTAT yöntemlerinin hastaların iyileşme sürecinde kullanılabilmesine
Katılan
343
Kararsız
124
Katılmayan
8
BTAT yöntemlerinden herhangi birini
Hiç kullanmayan
206
Bir kez kullanan
108
Birçok kez kullanan
161
133
72.2
27.8
30.9
31.6
21.7
15.8
76.4
18.5
5.1
44.4
37.3
18.3
9.3
68.8
21.9
80.6
16.4
3.0
10.9
89.1
6.1
93.9
13.9
62.3
23.8
72.2
26.1
1.7
43.4
22.7
33.9
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Araştırmamızda öğrencilerin BTATÖ toplam puan ortalaması 49.85±5.84 olup, bütüncül sağlık alt
boyut puan ortalamasının (25.54±3.25), tamamlayıcı ve alternatif tıp alt boyut puan ortalamasından
(20.43±3.56) daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada öğrencilerin SAÖ toplam puan ortalaması
48.16±6.71 bulunmuştur. Öğrencilerin SAÖ alt boyutlarından alınan puan ortalamalarına bakıldığında
en yüksek puan ortalamasının 16.86±3.78 ile kontrol merkezi alt boyutuna ait olduğu görülmektedir.
Bunu sırasıyla 11.69±3.18 ile kesinlik, 11.54±1.96 ile sağlığın önemi ve 11.16±2.01 ile öz farkındalık
alt boyutu takip etmektedir (Tablo 2).
Tablo 2. Öğrencilerin BTATÖ ve SAÖ Puan Ortalamaları (n=475)
Ölçekler ve Alt Boyutları
Min
Max
Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp
Bütüncül Sağlık
BTATÖ Toplam
Kontrol Merkezi
Kesinlik
Sağlığın Önemi
Öz Farkındalık
SAÖ Toplam
10.00
9.00
26.00
5.00
4.00
3.00
6.00
26.00
34.00
30.00
66.00
25.00
20.00
15.00
15.00
75.00
Χ ±SS
20.43±3.56
25.54±3.25
49.85±5.84
16.86±3.78
11.69±3.18
11.54±1.96
11.16±2.01
48.16±6.71
SS: Standart Sapma
Öğrencilerin BTATÖ ile SAÖ ve alt boyutlarının puan ortalamaları arasındaki ilişkinin dağılımı
incelendiğinde; BTATÖ toplam puan ortalaması ile SAÖ toplam puan ortalaması (r=0,394, p=0.000),
sağlığın önemi (r=0,358, p=0.000) ve öz farkındalık (r=0,301, p=0.000) alt boyutları puan ortalamaları
arasında zayıf düzeyde pozitif yönlü bir ilişki olduğu belirlenmiştir (Tablo 3).
Tablo 3. Öğrencilerin BTATÖ ve SAÖ Puanlarının Korelasyonu
Tamamlayıcı
ve Alternatif
Tıp
Bütüncül
Sağlık
BTATÖ
Toplam
Kontrol
Merkezi
Kesinlik
Sağlığın
Önemi
r
p
n
r
p
n
r
p
n
r
p
n
r
p
n
r
p
n
Tamamlayıcı
Bütüncül BTATÖ Kontrol
Sağlığın
Öz
SAÖ
ve Alternatif
Kesinlik
Sağlık Toplam Merkezi
Önemi Farkındalık Toplam
Tıp
1
475
0.069
0.133
475
-.340**
0.000
475
.132**
0.004
475
.198**
0.000
475
-.119**
0.009
475
1
475
.737**
0.000
475
0.081
0.078
475
-0.013
0.771
475
.388**
0.000
475
1
475
-.152**
0.001
475
-.240**
0.000
475
.358**
0.000
475
134
1
475
.393**
0.000
475
-0.006
0.898
475
1
475
-0.073
0.112
475
1
475
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
r
Öz Farkındalık p
n
r
SAÖ
p
Toplam
n
-0.007
0.872
475
-.205**
0.000
475
.301**
0.000
475
.394**
0.000
475
.340**
0.000
475
.176**
0.000
475
0.089
0.052
475
-.725**
0.000
475
-0.039
0.401
475
-.729**
0.000
475
.398**
0.000
475
.449**
0.000
475
1
475
.383**
0.000
475
1
475
*p<0.05 ve **p<0.01, Pearson Korelasyon Analizi
Bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumun, sağlık algısı üzerindeki etkisini incelemek
için kurulan regresyon modeli istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (F=86.905, p<0.05). Buna göre
bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumun, sağlık algısını pozitif yönde etkilediği (β= 0.394)
sonucuna varılmıştır (Tablo 4).
Tablo 4: Bütüncül Tamamlayıcı ve Alternatif Tıbba Karşı Tutumun Sağlık Algısı Üzerine Etkisi
Bağımlı
Değişken
Sağlık
Algısı
Bağımsız Değişken
Standardize
Olmayan
Katsayılar
B
Standart
Hata
Sabit
25.625
2.434
Bütüncül Tamamlayıcı
ve Alternatif Tıbba
Karşı Tutum
0.452
0.048
Standardize
Katsayılar
t
p
10.529
0.000
9.322
0.000
R2
Beta
0.394
0.155
Model: F=86.905, p=0.000
Araştırmaya katılan öğrencilerin tanıtıcı özelliklerinin BTATÖ ve SAÖ toplam puan ortalamaları
ile karşılaştırılmasına bakıldığında, ekonomik durumunu “gelir giderden fazla” olarak değerlendiren
öğrencilerin SAÖ toplam puan ortalamalarının diğerlerinden daha yüksek olduğu ve gruplar arasındaki
farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (F=3.193, p<0.05). Öğrencilerin sağlık durumu
ve BTAT yöntemlerine ilişkin özelliklerinin BTATÖ ve SAÖ puan ortalamaları ile karşılaştırıldığında,
sağlık durumunu değerlendirmede “kararsız” olanların BTATÖ toplam puan ortalamalarının daha düşük
olduğu ve gruplar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir (t=3.606, p<0.05)
(Tablo 5).
135
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Tablo 5: Öğrencilerin Tanıtıcı Özelliklerinin BTATÖ ve SAÖ Toplam Puan Ortalamaları ile Karşılaştırılması
(n=475)
Tanıtıcı Özellikler
Yaş
18-19
20-21
22 ve üzeri
Cinsiyet
Kadın
Erkek
Sınıf
1
2
3
4
Aile yapısı
Çekirdek aile
Geniş aile
Parçalanmış aile
En uzun yaşanılan yer
İl
İlçe
Köy
Ekonomik durum
Gelir giderden fazla
Gelir gidere denk
Gelir giderden az
Sağlığını değerlendirme durumu***
İyi
Kararsız
Son bir ayda sağlık problemi
Yaşayan
Yaşamayan
Kronik hastalık
Var
Yok
BTATÖ Toplam
Χ ±SS
SAÖ Toplam
Χ ±SS
50.07±6.35
49.70±5.77
49.87±5.46
F=0.158* p: 0.854
47.81±7.41
48.46±6.57
48.02±6.20
F=0.421* p: 0.656
49.75±5.64
50.11±6.36
t=-0.608** p: 0.543
48.10±6.07
48.30±8.15
t=0.244** p: 0.808
50.39±6.29
49.89±6.11
49.07±4.49
49.79±6.03
F=1.045* p: 0.372
48.62±7.69
48.33±6.27
47.04±6.09
48.45±6.24
F=1.270* p: 0.284
49.91±5.76
49.43±6.02
50.54±6.56
F=0.409* p: 0.664
48.06±6.57
48.78±7.08
47.29±7.45
F=0.619* p: 0.539
50.11±5.84
50.12±5.40
48.67±6.60
F=2.196* p: 0.112
47.94±6.11
48.69±7.27
47.59±6.89
F=0.992* p: 0.372
51.36±6.79
49.85±5.96
49.20±4.93
F=2.125* p: 0.121
50.02±7.53
48.26±6.48
47.05±6.91
F=3.193* p: 0.042
50.39±5.47
47.47±6.69
t=3.606** p=0.000
48.30±6.92
47.50±6.03
t=0.948** p=0.344
49.90±5.18
49.84±5.93
t=0.070** p: 0.945
49.40±5.91
48.0±6.79
t=1.421** p: 0.156
49.90±5.78
49.85±5.86
t=0.044** p: 0.965
46.52±6.90
48.26±6.69
t=-1.361** p: 0.174
136
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
BTAT yöntemlerine ilişkin
Hiç bilgisi yok
Çok az bilgisi var
Yeterli bilgisi var
50.80±7.18
48.74±8.79
49.65±5.62
48.02±6.29
49.82±5.54
48.17±6.41
F=1.054* p: 0.349
F=0.309* p: 0.734
BTAT yöntemlerinin hastaların iyileşme sürecinde kullanılabilmesine****
Katılan
50.27±5.52
48.40±6.37
Kararsız
49.18±6.25
47.69±7.45
t=1.825** p: 0.069
t=1.026** p: 0.306
BTAT yöntemlerinden herhangi birini
Hiç kullanmayan
50.06±6.10
48.41±7.83
Bir kez kullanan
49.14±5.87
48.10±6.36
Birçok kez kullanan
50.06±5.49
47.87±5.25
F=1.036* p: 0.356
F=0.300* p: 0.741
p<0.05, *ANOVA Testi, **Bağımsız gruplarda t-testi
*** “Kötü” olarak yanıt veren öğrenci sayısı yetersiz olduğundan istatistiksel değerlendirme
yapılamamıştır.
**** “Katılmayan” öğrenci sayısı yetersiz olduğundan istatistiksel değerlendirme yapılamamıştır.
TARTIŞMA
Araştırmamızda öğrencilerin tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumlarının pozitif ve orta düzeyde
olduğu belirlenmiştir (Bkz. Tablo 2). Buna göre hemşirelik öğrencilerinin BTAT yöntemleri konusunda
olumlu tutuma sahip oldukları görülmektedir. Hemşirelik öğrencilerinin BTAT yöntemlerine karşı
tutumlarının belirlenmesine yönelik yapılan ve çalışma sonucumuz ile benzerlik gösteren çalışmalar
bulunmaktadır. Yapılan bu çalışmalarda da hemşirelik öğrencilerinin BTATÖ puan ortalamaları pozitif
ve orta düzeyde bulunmuştur (Aktaş 2017; Şahin ve ark. 2019; Özşaker 2021; Can Cicek & Sendur
2022). Hemşirelik öğrencileri ile yapılmış başka bir çalışmada da çalışma sonucumuza benzer şekilde
hemşirelik öğrencilerinin tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı olumlu tutum gösterdikleri belirtilmiştir
(Poreddi ve ark. 2016). Son yıllarda modern tıp uygulamalarını destekleyici ve tamamlayıcı olarak sıklıkla
tercih edilmekte olan BTAT yöntemleri, sağlığı koruma, geliştirme ve sürdürmede kullanılabilecek bilgi,
beceri ve uygulamalar içerisinde kabul edilmektedir (Saglik.gov.tr). Dolayısıyla çalışmamızda sağlık
hizmeti sunumunda geleceğin sağlık profesyonellerinden olan hemşirelik öğrencilerinin, bu yöntemlere
karşı olumlu tutuma sahip olmaları önemli bir bulgudur.
Araştırmamızda hemşirelik öğrencilerin BTAT yöntemlerine ilişkin olumlu tutuma sahip olmalarına
karşın, yarıdan fazlasının BTAT yöntemleri hakkında çok az bilgisinin olduğu ve yarıya yakınının
bu yöntemlerden herhangi birini hiç kullanmadığı görülmüştür (Bkz. Tablo 1). Konu ile ilgili Zhao
ve arkadaşları (2022) tarafından yapılan bir sistematik derlemede, hemşirelik eğitim müfredatının
BTAT yöntemleri konusunda teorik bilgi ve klinik uygulamada kullanımı açısından entegrasyonu ve
güçlendirilmesinin önemine vurgu yapılmıştır. Tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerinin hemşirelik
müfredatına entegre edilmesinin sonuçlarının incelendiği bir çalışmada ise, hemşirelik bölümü
öğrencilerine dört hafta süresince teorik ve uygulamalı olarak tamamlayıcı ve alternatif tedaviler dersi
eğitim programı uygulanmıştır. Uygulama sonrasında öğrencilerin konu ile ilgili bilgi, tutum, algı
ve yeterliliklerinde artış olduğu belirtilmiştir (Booth-Laforce ve ark. 2010). Bu amaçla hastalıkları
iyileştirmede kullanım sıklığı artmakta olan BTAT yöntemlerine ilişkin geleceğin sağlık profesyonelleri
137
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
olacak hemşirelik öğrencilerinin bilgilerinin artırılması ve olumlu tutum ve davranışlarının
geliştirilmesinin oldukça önemli olduğu düşünülmektedir.
Araştırmamızda öğrencilerin sağlık algılarının orta düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Bkz.
Tablo 2). Bu sonuç, öğrencilerin olumlu sağlık davranışlarının gelişmesinde etkili olan sağlık algılarının
iyi düzeyde olduğunu göstermektedir. Literatürde hemşirelik öğrencileri ile yapılmış birçok çalışmada
hemşirelik öğrencilerinin SAÖ puan ortalamaları orta düzeyde bulunmuş olup, çalışma sonucumuza
benzer şekilde öğrencilerin sağlık algılarının iyi düzeyde olduğu belirtilmiştir. (Ağaçdiken Alkan ve ark.
2017; Yalnızoğlu Çaka ve ark. 2017; Çilingir & Aydın 2017; Özdelikara ve ark. 2018; Özdemir ve ark.
2021). Yapılan çalışma sonuçları çalışma sonucumuzu destekler niteliktedir.
Çalışmamızda BTATÖ ile SAÖ toplam puan ortalamaları arasında zayıf düzeyde pozitif yönlü bir
ilişki olduğu (r=0.394, p=0.000) bulunmuş olup, BTAT yöntemlerine karşı tutumun, sağlık algısını
pozitif yönde etkilediği (β= 0.394) belirlenmiştir (Bkz. Tablo 3 ve 4). Sağlık düzeyini yükseltmek için
yeterli bilgi, beceri, olumlu tutum ve davranışların kazandırılması gerekmekte olup, bu da sağlıklı
yaşam biçimi davranışlarının alışkanlık haline getirilmesi ile mümkündür (Özyazıcıoğlu ve ark 2011).
Buradan yola çıkılarak, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının kazanılmasında sağlığa ilişkin algı, bilgi
ve tutumların önemli olduğu düşünülmektedir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde, çalışmamızdan elde
edilen bu sonuç, BTAT yöntemlerine karşı olumlu tutuma sahip olmanın, sağlık düzeyini yükseltme,
olumlu sağlık davranışları kazanma ve sürdürmede etkili olan sağlık algısı üzerinde pozitif etkisi
olduğunu göstermesi açısından önemli bir sonuçtur.
Çalışmamızda öğrencilerin tanıtıcı özellikleri ile BTATÖ toplam puan ortalamaları karşılaştırıldığında,
öğrencilerin tanıtıcı özellikleri ile BTAT yöntemlerine yönelik tutumları arasında anlamlı farklılık
bulunmamıştır (p>0.05) (Bkz. Tablo 5). Literatür incelendiğinde, bireylerin sosyodemografik özellikleri
ile BTAT yöntemlerine ilişkin tutumları arasında farklı sonuçlar olduğu görülmektedir (Aktaş 2017;
Ergin ve ark. 2011; Radi ve ark. 2018; Şahin ve ark. 2019). Yapılan bir çalışmada, öğrencilerin
sosyodemografik özellikleri (cinsiyet, sınıf, yaşanılan yer, sosyoekonomik durum) ile BTAT
yöntemlerini kullanma durumları arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür
(Aktaş 2017). Başka bir çalışmada ise uzmanlık ve tıp öğrencilerinden uzun süre köyde yaşayanların
BTAT yöntemlerine yönelik pozitif tutum sergiledikleri belirtilmiştir (Ergin ve ark. 2011). Radi ve
arkadaşlarının (2018) çalışmalarında, cinsiyet ve sınıf özelliklerinin istatistiksel açıdan anlamlı farklılık
gösterdiği bulunmuştur. Şahin ve arkadaşları (2019) ise öğrencilerin cinsiyetlerine göre anlamlı fark
olduğunu belirtmişlerdir. Çalışma grubumuzda sosyodemografik özellikler ile BTAT yöntemlerine
yönelik tutum arasında farklılık görülmemesi, konu ile ilgili yapılan çalışmaların sonuçlarının çoğu
ile paraleldir. Bazı sosyodemografik özellikler ile BTAT yöntemlerine ilişkin tutum arasında anlamlı
farkın çıkması, öğrencilerin yaşam biçimi, yaşanılan yer, kültürel özellikler vb bireysel farklılıklarından
kaynaklanmış olabileceğini düşündürmektedir.
Öğrencilerin sağlık durumu ve BTAT yöntemlerine ilişkin özellikleri ile BTATÖ toplam puan
ortalamaları karşılaştırıldığında, sağlık durumunu değerlendirmede “kararsız” olan öğrencilerin BTATÖ
toplam puan ortalamalarının anlamlı düzeyde daha düşük olduğu bulunmuştur (p<0.05) (Bkz. Tablo 5).
Ölçekten alınan puan ortalamaları düştükçe BTAT yöntemlerine karşı pozitif tutumun arttığı (Erci 2007)
düşünüldüğünde, öğrencilerin sağlık durumlarını algılamalarında kararsızlık yaşamalarına rağmen,
pozitif tutum içinde olmaları olumlu bir sonuç olarak düşünülebilir.
Çalışmamızda öğrencilerin tanıtıcı özellikleri ile SAÖ toplam puan ortalamaları karşılaştırıldığında,
ekonomik durumunu “gelir giderden fazla” olarak değerlendiren öğrencilerin sağlık algılarının anlamlı
düzeyde daha yüksek olduğu belirlenmiştir (p<0.05) (Bkz. Tablo 5). Ağaçdiken Alkan ve arkadaşları
(2017) gelir düzeyi ile sağlığın önemi alt boyutu arasında anlamlı farklılık olduğunu, buna karşın SAÖ
toplam puanları açısından anlamlı farklılık olmadığını belirtmişlerdir. Çilingir ve Aydın’ın (2017)
yapmış oldukları çalışmada da öğrencilerin gelir düzeyleri ile SAÖ toplam puanları arasında anlamlı
bir farklılık bulunmamıştır. Bu sonuçlardan farklı olarak, genç ve genç yetişkinler ile yapılmış bazı
138
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
çalışmalarda yüksek sosyoekonomik düzey ile sağlık/iyilik hali arasında pozitif bir ilişki olduğu
belirtilmiştir (Goodman ve ark. 2007; Richter ve ark. 2012). Çalışmamızda da gelir düzeyi sağlık algısını
pozitif etkilemekte olup, yapılan bu çalışma bulguları ile benzerlik göstermektedir. Sosyoekonomik
durumun bireylerin yaşam biçimlerini etkileyen önemli bir etken olduğu düşünüldüğünde çalışma
sonucumuz beklendik bir sonuç olarak değerlendirilebilir. Bireylerin gelir düzeylerinin daha iyi düzeyde
olması, daha sağlıklı yaşam biçimi davranışları geliştirme (dengeli beslenme, spor aktiviteleri, sağlıklı
ve konforlu yaşam olanaklarına sahip olma vb) imkanlarını artırarak sağlık algıları üzerinde pozitif
etkiye neden olmuş olabilir.
Çalışmamızda öğrencilerin yaş, cinsiyet, sınıf, aile yapısı ve en uzun yaşadıkları yere ilişkin özellikleri
ile SAÖ toplam puanları arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05) (Bkz. Tablo 5). Hemşirelik
öğrencilerinin sağlık algılarının incelendiği çalışmalarda, öğrencilerin sosyodemografik özellikleri
ile sağlık algıları arasındaki ilişki açısından farklı sonuçlar elde edildiği görülmektedir (Ağaçdiken
Alkan ve ark. 2017; Çilingir & Aydın 2017; Özdemir ve ark. 2021). Ağaçdiken Alkan ve arkadaşlarının
(2017) çalışmalarında yaş, cinsiyet, sınıf, yaşanılan yer ile SAÖ toplam puanları arasında fark olmadığı
bulunmuştur. Başka bir çalışmada da öğrencilerin cinsiyet, gelir düzeyi ve en son yaşanılan yere ilişkin
özellikleri ile SAÖ toplam puanları arasında fark bulunmazken, ikinci sınıfta öğrenim gören ve 19-20
yaş grubunda olan öğrencilerin SAÖ toplam puanları anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur (Çilingir
& Aydın 2017). Özdemir ve arkadaşlarının (2021) çalışmalarında da ikinci sınıftaki öğrencilerin SAÖ
toplam puanlarının anlamlı düzeyde yüksek olduğu belirlenmiştir. Çalışmada bu durumun, ikinci
sınıfta hastalık olgusu ile yoğun olarak karşılaşılmasından kaynaklanmış olabileceği belirtilmiştir.
Yapılan çalışmalarda bulunan sonuçlardan öğrenim görülen sınıf dışındaki sosyodemografik özelliklere
ilişkin çoğu bulgu, çalışmamızın bulguları ile benzerlik göstermektedir. Bu sonuçlardan yola çıkılarak,
sosyodemografik özelliklerden herhangi birinin sağlık algısı üzerinde tek başına belirleyici olmadığı
söylenebilir.
Öğrencilerin sağlık durumu ve BTAT yöntemlerine ilişkin özellikleri ile SAÖ toplam puan ortalamaları
karşılaştırıldığında, sağlık durumlarını değerlendirme, son bir ayda sağlık problemi yaşama, kronik
hastalık varlığı ve BTAT yöntemlerine ilişkin özellikleri ile SAÖ toplam puan ortalamaları arasında
anlamlı fark bulunmamıştır (p>0.05) (Bkz. Tablo 5). Çalışma sonuçlarımızdan kronik hastalık varlığı ile
SAÖ toplam puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık olmadığını tespit eden benzer çalışmalara
rastlanmıştır (Ağaçdiken Alkan ve ark. 2017; Çilingir & Aydın 2017; Özdelikara ve ark. 2018). Ayrıca
Özdelikara ve arkadaşlarının (2018) çalışmalarında, öğrencilerin son bir ayda sağlık problemi yaşama
durumları ile SAÖ toplam puan ortalamaları arasında anlamlı fark bulunmamıştır. Çalışmanın bulgusu
çalışmamızın sonucu ile paralellik göstermektedir. Bu sonuç, hemşirelik eğitiminin öğrencilerin sağlık
algılarında olumlu etkisinin olduğunu düşündürmektedir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Hemşirelik öğrencilerinin BTAT yöntemlerine karşı tutumları ile sağlık algıları arasındaki
ilişkinin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı ve ilişki arayıcı olarak yapılan bu araştırmada, hemşirelik
öğrencilerinin bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumlarının ve sağlık algılarının orta
düzeyde olduğu belirlenmiştir. Ayrıca bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumun, sağlık
algısını pozitif yönde etkilediği sonucuna varılmıştır. Bu sonuçlardan yola çıkılarak hemşirelik
öğrencilerinin sağlık algılarına ilişkin farkındalıklarının arttırılması açısından sağlık algıları üzerinde
pozitif etkisi olan BTAT yöntemleri konusunda lisans eğitimleri sırasında bilgilerinin artırılması
büyük önem taşımaktadır. Bunun için hemşirelik lisans eğitimi müfredatında BTAT yöntemlerine
ilişkin derslere daha fazla yer verilmesi ve konu ile ilgili daha farklı ve geniş örneklem gruplarında
çalışmaların yapılması önerilmektedir.
139
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
KAYNAKLAR
Ağaçdiken Alkan S, Özdelikara A, Mumcu Boğa N 2017. Hemşirelik öğrencilerinin sağlık algılarının belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2): 11-21.
Akgül A, Çevik O 2003. İstatistiksel Analiz Teknikleri. Emek Ofset, Ankara.
Aktaş B 2017. Hemşirelik öğrencilerinin bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumları. Journal of Academic Research in Nursing, 3(2): 55-59.
Booth-Laforce C, Scott CS, Heitkemper MM, Cornman BJ, Lan MC, Bond EF, Swanson KM 2010. Complementary and alternative medicine (CAM) attitudes and competencies of nursing students and faculty: results of
integrating CAM into the nursing curriculum. Journal of Professional Nursing, 26(5): 293-300.
Can Cicek S, Gençer Şendur E 2022. Attitudes and practices of nursing students regarding complementary and
supportive practices. Göbeklitepe International Journal of Health Sciences, 5(10): 151-161.
Cornman BJ, Carr CA, Heitkemper MM 2006. Integrating CAM into nursing curricula: CAM camp as an educational intervention. Explore, 2(3): 226-231.
Çilingir D, Aydın A 2017. Hemşirelik bölümünde öğrenim gören öğrencilerin sağlık algısı. FNJN Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(3):167-176.
De Carlo LT 1997. On the meaning and use of kurtosis. Psychological Methods, 2 (3): 292-307.
Diamond JJ, Becker JA, Arenson CA, Chambers CV, Rosenthal MP 2007. Development of a scale to measure
adults perceptions of health: priliminary findings. Journal of Community Psychology, 35(5): 557-561.
Erci B 2007. Attitudes towards holistic complementary and alternative medicine: a sample of healthy people in
Turkey. J Clin Nurs, 16(4): 761-768.
Ergin A, Hatipoğlu C, Bozkurt Aİ, Mirza E, Kunak D vd 2011. Uzmanlık ve tıp öğrencilerinin tamamlayıcı alternatif tıp hakkındaki bilgi düzeyleri ve tutumları. Pam Tıp Derg, 4(3): 136-143.
Goodman E, Huang B, Schafer-Kalkhoff T, Adler NE 2007. Perceived socioeconomic status: a new type of identity
that influences adolescents’ self-rated health. Journal of Adolescent Health, 41:479-487.
Hopkins KD, Weeks DL 1990. Tests for normality and measures of skewness and kurtosis: Their place in research
reporting. Educational and Psychological Measurement, 50: 717-729.
Hyland ME, Lewith GT & Westoby C 2003. Developing a measure of attitudes: the holistic complementary and
alternative medicine questionnaire. Complementary Therapies in Medicine, 11: 33-38.
Kadıoğlu H, Yıldız A 2012. Sağlık algısı ölçeğinin Türkçe çevriminin geçerlilik ve güvenilirliği. Türkiye Klinikleri J Med Sci, 32:47-53.
Klein Velderman M, Crone MR, Wiefferink CH, Reijneveld SA 2010. Identification and management of psychosocial problems among toddlers by preventive child health care professionals. European Journal of Public
Health, 20(3): 332-338.
Lafçı D, Kara Kaşıkçı M 2014. Yataklı sağlık kuruluşunda görev yapan sağlık personelinin tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemlerini bilme ve kullanma durumları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi,
3(4): 1-18.
Nunnally JC 1967. Psychometic Theory, McGraw-Hill, Inc., 1. Baskı, New York.
Özdelikara A, Alkan AS, Mumcu N 2018. Hemşirelik öğrencilerinde sağlık algısı, sağlık anksiyetesi ve etkileyen
faktörlerin belirlenmesi. Bakırköy Tıp Dergisi, 14: 275-282.
Özdemir SÇ, Sağlam HY, Yiğit D, Arık RS 2021. Hemşirelik öğrencilerinin meslek seçimi ile sağlık algısı arasındaki ilişki. Sağlık ve Toplum, 31(3): 128-136.
Özşaker E 2021. The knowledge and attitudes of nursing senior students regarding traditional and complementary
medicine. Van Sag Bil Derg, 14(2): 153-162.
140
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Özyazıcıoğlu N, Kılıç M, Erdem N, Yavuz C, Afacan S 2011. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi
davranışlarının belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2): 277-289.
Poreddi V, Thiyagarajan S, Swamy P, Gandhi S, Thimmaiah R, BadaMath S 2016. Nursing Students Attitudes and
Understanding of Complementary and Alternative Therapies: An Indian Perspective. Nurs Educ Perspect,
37(1): 32-37.
Radi R, Isleem U, Al Omari L, Alimoğlu O, Ankarali H, Taha H 2018. Attitudes and barriers towards using complementary and alternative medicine among university students in Jordan. Complementary Therapies in
Medicine, 41:175-179.
Richter M, Moor I, Van Lenthe F 2012. Explaining socioeconomic differences in adolescent self-rated health:
the contribution of material, psychosocial and behavioural factors. Journal of Epidemiologic Community
Health, 66: 691-697.
Sağlık Bakanlığı. https://shgmgetatdb.saglik.gov.tr/TR,24683/geleneksel-ve-tamamlayici-tip-nedir.html Erişim
tarihi: 10.01.2023.
Şahin N, Aydın D, Akay B 2019. Hemşirelik öğrencilerinin bütüncül tamamlayıcı ve alternatif tıbba karşı tutumları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(1): 21-26.
Turan N, Öztürk A, Kaya N 2010. Hemşirelikte yeni bir sorumluluk alanı: tamamlayıcı terapi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 3(1): 93-98.
Yalnızoğlu Çaka S, Topal S, Suzan ÖK, Çınar N, Altınkaynak S 2017. Hemşirelik öğrencilerin sağlık algısı ile
özgüvenleri arasındaki ilişki. Journal of Human Rhythm, 3(4): 199-203.
Yıldırım D, Akman Ö 2019. Tamamlayıcı ve alternatif tedaviler dersinin hemşirelik öğrencilerinin tamamlayıcı ve
alternatif tıbba karşı tutumlarına ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına etkisi. Kocaeli Medical Journal,
8(3): 55-61.
141
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
DETERMINATION OF EFFECTIVE ALGORITHM WITH
DATA MINING TECHNIQUES IN PREDICTING HEART
DISEASE
Aysegul Nart
1
Health Informatics, Gazi University Tunus St., 06500, Turkey ORCID Code : 0000-0001-8166-6477
2
Prof. Dr. Mehmet Ali Ergun
Health Informatics, Gazi University Tunus St. 06500, Turkey ORCID Code : 0000-0001-9696-0433
ABSTRACT
With the increase in technological developments, living standards have risen and as a result, life
expectancy has increased. This has led to an increase in the elderly population and changes in nutrition
habits, resulting in heart diseases and various fatal diseases. According to recent research, heart disease
is known to be one of the leading causes of human deaths worldwide. Therefore, the diagnosis and
treatment of heart disease is important in reducing mortality rates. In this context, both the high mortality
rates and the fact that these diseases can be prevented by early diagnosis, as well as the large amount of
data obtained from a large number of patients diagnosed with heart disease, make it possible to carry
out studies on this subject. In addition, the existence of this large data is very suitable for processing
through data mining techniques. In this study, an android-based mobile application that can identify the
most effective algorithm or algorithms that can be used to predict heart disease was developed. With this
application, the accuracy of algorithms in correctly detecting the appropriate data set used in the diagnosis
of heart disease is calculated using a mobile phone. By using this application, healthcare professionals
and individuals can better understand and manage their heart health, and potentially reduce their risk
of developing heart diseases. Additionally, the use of an android-based platform allows for convenient
and easy access to the application from a wide range of devices, making it more accessible to a larger
audience. Overall, this application aims to contribute to the improvement of heart disease diagnosis and
treatment, and potentially save lives through the use of advanced data analysis and machine learning
techniques.
Keywords: Heart disease, Naive Bayes, Logistic Regression, Android.
I. INTRODUCTION
Since the beginning of humanity, people have searched for the secret to a long life. To this end, they
have succeeded in extending human life through various methods and advances in technology. However,
as human life expectancy has increased, so has the elderly population, leading to an increase in the number
of cardiovascular and vascular diseases[1]. According to data from the Turkish Statistical Institute, in
2019, circulatory system diseases were the leading cause of death, accounting for 36.8%. This was
142
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
followed by malignant and benign tumors at 18.4%, and respiratory system diseases at 12.9%. When
the deaths from diseases of the circulatory system were analyzed, deaths from ischaemic heart diseases
were 39.1%, deaths from cerebrovascular diseases was 22.2% and deaths from other heart diseases was
25.7%.[2]. Given all these circumstances, there is a need for various research to prevent cardiovascular
diseases. The widespread nature of cardiovascular disease worldwide has led to the collection of a large
amount of patient data. The availability of this large dataset has made it possible to use data mining
algorithms. By using the data mining algorithms’ ability to predict cardiovascular disease, the most
effective algorithm for detecting the disease can be found. Instead of using the programs currently used
to identify the effective algorithm, an application that can run on Android-based mobile devices has been
developed and to find an effective algorithms used this application.
Fig. 1. Proportion of deaths from diseases of the circulatory system, 2018, 2019
II. DATA MINING
Data mining is a commonly used and widely used field in data analysis and a variety of multidisciplinary
research. Its general definition is the process of making sense of data from large sets of data or data sets
using various algorithms. Data mining is used in many different areas such as:
1.
Customer Relationship Management (CRM)
2.
Fraud Detection
3.
Scientific, Medical, and Medical Research
4.
Risk Analysis in the Financial Sector
5.
Security/Intelligence
6.
Banking
and many more. The data mining process is shown in Figure 2. First, in the collection stage, data is
collected from data warehouses, relational databases, and other environments.
The understanding stage is where the data to be used in mining is analyzed and determined.
In the preparation stage, unnecessary, inconsistent and noisy data is cleaned and converted into a
suitable format.
Modeling stage is the process of applying data mining algorithms to the data that have been prepared.
143
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Evaluation stage, mined data are interpreted and the accuracy of the study is checked, model can be
changed to achieve better results if necessary.
Fig. 2. Process of Data Mining
A.DATA MINING METHODS
Data mining models can be basically grouped into three main categories based on the functions they
perform:
• Classification and Regression
• Clustering
• Association Rules
Classification and regression models are predictive models, clustering and association rules models
are descriptive models[3].
B. ALGORITHMS USED IN DATA MINING
In data mining, there are several algorithms that are commonly used. Some examples include[4]:
• Decision Trees
• K-Means
• Logistic Regression
• Genetic Algorithms
• Support Vector Machines (SVM)
• Naive bayes
• Artificial neural networks
These are just a few examples of the many algorithms that can be used in data mining. Each algorithm
has its own strengths and weaknesses and is best suited for certain types of problems and data sets.
III. RELATED WORKS
Many studies have been done in this field in the literature. When these studies are examined, it is seen
that one or more data mining algorithms are used together. R, Python programming languages, Weka,
Matlabi SPSS and similar programs are used in the studies.To compare classification methods, accuracy,
TP - FP, precision, F-measure, ROC, and time will be compared. The accuracy measure is typically
done using a confusion matrix, which shows how many examples were assigned to each class. Accuracy
is the percentage of correct predictions made by the classification method. TP (True Positive) and FP
144
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
(False Positive) values show whether the samples classified as positive by the classification method are
actually positive. Precision is the probability that the samples classified as positive are actually positive.
F-measure shows the balance between accuracy and precision. ROC (Receiver Operating Characteristic)
graph shows the sensitivity and specificity values of the classification method. Time is evaluated as the
processing time of the classification method[5].
The use of different classification algorithms, the application of different optimization algorithms in
feature selection, and the use of different data sets have resulted in different results in each study, and
each study has contributed to the next study.
IV. MATERIALS AND METHODS
In the study, the heart disease dataset consisting of 303 records and 14 variables, including the target
variable, was included in the Kaggle database. These variables are age, gender, chest pain type, resting
blood pressure, cholesterol level, fasting blood sugar, resting electrocardiographic results, maximum
heart rate, floeoskopy result and defect type. The target variable (target) value indicates the presence
of heart disease in the patient. A value of 0 indicates a low likelihood of a heart attack, and a value of 1
indicates a high likelihood of a heart attack. Table 1 below shows the classification of the variables in
the relevant dataset[6].
Table 1. Classification of Variables
Variable#
Variable
Description
1
age
Patient’s age
2
sex
Patient’s gender (1 = male, 0 = female)
3
cp
Type of chest pain experienced by the patient (1 = typical angina, 2
= atypical angina, 3 = non-anginal pain, 4 = asymptomatic)
4
trestbps
Blood pressure of the patient when at rest
5
chol
Patient’s cholesterol level
6
fbs
Patient’s blood sugar level after fasting
7
restecg
Results of an electrocardiogram taken while the patient is at rest
8
thalach
Patient’s maximum heart rate
9
exang
exercise induced angina
10
oldpeak
ST depression induced by exercise relative to rest
11
slope
the slope of the peak exercise ST segment
12
ca
number of major vessels (0-3) colored by flourosopy
13
thal
0 = normal; 1 = fixed defect; 2 = reversable defect
and the label
14
target
Indicates the presence of heart disease in the patient (1 = heart
disease present, 0 = no heart disease present)
145
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Table 2. Heart Disease UCI Dataset Sample[7].
age sex cp trestbps
chol
fbs
restecg thalach exang
oldpeak slope
ca
thal target
63
1 3
145
233
1
0
150
0
2.3
0
0
1
1
37
1 2
130
250
0
1
187
0
3.5
0
0
2
1
41
0 1
130
204
0
0
172
0
1.4
2
0
2
1
56
1 1
120
236
0
1
178
0
0.8
2
0
2
1
57
0 0
120
354
0
1
163
1
0.6
2
0
2
1
57
1 0
140
192
0
1
148
0
0.4
1
0
1
1
56
0 1
140
294
0
0
153
0
1.3
1
0
2
1
44
1 1
120
263
0
1
173
0
0
2
0
3
1
52
1 2
172
199
1
1
162
0
0.5
2
0
3
1
57
1 2
150
168
0
1
174
0
1.6
2
0
2
1
54
1 0
140
239
0
1
160
0
1.2
2
0
2
1
48
0 2
130
275
0
1
139
0
0.2
2
0
2
1
49
1 1
130
266
0
1
171
0
0.6
2
0
2
1
64
1 3
110
211
0
0
144
1
1.8
1
0
2
1
58
0 3
150
283
1
0
162
0
1
2
0
2
1
50
0 2
120
219
0
1
158
0
1.6
1
0
2
1
58
0 2
120
340
0
1
172
0
0
2
0
2
1
66
0 3
150
226
0
1
114
0
2.6
0
0
2
1
In this study, SVM and Logistic Regression algorithms were used. The developed mobile application
was used to compare these two algorithms using the data set mentioned above. This mobile application
is planned to be developed on the Android operating system. Since the developed mobile application will
be run on devices with Android operating system, JAVA language has been chosen as the programming
language.
IV. CONCLUSIONS
It is thought that the findings obtained from this research will guide the clinical decisions of specialists
working in the field of cardiology. Additionally, the fact that the application can be done via mobile
phone provides easy access from anywhere.
In future studies, using patient records from different hospitals can provide more accurate results.
Collaborative studies with experts to identify new features and determine the most suitable one using
optimization algorithms, using more algorithms together on the same data set, and creating more effective
and accurate results through hybrid models.
Decision support systems for diagnosis and treatment can be designed based on the best-performing
algorithm used in research.
146
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
REFERENCES
[1]
Internet : Turkey Cardiovascular Diseases Prevention and Control Program Action Plan (2021-2026), https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-engelli-db/hastaliklar/kalpvedamar/kitap_ve_makale/KalpDamarEylemPlani_2021-2026.pdf ,[2021]
[2]
Internet : Data Portal For Statistics, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Death-and-Causes-of-Death-Statistics-2019-33710 ,[24.06.2020]
[3]
Savaş S,Topaloğlu N,Yılmaz M 2012. Veri Madenciliği Ve Türkiye’deki Uygulama Örnekleri. Istanbul
Commerce University Journal of Science, 21:1-23.
[4]
Emre İE,2017. Analysis Of Effects Of Acute Rheumatic Fever In Childhood On Heart Disease With Data
Mining. Master’s Thesis, İstanbul University, Institute of Graduate Studies in Science and Engineering,
Department of Informatics.
[5]
Shafique U, Majeed F, Qaiser H, Qaiser IUI 2015. Data Mining in Healthcare for Heart Diseases, Department of Information Technology, University of Gujrat, 5 Innovative Space of Scientific Research Journals,
10: 1312-1322.
[6]
Anitha, S., Sridevi, N. 2019. Heart disease prediction using data mining techniques. Journal of Analysis and
Computation, 8 (2), 48-55.
[7]
Internet:Kaggle, https://www.kaggle.com/datasets/cherngs/heart-disease-cleveland-uci ,[2020]
147
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
COVID-19 PANDEMİ DÖNEMİNDE ACİL SERVİSE
BAŞVURAN YETİŞKİN BİREYLERDE PSİKOLOJİK
BELİRTİLER ve PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK
Havva ŞEN
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelik Bölümü YL Öğrencisi Çanakkale, Türkiye
ORCID Kodu: 0000-0002-8015-55 (Havva ŞEN)
ÖZET
Amaç
Bu çalışma COVID-19 pandemi döneminde bir devlet hastanesi acil servisine başvuran 18-65 yaş
arası yetişkin bireylerde psikolojik belirti ve psikolojik dayanıklılıklarını etkileyen faktörleri belirlemek
ve psikolojik belirtileriyle psikolojik dayanıklılıkları arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapıldı.
Yöntem
Betimsel ve kesitsel türde olan bu çalışmanın evrenini Gelibolu Devlet Hastanesi acil servisine
başvuran 18-65 yaş arası yetişkin bireyler oluşturmuştur, gönüllü katılım sağlayan 257 kişi bu çalışmanın
örneklemini oluşturmuştur. Araştırma verileri Haziran 2021- Kasım 2022 tarihleri arasında veri toplama
aracı olarak yğz yğze anket yöntemi kullanılmıştır. Çalışma için eti kurul onayı (2021-YÖNP-0336),
Sağlık Bakanlığı araştırma izni, Çanakkale İl Sağlık Müdürlüğü’nden kurum onayı(E-97769597-050.06)
ve gönüllü katılım sağlayan bireylerin bilgilendirilmiş onam metnini doğrulaması olmak üzere gerekli
izinler alındı. Araştırmada verilerin toplanmasında sosyodemografik özellikleri, COVID-19 pandemisi
özeline yönelik sorular ve kronik hastalıkları tanımlayan soruları içeren ‘Kişisel Bilgi Formu’, ‘Kısa
Semptom Envanteri’ ve ‘Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği’ kullanıldı.
Analizde tüm sonuçlar için %95 güven aralığı ve p<0.05 anlamlılık değeri baz alınmıştır.
Bulgular
Araştırma bulgularına göre katılımcıların %33.5’inin kronik hastalığı olduğu, %41.2’ sinin daha
önce COVID-19 (+) tanısı aldığı, %51’inin pandemi sürecinden olumsuz etkilendiği saptandı.
Karantina süresi arttıkça anksiyete puanı, olumsuz yaşam deneyim belirtenlerin psikolojik belirti
puanı (x=30.24+14.71), erkek cinsiyet (x=5.12+3.58) ve kronik astım hastası olanların hostilite
puanının (x=6.64+3.98) anlamlı bir şekilde daha yüksek olduğu bulundu. Ayrıca Kısa Semptom
Envanteri ve Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki
bulundu. (p<0,05)
148
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Sonuç
Sonuç olarak katılımcıların yarısından fazlasının pandemi sürecinden olumsuz etkilendiği; psikolojik
belirti düzeyi arttıkça psikolojik dayanıklılıklarının azaldığı belirlendi.
Anahtar Kelimeler: COVID-19, pandemi, psikolojik belirtiler, psikolojik dayanıklılık, emergency
service
PSYCHOLOGICAL SYMPTOMS AND PSYCHOLOGICAL RESILIENCE IN
ADULT INDIVIDUALS
ABSTRACT
Aim
This study was conducted to determine the factors affecting psychological symptoms and resilience
in adults aged 18-65 years who applied to a public hospital emergency service during the COVID-19
pandemic period, and to examine the relationship between psychological symptoms and resilience.
Material and Method
The population of this descriptive and cross-sectional study consists of adult individuals aged
between 18 and 65 who applied to the emergency service of Gelibolu State Hospital. The 257 people
who participated voluntarily formed the sample group of this study. The face-to-face survey method
was used as the data collection tool between June 2021 and November 2022. Necessary permissions
were obtained for the study, including the approval of the ethics committee (2021-YÖNP-0336), the
research permission of the Ministry of Health, the institutional approval from the Çanakkale Provincial
Health Directorate (E-97769597-050.06) and the verification of the consent text by the individuals who
participated voluntarily. In the study, the ‘Personal Information Form’, ‘Short Symptom Inventory’ and
‘Psychological Resilience Scale’ were used to collect data, including sociodemographic characteristics,
questions specific to the COVID-19 pandemic, and questions describing chronic diseases.
In the analysis, 95% confidence interval and p<0.05 significance value were taken as basis for all
results.
Findings
According to the research findings, it was determined that 33.5% of the participants had a chronic
disease, 41.2% had been diagnosed with COVID-19 (+) before, and 51% were adversely affected by
the pandemic process. As the quarantine period increased, it was determined that the anxiety score, the
psychological symptom score of those with negative life experiences (x=30.24+14.71), the hostility
score of those with chronic asthma (x=6.64+3.98) and male individuals (x =5.12+3.58) were found
to be significantly higher. In addition, a significant negative correlation was found between the Brief
Symptom Inventory and the Adult Resilience Scale. (p<0.05)
Conclusion
As a result, more than half of the participants were negatively affected by the pandemic process; It
was determined that as the level of psychological symptoms increased, their psychological resilience
decreased.
Keywords: COVID-19, pandemic, psychological symptoms, psychological resilience, emergency
service
149
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
PARKİNSON HASTALIĞI OLAN ERKEK BİREYLERDE
SES DEĞERLENDİRMESİ: PRELİMİNER SONUÇLAR
Mümüne Merve PARLAK1*, Cansu YILDIRIM2
Hacettepe Üniversite, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Dil ve Konuşma Terapisi Bölümü, Ankara, Türkiye
*1
2
Bakırçay Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Dil ve Konuşma Terapisi Bölümü, İzmir, Türkiye
ORCID: 0000-0002-1603-2360
1*
ORCID: 0000-0002-9957-3006
2
Amaç
Parkinson hastalığı dopaminerjik nöronların etkilenimine bağlı oluşan, yavaş ilerleyen bir
nörodejeneratif hastalıktır. Hastalığın seyri sürecinde motor, bilişsel, otonom gibi pek çok
sistemde bozulmalar olduğu görülmektedir. Parkinson hastalığının erken evrelerinde fonasyon
sisteminin etkilendiği görülmekte, ses şiddeti ve kalitesinde bozulmalara sebep olabilmektedir. Ses
parametrelerindeki bu etkilenimler Parkinson hastalığının erken belirtileri arasında sayılmaktadır.
Literatür Parkinson hastalığının fonasyon sistemi üzerinde kadın ve erkeklerde farklı etkileri olduğunu
belirtmektedir. Bu çalışmanın amacı yutma bozukluğu şikâyeti ile başvuran Parkinson hastalığı olan
erkek bireylerde sesin akustik değerlendirmesini yapmaktır.
Yöntem
Çalışma yutma şikâyeti ile Dil ve Konuşma Terapisi ünitesine başvuran, Parkinson hastalığı erken
evrede olan, 12 erkek birey ile gerçekleştirilmiştir. Alkol, sigara tüketim geçmişi olan ve ek hastalığı
bulunan katılımcılar çalışmaya dahil edilmemiştir. Katılımcılara Ses Handikap Endeksi’nin 10 soruluk
formu (SHE-10) doldurtturulmuş ve maksimum fonasyon süreleri alınmıştır. Sesin akustik analizi Praat
programı ile gerçekleştirilmiştir. Analiz kapsamında Shure SV 200 mikrofon ve Shure MVI ses ara
yüzü kullanılmıştır. Ses analizinde F0, Jitter (Jitt), Shimmer (Shim), HNR (gürültü-harmonik oran)
parametreleri kullanılmıştır.
Bulgular
Yaş ortalaması 63.5±10.032 olan katılımcıların SHE-10 ortalaması 10.5±8.639, maksimum
fonasyon süresi ortalaması 12.277±5.086 olarak hesaplanmıştır. Katılımcıların sesinin akustik analizi
incelendiğinde parametre ortalamaları F0 için 159.689±27.744, Jitter (local) için 0.419±0.382, Jitter
(rap) için 0.213± 0.222, Shimmer (local) için 3.207± 2.406, Shimmer (apq11) için 3.648 ±2.809, HNR
için 21.761 ± 4.658 olarak saptanmıştır.
150
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Sonuç
Bu çalışma sonucunda Parkinson hastalığı olan erkek bireylerin maksimum fonasyon süresinin
normal sınırların altında olduğu saptanmıştır. SHE-10 skorları incelendiğinde hastaların sübjektif ses
şikâyeti olduğu belirlenmiştir. Akustik analiz sonucunda ses parametreleri incelendiğinde Shimmer
değerinin normalin üstünde olduğu görülmüştür. Ses dalgasının tepe amplitüdleri arasındaki farkı
gösteren Shimmer değerinin yüksek olmasının Parkinson hastalığı olan erkek bireylerde amplitüd
düzensizliklerini yansıttığı görülmektedir. İleri çalışmalarda daha büyük örneklemde, hastalığın farklı
evrelerinde ve cinsiyetler arası ilişkinin değerlendirilmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Parkinson hastalığı, akustik analiz, ses, erkek
Voice Evaluation in Male Individuals with Parkinson’s Disease:
Preliminary Results
Objective
Parkinson’s disease is a slowly progressive neurodegenerative disorder caused by the involvement
of dopaminergic neurons. During the course of the disease, many systems such as motor, cognitive
and autonomic systems are impaired. In the early stages of Parkinson’s disease, it is observed that the
phonation system is affected and may cause deterioration in voice intensity and quality. These effects on
voice parameters are considered among the early symptoms of Parkinson’s disease. The literature states
that Parkinson’s disease has different effects on the phonation system in male and female. The aim of
this study was to perform acoustic evaluation of the voice in male individuals with Parkinson’s disease
who presented with swallowing disorders.
Method
The study was conducted with 12 male individuals with early stage Parkinson’s disease who presented
to the Speech and Language Therapy unit with swallowing complaints. Participants with a history of
alcohol consumption, smoking and comorbidities were excluded. Participants were asked to complete
the 10-question form of the Voice Handicap Index (VHI-10) and their maximum phonation time was
obtained. Acoustic analysis of the voice was performed with Praat program. Shure SV 200 microphone
and Shure MVI audio interface were used for the analysis. F0, Jitter (Jitt), Shimmer (Shim), HNR
(noise-harmonic ratio) parameters were used in the sound analysis.
Results
The mean age of the participants was 63.5±10.032, mean VHI-10 was 10.5±8.639, and mean maximum
phonation time was 12.277±5.086. When the acoustic analysis of the participants’ voice was analyzed, the
mean parameters were 159.689±27.744 for F0, 0.419±0.382 for Jitter (local), 0.213± 0.222 for Jitter (rap),
3.207± 2.406 for Shimmer (local), 3.648±2.809 for Shimmer (apq11), 21.761±4.658 for HNR.
Conclusion
As a result of this study, it was found that the maximum phonation duration of male individuals with
Parkinson’s disease was below normal limits. When VHI-10 scores were analyzed, it was determined that the
patients had subjective voice complaints. When the sound parameters were examined as a result of acoustic
analysis, it was observed that the Shimmer value was above normal. It is seen that the high Shimmer value,
which shows the difference between the peak amplitudes of the sound wave, reflects amplitude irregularities
in male individuals with Parkinson’s disease. It is recommended that further studies be conducted in larger
samples, at different stages of the disease and to evaluate the relationship between genders.
Keywords: Parkinson’s disease, acoustic analysis, voice, male
151
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
POLAND-IRAN RELATIONS AFTER IRANIAN ISLAMIC
REVOLUTION IN 1979 ON HEALTH SECTORS
Shahboz SHOEV
PhD., Vistula University, Poland.
ORCID Code: 0001-7654-6657-7719
ABSTRACT
The Islamic Revolution in Iran is part of a long process.Starting from the 1900s, oil becomes the
most demanded source in the world and during the 1950s, oil became a source which gives direction to
world. Iran had one of the biggest oil reserve in the world and especially, for this reason, Iran took the
attention of great powers. Musaddıq process, nationalization of the oil and the reforms that had been
made have begun the path to the revolutionary movement. Poland and Iranian relations has history
which both countries have developed their foreign policy against each other under the influence of
their political atmosphere. This studymainly focuses on the relations of Poland and Iran after 1979 Iran
Islamic Revolution to illustrate Poland-Iranian relations in the aspects of politics, culture and economy.
The essential question in here was how was the response of Poland and Eastern Europe countries against
the Islamic Revolution, and then what was the framework of relations. Therefore,this study examines,
the historical process until Iran Islamic Revolution, the general domestic policy of Poland between 1960
and 1980 under SSCB era, the dynamics of Iran Islamic Revolution and lastly, examines the political,
economic and cultural effects of the revolution.
Keywords: Health Sectors, Iran , Iran Islamic Revolution , Poland , politic relations , cultural
relations ,economic relations
152
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
DETECTION OF FOODBORNE PARASITES IN
LETTUCE (Lactuca sativa) VEGETABLES SOLD IN
SLECTED PUBLIC MARKETS IN DAVAO CITY
DENNISE KIRSTEN G. JAYMA, KEEN AUBRILL P. UTIDA, GENELYN T. ENOPIA,
ROEL NICKELSON MILLAN SOLANO
University of Mindanao
Davao City, Philippines
The main purpose of this study is to assess parasitic contamination in lettuce (Lactuca sativa) vegetables
obtained from selected public markets in Davao City. This study made use of a quantitative quasiexperimental cross-sectional research design to investigate parasitic contamination in Agdao,
Bankerohan, and Toril Public Markets. A total of sixty samples were purchased, placed in sterile plastic
bags, and transported to the University of Mindanao Medical Technology Laboratory. Each sample was
washed individually with saline, and a simple wet mount technique was used to detect parasites after
overnight sedimentation. Upon microscopic examination, findings of the study revealed that out of 60
lettuce samples examined, four were positive for parasites, corresponding to a total prevalence of 6.67
percent. The parasites identified were Strongyloides stercoralis, Balantidium spp., filariform larva, and
trematode egg. It was also found that there is no significant difference between parasitic contamination
among the three public markets. Based on the findings of this study, the researchers conclude that
the presence of parasites in lettuce vegetables poses a high risk to food safety. Hence, the researchers
recommend that health agencies in the community educate vendors, food handlers, consumers, and the
public about the proper washing of lettuce and other leafy vegetables before consumption to prevent
possible outbreaks of parasitic infections in the future.
Keywords: Food-borne parasites, food safety, contamination, lettuce, public market
153
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
WORLD HEALTH ORGANIZATION POLICY-MAKING
MECHANISM: THE CASE OF THE SYRIA
Shahboz SHOEV
Vistula University, Warsow, Poland.
ABSTRACT:
After the Second World War, the world did not have the strength to bear another great war. For this
reason, the winners of the war established the World Health Organization in 1945 to maintain peace and
security after the war. The organization, which consists of 6 main bodies, has become the focus of great
criticism over time and has occupied the international agenda for a while with its failure to prevent some
wars. The Syrian Civil War, which is a result of the rapid spread of the Arab Spring to the Middle East, is
a war that still continues today. The Security Council, the decision-making body of the United Nations,
has been highly criticized in this regard. The UN is known as an unjust structure due to the veto right of
the 5 permanent members of the Security Council. In addition, the disagreements within the 5 permanent
members dragged the Syrian Crisis into chaos even more than resolving it. For this reason, the UN
cannot show an effective presence in the Syria Crisis. All these developments have caused the existence
of the United Nations to be questioned and it has been understood that there is no alternative other than
the UN. In this study, the Establishment, Structure and Function of the United Nations, the Syrian Crisis
and the effects of the UN on the Syrian Crisis will be examined with the qualitative research method.
Keywords: World Health Organization, Syria, Civil War, Decision Making
ABSTRAKCYJNY:
Po II wojnie światowej świat nie miał siły znieść kolejnej wielkiej wojny. Z tego powodu zwycięzcy
wojny ustanowili ONZ w 1945 roku, aby utrzymać pokój i bezpieczeństwo po wojnie. Organizacja, która
składa się z 6 głównych organów, stała się z czasem obiektem wielkiej krytyki i od jakiegoś czasu zajmuje
agendę międzynarodową, nie mając możliwości zapobieżenia niektórym wojnom. Wojna domowa w Syrii,
która jest wynikiem szybkiego rozprzestrzenienia się arabskiej wiosny na Bliski Wschód, jest wojną, która
trwa do dziś. Rada Bezpieczeństwa, organ decyzyjny Organizacji Narodów Zjednoczonych, została pod tym
względem ostro skrytykowana. ONZ jest znana jako niesprawiedliwa struktura ze względu na prawo weta 5
stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Ponadto nieporozumienia w ramach 5 stałych członków pogrążyły
kryzys w Syrii w chaosie nawet bardziej niż jego rozwiązanie. Z tego powodu ONZ nie może pokazać
skutecznej obecności w kryzysie syryjskim. Wszystkie te wydarzenia spowodowały zakwestionowanie
istnienia Organizacji Narodów Zjednoczonych i zrozumiano, że nie ma innej alternatywy niż ONZ. W
niniejszym opracowaniu, za pomocą metody badań jakościowych, zbadane zostaną ustanowienie, struktura
i funkcja Organizacji Narodów Zjednoczonych, kryzys w Syrii oraz wpływ ONZ na kryzys w Syrii.
Słowa Kluczowe: Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Bezpieczeństwa, Syria, wojna
domowa, podejmowanie decyzji
154
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
RISK FACTORS OF SCHISTOSOMA JAPONICUM
TRANSMISSION AND OTHER PARASITIC ZOONOSES
FROM BUBALUS BUBALIS CARABANENSIS IN DAVAO
DEL NORTE
ROEL NICKELSON MILLAN SOLANO
University of Mindanao
Davao City, Philippines
Schistosoma japonicum is the causative agent of schistosomiasis, a snail and waterborne disease
that mostly affects tropical and subtropical areas such as the Philippines. Unsanitary hygiene practices
are the primary cause of infection. However, recent studies showed that bovines play an essential
role in transmitting the disease, increasing the difficulty of infection control. Formalin ethyl-acetate
sedimentation technique was utilized in this study to determine the incidence of schistosomiasis among
water buffaloes from four selected barangays in Braulio Dujali, Davao del Norte. Factor Analysis of
Mixed Data (FAMD), an exploratory method in research, was used to analyze the obtained quantitative
and qualitative variables, including the sanitary and agricultural practices of water buffalo owners.
Schistosoma japonicum infection was not detected in the study area, indicating the absence or low
prevalence of schistosomiasis in the sampling sites. Other parasites like Fasciola species (28%) and
Balantidium spp. (7%) were identified from the stool samples. The presence of Fasciola spp. among the
water buffaloes indicate that the parasites in the animals could be resistant to the anthelmintic treatment
given annually. By utilizing FAMD, the association and variability of both quantitative and qualitative
variables were illustrated and compared. Among the practices and behaviors considered as risk factors
in predisposing farmers to zoonotic schistosomiasis, bathing with water buffaloes, the farmer’s age,
wearing boots, and farming for more than 5 hours, were identified as closely related variables. Thus,
information dissemination with regards to the zoonotic transmission of schistosomiasis and other
parasites is warranted to avoid infection associated with these behavioral practices in a Schistosomaendemic municipality. This negative result is also an indication of the focal nature of S.japonicum,
where not all municipalities in an endemic province are expected to present an active schistosomiasis
case. Increasing the sample size and inclusion of other domestic animals for an epidemiological survey
is also recommended.
Keywords: zoonosis, neglected tropical disease, risk-factors, schistosomiasis
155
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE COMMON FOREIGN AND SECURITY POLICY OF
EUROPEAN UNION HEALTH POLICY: A HISTORICAL
APPROACH
Shahboz SHOEV
Vistula University, Warsow, Poland.
ABSTRACT:
The Maastricht Treaty established the Common Foreign and Security Policy, which places European
Union member states at the forefront of decision-making and is based on consensus. During the postCold War period of security instability, the European Union created a Common Security and Defense
Policy by politically completing its economic integration. The European Union’s key goals and programs
include being a strong and effective foreign policy actor. Within the framework of this basic objective,
the foreign and security policies implemented by the European Union will be discussed periodically in
three stages in the historical framework. Despite its economic, financial, and social triumphs, the EU has
severe difficulty forging uniform foreign and security policy. An answer will be sought to the question
of what are the factors that are effective in the formation of the Common Foreign and Security Policy
of the European Union? The historical evolution of the European Union’s foreign and security policies
will be examined in this article.
Keywords: European Union, Health Policy, Europe, Maastricht Treaty, Lisbon Treaty, Foreign and
Security Policy
ABSTRAKCYJNY:
Traktat z Maastricht ustanowił Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa, która stawia
państwa członkowskie Unii Europejskiej na czele procesu decyzyjnego i opiera się na konsensusie. W
okresie pozimnowojennej niestabilności bezpieczeństwa Unia Europejska stworzyła Wspólną Politykę
Bezpieczeństwa i Obrony poprzez polityczne zakończenie integracji gospodarczej. Kluczowe cele i
programy Unii Europejskiej obejmują bycie silnym i skutecznym aktorem polityki zagranicznej. W
ramach tego podstawowego celu polityka zagraniczna i bezpieczeństwa realizowana przez Unię
Europejską będzie cyklicznie omawiana w trzech etapach w ujęciu historycznym. Mimo triumfów
gospodarczych, finansowych i społecznych UE ma poważne trudności z wypracowaniem jednolitej
polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Poszukiwana będzie odpowiedź na pytanie, jakie są czynniki
skuteczne w kształtowaniu Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej? W
niniejszym artykule omówiona zostanie historyczna ewolucja polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
Unii Europejskiej.
Słowa kluczowe: Unia Europejska, Europa, Traktat z Maastricht, Traktat Lizboński, Polityka
Zagraniczna i Bezpieczeństwa
156
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
PREVALENCE OF PARASITIC INFECTION AMONG
FOOD VENDORS IN GRAVAHAN, MATINA, DAVAO
CITY
ROEL NICKELSON MILLAN SOLANO, SHERWIN P. SOLLANO
University of Mindanao
Davao City, Philippines
Food safety is a crucial area in public health that sometimes is taken for granted. This institutional
study illustrates the current state of food safety amongst the food establishments located near the
University of Mindanao. Thirty food vendors in Purok 1, Barangay Matina Gravahan, Davao City,
were examined for parasitic intestinal infections utilizing their stool samples. Among these participants,
only one participant aged younger than 20 years, while fifteen, six, five, and three are distributed in 2130, 31-40, 41-50, and >51 age ranges, respectively. There were fifteen males and fifteen females who
participated in the study. There were no parasitic eggs found in the samples of these participants, which
indicates zero prevalence. This finding suggests that these food vendors have good hygienic and sanitary
practices. Moreover, 75% of food stalls and establishments were sampled, indicating a lesser risk of
intestinal parasitic food-borne transmission.
Keywords: Food vendors, Food-borne, Parasitic infection, Sanitary practices
157
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
GENDER INEQUALITY IN HEALTH ISSUES: HPV
VIRUSES
Shahboz SHOEV
PhD., Visula University, Poland. ORCID: 0001-7654-6657-7719
ABSTRACT
In this article, gender inequality for women is evaluated from a political perspective. The fact that
women occupy secondary positions in almost all spheres of social and social life has also led to the fact
that they are underrepresented in the political arena.
The inability to implement equal representation and participation, which is one of the requirements
of democracy, is not only a problem of inequality of men and women, but also a problem of democracy.
The fact that half of the population is not represented in decision-making processes is an indication
that the decisions taken are not in a democratic and pluralistic understanding. In this regard, in order to
strengthen both democratic life and to be more effective in eliminating gender inequalities, women should
take part in politics equally or at rates that are considered a critical threshold. Although improvements
have been made in terms of working conditions in many areas today, the representation of women who
make up 50% of the population in politics is not enough for all kinds of reasons. Although there are
many reasons why female representations are not enough in various studies, the main reason is due to
the patriarchal structure of male-dominated societies.
The description of the Global Gender Inequality Report 2018, released annually by the World
Economic Forum (WEF), the table on the state of women’s rights in such areas as politics, economics
and education, clearly reveals inequality. According to the report, although it has been revealed that
progress has been made on issues such as eliminating inequality in salary and political representation
in 88 of the 149 countries where the study was conducted, the overall outlook for gender inequality
remains negative.
Keywords: Gender Health, HPV, Global Politics.
158
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
HPLC-PDA-MS TO CHARACTERIZE AND IDENTIFY
NATURAL MICROALGAL PIGMENTS
Hind ATTAOUI*, Rkia BOUHMADI, Khadija ELOUARDY, Mustapha MOUZAKI,
Hanane MOUINE AND Youssef MIR*
Medical-Surgical, Biomedicine and Infectiology Research Laboratory, Faculty of Medicine and Pharmacy, University of Ibn
Zohr, Agadir, Morocco.
ABSTRACT
As novel natural pigment sources are explored, researchers are becoming increasingly interested
in the pigment content of microalgae species. However, we are currently relying on a small number
of microalgae species to obtain these chemicals. Our approach is based on the study of microalgal
pigments from green microalgae Parachlorella kessleri (PK) and investigate their potential use as
natural photosensitizers in photodynamic therapy (PDT).
The process described in the present study consists of only few main steps: 1) microalgae culture;
2) extraction of the algal pigments; 3) Separation and identification of the extract; 4) Photophysical
and photochemical study of the extracted pigments. P. Kessleri strain was chosen as the cell model for
this study. We have optimized, improved then compared the outcomes of each procedure. Thin layer
chromatography and Column chromatography were used to pre-separate and assess both the culture
and extraction methods. Three growth culture factors have been tested: cultivation time, light intensity
and sodium bicarbonate (NaHCO3) concentration added to the culture medium. Pigments profiling
will be carried out using High Performance Liquid Chromatography coupled with Photodiode Array
Detector and Mass Spectrometry (HPLC-PDA-MS). The photophysical and photochemical studies of
the pigments were done by spectrophotometry and spectrofluorimetry.
Growth culture parameters, such as light intensity and NaHCO₃ concentration have been optimized
in order to have better cell growth and higher pigments content. Preliminary results show that this strain
produce pigments that include chlorophyll a and b, β-carotene, xanthophylls, and pheophytin; that might
have potential application as photosensitizers.
The extraction procedures used in this study are able to provide sufficient cell disruption and variety
of photosynthetic pigments from microalgae. The characterization of photophysicochemical properties
of the photosynthetic pigments is still in progress to identify the most appropriate pigments to examinate
the effect of PDT on several cellular models.
Keywords: microalgae; pigments; mass spectrometry; chromatography; photodynamic therapy;
physico-chemical characterization.
159
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
WOMEN HEALTH PARTICIPATION IN SOCIETY:
EXAMPLE OF RUSSIA
Shahboz SHOEV
PhD., Visula University, Poland. ORCID: 0001-7654-6657-7719
Health participation determines the status, attitudes of individuals of society towards the political
system and it is a concept that determines their behavior. It is incomplete to think that this is just voting
in elections, and it would be a misunderstanding. Participation is more than a simple curiosity; it is
an act of participation, a broad attitude and it covers the field of activity. The social environment in
which individuals and social clusters live He contributes to the management in such ways as taking
on duties, choosing, being elected, organizing, explaining his opinion İt can be characterized as being
found. Political participation is a democratic part of the structure of a modern industrialized society it is
an indicator. Political participation The status of individuals who are members of society in the face of
the political system, it is a concept that determines their attitudes and behaviors
Keywords: Women Health Participation, Russia.
160
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
GLIOBLASTOMA MULTIFORME
Aliyeva TELLİ
Warsaw Medical Universty 6th year (Neurology specialty)
ORCID COD -0000-0003-0883-3552
ÖZET
Glioblastoma multiforme, beyin tümörlerinin içinde en sık rastlanan ve tedavisi en zor olan beyin
tümörüdür. Genellikle 40-60 yaş arasında ve erkeklerde daha fazla görülmektedir. Glioblastoma en sık
görülen belirtiler baş ağrısı,hafıza kaybı,havale ve davranış değişiklikleridir. Glioblastoma beyin veya
omurilikte oluşabilen primer kötü huylu beyin tümörüdür. Sinir hücrelerine destek sağlayan astrosit
isimli hücrelerden meydana gelir. Glioblastoma tanısında kullanılan test ve yöntemler şunları içerir.
• Nörolojik muayene
• Görüntüleme yöntemleri
• Test amaçlı doku örneği çıkarılması (Biyopsi)
• Glioblastomanın çıkarılması için cerrahi
• Elektrik alan tedavisi(Tumor Treating Fields TTF)
• Hedeflenmiş ilaç tedavisi
• Klinik denemeler
• Destekleyici(palyatif) bakım
Beyin tümörlerinde ameliyatın yapılmasını etkileyen faktörler vardır.
-Yaş ve hastanın performans durumu
-Tümörün beynin hassas bölgelerine olan yakınlığı
-İyi ve saldırgan bir cerrahinin yapılabilirliği
-Böyüklüğü,dağılımı ve sayısı nedeniyle tümörün çıkarılabilir olup olmadığı
-Tekrar eden tümör varlığında önceki ameliyattan sonra ne kadar süre geçtiği önemlidir.
Yapılacak olan ameliyat yukarıda belirtilen şartlar göz önüne alınarak farklı doktorlar tarafından
farklı şekillerde planlanabilir.
ANAHTAR KELİMELER: Nörolojik muayene, Görüntüleme yöntemleri, Hedeflenmiş ilaç tedavisi,
Destekleyici bakım, Tekrar eden tümör.
161
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
GLIOBLASTOMA MULTIFORME
ABSTRACT
Glioblastoma multiforme is the most common of all brain tumors and the most difficult to treat. It is
usually seen between the ages of 40-60 and is more common in men. The most common symptoms of
glioblastoma are headache, memory loss, seizures, and behavioral changes. Glioblastoma is a primary
malignant brain tumor that can occur in the brain or spinal cord. It consists of cells called astrocytes that
provide support to nerve cells. Tests and methods used to diagnose glioblastoma include:
• Neurological examination
• Imaging methods
• Removal of tissue sample for testing (Biopsy)
• Surgery to remove the glioblastoma
• Electric field therapy (Tumor Treating Fields TTF)
• Targeted drug therapy
• Clinical trials
• Supportive (palliative) care
There are factors that affect the operation of brain tumors.
-Age and performance status of the patient
-The proximity of the tumor to sensitive areas of the brain
-The feasibility of a good and aggressive surgery
-Whether the tumor is removable due to its size, distribution, and number
- In the presence of recurrent tumor, it is important how long it takes after the previous surgery.
The surgery to be performed can be planned in different ways by different doctors, taking into account
the above-mentioned conditions.
KEYWORDS: Neurological examination, Imaging methods, Targeted drug therapy, Supportive
care, Recurrent tumor.
162
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE EFFECTS OF COVID-19 PANDEMIC IN HEALTH
INDUSTRY IN SPAIN
Vuqar QAHRAMANOV
Rovira i Virgili University, Spain
ABSTRACT
The Coronavirus (Covid-19), which emerged in Wuhan, China’s Hubei province at the end of 2019,
turned into a worldwide pandemic in a very short time and spread to 215 countries. As of October 28,
2021, the number of people infected with the virus worldwide exceeded 245 million, while the number
of people who lost their lives approached 4,99 million.
According to the data announced by the IMF, there was a 3.1 percent decline in the world economy at
the end of 2020, while the contraction in advanced economies reached 4.5 percent. The IMF’s 2020 yearend data for emerging economies were announced as a 2.1 percent decline. These figures are expected to
increase and reaching at 5,9, 5,2, and 6,4 in 2021 and 4,9, 4,5 and 5,1 in 2022 accordingly.
While the coronavirus pandemic caused the biggest economic crisis of the century on a global scale,
tourism was one of the sectors most adversely affected by this process. All the data disclosed regarding
the tourism sector clearly reveal the magnitude of the loss.
According to UNWTO data, while world tourism grew by 3.8 percent in 2019, the number of
international travels increased to 1 billion 461 million and the revenues from international tourism to
1.5 trillion dollars.
International arrivals fell by 72% over the first ten months of 2020, with restrictions on travel, low
consumer confidence and a global struggle to contain the COVID-19 virus, all contributing to the worst
year on record in the history of tourism.
According to the 2020 data from the World Tourism Organization (UNWTO), destinations welcomed
900 million fewer international tourists between January and October when compared with the same
period of 2019.
163
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
MEDICATION MANAGEMENT DURING PREGNANCY:
ROLE OF THE HEALTH CARE PROFESSIONALS
Afaf BOUQOUFI1*,Laila LAHLOU1, Fatima AIT EL HADJ 1,2, Youssef KHABBAL1,2
1
Laboratory of innovation research in health sciences, therapeutic innovation, Translational research and epidemiology.
Faculty of Medicine and Pharmacy Ibn Zohr University, Morocco
2
Medical Pharmacology department, University Hospital Center, Morocco
ABSTRACT
Introduction
Prescribing drugs to pregnant women has always been a challenge for health care practitioners. One
of the main reasons is the paucity of studies establishing the safety profile of these drugs. The objective
of our study was to assess the knowledge and attitudes of health care professionals (HCPs) towards drug
prescription in pregnant women in Morocco.
Methods
This was a descriptive cross-sectional survey conducted in January 2022. The target population
was health professionals in Morocco. The questionnaire was developed on Google forms and shared
in professional groups on WhatsApp. The sampling was snowballing, based on the pre-calculation of
the sample size on Gpower software. Statistical analysis was carried out using Jamovi1 software. The
quantitative variables were described in terms of mean ± standard deviation and then compared by
Student’s t-test, and the qualitative variables were described in terms of numbers and percentages and
then compared by Chi-square or Fisher’s exact test, depending on the conditions of application of each
test.
Results
A total of 101 health professionals responded to the survey. Of the participants, 79.2% were
women. Furthermore, 50.5% of the practitioners were general practitioners, 12.9% were pharmacists,
8.95% were midwives and 4% were gynaecologists. Only 10.9% of the participants stated that they
do not see pregnant women in consultation. The majority of practitioners (94%) ask the parturient
if she is pregnant before prescribing/dispensing the drugs. Most of the participants (37.1%) reported
prescribing/dispensing medication to pregnant women while 70.3% of the participants sometimes
encounter difficulties with prescribing medication to pregnant women. Of the participants (41%)
always check for updates on drug safety information when prescribing to a pregnant woman. The
sources of information included the Internet 73%, Vidal 54%, the package insert 43.6% and CRAT
20.8%. Most of the participants (83.1%) confirmed some therapeutic families to be a source of
164
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
concern for the prescription of drugs to pregnant women among which 30.95% are antibiotics, 25%
are NSAIDs/AIS, 9.52% are psychotropic drugs.
Conclusion
Overall, health professionals have a good knowledge and a positive attitude towards the safe use of
medicines in pregnant women.
165
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
OTTOMAN / TURKISH HEALTH IMAGE IN KOSOVO:
THE EXAMPLE OF HEALTH TEXTBOOKS
Ebru JILTA
Independent Researcher, Kosovo
ABSTRACT
In this research the image of Turks in Albanian history school books has been analyzed. Even
though the exact date is still not known, Turks have been living in Kosovo approximately since the 6th
century. Turks arrival has started with the Ottoman’s and ever since that time they have been a part of
different events. Ottoman’s have witnessed many wars in Balkan and they have had a big impact in the
developments that have left traces in the history.
Right after Kosovo announced it’s independence, Turkey has been one of the first countries
that recognized Kosovo as a new country and this early recognition has opened the doors for the
establishment of positive relations between these two countries. However, the up mentioned events
that have left “traces” in the history have been interpreted in different ways by Albanian historians,
therefore, the criticism towards Turkey and Turks has created a false perception on generations and
pushed the relationship between these two countries to a sensitive point. In the beginning of this study
the historical backround has been analyzed, the reasons of different interpretations of the Turkish image
have been touched up on and later on, the sources of existing problems in Kosovo’s education system
have been mentioned. Also, one of the main discussions in this study is whether the criticisms towards
the Ottoman’s have been objective or not.
Keywords: Ottoman, Image, Kosovo, Textbooks History
166
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
TOXIC ERYTHEMA OF CHEMOTHERAPY: A CASE
REPORT
Ait El Hadj Fatima*1, 2, Bouqoufi afaf1, El Alaoui Fatima Zahra3, Chakiri Radia3,
Khabbal Youssef1,2
*1
Laboratory of Research Innovation in Medical Scienses, Faculty of medicine and pharmacy, Agadir, Morocco.
Pharmcology Department, University Hospital of Souss Massa, Agadir, Morocco
2
Dermatology Department, University Hospital of Souss Massa, Agadir, Morocco.
ABSTRACT
Chemotherapy is the most toxic treatment known to mankind, although it is effective, it is also a
source of many adverse effects. We report in this presentation the case of a 60 years old patient, treated
at the Regional
Center of Oncology Agadir-MOROCCO for a breast cancer since 2019 with bone metastasis under
chemotherapy based on Taxanes, presents for an erythema surmounted by pustules at the level of the left
axillary fold, The treatment was interrupted for two months, then on reintroduction the patient had the
same reaction, the skin biopsy was in favour of a toxic erythema of chemotherapy.
Toxic erythema of chemotherapy (TEC), also called malignant intertrigo (when it occurs on
intertriginous skin), usually develops two days to three weeks after the start of chemotherapy. It often
presents as an acute rash of scales, crusts and erosions with varying degrees of erythema in the acral and
intertriginous areas
The pathophysiology of the disease is thought to be an accumulation of chemotherapy products
in the eccrine sweat glands, causing a local toxic effect in the intertriginous areas where the eccrine
ducts are in greater concentration. Although rarely reported, the majority of cases have been associated
with the use of anthracyclines (most notably doxorubicin), 5-fluorouracil, capecitabine, taxanes, and
methotrexate.
In addition, recognizing this reaction prevents inappropriate interventions, such as discontinuation of
prophylactic antibiotics and erroneous of drug allergies, which can restrict future treatment. As the name
implies, TEC is not a hypersensitivity reaction but a self-limiting toxic reaction, chemotherapy should
be allowed to continue, provided there is no worsening of the rash
In total, considering the data available to us, the chronological and bibliographical data are compatible
with a TEC secondary to Docetaxel, a reduction of the doses as well as prolongation of the interval
between the courses are recommended.
Keywords: Toxic erythema, chemotherapy, sides effects.
167
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
FAKE FUTURE: INTERNATIONAL EXPERIENCE OF
(NON) REGULATION OF DEEPFAKES ON DR. WHO
Taleh ABBASLI
Vilnius University Faculty of Law, Lithuania
ABSTRACT
Technological advances in the last two decades have brought new questions and ethical issues
that need to be regulated. Rapid advances in technology and lagging legal mechanisms are creating
cyberspace in which the legal environment can not respond appropriately. In the era of global networks
with the development of emerge technologies, more and more cases of violation of human rights arise.
Unfortunately, most ordinary people in our society are far from aware of the impact of new technologies
on human rights and their consequences. One of these is deepfakes. This research paper will explore a
new era in emerge technologies – deepfake. The work is divided into two parts: technical aspects and
legal issues.
The tasks and objectives. In order to reach the coherent results of the research paper the main
objectives are indicated: 1) determine the definition of deepfake and identify how does it work; 2)
providing concrete examples and examine what are the potential areas of harm of deepfakes; 3) revision
international legal approach in dealing with deepfake, where it is necessary to take into account the
approaches of the great powers and the use of personal data in the content of deepfakes, which are
indivisible human rights.
In the final part of the research paper - conclusion- will be given a brief overview of the discussed
topic.
1. Definition of deepfake
1.1 What are deepfakes?
The year 2017 marked the arrival of the “deepfake”. It combines two concepts: deep learning, that
is, training neural networks, and fake. Deep fake technology consists in the synthesis of AI of human
images: the algorithm combines several photos in which a person is depicted with different facial
expressions and makes a video out of them.1
The idea behind deepfake is that create images that strongly resemble a certain subject usually a
person that is not actually them. But it is not about some kind of cheap obvious photoshop that can be
easily distinguishable. Instead, deep fakes can be nearly distinguishable from real things to the average
human eye. Owing to use the AI and Machine learning we can create deep fake.
1
Artificial Intelligence Basics: A Non-Technical Introduction : Tom Taulli. Available at https://b-ok.asia/book/5224431/6c983f
168
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
1.2 How does it work?
Programs that generate deepfakes use not one but two different Ais working together. First AI will
scan many images of the subject to be faked and then create new faked images. The second AI will
then examines fakes and compare them to real images and if the differences are to start the second AI
will mark the image as the obvious fake and tells the first AI. So, the First AI takes this information and
continually adjust the fake images until the second AI can tell a fake from the real thing anymore. This
system is called Generative Adversarial Network (GAN). GAN does better when the data set it can work
with is large. That’s why much of the early deepfake footages tend to feature politicians and celebrities.
They have many videos that GAN can use to create very realistic deepfakes2.
3
Diagram shows how the Generative Adversarial Network system works.
2. Potential areas of harm of deepfakes.
There are 3 groups of potential areas of harm of deepfake and two non-harmful.
Harmful areas are divided into 3 groups: 1) Democratic Discourse, 2) Individuals, 3) Security. These
groups are also divided into subgroups. Democratic discourse includes: a) citizens unable to decipher
between fact and fiction, b) politician’s culpable deniability, c) loss of citizen trust. Group of individuals
include the following subgroups: a) defamation and libel, b) fake pornography, c) blackmail and revenge
porn, d) harm to both public and private individuals. The last group of harmful areas includes: a) national
security, b) cybercrime (targeting governments and private companies), c) civil conflict.
Non-harmful area includes two groups: 1) Political satire (for example, citizen’s right to speak freely
and criticize government), 2) Film production (use by the entertainment industry for TV/film).
Two potential harmful areas in deep fake will be considered: 1) Deepfake pornography and 2)
Deepfake in political campaigns.
2.1 Deepfake pornography.
The very first use case of Generative Adversarial Networks was to create deep-fake sex videos; in
particular, revenge porn and celebrity deep fakes.4 Revenge porn refers to sexually explicit material
which is created and widely disseminated to humiliate, threaten or make other harm to a person, who
has broken off the relationship.5
2
https://www.youtube.com/watch?v=4JNBDwd40is&t=19s
3
https://thenewstack.io/deep-learning-ai-generates-convincing-deepfake-videos-of-mona-lisa/
4
Meskys, Edvinas and Kalpokiene, Julija and Jurcys, Paulius and Liaudanskas, Aidas, Regulating Deep Fakes: Legal and
Ethical Considerations (December 2, 2019). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3497144
5
DK Citron, MA Franks, ‘Criminalizing Revenge Porn’ (2014) 49(2) Wake Forest Law Review 345
169
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
From the ethical and normative perspective, deep fake sex videos first and foremost are seen as a new
form of sexual privacy invasion.6 Sexual privacy forms one of the cornerstone pillars of human agency
and autonomy. Violation of ethical and legal values is a strong case to address deep fake pornography
by public law instruments, mainly, criminal and administrative laws. Given the technological nature of
deep fake pornography, three major issues could arise in legal practice.
First, it may be difficult to identify the victim. Differently from porn videos, deep fake pornography
involves three (not two) individuals: the person(s) whose body is truthfully being represented and the
person whose face has been added by AI.
Second challenge relates to the identification of the wrongdoer: is it the person who created the
original video, created deep fake, or uploaded it to the site and distributed online? The situations may
vary depending on whether the person creating the original and the deep fake video and the person
uploading and distributing the deep fake is not the same.
Third, it may be challenging to impose the liability creating, distributing and storing deep fake
sex content. Online platforms hosting such content may be not able or willing to react to the requests to
remove the content. Should the court order be necessary? The plaintiff may also face jurisdictional and
choice of law hurdles.
2.2 Deepfake in political campaigns.
In 2018 BuzzFeed Company published deep-faked video of President Obama7 to demonstrate how
easy it is to put words in someone else’s mouths. In that video, President Obama was speaking his own
voice and “mimicking” the video creator’s words, some of which were unlikely to be said by the real
Obama.
Deep fakes can have profound negative consequences to democracies: deep-faked news reports
could be aimed at targeting the reputation of certain individuals, portray fake events (e.g., faked terrorist
attack) or impact such democratic processes as electoral campaigns8 or other socially significant events.9
Deep fakes may be used as catalyst to erode trust in political institutions, deepen division among social
groups10. If used by hostile governments, deep-fakes could even pose threats to national security or
impair international relations.
3. International legal approach in dealing with deepfake
3.1 What does the law say?
Deepfakes are not illegal in fact, but producers and distributers can easily fall foul of the law.
Depending on the content, a deepfake may infringe copyright, breach data protection law, and be
defamatory if it exposes the victim to ridicule.11 While there is nothing inherently illegal about deepfake
6
K Melville, ‘The insidious rise of deepfake porn videos — and one woman who won’t be silenced’ (ABC News, 30
August 2019) https://www.abc.net.au/news/2019-08-30/deepfake-revenge-porn-noelle-martin-story-of-image-basedabuse/11437774 accessed 1 September 2019
7
BuzzFeedVideo, ‘You Won’t Believe What Obama Says In This Video!’ (17 April 2018) accessed on 31 August 2019; C
Silverman, ‘Barack Obama-Jordan Peele Video’ BuzzFeed (17 April 2018) https://www.youtube.com/watch?v=cQ54GDm1eL0 accessed 7 September 2019.
8
R. Green, ‘Counterfeit Campaign Speech` (2019) 70 Hastings Law Journal 1445, 1457.
9
B J Siekierski, ‘Deep Fakes: What Can Be Done About Synthetic Audio and Video?’ (Publication No. 2019-11-E, 8 April
2019) Economics, Resources and International Affairs Division Parliamentary Information and Research Service Library
of Parliament, Ottawa, Canada, 2019).
10 R Chesney, DK Citron, ‘Deep Fakes: A Looming Challenge for Privacy, Democracy, and National Security’ (2019) 107
California Law Review 1, 34-35.
11 https://www.theguardian.com/technology/2020/jan/13/what-are-deepfakes-and-how-can-you-spot-them
170
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
technology itself, there are legal restrictions already in place that potentially address injuries caused by
the malicious use of deepfakes. Depending on the jurisdiction, such claims may include:12
1. False Light/Invasion of Privacy: Covers photo manipulation, embellishment and distortion, as
well as deceptive uses of non-manipulated photos for illustrative purposes.
2. Right of Publicity.
3. Defamation: If a deepfake makes factually untrue assertions about a person and those statements
demonstrably harm the person’s reputation, a traditional defamation or libel suit may be successful.
4. Intentional Infliction of Emotional Distress: May be tenable if a plaintiff can show that a
defendant’s deepfake traumatized them in a way that exceeds all reasonable bounds of decency,
which is a difficult standard to meet.
To regulate a certain area, states need a legal mechanism. This legal mechanism is in most cases
reflected in regulations at the national or international level. To prevent violations of human rights in
the field of deepfake, the states have chosen the path of adopting the relevant acts at the national level.
Some international states have begun to fight deepfakes, in particular, the United States at the local level
has adopted a number of laws that could regulate legal problems associated with deepfakes, and at the
federal level, it is planned to adopt the corresponding legislation. As for the European Union, so far only
3 countries (France, Germany and Spain) have adopted national acts that would directly or indirectly
regulate the above-mentioned sphere.
3.2 The United States approach
Virginia became the first state in the nation which imposes criminal penalties on the distribution of
nonconsensual deepfake pornography. The law, which went into effect in 2019, made the distribution
of nonconsensual “falsely created” explicit images and videos, punishable by up to a year in jail and a
fine of $2,500.13
In September 2019, Texas became the first state in the nation to which prohibits the creation and
distribution of deepfake videos intended to harm candidates for public office or influence elections. The
Texas law defines a “deep fake video” as a video “created with the intent to deceive, that appears to
depict a real person performing an action that did not occur in reality.”14
California enacted two laws15 in October 2019 that, collectively, allow victims of nonconsensual
deepfake pornography to sue for damages and give candidates for public office the ability to sue
individuals or organizations that distribute “with actual malice” election-related deepfakes without
warning labels near Election Day.
At the federal level, a bill known as the Deep fakes Accountability Act is under consideration.
If passed, this law would make it a crime to create a deep fake without including a digital watermark or
text description indicating that it has been modified. A civil penalty of up to $150,00016 would also be
imposed for each purposeful failure to provide such watermark or description.
3.3 European Approach
At the European level, countries have begun to build a legal framework to eradicate deepfakes.
12 https://www.law.com/therecorder/2020/09/03/deepfakes-2020-and-beyond/
13 Virginia’s Legislative Information System. 2019 Session, HB 2678. https://lis.virginia.gov/cgi-bin/legp604.exe?191+sum+HB2678&191+sum+HB2678
14 Matthew Ferraro, Texas Law Could Signal More State, Federal Deepfake Bans. https://www.law360.com/articles/1195514
15 https://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billTextClient.xhtml?bill_id=201920200AB602
16 https://www.congress.gov/bill/116th-congress/house-bill/3230/text
171
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Germany: the German Bundestag adopted Network Enforcement Act, which aims to combat hate
speech and fake news in social networks. The Network Enforcement Act is only applicable to social
media networks that have two or more million registered users, for example, Facebook, Twitter, and
Youtube.17
France: On May 13, French parliament passed into law the “Avia Law”. The bill aimed to combat
various forms of online hate speech, terrorist speech and child pornography.18 There were a lot of
concerns about the Law from its inception for the failure to meet international freedom of expression
standards.
French Constitutional Court found the key requirement to remove “manifestly illegal hate speech”
and other types of content within 24 hours to be unconstitutional. The requirement to remove content
terrorist and ‘child pornography’ within one hour following an administrative order from police, was
also declared unconstitutional.19
The EU highlights deepfakes as a disinformation threat in its 2018 disinformation action plan.20 To
tackle online disinformation, including deepfakes, the European Commission commited to several steps
including: digital literacy education, investment in fact checking and monitoring capacity, harnessing
new technologies, increased election security and media literacy.
3.4 Data Protection in the era of deepfakes.
As a result of the creation of deepfakes, personal data of persons is also important. So, now the
questions is: Does General Data Protection Regulation apply to deep fakes?
Article 4(1) of the GDPR defines personal data as “any information relating to an identified or
identifiable natural person.”21 Accordingly, any photograph or video in which an individual may be
directly or indirectly identified would qualify as personal data. In a video, the identification could result
from the direct showing of the person’s face, but it could also result from other identification elements,
such as a person’s physical characteristics (for example, a scar, a voice), qualify as personal data if they
can enable one to identify a data subject.
All actions related to personal data set out in the Article 4(2), including collecting and altering, may
be considered processing of personal data. The fake content is created by, combining through software
a lot of the victim’s (data subject’s) actual pictures, voices, videos, all of which are regarded as personal
data.22 The personal data of the victim is processed at least while the fake content is being created. Then
the question of whether such processing is lawful or not.
Processing of personal data is lawful so long as it is based on at least one of the conditions stated in
the article 6 GDPR. The most common grounds for processing the personal data are (i) consent, which
requires the explicit consent of the data subject in which they allow processing of their personal data for
specific purpose(s).23
There is no doubt any of conditions in article 6 is likely to be met in creating the fake content,
because the fake content is generally created to harm the victim. So, we can apply GDPR in this context
17 https://germanlawarchive.iuscomp.org/?p=1245
18 https://www.lawfareblog.com/whats-going-frances-online-hate-speech-law
19 https://edri.org/our-work/french-avia-law-declared-unconstitutional-what-does-this-teach-us-at-eu-level/
20 https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/tackling-online-disinformation
21 https://gdpr-info.eu/art-4-gdpr/
22 https://iapp.org/news/a/privacy-law-and-resolving-deepfakes-online/
23 https://www.mondaq.com/turkey/privacy-protection/863064/deepfake-an-assessment-from-the-perspective-of-data-protection-rules
172
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
to deep fake videos. But it would be better to include deep fake explanation into GDPR. Or to adopt new
legislation which would be explicitly governed deep fake videos.
Conclusion
Rapid developments in the areas of machine learning, data science, and generative adversarial
networks prompted the emergence of a new subset of content creation known as deep fakes. The
technology for creating deepfakes was previously owned only by experts in artificial intelligence and
special effects. The latest software and the proliferation of machine learning have made it easier to create
fake, therefore dangerous videos.
If at the initial stage of these technologies the goal is political leaders and celebrities, then at
subsequent stages these videos will also be targeted at ordinary people, as a result of their accessibility
not only to specialists in this field, but also to ordinary citizens who can cause moral damage by creating
them. Seeing the danger of deepfakes, it would be wise for states to respond to the dissemination of
these videos. As noted, some countries have already started a path that would regulate this area. It
would be advisable to adopt the relevant national legal acts as soon as possible. Otherwise, the danger
of deepfakes grows step by step.
References
1. Artificial Intelligence Basics: A Non-Technical Introduction : Tom Taulli. Available at https://b-ok.asia/
book/5224431/6c983f
2. https://www.youtube.com/watch?v=4JNBDwd40is&t=19s
3. https://thenewstack.io/deep-learning-ai-generates-convincing-deepfake-videos-of-mona-lisa/
4. Meskys, Edvinas and Kalpokiene, Julija and Jurcys, Paulius and Liaudanskas, Aidas, Regulating Deep Fakes: Legal and Ethical Considerations (December 2, 2019). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3497144
5. DK Citron, MA Franks, ‘Criminalizing Revenge Porn’ (2014) 49(2) Wake Forest Law Review 345
6. K Melville, ‘The insidious rise of deepfake porn videos — and one woman who won’t be silenced’ (ABC News,
30 August 2019) https://www.abc.net.au/news/2019-08-30/deepfake-revenge-porn-noelle-martin-story-ofimage-based-abuse/11437774 accessed 1 September 2019
7. BuzzFeedVideo, ‘You Won’t Believe What Obama Says In This Video!’ (17 April 2018) accessed on 31 August
2019; C Silverman, ‘Barack Obama-Jordan Peele Video’ BuzzFeed (17 April 2018) https://www.youtube.
com/watch?v=cQ54GDm1eL0 accessed 7 September 2019.
8. R. Green, ‘Counterfeit Campaign Speech` (2019) 70 Hastings Law Journal 1445, 1457.
9. B J Siekierski, ‘Deep Fakes: What Can Be Done About Synthetic Audio and Video?’ (Publication No. 2019-11E, 8 April 2019) Economics, Resources and International Affairs Division Parliamentary Information and
Research Service Library of Parliament, Ottawa, Canada, 2019).
10. R Chesney, DK Citron, ‘Deep Fakes: A Looming Challenge for Privacy, Democracy, and National Security’
(2019) 107 California Law Review 1, 34-35.
11. https://www.theguardian.com/technology/2020/jan/13/what-are-deepfakes-and-how-can-you-spot-them
12. https://www.law.com/therecorder/2020/09/03/deepfakes-2020-and-beyond/
13. Virginia’s Legislative Information System. 2019 Session, HB 2678. https://lis.virginia.gov/cgi-bin/legp604.
exe?191+sum+HB2678&191+sum+HB2678
14. Matthew Ferraro, Texas Law Could Signal More State, Federal Deepfake Bans. https://www.law360.com/
articles/1195514
15. https://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billTextClient.xhtml?bill_id=201920200AB602
173
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
16. https://www.congress.gov/bill/116th-congress/house-bill/3230/text
17. https://germanlawarchive.iuscomp.org/?p=1245
18. https://www.lawfareblog.com/whats-going-frances-online-hate-speech-law
19. https://edri.org/our-work/french-avia-law-declared-unconstitutional-what-does-this-teach-us-at-eu-level/
20. https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/tackling-online-disinformation
21. https://gdpr-info.eu/art-4-gdpr/
22. https://iapp.org/news/a/privacy-law-and-resolving-deepfakes-online/
23.
https://www.mondaq.com/turkey/privacy-protection/863064/deepfake-an-assessment-from-the-perspectiveof-data-protection-rules
174
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
ISOLATION OF ESCHERICHIA COLI FROM STREET
FOOD (FRIED CHICKEN INTESTINE) AT RASAY
STREET, TORIL DAVAO CITY
Maria Kristina NAVARRO1, Celeste MAPA2, Psyne Techie LAGOS3, Arjane USMAN4
University of Mindanao, College of Health Sciences Education, Davao City Philippines
ABSTRACT
This study aimed to determine the presence of Escherichia coli from the street food, fried chicken
intestine, sold on Rasay Street, Toril, Davao City. The study utilized a quantitative descriptive research
design to describe the data gathered and interpret them. 15 samples of fried chicken intestine were
randomly collected using a sterile food zip lock. Samples were transported in an icebox and delivered
to the Region XI microbiology laboratory to determine the presence of E. coli. A conventional method
for determining coliforms and E. coli on Most Probable Number (MPN) was applied to identify E.
coli contaminated samples. The results showed that 4 samples obtained positive contamination with
E. coli levels of >3.0 MPN/g, and 11 samples had negative results with E. coli levels of <3.0 MPN/g.
These results can indicate post-contamination, including poor sanitation and food handling. Therefore,
provisions of education to street food vendors regarding safe food handling, personal and food hygiene,
and proper disposal are still needed. The researchers also recommend that local government and related
authorities implement regulations and a code of sanitation to improve street food quality.
Keywords: Bacteria, street food, fried chicken intestine, escherichia coli, rasay street, davao city,
isolation
Bibliography
Akabanda, F., Hlortsi, E.H. and Owusu-Kwarteng, J. (2017) “Food Safety Knowledge, attitudes and practices of
institutional food-handlers in Ghana,” BMC Public Health, 17(1). Available at: https://doi.org/10.1186/
s12889-016-3986-9
Akuu, J.A., Danyi, D. and Dapaah, C. (2017) “Factors associated with poor food safety compliance among street
food vendors in the Techiman Municipality of Ghana,” African Journal of Food Science, 11(3), pp. 50–57.
Available at: https://doi.org/10.5897/ajfs2016.1510.
Alimi, B.A. (2016) “Risk factors in street food practices in developing countries: A Review,” Food Science and
Human Wellness, 5(3), pp. 141–148. Available at: https://doi.org/10.1016/j.fshw.2016.05.001.
Alamo-Tonelada, C., Silaran, F.Y., Bildan, C.A. (2018). Sanitary conditions of food vending sites and food handling practices of street food vendors: implications for food hygiene and safety, International Journal of
Education and Research. 6(3): 31 – 34. Available at: https://ijern.com/journal/2018/March-2018/04.pdf
175
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Amare, A. et al. (2019) “Bacteriological Profile, antimicrobial susceptibility patterns of the isolates among street
vended foods and hygienic practice of vendors in Gondar town, Northwest Ethiopia: A Cross Sectional
Study,” BMC Microbiology, 19(1). Available at: https://doi.org/10.1186/s12866-019-1509-4.
Anihouvi, D.G. et al. (2019) “Microbial contamination associated with the processing of grilled pork, a ready‐
to‐eat street food in Benin,” Journal of Food Safety, 40(1). Available at: https://doi.org/10.1111/jfs.12731.
Argente, MA., Gordoncillo, NP., Africa, LS., Barba, C VC., Dizon, JT. (2020). Assessment of knowledge, attitude, and practices on food safety and compliance to microbiological safety guidelines among vendors of
commonly patronized street food in poblacion, Batangas City, Philippines. Journal of Human Ecology.
9(1):5670.https://ovcre.uplb.edu.ph/journals-uplb/index.php/JHE/article/view/526
Balbin, J.R. et al. (2017) “Detection and classification of bacteria in common street foods using electronic nose
and support vector machine,” 2017 7th IEEE International Conference on Control System, Computing and
Engineering (ICCSCE) [Preprint]. Available at: https://doi.org/10.1109/iccsce.2017.8284413.
Bereda, T.W. et al. (2016) “Microbiological safety of street vended foods in Jigjiga City, eastern Ethiopia,” Ethiopian Journal of Health Sciences, 26(2), p. 161. Available at: https://doi.org/10.4314/ejhs.v26i2.10.
Cagabhion, A. and Emnace, I. (2020) “Moisture sorption characteristics and isosteric heat of sorption of vacuum
fried chicken (Gallus gallus domesticus L.) ‘Isaw,’” Philippine Journal of Science, 150(1). Available at:
https://doi.org/10.56899/150.01.04.
Cavaillon, J.-M. and Legout, S. (2022) “Louis Pasteur: Between myth and reality,” Biomolecules, 12(4), p. 596.
Available at: https://doi.org/10.3390/biom12040596.
Drummond, K.E. and Murphy-Reyes, A. (2018) Nutrition research: Concepts and applications. Burlington, MA:
Jones & Bartlett Learning.
Feng P, Weagant SD, Grant MA and Burkhardt W (2017). Bacteriological Analytical Manual (BAM), Chapter 4:
Enumeration of Escherichia coli and the coliform bacteria. Available at: https://www.fda.gov/food/laboratory-methods- food/bam-4-enumeration-escherichia-coli-and-coliform-bacteria.
Ghatak, I. Chatterjee, S. (2018). Urban Street vending practices: an investigation of ethnic food safety knowledge,
attitudes, and risks among untrained Chinese vendors in chinatown, Kolkata J. Ethnic Food.5(4) pp. 272285. https://doi.org/10.1016/j.jef.2018.11.003
Ghosh, S. et al. (2020) “Identification of coliform in common street food and associated factors of contamination
in Noakhali, Bangladesh: A cross-sectional study,” Asian Food Science Journal, pp. 12–22. Available at:
https://doi.org/10.9734/afsj/2020/v18i130206.
Hiamey, S.E. and Hiamey, G.A. (2018) “Street food consumption in a Ghanaian metropolis: The concerns determining consumption and non-consumption,” Food Control, 92, pp. 121–127. Available at: https://doi.
org/10.1016/j.foodcont.2018.04.034.
Imathiu, S. (2017) “Street vended foods: Potential for improving food and nutrition security or a risk factor for
food borne diseases in developing countries?,” Current Research in Nutrition and Food Science Journal,
5(2), pp. 55–65. Available at: https://doi.org/10.12944/crnfsj.5.2.02.
Ire, F. and Imuh, V. (2016) “Bacteriological Quality Evaluation and safety of randomly selected ready-to-eat foods
sold in Port Harcourt City, Nigeria,” Journal of Applied Life Sciences International, 7(1), pp. 1–10. Available at: https://doi.org/10.9734/jalsi/2016/27939.
Kannadan, A. (no date) History of the miasma theory of disease, DigitalCommons@COD. Available at: https://
dc.cod.edu/essai/vol16/iss1/18/ (Accessed: January 2, 2023).
Kariuki, E.N., Ng’ang’a, Z.W. and Wanzala, P. (2017) “Food-handling practices and environmental factors associated with food contamination among street food vendors in Nairobi County, Kenya: A cross-sectional study,” East African Health Research Journal, 1(1), pp. 62–71. Available at: https://doi.org/10.24248/
eahrj-d-16-00382.
Kariuki, E. N., Waithera, N. Z., & Wanzala, P. (2017). Bacteriological contamination of street Food among street
food vendors in githurai and gikomba markets-Nairobi County, Kenya. Int J Innov Res Adv Stud, 4, 337346.
176
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Katrakazas, P. et al. (2020) “A general systems theory approach in Public Hearing Health: Lessons Learned from a
systematic review of General Systems Theory in Healthcare,” IEEE Access, 8, pp. 53018–53033. Available
at: https://doi.org/10.1109/access.2020.2981160.
Loukieh, M. et al. (2018) “Street foods in Beirut City: An assessment of the food safety practices and of the microbiological quality,” Journal of Food Safety, 38(3). Available at: https://doi.org/10.1111/jfs.12455.
Marutha, K.J. and Chelule, P.K. (2020) “Safe Food Handling Knowledge and practices of street food vendors
in Polokwane Central Business District,” Foods, 9(11), p. 1560. Available at: https://doi.org/10.3390/
foods9111560.
Montgomery, R.A. and Roloff, G.J. (2017) “Habitat selection ☆,” Reference Module in Life Sciences [Preprint].
Available at: https://doi.org/10.1016/b978-0-12-809633-8.02383-9.
Mwove, J. et al. (2020) “Multinomial logistic regression analysis of factors influencing food safety, hygiene
awareness and practices among street food vendors in Kiambu County, Kenya.,” Current Research in Nutrition and Food Science Journal, 8(3), pp. 988–1000. Available at: https://doi.org/10.12944/crnfsj.8.3.26.
Nayak, R. and Waterson, P. (2019) “Global Food Safety as a complex adaptive system: Key Concepts and Future
Prospects,” Trends in Food Science & Technology, 91, pp. 409–425. Available at: https://doi.org/10.1016/j.
tifs.2019.07.040.
Nkosi, N.V. and Tabit, F.T. (2021) “The food safety knowledge of street food vendors and the sanitary conditions
of their street food vending environment in the Zululand District, South Africa,” Heliyon, 7(7). Available
at: https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e07640.
Obaji, M. et al. (2018) “Public health challenges associated with street-vended foods and medicines in a developing country: A mini-review,” The Journal of Medical Research, 4(6), pp. 283–287. Available at: https://doi.
org/10.31254/jmr.2018.4607.
Osarenmwinda, O., Ify, O. G., Nicholas, O. O. and Dennis, I. O. (2019). Assessing the bacteriological quality
of some cooked and fried ready to eat street food vended in Ekpoma, Edo state-Nigeria: public health
implications. The International Journal of Engineering and Science. 8 (11) pp. 23-19. doi:10.9790/18130811033341
Siddabathuni, A. (2019) “Bacteriological Analysis of ready- to- serve foods from a South Indian city: A potential
source for drug resistant pathogens,” Journal of Microbiology and Infectious Diseases, pp. 83–89. Available at: https://doi.org/10.5799/jmid.574601.
Tiu, A.M. et al. (2021) “Analytical evaluation of food safety knowledge and practices of street food vending in the
Philippines,” International Journal of Service Science, Management, Engineering, and Technology, 12(5),
pp. 29–52. Available at: https://doi.org/10.4018/ijssmet.2021090103.
TOMAR, O. and AKARCA, G. (2019) “Critical control points and food pathogen presence in dairy plants from
Turkey,” Food Science and Technology, 39(2), pp. 444–450. Available at: https://doi.org/10.1590/fst.29717.
Wang, S.K. et al. (2020) “Multisite survey of bacterial contamination in ready‐to‐eat meat products throughout the
cooking and selling processes in urban supermarket, Nanjing, China,” Food Science & Nutrition, 8(5), pp.
2427–2435. Available at: https://doi.org/10.1002/fsn3.1532.
Webb, M. and Morancie, A. (2015) “Food safety knowledge of foodservice workers at a university campus by
education level, experience, and food safety training,” Food Control, 50, pp. 259–264. Available at: https://
doi.org/10.1016/j.foodcont.2014.09.002.
177
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CLIMATE CHANGE IN ANTARCTICA
Abdullah Faeq ABDULLAH
Phd. Candidate, Vistula University, Department of Health Sciences. ORCID: 0132-0100-7763-9841.
ABSTRACT
Short-term climate change policies have the potential to have a major impact on long-term climate
change effects. In comparison to pre-industrial levels, strict mitigation efforts may be able to restrict
global warming to roughly 2°C or less. In this article, “climate change” refers to a shift in climate that
lasts for a long time. This indicates that increasing levels of global warming will be more difficult to
adapt to, and the risk of negative consequences will increase.
Climate change can be caused by natural factors such as changes in the composition of the atmosphere
and variations in the sun’s output, as well as human activity. Any human-caused climate change will
take place against a backdrop of natural climatic variations as well as changes in human activity, such as
population growth on the coast or in desert areas, all of which increase or lessen climate vulnerability.
This article examines some of the effects of climate change as a function of future global temperature
levels. Several current trends and scientists around the world have conclusively proved that global
warming is directly responsible for rising sea levels, ice cap melting, and substantial global climate
change.
Keywords: Climate Change, Antarctica, Global Temperature.
178
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
AN EXPLORATIVE STUDY TOWARDS WORK-RELATED
STRESS AMONG COMMUNITY PHARMACIST IN
DAVAO CITY PHILIPPINES
Rio Cielo S. SINFUEGO, Ime T. LILANG, Maybel M. PAGUNTALAN
University of Mindanao Davao City, Philippines
Workplace stress is a substantial contributor to workplace illness, productivity loss and human
mistake. This institutional study illustrates the day-to-day responsibilities of pharmacists that can
result in stressful situations. Fifteen participants in Davao City participated in this study. Among these
participants, it showed that eleven cluster themes (1) Handling co-associates (2) workloads (3) Dealing
with customer (4) Medication mistakes (5) Misinformation of taking the medicine (6) Communicate
with your workmates (7) Breathing exercises and medication (8) Sharing of thoughts or sharing of
experiences (9) Patience and understanding (10) Good Communication (11) Be knowledgeable and
attentive. This finding suggests that community pharmacy organizations must develop useful and
successful stress management approached to help pharmacist and pharmacy staff. Moreover, participating
in government-sponsored health related activities and trainings requires that these professions be wellknown in society and people would take them seriously and recognize the dangers of not knowing how
to take your prescription.
Keywords: Work-related stress, Community pharmacist, Pharmacy, Davao City Philippines
179
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
ARAB SPRING EFFECTS ON INTERNATIONAL
ORGANIZATION: WHO
Abdullah Faeq ABDULLAH
Phd. Candidate, Vistula University, Department of International Relations. ORCID: 0132-0100-7763-9841.
ABSTRACT
The Arab events were named as the “Arab Spring” by the western press. The Arab Spring signaled the
end of post-colonial structures in the region. Anti-colonial nationalism, socialism and Islamism are the
ideological structures of modern nation-states created in the region against European colonialism. While
basing the disintegration processes of societies on economic dynamics, Central European Countries
emphasizes the conflict between the capitalist class and the working class. He predicts that capitalism
will destroy the middle classes and the working class will increase in number. He invites everyone to
the communist society that will be formed by the abandonment of capitalism and the working class. It
is seen that definitions such as Arab Spring, Arab Awakening, Arab Revolutions are frequently used by
western writers and media. Although the starting point of the Arab Spring was not a Central European
Countries ideology and its ultimate goal was not a communist state in which the working class would
dominate, it was concluded that the events that took place were not independent of the “historical cycle”
concept of the Central European Countries approach.
Keywords: Arap Spring, WHO, Health Sciences
180
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CONJUNCTIVITIS: EPIDEMIOLOGY, PATHOLOGY,
DIAGNOSIS AND TREATMENT STRATEGIES IN
BANGLADESH – A COMPREHENSIVE REVIEW
Dr. Syed Mahmood Shahidul ISLAM1, Saraf Nawar MOUMITA2, Md Mizanur
RAHMAN3, Ovijet Chandra KURI4, Sree Joy Kumar DEVNATH5, Ismat Ara
Chowdhury KOLY6, Nikolaos SYRMOS7, Md. Rezwan Ahmed MAHEDI8,9, Sadia
AFRIN8,9
Divisional Health & Safety Officer, South Asia & Central Asia, SMEC International Pty Ltd.
1
2
Department Of Health And Life Sciences, North South University, Bangladesh
University of Eastern Piedmont, Italy
3
Deparment of Pharmaceutical Biochemistry, Karadeniz Technical University, Turkey
4
National Institute of Textile Engineering and Research. Nayarhat,savar,Dhaka-1350
5
Department of Health and Life Sciences, North South University, Bangladesh
6
7
Aristotle University of Thessaloniki, Thesaaloniki, Macedonia, Greece
Benzene Research Centre, Bangladesh
8
Department of Pharmacy, Comilla University, Bangladesh
9
Abstract
Inflammation of the conjunctiva or an infection of the conjunctiva is referred to as conjunctivitis.
It is the most prevalent presentation of eye redness in both primary care and the emergency room,
putting a tremendous load on the healthcare system. A dramatic increase in the number of instances of
conjunctivitis, more popularly referred to as pink eye, has been observed in Bangladesh. As a result of
the disease’s high level of contagiousness, it will likely spread to additional people living in the same
home once it has infected one person. The cause of redness and discharges in the eyes is seen most
frequently. A non-infectious or infectious agent likely causes conjunctivitis. Viral infections followed
by bacterial infections cause most conjunctivitis cases. As far as conjunctivitis is concerned, allergic
conjunctivitis and toxins cause most cases. In this activity, the interprofessional team will discuss
enhancing treatment for conjunctivitis patients and reducing the incidence of transmission. Th learner
will receive information regarding the etiology, pathophysiology, clinical presentation, evaluation, and
management of conjunctivitis..
Keywords: Conjunctivitis, Epidemic, Pathophysiology, Bangladesh, etc.
181
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Introduction
Conjunctivitis is a broad term that encompasses a variety of diseases. As a result, it has become a
common disease in primary care hospitals, urgent care centers, and emergency departments. Individuals
of every age, socioeconomic, or demographic position can be affected by this condition. Although
conjunctivitis is generally self-limiting and seldom causes vision loss, it is crucial to eliminate other
sight-threatening risks of red-eye when testing for this disorder [1]. It is an infection or inflammation
of the conjunctiva, which is transparent and is the lubricating mucous membrane that covers the eye’s
outer surface [2]. It comprises two parts: the “tarsal conjunctiva,” which lines the inner surface of the
eyelid, and the “bulbar conjunctiva,” which covers the globe. This condition can be chronic or acute and
non-infectious or infectious. Acute conjunctivitis is identified as symptoms lasting 3 to 4 weeks after
the presentation (typically just 1 to 2 weeks), while chronic conjunctivitis is identified as symptoms that
could last more than four weeks [1].
Recent eye infections in Bangladesh
Bangladesh, one of South Asia’s most densely populated tropical countries, has a higher incidence of
infectious eye diseases than many would expect. Aside from that, environmental antigens and climatic
variables increase the incidence of inflammatory disorders of the eye region, particularly seasonal
allergic conjunctivitis, which becomes more common in the summer and spring seasons [6, 7, 8].
According to Bangladesh’s newspapers, September 2022 has seen an unexpectedly higher incidence of
conjunctivitis [9,10,11,12,13]. According to reports published on 13 September 2022 in a well-known
national daily newspaper, the occurrence of conjunctivitis in Chattogram Medical College Hospital’s
outpatient department (OPD) is estimated to be 100 per 300 cases (300%), a said to the ophthalmologists
who were interviewed by the journalists of that newspaper [10]. The second-most populated region in
Bangladesh, Chattogram, had the initial occurrences of this disease [10,11]. Following that, Dhaka, the
most populated city and capital of Bangladesh, has seen a spike in cases of conjunctivitis infection.
Despite the absence of epidemiological statistics on the overall prevalence of conjunctivitis incidence
in Bangladesh, Jabber et al. (2021) conducted a cross-sectional study on the pattern of ocular illnesses
at the Dhaka metropolitan district level and in rural regions[6]. Unfortunately, the research did not
provide individualized data on the prevalence of occurrence of conjunctivitis. However, in Sutradhar
et al. (2019)’s earlier research, the scientific community conducted epidemiological research on eye
diseases, particularly among slum dwellers of Bangladesh, and they observed that the prevalence of
conjunctivitis was 17.1% among 432 participants, which makes it the second most prevalent eye disease
[7]. 2.1% and 15% of them were infectious and allergic, respectively.
A study was conducted by Shaifa et al. (2019) at the Dhaka Ispahani Islamia Eye Hospital, and the
data were gathered over one month, starting from 20 September to 20 October 2018. The results of this
study demonstrated the number of individuals suffering from allergic conjunctivitis was the highest,
which was 34.12%. As per the results, the maximum incidence of allergic conjunctivitis was observed
among the 20-30 age group, where the percentage was 56.%. The second highest incidence of allergic
conjunctivitis was observed in the age group of 10-20 years. Therefore, allergic conjunctivitis was
considered very high because the results were compared with the percentage of 12 other eye disorders
[8].
In a study conducted by a group of researchers, it was seen that conjunctivitis was one of the
other reasons that caused mortality and morbidity in newborns in Bangladesh’s two subdistricts [14].
Furthermore, a study conducted from September to November 2014 on Bangladeshi workers in the
Readymade Garment Industry revealed that conjunctivitis was a serious concern among the workers due
to the intense concentration required for their work. As a result, their eyes were subjected to a great deal
of strain, leading to various eye-related issues [15].
182
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Conjunctivitis was identified as one of the most common clinical factors for chronic cough patients.
This data was presented in a descriptive cross-sectional study conducted at the Dhaka Shishu Hospital’s
Department of Respiratory Medicine in Dhaka, Bangladesh, over one year from September 2017 to
August 2018 [16].
Pathology of Conjunctivitis
Conjunctivitis is the most common cause of discharge and eye redness. Although numerous other
forms of conjunctivitis exist, the three most prevalent are bacterial, allergic, and viral. Viruses, bacteria,
viruses, parasites, and fungi can cause infectious conjunctivitis. However, 80% of acute episodes of
conjunctivitis are viral, with Adenovirus being the most predominant pathogen. Adenoviruses account
for 65 to 90% of viral conjunctivitis cases [3]. Enterovirus, Herpes zoster, and Herpes simplex are also
common viral infections.
Figure 1: Degranulated mast cells generated allergic conjunctivitis [30] PG = Prostagladins, UFH =
Unfractionated Heparin.
Bacterial conjunctivitis is significantly more prevalent in children than in adults, and the organisms
that cause it vary depending upon the age group. In adults, the most common causative agent are
the Staphylococcal species, precisely Staphylococcal aureus, following Haemophilus influenzae and
Streptococcus pneumoniae, whereas in children, Moraxella catarrhalis, H. influenzae, and S. pneumoniae,
are the most common pathogens[3]. Chlamydia trachomatis, Corynebacterium diphtheria, and Neisseria
gonorrhoeae are some of the other bacterial pathogens. N. gonorrhoeae has been the common pathogen
of bacterial infection in neonates [2]. Non-infectious conjunctivitis is caused by allergens,local irritants
and toxins. Acute conjunctivitis is responsible for nearly 2% of outpatient primary healthcare visits and
1% of emergency department visits globally [4]. Tropical countries have a higher incidence of infectious
ocular illnesses when compared to temperate countries due to climate factors such as rainfall, dust, low
humidity and sunlight [5].
183
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Table 1: Possible intruder for the association with conjunctivitis.
Bacterial
Redness and a sense of a foreign thing, morning matting of the eyes, a whiteyellow purulent or mucopurulent discharge, conjunctival papillae, and sometimes
preauricular lymphadenopathy are the symptoms of conjunctivitis [17].
Viral
Symptoms include itching and tear production, a history of a recent infection in the
upper respiratory tract, a watery discharge, inferior palpebral conjunctival follicles,
and sensitive preauricular lymphadenopathy are all present [18, 19].
Allergic
Symptoms of preauricular lymphadenopathy include eye irritation, allergies, or
atopy, watery discharge, puffy eyelids, and conjunctival papillae [20].
Evaluation Approach
Conjunctivitis labs and cultures are seldom needed. Eyelid cultures and cytology are generally
reserved for recurrent conjunctivitis, resistant to therapy, suspected gonococcal or chlamydial infection,
and adults with significant purulent discharge [21, 22]. Rapid adenovirus antigen testing can confirm
viral conjunctivitis etiology to reduce needless antibiotic usage. According to one research, rapid antigen
testing has a sensitivity of 89% and a specificity of up to 94%. [23] Imaging scans are only necessary
once an underlying pathology is detected. The cavernous sinus fistula may need MRA, CT scan, and
orbital Doppler. When conjunctivitis and orbital cellulitis coexist, an orbital CT scan may rule out an
abscess. Some techniques may help control conjunctivitis’ underlying cause. Trichiasis may need lash
removal. Nasolacrimal duct irrigation may ease an infection-prone blockage. Foreign bodies suggest
eyelid eversion at the slit light.
A topical anesthetic is used for conjunctival scrapings. Antibiotics should come first. Gram stain
identifies bacteria. Giemsa stain detects Chlamydia. Viral and bacterial cultures are possible. A fungal
culture is usually not required unless there is a corneal ulcer or contact lens solution contamination, as in
the early 2006 pandemic. [24] Inflammation type also determines the cellular response. Viral infections
favor lymphocytes, allergic responses to eosinophils, and bacterial infections neutrophils. Viral isolation
may assist in diagnosing acute follicular conjunctivitis but not chronic conjunctivitis. Rapid detection
techniques include ELISA and direct immunofluorescence monoclonal antibody staining. In severe
allergic conjunctivitis, superficial scrapings may show eosinophils in the deeper conjunctival layers.
The absence of conjunctival eosinophils does not rule out allergic conjunctivitis. According to several
researchers, IgE, tryptase, and histamine in tears are markers of allergic sensitivity. [25] Skin testing is
practical, easily accessible, and may offer a reliable diagnosis.
Treatment Approach
Patient education may reduce the spread of viral and bacterial conjunctivitis. Typically self-limiting
bacterial conjunctivitis may be treated to minimize symptoms. Comparing several kinds of ocular
antibiotic drops had similar results. Ointments stay longer than drops but blur eyesight. Initial therapy
for acute, non-severe bacterial conjunctivitis is usually given every two to six hours for 5 to 7 days. Older
antibiotics are recommended for mild bacterial conjunctivitis. Later-generation antibiotics are reserved
for severe infections to reduce ocular surface bacteria resistance. [26] New fluoroquinolones give strong
gram-negative and modest gram-positive coverage in moderate to severe bacterial conjunctivitis. Liquid
and topical antibiotics are available. Polymyxin B/trimethoprim, ciprofloxacin, ofloxacin, levofloxacin,
moxifloxacin, gatifloxacin or azithromycin are liquid suspensions/solutions; bacitracin, erythromycin or
ciprofloxacin are ointments. Contact lens patients should take fluoroquinolones for Pseudomonas.
184
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Gonococcal conjunctivitis is treated with 1 gm IM ceftriaxone and 1 gm PO azithromycin. Neonatal
treatment for gonococcal conjunctivitis is 25 to 50 mg/kg IV/IM ceftriaxone with a max dose of 125 mg,
with 20 mg/kg PO azithromycin once a day for three days. Adenovirus conjunctivitis is self-limiting,
and therapy should focus on symptomatic alleviation. Povidone-iodine 0.8% may reduce adenoviral
contagiousness. [27] Herpes simplex keratitis needs antiviral treatment. Trifluridine 1% drops every
2 hours or 8 to 9 times a day for 10 to 14 days, topical ganciclovir 0.15% gel one drop five times a
day till epithelium recovers and then three times daily for one week, or oral acyclovir 400 mg PO 5
times a day for 7 to 10 days to reduce epithelial damage. Ophthalmologists should monitor patients
for problems within 2 to 5 days. Herpes zoster conjunctivitis is treated with oral antivirals and topical
steroids in collaboration with an ophthalmologist. Antiviral dosages vary from those for herpes simplex
and include acyclovir 800 mg five times a day, famciclovir 500 mg three times a day, or valacyclovir 1
g three times a day for 7 to 10 days.
Wilkins et al. evaluated topical steroids and hypromellose for treating acute viral conjunctivitis. A
brief course of topical dexamethasone was not detrimental in viral-caused acute follicular conjunctivitis.
[27] According to research, steroids and antibiotics have mixed effectiveness in decreasing corneal
scarring.[28, 29] Steroids impede healing, promote corneal melting, and raise IOP. Allergen avoidance,
artificial tears, cold compresses, and topical medications treat allergic conjunctivitis. Topical treatments
include antihistamines, mast cell inhibitors, and glucocorticoids for refractory symptoms. In mild to
severe allergic conjunctivitis, oral antihistamines might be utilized. Moderate to severe discomfort,
vision loss, corneal involvement, severe purulent discharge, conjunctival scarring, repeated episodes, or
herpes simplex keratitis should require an ophthalmologist referral. Steroid users, contact lens wearers,
and photophobic patients need referrals [18].
Conclusion
Both viral and bacterial conjunctivitis may be transmitted to another person by direct touch and
have a high incidence of transmission. The education of patients is an essential component in the fight
against transmission. It is important to emphasize the need to maintain proper hand hygiene for all
parties involved, including patients, staff, family members, and friends. Swabbing the hands of infected
individuals led to positive culture results in 46% of the cases, according to the findings of one research.
Patients must be cautioned against touching their eyes, shaking hands, exchanging personal objects like
cosmetics or towels, and staying away from swimming pools while sick with the disease. Instruments
used in medicine should be sterilized, and patients who have conjunctivitis should be kept in isolation
if they are hospitalized.
References
1. Ryder EC, Benson S, Price KL. Conjunctivitis (Nursing). InStatPearls [Internet] 2021 Aug 11. Stat Pearls Publishing.
2. Ratelle S, Keno D, Hardwood M, Etkind PH. Neonatal chlamydial infections in Massachusetts, 1992-1993. AmJ
Prev Med. 1997; 13 (3): 221-224.
3. Azari AA, Barney NP. Conjunctivitis: a systematic review of diagnosis and treatment. Jama. 2013 Oct
23;310(16):1721-30.
4. Segal KL, Lai EC, Starr CE. Management of acute conjunctivitis. Current Ophthalmology Reports. 2014
Sep;2(3):116-23.
5. Adio AO, Alikor A, Awoyesuku E. Survey of pediatric ophthalmic diagnoses in a teaching hospital in Nigeria.
Nigerian journal of medicine: journal of the National Association of Resident Doctors of Nigeria. 2011 Jan
1;20(1):105-8.
185
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
6. Z. Jabbar, A.R.S. Begum, S.M. Islam. Pattern of eye diseases in Dhaka city district level and village areas in
Bangladesh. Open Access Journal of Opthalmology, 6 (2021), p. 1, 10.23880/oajo-16000210
7. Sutradhar I, Gayen P, Hasan M, Gupta RD, Roy T, Sarker M. Eye diseases: the neglected health condition among
urban slum population of Dhaka, Bangladesh. BMC ophthalmology. 2019 Dec;19(1):1-8.
8. Sharifa S, Anwar P, Shahida P, Abdullah MA. PREVALENCE OF EYE DISEASE AND ITS TREATMENT
PATTERN IN BANGLADESH: A CASE STUDY OF ISPAHANI ISLAMIA EYE HOSPITAL. PREVALENCE. 2019;3:120-33.
9. Pink Eye’ Prevalence in the Port city.” 23 September 2022. The Daily Star. Retrieved from: t.ly/w3hP. Last
accessed: 25 September 2022.
10. Conjunctivitis Cases Rises in Chattogram.” [Translated] 13 September 2022. Bangla News 24. Retrieved from:
t.ly/PM-F. Last accessed on 23 September 2022.
11. Sudden Discomfort in Chattogram Due to Infectious Conjunctivitis. 100 Patients on Average in Hospital Per
Day.” [Translated] 14 September 2022. Chattogram Protidin. Retrieved from: t.ly/N7Tv. Last accessed on
23 September 2022.
12. Conjunctivitis Cases Keep on Rising. Advice Is Not to Be Terrified, rather Be Conscious.” [Translated] 19
September 2022. Bangla News 24. Retrieved from: t.ly/BcCL. Last accessed on 23 September 2022.
13. The Signs and Treatment of Conjunctivitis.” [Translated] 20 September 2022. Jay Jay Din. Retrieved from:
t.ly/a_Il. Last accessed on 23 September 2022.
14. Ahmed S, Sobhan F, Islam A. Neonatal morbidity and care‐seeking behaviour in rural Bangladesh. Journal of
tropical pediatrics. 2001 Apr 1;47(2):98-105.
15. Ahmed S, Islam N. Physical and mental health of the workers in the readymade garment industry of Bangladesh. Pearl Journal of Management, Social Science and Humanities. 2015 Apr;1(1):8-17.
16. Hossain MM, Rahman MS, Sarkar PK, Kamrunzzaman M, Alam MJ. Etiology and Clinical Profile of Chronic
Cough in Children. Dhaka Shishu (Children) Hospital Journal. 2019;35(1):33-6.
17. Leibowitz HM. The red eye. N Engl J Med. 2000 Aug 03;343(5):345-51.
18. Mahmood AR, Narang AT. Diagnosis and management of the acute red eye. Emerg Med Clin North Am. 2008
Feb;26(1):35-55,
19. Puri LR, Shrestha GB, Shah DN, Chaudhary M, Thakur A. Ocular manifestations in herpes zoster ophthalmicus. Nepal J Ophthalmol. 2011 Jul-Dec;3(2):165-71.
20. Liesegang TJ. Herpes zoster ophthalmicus natural history, risk factors, clinical presentation, and morbidity.
Ophthalmology. 2008 Feb;115(2 Suppl):S3-12.
21. Alfonso SA, Fawley JD, Alexa Lu X. Conjunctivitis. Prim Care. 2015 Sep;42(3):325-45.
22. Azari AA, Barney NP. Conjunctivitis: a systematic review of diagnosis and treatment. JAMA. 2013 Oct
23;310(16):1721-9.
23. Sambursky R, Tauber S, Schirra F, Kozich K, Davidson R, Cohen EJ. The RPS adeno detector for diagnosing
adenoviral conjunctivitis. Ophthalmology. 2006 Oct;113(10):1758-64.
24. Alfonso EC, Cantu-Dibildox J, Munir WM, Miller D, O’Brien TP, Karp CL, Yoo SH, Forster RK, Culbertson
WW, Donaldson K, Rodila J, Lee Y. Insurgence of Fusarium keratitis associated with contact lens wear.
Arch Ophthalmol. 2006 Jul;124(7):941-7.
25. Mimura T, Usui T, Yamagami S, Miyai T, Amano S. Relation between total tear IgE and severity of acute seasonal allergic conjunctivitis. Curr Eye Res. 2012 Oct;37(10):864-70.
26. Borkar DS, Acharya NR, Leong C, Lalitha P, Srinivasan M, Oldenburg CE, Cevallos V, Lietman TM, Evans
DJ, Fleiszig SM. Cytotoxic clinical isolates of Pseudomonas aeruginosa identified during the Steroids for
Corneal Ulcers Trial show elevated resistance to fluoroquinolones. BMC Ophthalmol. 2014 Apr 24;14:54.
186
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
27. Monnerat N, Bossart W, Thiel MA. [Povidone-iodine for treatment of adenoviral conjunctivitis: an in vitro
study]. Klin Monbl Augenheilkd. 2006 May;223(5):349-52.
28. Srinivasan M, Mascarenhas J, Rajaraman R, Ravindran M, Lalitha P, O’Brien KS, Glidden DV, Ray KJ, Oldenburg CE, Zegans ME, Whitcher JP, McLeod SD, Porco TC, Lietman TM, Acharya NR., Steroids for Corneal Ulcers Trial Group. The steroids for corneal ulcers trial (SCUT): secondary 12-month clinical outcomes
of a randomized controlled trial. Am J Ophthalmol. 2014 Feb;157(2):327-333.e3.
29. Srinivasan M, Mascarenhas J, Rajaraman R, Ravindran M, Lalitha P, Ray KJ, Zegans ME, Acharya NR, Lietman TM, Keenan JD., Steroids for Corneal Ulcers Trial Group. Visual recovery in treated bacterial keratitis.
Ophthalmology. 2014 Jun;121(6):1310-1.
30. Denis Dervishi. Allergic conjunctivitis. Flipper enuvola. 2012 Jul.
187
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
HUMAN RIGHTS VIOLATIONS COMMITTED BY CHINA
AGAINST EAST TURKESTAN
Abdullah Faeq ABDULLAH
Phd. Candidate, Vistula University, Department of International Relations. ORCID: 0132-0100-7763-9841.
ABSTRACT
Human Rights are a person’s birthright, right to life, prohibition of torture and ill-treatment, freedom
of thought and expression, freedom of religion and conscience, right to privacy, right to a fair trial, right
to property, right to elect and be elected, right to marriage and education. We can abbreviate the right
in 10 articles. The Universal Declaration of Human Rights was prepared on 10 December 1948 by the
United Nations Human Rights Commission and approved at the 183rd UN General Assembly held in
Paris and consists of 30 articles. The events between China and East Turkestan are also referred to as the
Uyghur Problem. To summarize, it is due to the policies that the Republic of East Turkestan, which was
established in 1949 with the support of the Soviet Union, after the Chinese state autonomously annexed
to its own lands, followed the policies that would reduce the population of Uyghur Turks and increase its
own population in this region. In this conflict that has been going on for 62 years, China has repeatedly
violated human rights and continues to do so. To give an example, fasting was forbidden for students
and civil servants, wearing a headscarf and using a symbol indicating that they belonged to any Islamic
religion was considered a crime.
Keywords: Human Rights, China, East Turkestan.
188
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
KOSOVO HEALTH POLICIES DURING COVID-19
PROCESS
Dr. Rida DEMJAHA
Med School of Graz - Austria
ABSTRACT
While Covid-19 pandemic is approaching its second year, the need for better measurment and control
techniques seems crucial. Sharing experiences has been one of the best tools to learn from mistakes and
best practices worldwide in order to reach better global outcomes in the fight against SARS-CoV-2.
Kosovo as a developing country has gone through major changes during the pandemic. This presentation
aims to discuss the healthcare system in Kosovo together with the ups and downs of this perioid while
comparing it to the other countries in Europe and America.
Keywords: Kosovo, Covid-19, Policy
189
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
RARE DISEASES: A GLOBAL PERSPECTIVE
Rida DEMJAHA
Med School of Graz, Austria
ABSTRACT
According to the latest data there are currently around 8000 rare diseases and approximately 350
million people affected by these disorders worldwide. Rare diseases are serious, often chronic, progressive
and in some cases life-threatening. Unfortunately, even nowadays these diseases are difficult to identify
due to the deficit of medical information and scientific research. Moreover, the majority of clinicians is
unfamiliar with uncommon expressions of common disorders and have little or no experience with rare
diseases. As a result, many patients with rare disease are misdiagnosed or get a delay in the diagnostics
of the disease which directly impacts the outcome of the medical treatment and well-being of the patient
overall.
This article analyses rare diseases from a global perspective and aims to identify the difficulties of the
individuals with rare diseases, find ways to minimize the obstacles during diagnostics and provision of
the treatment in order to offer better performance of the medical staff, and in the long run greater benefit
for the patients.
Keywords: Rare diseases; public health; orphan diseases; treatment; healthcare.
190
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
EXAMINING OF CHINA AS A GLOBAL HEALTH ACTOR
IN THE PERSPECTIVE OF GLOBALIZATION THEORY
OF “FLAT WORLD” OF THOMAS FRIEDMAN
John DAVID
University of Vistula. Health Sciences. MSc. Student.
ABSTRACT
According to Thomas Friedman, the increase of globalization and the globalization of the world
are gradually flattening the world. However, more actors can participate in the global economy and
international competition, regardless of their borders, disadvantages and all their differences with
developed countries. All advancing technology makes the world more global, and non-western states
in particular are able to participate in the global world more than before. When we examine the eastern
states on the scale of globalization, we come across China as the best example of this with its rising
economic and political power, its global presence and its ability to struggle with a country that is the
world’s economic giant, such as the USA. This study will examine the globalizing world and China, an
increasingly bigger place in the world, through Thomas Friedman’s theory of “The World is Flat”.
KEY WORDS: Globalisation, China, Flat World, Industry, Competition, International, Economy
HUNGARY’S PLACE IN THE COLD WAR AND THE HUNGARIAN
REVOLUTION
Trapped in the mid-twentieth-century battle for mainland rule, Hungary, like other tiny Central
European countries, emerged in the wrong place at the wrong time. The dystopian future expected by
19th-century political philosophers came true in 1945 when the Hungarian nation was enslaved by the
Russian Empire. These problems should be studied within the larger context of the Soviet-American
war, which inevitably contributed to Europe’s split. Few historians question whether the Soviet Union
desired to play a leadership role in the eastern part of the African continent, but whether the Stalin
regime’s execution was unavoidable is a contentious issue.
Many scholars argue that if the United States could not enter the Soviet sphere of power, at least
some Eastern countries in the Soviet zone might coexist with democratic governments. They consider
Sovietization to be Moscow’s reaction to external threats. Others suggested that Moscow had always
intended to create a dictatorship of the proletariat and that only the timing and methods of establishing
these dictatorships in various regions were challenged politically and culturally.
The traditionalist account of the Cold War’s beginnings and the Soviet invasion of Central and
Eastern Europe emphasized the Soviet Union’s obligation, described as an expansionist force trying to
extend its power and influence.
Keywords: Historical Approach to Hungary, Hungarian Revolution.
191
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE EFFECTS OF RUSSIA’S ANNEXATION OF
CRIMEA ON BLACK SEA GEOPOLITICS
Jamshed ABDULLAEV
Vistula University, Department of Health Sciences.
Abstract
The world system was bipolar before the cold war, but after the cold war this system became
multipolar, so the power struggle began to escalate in the territory of the former Soviet Union. While
institutions such as NATO and the EU incorporated the states that lived under the Union of Soviets,
with Putin’s seizure of power, the Russian Federation determined the idea of Neo-Eurasianism as a state
principle. Russia had problems with Georgia (2008) and Ukraine (2014) because the Western bloc acted
to cooperate closely with some states such as Georgia and Ukraine. Russia did not want these two states
to be integrated into the Western system and stated that it had a red line. This situation made it inevitable
for Georgia (2008) and Ukraine (2014) to have problems with Moscow, with the introduction of other
factors. Due to the increasing tension in Crimea, Russia invaded Crimea and Sevastopol with the instinct
to protect its interests. This occupation in the Black Sea has turned into an international crisis. In this
study, I will discuss the Ukranian crisis, which started in 2014 and still concerns the world, and its effects
on Black Sea geopolitics.
Keywords: Russia, Ukraine, annexation of Crimea, Energy, Black Sea
Абстрактный
Мировая система была биполярной до холодной войны, но после холодной войны эта система
стала многополярной, поэтому борьба за власть начала обостряться на территории бывшего
Советского Союза. В то время как такие институты, как НАТО и ЕС, включали в себя государства,
жившие при Союзе Советов, с приходом к власти Путина, Российская Федерация определила
идею неоевразийства в качестве государственного принципа. У России были проблемы с Грузией
(2008 г.) и Украиной (2014 г.), потому что западный блок действовал в тесном сотрудничестве
с некоторыми государствами, такими как Грузия и Украина. Россия не хотела, чтобы эти два
государства были интегрированы в западную систему, и заявила, что у нее есть красная линия.
Эта ситуация сделала неизбежным для Грузии (2008 г.) и Украины (2014 г.) проблемы с Москвой
из-за введения других факторов. Из-за растущей напряженности в Крыму Россия вторглась в
Крым и Севастополь, инстинктивно защищая свои интересы. Эта оккупация Черного моря
обернулась международным кризисом. В этом исследовании я расскажу об украинском кризисе,
который начался в 2014 году и до сих пор беспокоит мир, и его последствиях для геополитики
Черного моря.
Ключевые слова: Россия, Украина, аннексия Крыма, Энергия, Черное море.
192
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
FASCISM IN EUROPE DURING SECOND WORLD WAR: ITALIAN VERSUS
GERMAN PRACTICES
ABSTRACT
Fascism first emerged as a political movement in Italy and Germany in the 1920s. Since these dates,
fascist movements, whose visibility and influence in the country’s politics have increased, have found
the chance to come to power in these countries. Thus, fascist regimes were established that allowed
the fascism that dominated the interwar period in Europe to be followed and understood in a concrete
way. Although fascist systems were established and collapsed in the interwar period, they became the
subject of increasing curiosity in the following periods due to the characteristics of the system they
established and the damage they caused. The interest towards fascism has focused especially on why and
how fascism emerged, what kind of state system it envisaged, the characteristics of fascist leaders, and
the relations fascism established with different social classes. Academic studies on these problematics
have revealed many different dimensions of fascism and provided important data for understanding the
phenomenon.
This study explains the fascism period in Italy in the period of Benito Mussolini and the foreign
policy of Italy at that time. Then, how fascism affected Germany, one of the European countries, was
examined. The article first examines the literature on how Mussolini fascism emerged, how it came
to power, and how Italian fascism collapsed. Thereafter, the effects of this fascism on some European
countries are discussed in details. This study aims to prepare a ground for future academic studies
related to international relations by explaining what Italy went through during the fascism period and
the differences between German Nazism and fascism.
Keywords: Italy, Benitto Mussolini, Fascism, Foreign Policy, Nazism, Europe.
Абстрактный
Фашизм впервые возник как политическое движение в Италии и Германии в 1920-х годах. С
тех пор фашистские движения, заметность и влияние которых в политике страны возросли, нашли
шанс прийти к власти в этих странах. Таким образом, были установлены фашистские режимы,
которые позволили проследить и понять фашизм, доминировавший в Европе в межвоенный период,
конкретным образом. Хотя фашистские системы были созданы и рухнули в межвоенный период,
они стали предметом растущего любопытства в последующие периоды из-за характеристик
системы, которую они установили, и ущерба, который они нанесли. Интерес к фашизму был
сосредоточен, в частности, на том, почему и как появился фашизм, какую государственную
систему он предусматривал, характеристиках фашистских лидеров и отношениях, которые
фашизм установил с различными социальными классами. Академические исследования этой
проблематики выявили множество различных аспектов фашизма и предоставили важные данные
для понимания этого явления.
Это исследование объясняет период фашизма в Италии в период Бенито Муссолини и
внешнюю политику Италии в то время. Затем было исследовано, как фашизм повлиял на
Германию, одну из европейских стран. В статье сначала исследуется литература о том, как
возник фашизм Муссолини, как он пришел к власти и как рухнул итальянский фашизм. После
этого подробно рассматриваются последствия этого фашизма для некоторых европейских стран.
Это исследование направлено на то, чтобы подготовить почву для будущих академических
исследований, связанных с международными отношениями, объясняя, через что Италия прошла
в период фашизма, и различия между немецким нацизмом и фашизмом.
Ключевые слова: Италия, Бенитто Муссолини, фашизм, внешняя политика, нацизм, Европа.
193
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
USA IMMIGRATION HEALTH POLICIES: EXAMPLE OF
MEXICO
Laura WILLANISKA
Warsaw University, Department of Health Management. ORCID: 1198-9876-0021-77DX
ABSTRACT
Migration: It is the name given to the movement of geographical displacement made by settling from
one settlement unit to another to spend all or a part of their lives due to religious, economic, political,
social and other reasons. Migration has positive and negative effects on both the emigration and the
receiving country. For this reason, the immigration policy determined and implemented by both countries
is very important. The migration policies of the countries of immigration play a determining role in
the irregularity and irregularity of the migration. Although strict policies cannot prevent immigration
completely, they also take a dangerous form for immigrants. The number of thousands of refugees,
especially children and women, on the US-Mexico border is increasing day by day. The history of
this situation is not limited to the present, but has a history dating back to the 1950s. In this study, The
immigration policies that America has applied on Mexican immigrants from the past to the present are
included.
Keywords: Migration, İmmigration, USA Policy, Mexico
ABSTRAKCYJNY
Migracja: Jest to nazwa nadana przemieszczaniu się geograficznego przesiedlenia dokonywanego
przez osiedlanie się z jednej jednostki osadniczej do drugiej w celu spędzenia całego lub części swojego
życia z powodów religijnych, ekonomicznych, politycznych, społecznych i innych. Migracja ma
pozytywny i negatywny wpływ zarówno na emigrację, jak i na kraj przyjmujący. Z tego powodu polityka
imigracyjna ustalana i realizowana przez oba kraje jest bardzo ważna. Decydującą rolę w nieregularności
i nieregularności migracji odgrywają polityki migracyjne krajów imigracji. Chociaż surowa polityka
nie może całkowicie zapobiec imigracji, przybiera ona również niebezpieczną formę dla imigrantów.
Liczba tysięcy uchodźców, zwłaszcza dzieci i kobiet, na granicy amerykańsko-meksykańskiej rośnie
z dnia na dzień. Historia tej sytuacji nie ogranicza się do teraźniejszości, ale ma historię sięgającą
lat pięćdziesiątych. W niniejszym opracowaniu uwzględniono politykę imigracyjną, którą Ameryka
zastosowała wobec meksykańskich imigrantów od przeszłości do teraźniejszości.
Słowa kluczowe: migracja, migracja, polityka USA, Meksyk
194
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
EXAMINING THE IMPACT OF THE ROLE OF THE NETHERLANDS WITHIN
THE EU AND THE UN ON ITS ATTITUDE AS A REGIONAL POWER
DURING THE DARFUR CRISIS
ABSTRACT
We are exploring the role of the Netherlands in international politics and, in particular, whether it
can cooperate within the EU and with other actors to create a coherent policy regarding Sudan and
Darfur. In some periods of the crisis, the Netherlands drew attention with an international reaction.
2003-2005 United Kingdom United Kingdom and The Netherlands are the biggest donors of Darfur
United Kingdom and the Netherlands United Kingdom 2003-2005 He also served as EU president and
representative in Sudan for 18 months and held contacts with Sudanese top officials. The fact that several
Dutch were active in high international missions, especially Jan Pronk as the UN Secretary-General’s
Special Representative, Peter Feith, Darfur’s Special Representative to the EU High Representative, and
Ruud Lubricants as the UN High Commissioner for Refugees, have had the forefront of the Netherlands’
effectiveness in the region. When the head of the EU had formal mandate for the common EU policy
the Netherlands, it gave access to several Dutch in the international system and signaled that there was
an easier environment for the creation of such a common policy. In diplomatic terms, the development
of the Darfur Crisis gave important messages. Taking the opportunity to showcase the effectiveness
and role of the UN channel both within the EU and the Netherlands, don’t hesitate geopolitically. Until
this period, the Netherlands, which did not take part in crisis environments at the international level,
emerged with an assertive attitude in this crisis and chaos environment. It is also a highly regarded
foreign policy ranking in bilateral relations that has gained international prestige.
Keywords: Darfur, EU, UN, the Netherlands, International Decision-makers, Diplomacy
ABSTRAKCYJNY
Badamy rolę Holandii w polityce międzynarodowej, aw szczególności, czy może współpracować
w ramach UE iz innymi podmiotami w celu stworzenia spójnej polityki dotyczącej Sudanu i Darfuru.
W niektórych okresach kryzysu Holandia zwróciła uwagę międzynarodową reakcją. 2003-2005 Wielka
Brytania Wielka Brytania i Holandia są największymi darczyńcami Darfuru Wielka Brytania i Holandia
Wielka Brytania 2003-2005 Pełnił również funkcję prezydenta i przedstawiciela UE w Sudanie przez 18
miesięcy oraz utrzymywał kontakty z najwyższymi urzędnikami Sudanu. Fakt, że kilku Holendrów brało
udział w wysokich misjach międzynarodowych, zwłaszcza Jan Pronk jako Specjalny Przedstawiciel
Sekretarza Generalnego ONZ, Peter Feith, Specjalny Przedstawiciel Darfuru przy Wysokim
Przedstawicielu UE, oraz Ruud Lubricants jako Wysoki Komisarz ONZ ds. Uchodźców, miał czołową
pozycję w efektywności Holandii w regionie. Kiedy szef UE miał formalny mandat do wspólnej polityki
unijnej Holandia, dała dostęp kilku Holendrom w systemie międzynarodowym i zasygnalizowała, że​​
istnieje łatwiejsze środowisko do tworzenia takiej wspólnej polityki. W kategoriach dyplomatycznych
rozwój kryzysu w Darfurze dał ważne przesłanie. Korzystając z okazji, aby pokazać skuteczność i rolę
kanału ONZ zarówno w UE, jak iw Holandii, nie wahaj się geopolitycznie. Do tego czasu Holandia,
która nie brała udziału w środowiskach kryzysowych na poziomie międzynarodowym, wykazywała
postawę asertywną w tym kryzysowym i chaosowym środowisku. To także wysoko oceniany ranking
polityki zagranicznej w stosunkach dwustronnych, który zyskał międzynarodowy prestiż.
195
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
US-SOVIET UNION RELATIONS DURING COLD WAR
ERA
Yabana NIKOLAEVNA
SGH University, Health Sciences Department, Poland. ORCID: 6654-9981-0012-3345.
ABSTRACT
USA is one of the most powerful country in the World History. After the Second World War USA
became a Super Power that rule most of the World with her military, economy, politics and culture.
In the middle of the 20th century USA had the power to do what ever she want however America was
not the only Global Power and Soviet Union also had the same Powers and an alternative Ideology.
This situation made everthing difficult for these Super Powers because each of them wanted the
same thing which ruling the World with their ideology. In order to gain the power to rule the World
these two Super Powers started the Cold War. In this Cold War USA and Soviet Union use every
means necessary to win the war. For America this means using Military, economy, cultur, ideology,
diplomacy and etc. This way even ıncludes coups against goverments whom against the dominion
of America or whom are not benkeficial for America.For some activist and normal citizens of the
World this methods seems as a bad side of America however these methods used by Soviets exactly
the same way. After the Cold War end and America became the only Super Power, World thought
that the World would be more peaceful because there is a hierarchy however that was not the case.
After the end of the Cold War and end of the 20th century World woke up to a new World where is
full of terrorism and where there are new Powers which force USA to act against them. However
even though America want to maintain her power she had to act according to the new millenium and
21th century. In this paper you will see the new ways of actions of America to in order to maintain
her power and statusquo.
Keywords: US, Soviet Union, Cold War Era, History.
THE AFGHANISTAN CRISIS AND PAKISTAN’S HEALTH SUPPORT:
DURAND LINE DISPUTE
ABSTRACT
Durand line issue between Afghanistan and Pakistan have come to the scene since 1947 which
is establishment of Pakistan. Afghanistan says the existence of “Pashtunistan” tribes in this territory
and claims rights in this territory. Officially Afghanistan does not officially recognize the Durand line.
Because of this Pashtunistan idea directly effects sovereignty of Pakistan, Pakistan does not accept that.
Afghanistan’s never has stabilized political, economic, and social affairs internally because of these
issues. This borderline issue linked with the biggest issue of Afghanistan which is the Taliban issue.
196
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Afghanistan’s government had to assert Pakistan’s support of this organization. They both have claims
from each other and they both have an interest in this issue. They both influenced that issue and these
unresolved issues influence them both in negative ways.
Keywords: Durand Line, Borderline, Taliban, Pashtunistan, Neighbourhood
197
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
HEALTH SECTOR-BUILDING PROCESS IN
KYRGYZTAN AFTER INDEPENDENCE
Dr. Khan NAVEED
Visstula University, Department of Medicine
ABSTRACT
The Kyrgyz, one of the oldest Turkish tribes, has an important position among the Central Asian
states. The first written sources we come across about Kyrgyz in the period of BC are valid in Chinese
sources, except that Kyrgyzs were first mentioned in Kutadgu Bilig. The Kyrgyzs, who ruled under
Russian rule for a certain period of time, first existed in the historical scene as the Kyrgyz Autonomous
Soviet Socialist Republic in 1926, gained autonomy with the dissolution of the Soviet Union in 1990,
and as the Republic of Kyrgyzstan, they could complete their independence with the concept of nationstate, which is also included in the international relations literature. With the collapse of the Soviet
Union, many new nation-states have emerged. The formation process, economic situation and social
and cultural developments of the Kyrgyz state, which gained full independence on 31 August 1991,
should be discussed. In this study, by addressing the concept of “nation-state” based on the subject of our
subject, the concepts of nation, nationalism and nation-state and its effects in Central Asia are examined,
and then general information is given about the history of Kyrgyzstan, after its independence, common
language and common culture understanding. policies and developments with the understanding of
nation-state based on
Keywords: Kyrgyzstan, Central Asia, History of Kyrgyz, Kyrgyzstan after Independence, NationState Building, Soviet Russia
TSARIST RUSSIA AND CENTRAL ASIAN POLICIES ON MEDICINE
ABSTRACT
Central Asia region is one of the places that powerful states wanted to reach in the past, as it is today.
Tsarist Russia wanted to take advantage of the trade routes and geopolitical advantage of this region.
Tsarist Russia followed a politics of Russification in Central Asia and this situation had a great effect on
Central Asia. Tsarist Russia occupied this region for its national interest. After the occupation, Russia
developed its economy by establishing military administrative structures in the region. In addition,
Tsarist Russia aimed to be more influential by placing Russian immigrants in these regions. Tsarist
Russia, which effectively carried out its expansionist policies, became an important power in Central
Asia.
Keywords: Tsarist Russia, Central Asia
198
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
HOW DO CULTURAL NATIONALISM AND POLITICAL
NATIONALISM DIFFER?
Magda PIOTROW
Vistula University, Health Sciences
Cultural nationalism generally refers to ideas and practices that relate to the intended revival of
a purported national community’s culture. If political nationalism is focused on the achievement of
political autonomy, cultural nationalism is focused on the cultivation of a nation. Cultural nationalism
is a form of nationalism in which the nation is defined by a shared culture. It is an intermediate position
between ethnic nationalism and civic nationalism. Therefore, it focuses on a national identity shaped by
cultural traditions, but not on the concepts of common ancestry or race. Unmistakable social and political
types of nationalism can be distinguished. Social nationalism underlines the recovery of the country as
a particular progress based on a faith in the country as a special, verifiable and natural entirety. In this
study, we will analysis political nationalism, then again, perceives the country as a discrete npolitical
community, and is in this manner connected with thoughts, for example, power and self-assurance.
Keywords: Cultural Nationalism, Political Nationalism
NATIONALISM AND INTERNATIONALISM COMPATIBLE
Nationalism, like any egoism, should not be leveled out, not destroyed, but transformed through
the fulfillment of the commandment “love your neighbor as yourself.” If you hate yourself, then you
will hate those around you. So nationalism, filled with love for neighboring peoples and states, should
be transformed into feelings of national dignity, national honor with a respectful and loving attitude
towards other peoples. Therefore, in this article internationalism, leveling nationalism, is evil. The idea
of ​​internationalism, filled with love for a faceless humanity and not condescending to love for everyone,
is dangerous and will always degenerate into totalitarianism.
Keyword: Nationalism, Internationalism.
199
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
NATION-BUILDING PROCESS IN TURKMENISTAN
AFTER INDEPENDENCE
Mizango VIOLA
Warsaw University
ABSTRACT
In order to identify the general characteristics of the history teaching system applied in Turkmenistan
during the USSR period and the changes made in the history teaching system after Turkmenistan declared
its independence, screening models and document review methods were used in this study. Studies on
curricula and textbooks in Turkmenistan, as in other republics of the Soviet Union the result of two kinds
of public with the history lesson, which taught USSR, the curriculum and textbooks used in this period
of intense political-ideological orientations and it was found that contained various historical forms of
the abuse. During this period, when issues related to Turkmen history were included only within the
scope of the history of the USSR and very limited, many historical realities were distorted, especially
the issue of Russia’s invasion of Turkmenistan. After Turkmenistan declared its independence on 27
October 1991, it implemented policies aimed at getting rid of the cultural and ideological influence of
the USSR and building a Turkmen national identity. During this period, the history of the USSR was
abolished and the history of Turkmenistan was started to be taught instead, and the contents of the Public
History taught during the USSR period and the amount of weekly course hours were reorganized and
taught. During this period, when the ideological approach to the teaching of history of the USSR was
abandoned, the teaching of national history was taken to the forefront and the balance of nationalismuniversality, knowledge-skills and values were tried to be observed in the teaching of history. Despite
all these changes, it can be said that in the new period, the understanding of Homeland history, historical
periodization and the weight of the cult of the person in textbooks, based on the geographical boundaries
of the USSR period, continued to some extent.
NATION BULDING PROCCES AFTER INDEPENDENCE OF AZERBAIJAN
ABSTRACT
Before ındepence of Azerbaijan and other Soviet States, almost all of them ruled and dominated by
Russsian and Russian culture for centuries. This fenom ınclude the Azerbaıjan too. Before the Russian
civil war, Azerbaijan ruled by Russian Empire for 80 years but in the Russian çivil war Azerbaijan
decleare independence under the precidency of Mehmet Emin Resulzade in 1918. However this
indepence end in just 2 years after Red Army took control over all Azerbaijan. People can think that
this 2 years of independence meant nothing for Azerbaijan peope but this is not the case and not just for
Azerbaijan but all Sovieet states. Because this give other states that ruled by russian for centuries that
200
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
they can take their indepence and this 2 years of independence affect the Azerbaijan culture that they
were free once and they can be free again.
Therefore the collapse of the Soviet Union, every member state were dominated by the SovietRussian culture which this is not allowed them to bulding their own nation with their identity. But after
the indepence of the Soviet states, every of them started to make their own nation with their culturel
and historical heritage. One of these member state was Azerbaijan. After the independence, Azerbaijan
faces with difficulties that shaped their identity and their nation bulding process. This was ArmenianAzerbaijan War over The Nagorno-Karabakh region. There were lots of affects and policies that affect
the nation bulding process in Azerbaijan.
201
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE STALIN ERA USSR CENTRAL ASIA HEALTH
POLICIES
Nahimuli OLIVIA
SGH University, Department of Health. Sci. Warsow - Poland
ORCID ID: 7765-987-00X1-2237
ABSTRACT
This study focuses on the ideologies adopted in the Stalin Period and the Russification policy of
Stalin, as well as the policies Stalin applied to the Central Asian states and other states. The details of the
ideology of Marxism-Leninism and the politics of the Stalin era will be expressed by comparing them
with the ideologies that took place before and after. The pressures, policies and exiles that the Central
Asian states and especially the Caucasus have been subjected to will also be discussed.
Keywords: Joseph Stalin, Marxism-Leninism, nationalism, Union of Soviet Socialist Republics
(USSR)
BOLSHEVIK REVOLUTION AND ITS EFFECT ON MEDICAL SCIENCES
ABSTRACT
Revolution refers to actions against the current order. The history of the world has witnessed many
changes and transformations with revolutions. Revolutions throughout history are sometimes limited
to the country in which they originated, and sometimes they have global influence. The Bolshevik
Revolution, which had international consequences and was based on an ideological basis, also took
its place in history with its important effects. This study explained the reasons that were influential in
the occurrence of the Bolshevik Revolution and examined the changes and transformations that the
revolution created in Russian society. Finally, the impact and consequences of the Bolshevik Revolution
on the international arena are explained.
Keyword: Revolution, Russia, Bolshevik Revolution, İnternational Consequences
202
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
HEALTH LEGITIMACY
Nakimuli VIVIERNA
Vistula University
While citizens may lose trust in political authorities, democratic principles and ideals continue to
exercise considerable appeal. This Policy Brief argues that this paradox must be understood as a crisis of
legitimation. Research suggests that legitimacy is inherently subjective and must be constantly reearned.
Low levels of political trust can be explained as the result of the complexity of globalised yet fragmented
societies. The present feeling of malaise calls for a redefinition of the relationship between citizens and
the authorities by which they are ruled. If popular sovereignty is to mean anything in today’s age, it
requires a new legitimising narrative.
Keywords: Health, Legitimacy.
HEALTH INSURUNCE SYSTEM IN MODERN SOCIETY?
When asked the what is greatest threat to democracy in the a third of respondents told world that it
was money in politics. The government’s purpose of being for the people has been subverted by money.”
Barb Anderson of Blaine, Minn concurred: “If money weren’t a requirement to run a successful political
campaign, a wider variety of candidates without interests in corporations would have opportunities to
run. Also, money seems to sway candidates and the elected too much.
Keywords: Health Sciences, Insurunce, Modern State.
203
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
CHINA’S SILK ROAD POLICY IN THE FIRST 10 YEARS
AFTER THE COLD WAR
Emmilly POOLE
Warsaw State University, Deparment of Health Science, ID: 1114-5269-7701-5547
After independence, the challenges faced by the Central Asian countries had the potential to affect
China. Faced with these challenges, how has Chinese diplomacy reacted? As I mentioned earlier,
after its Cultural Revolution, Xinjiang achieved the longest period of stability in modern history. The
independence of Central Asia created the possibility of an increase in economic movements in Xinjiang
as close economic ties were formed. At the same time, the end of the Soviet regime had a negative
impact on Xinjiang, increasing the possibility of destabilization in the Central Asian republics. The
Chinese leaders were aware of the promises made and the difficulties that came after Central Asia’s
independence. Prime Minister Li Peng’s visits to Central Asia demonstrated the dual nature of China:
China was keen to engage in economic cooperation between countries, but the Central Asian republics
expected that they would prevent the spread of this unease within Xinjiang, especially among immigrant
Uyghur organizations. From this point of view, the basis of China’s approach to the region in the
following years will be investigated in this study.
Keywords: China, Silk Road Policy, Cold War.
POLITYKA JEDWABNEGO SZLAKU CHIN W PIERWSZYCH 10 LATACH
PO ZIMNEJ WOJNIE
Po odzyskaniu niepodległości wyzwania stojące przed krajami Azji Środkowej miały potencjał
dotarcia do Chin. Jak wobec tych wyzwań zareagowała chińska dyplomacja? Jak wspomniałem
wcześniej, po rewolucji kulturalnej Xinjiang osiągnął najdłuższy okres stabilności we współczesnej
historii. Niepodległość Azji Centralnej stworzyła możliwość nasilenia ruchów gospodarczych w
Sinkiang w miarę nawiązywania ścisłych więzi gospodarczych. Jednocześnie koniec sowieckiego
reżimu wpłynął negatywnie na Sinkiang, zwiększając możliwość destabilizacji w republikach Azji
Środkowej. Chińscy przywódcy byli świadomi złożonych obietnic i trudności, jakie pojawiły się po
odzyskaniu niepodległości przez Azję Środkową. Wizyty premiera Li Penga w Azji Centralnej pokazały
dwoisty charakter Chin: Chiny chętnie angażowały się we współpracę gospodarczą między krajami,
ale republiki środkowoazjatyckie oczekiwały, że zapobiegną szerzeniu się tego niepokoju w Sinkiangu,
zwłaszcza wśród organizacji imigrantów ujgurskich. Z tego punktu widzenia w niniejszym opracowaniu
zostaną zbadane podstawy podejścia Chin do regionu w kolejnych latach.
Słowa kluczowe: Chiny, Polityka Jedwabnego Szlaku, Zimna Wojna.
204
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE EFFECT OF THE TAJIKISTAN CIVIL WAR ON THE
TAGILI OZBEK RELATIONS ON THE GREAT CENTRAL
ASIAN AXIS
Emmilly POOLE
Warsaw State University, Deparment of Health Science, emmillypoole@warsaw.edu.pl, ID: 1114-5269-7701-5547
So far, we have mentioned that the Tajik Civil War and the unrest in Uzbekistan have created serious
difficulties for the state forces in Central Asia. We also mentioned that these conflicts benefited from the
war economy that spread to the borders of Afghanistan. This was a situation that existed in both conflicts.
Also, both conflicts stem from the marginalization of people who challenge state powers for their own
pursuit of social equality. By emphasizing the above criteria, we deliberately reduce the emphasis on the
dogmatic element that is the provocative effect of Islam. While not indifferent to the influence of faith, we
aim to explain the unrest in Central Asia, championed by the Islamists because of the marginalized who did
not find their way to the Islamic Caliphate. We begin by examining the Tajik Civil War. Tajikistan was the
most impoverished region of the Soviet Union. We have previously discussed that freedom in Central Asia
brought power to the political elite who held important positions in the Soviet Union. The same is the case
with the election of Rakhman Nabiyev, the former General Secretary of the Tajikistan Communist Party, on
November 24, 1991, with only fifty-eight percent of the votes cast. From this point of view, the Tajikistan
civil war and its effects on the politics of Uzbekistan will be analyzed in this study.
Keywords: Tajikistan, Uzbekistan.
WPŁYW WOJNY DOMOWEJ W TADŻYKISTANU NA STOSUNKI TAGILI
OZBEK W WIELKIEJ OSI ŚRODKO-AZJATYCKIEJ
​​
Jak dotąd wspominaliśmy, że tadżycka wojna domowa i zamieszki w Uzbekistanie stworzyły
poważne trudności dla sił państwowych w Azji Środkowej. Wspomnieliśmy również, że konflikty te
korzystały z gospodarki wojennej, która rozprzestrzeniła się na granice Afganistanu. Taka sytuacja
istniała w obu konfliktach. Oba konflikty wynikają również z marginalizacji osób, które kwestionują
władzę państwową dla własnego dążenia do równości społecznej. Podkreślając powyższe kryteria,
celowo zmniejszamy nacisk na element dogmatyczny, jakim jest prowokacyjny efekt islamu. Chociaż
nie jesteśmy obojętni na wpływ wiary, staramy się wyjaśnić niepokoje w Azji Środkowej, których bronią
islamiści z powodu marginalizacji, która nie trafiła do islamskiego kalifatu. Rozpoczynamy od zbadania
tadżyckiej wojny domowej. Tadżykistan był najbardziej zubożałym regionem Związku Radzieckiego.
Mówiliśmy wcześniej, że wolność w Azji Środkowej dała władzę elicie politycznej, która zajmowała
ważne stanowiska w Związku Radzieckim. Tak samo jest w przypadku wyborów Rachmana Nabijewa,
byłego sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Tadżykistanu, 24 listopada 1991 r., przy zaledwie
58% oddanych głosów. Z tego punktu widzenia w niniejszym opracowaniu zostanie przeanalizowana
wojna domowa w Tadżykistanie i jej skutki dla polityki Uzbekistanu.
Słowa kluczowe: Tadżykistan, Uzbekistan.
205
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
US HEALTH POLICY IN CENTRAL ASIA
Emmilly POOLE
Warsaw State University, Deparment of Health Science, ID: 1114-5269-7701-5547
Since gaining independence by Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan and Uzbekistan,
the United States has focused on the newly independent states of the region. First of all, the United States
was interested in the pro-democratic restructuring of the state system. On this path, they encountered the
problem of outdated views of nomenclature (which has not changed since Soviet times), clan leadership,
and the specific mentality of the inhabitants. Overcoming these obstacles and raising a new generation in
a democratic spirit could only be achieved through cooperation with the Central Asian states in the field
of education. At the same time, the countries of Central Asia, having gained independence, constantly
faced unprecedented problems in almost all sectors of politics and education policy was no exception.
Therefore, the governments of the Central Asian countries began developing in the field of education:
promoting the creation of private higher education institutions, creating new labor market requirements,
and encouraging international educational cooperation. However, these actions were accompanied by
certain problems: reduction of the resource base for state higher educational institutions, deterioration
of financing conditions
USA POLITYKA EDUKACYJNA W AZJI ŚRODKOWEJ
Od czasu uzyskania niepodległości przez Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i
Uzbekistan, Stany Zjednoczone skoncentrowały się na nowo niepodległych państwach regionu. Przede
wszystkim Stany Zjednoczone były zainteresowane prodemokratyczną restrukturyzacją systemu
państwowego. Na tej ścieżce zetknęli się z problemem przestarzałych poglądów nomenklatury (która nie
zmieniła się od czasów sowieckich), przywództwa klanowego i specyficznej mentalności mieszkańców.
Przezwyciężenie tych przeszkód i wychowanie nowego pokolenia w duchu demokratycznym można było
osiągnąć jedynie poprzez współpracę z państwami Azji Środkowej w dziedzinie edukacji. Jednocześnie
kraje Azji Centralnej, po uzyskaniu niepodległości, stale borykały się z bezprecedensowymi problemami
w niemal wszystkich dziedzinach polityki, a polityka edukacyjna nie była wyjątkiem. Dlatego rządy
krajów Azji Centralnej rozpoczęły rozwój w dziedzinie edukacji: promując tworzenie niepublicznych
uczelni, tworząc nowe wymagania rynku pracy, zachęcając do międzynarodowej współpracy edukacyjnej.
Działaniom tym towarzyszyły jednak pewne problemy: zmniejszenie bazy zasobowej państwowych
szkół wyższych, pogorszenie warunków finansowania
Słowo kluczowe: USA, Azja Środkowa, Polityka zagraniczna.
206
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE REFLECTIONS OF TERRORISM TO THE WORLD
AND THE PLACE OF ASALA IN THIS EQUATION
Gabriela KIMULIKI
Vistula University, Department of Health Sciences
ABSTRACT
Terrorism is the systematic use of violence for political purposes. Terrorism as a political violence
has existed for centuries, although its nature has changed in the historical process. Although there is
no common definition of terrorism and terrorism, the word violence is emphasized. The problem of
terrorism is a problem that has existed in the world especially since the Cold War period. When we
look at terrorism, it is a concept that has not only national but also international dimensions. Many
countries faced the problem of terrorism and had to deal with this situation. After 2001, the fight
against international terrorism gained momentum. When we look at the ASALA terrorist organization,
the Armenian terrorist organization, it is the most obvious example of how the Armenian problem in
the Ottoman Empire has survived until today. In the study, terrorism will be mentioned, its definition,
types and examples will be mentioned, and the ASALA organization, which is an example of a terrorist
organization, will be examined.
Keywords: Terrorism, Terrorism, Violence, Armenian issue, ASALA, PKK, Republic of Turkey
REFLEKSJE TERRORYZMU NA ŚWIECIE I MIEJSCE ASALA W TYM
RÓWNIENIU
ABSTRAKCYJNY
Terroryzm to systematyczne stosowanie przemocy w celach politycznych. Terroryzm jako
przemoc polityczna istnieje od wieków, choć w procesie historycznym zmienił się jego charakter.
Chociaż nie ma wspólnej definicji terroryzmu i terroryzmu, słowo przemoc jest podkreślane. Problem
terroryzmu to problem, który istnieje na świecie zwłaszcza od czasów zimnej wojny. Kiedy patrzymy
na terroryzm, jest to pojęcie, które ma wymiar nie tylko krajowy, ale także międzynarodowy. Wiele
krajów stanęło w obliczu problemu terroryzmu i musiało zmierzyć się z tą sytuacją. Po 2001 roku walka
z międzynarodowym terroryzmem nabrała tempa. Kiedy spojrzymy na organizację terrorystyczną
ASALA, ormiańską organizację terrorystyczną, jest to najbardziej oczywisty przykład tego, jak problem
ormiański w Imperium Osmańskim przetrwał do dziś. W opracowaniu zostanie mowa o terroryzmie,
przytoczona zostanie jego definicja, rodzaje i przykłady oraz zostanie zbadana organizacja ASALA,
która jest przykładem organizacji terrorystycznej.
Słowa kluczowe: terroryzm, terroryzm, przemoc, kwestia ormiańska, ASALA, PKK.
207
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
THE TRANSFORMATION OF WORLD HEALTH
ORGANIZATION
Gabriela KIMULIKI
Vistula University, Department of Health Sciences
The concept of national security in the discipline of international relations is very important for
countries. In fact, security is one of the elements that countries need to maintain their existence. Countries
do many things to ensure their national security, the most important of which is learning how to defend
themselves. From a realist perspective, there is a power struggle between countries. All countries want
to be the number one powerful state in this anarchic system. Because of this race, they can direct attacks
against each other. Moreover, defense is a kind of counter-attack. In other words, it is a precaution taken
against possible attacks by countries to defend themselves. Another purpose of defense is to show other
states that you are strong, that is, deterrence. In this way, countries think twice before making a move
against one another. Because the military forces of the countries or the technologies they use for defense
can be frightening for rival states. Many wars and conflicts in the nineteenth and twentieth centuries have
underlined how important the defense of the country is. The first and second world wars have shown
to all international actors what countries can do for their interests, which underlines how important
defense is for a country. Military power of countries is very important for defense. Certain conditions
are necessary for military power to exist. For example, countries have to invest in defense industries and
supply materials such as weapons, tanks and ammunition used in war, and the most profitable method
is to produce them themselves instead of importing them. In addition to military power, it is sometimes
beneficial for countries to be members of an international organization in order to ensure their national
security against the dangers they may encounter in the ever-changing international system. Because
such organizations have functions such as collective defense and increase deterrence exponentially. In
fact, it is often more effective to act with the principle of one for all, all for one against any possible
attack. The most important and unique example of the common defense I mentioned is NATO, which
was established after the second world war.
TRANSFORMACJA WORLD HEALTH ORGANIZATION
Pojęcie bezpieczeństwa narodowego w dyscyplinie stosunków międzynarodowych jest bardzo ważne
dla państw. W rzeczywistości bezpieczeństwo jest jednym z elementów potrzebnych państwom do
utrzymania swojego istnienia. Kraje robią wiele rzeczy, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo narodowe,
z których najważniejszą jest uczenie się, jak się bronić. Z realistycznej perspektywy między krajami
toczy się walka o władzę. Wszystkie kraje chcą być najsilniejszym państwem numer jeden w tym
anarchicznym systemie. Z powodu tej rasy mogą kierować ataki przeciwko sobie. Co więcej, obrona
jest rodzajem kontrataku. Innymi słowy, jest to środek ostrożności przed możliwymi atakami krajów
w celu obrony. Innym celem obrony jest pokazanie innym stanom, że jesteś silny, czyli odstraszanie.
W ten sposób kraje zastanawiają się dwa razy, zanim wykonają ruch przeciwko sobie. Ponieważ siły
zbrojne krajów lub technologie, których używają do obrony, mogą być przerażające dla rywalizujących
208
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
państw. Wiele wojen i konfliktów w XIX i XX wieku podkreśliło, jak ważna jest obrona kraju. Pierwsza
i druga wojna światowa pokazały wszystkim podmiotom międzynarodowym, co kraje mogą zrobić dla
swoich interesów, co podkreśla, jak ważna jest dla kraju obrona. Siła militarna krajów jest bardzo ważna
dla obronności. Zaistnienie potęgi militarnej wymaga spełnienia pewnych warunków. Na przykład
kraje muszą inwestować w przemysł obronny i dostarczać materiały, takie jak broń, czołgi i amunicja
używana podczas wojny, a najbardziej opłacalną metodą jest ich samodzielne wytwarzanie zamiast
importowania. Oprócz potęgi militarnej, czasami korzystne jest dla państw członkostwo w organizacji
międzynarodowej w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa narodowego przed niebezpieczeństwami,
jakie mogą napotkać w ciągle zmieniającym się systemie międzynarodowym. Ponieważ takie organizacje
pełnią funkcje takie jak obrona zbiorowa i wykładniczo zwiększają odstraszanie. W rzeczywistości
często skuteczniejsze jest działanie zgodnie z zasadą jeden za wszystkich, wszyscy za jednego przeciwko
wszelkim możliwym atakom. Najważniejszym i unikalnym przykładem wspólnej obrony, o którym
wspomniałem, jest NATO, które powstało po II wojnie światowej.
209
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
FEATURES OF INTERNATIONAL AND REGIONAL
INTERACTION OF MONGOLIA
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech University, Department of Political Science.
ORCID: 2254-4444-4441-222X
Currently, Mongolia is on the road to democratic change. After the collapse of the USSR, the
bipolar system, the country had to master completely new areas of foreign policy. The formation of the
Russian Federation and the determination of its geopolitical status significantly affect the development
of international and regional relations with the countries of Central Asia. Given the new conditions,
relations are being built with the former republics of the USSR, with Kazakhstan. The desire to occupy
an important place in the geopolitical space of Central Asia requires the leadership of Mongolia to find
new partners and allies. Of course, during the crisis in the region, new players appeared - Japan, South
Korea.But unusually strong, became China, which has become a dominant partner in Central Asia.And
only since the beginning of the 2000s.Russia enters the region on a parity partnership basis. Borders
were opened for democratic Mongolia, and relations became more diverse and stronger. In addition to
the traditional partners in Mongolia’s foreign policy activities from the mid-1980s to the 2000s. new
partners appeared: countries of the Middle East, Africa, Latin America, Australia, Southeast Asia. Thus,
in these studies we will focus on the modification of the state, social and economic systems of Mongolia
in the last decades of the XX - early XXI centuries. led to the need to replace the state’s foreign policy,
this or that one was formed on the new experience of relations in the present world and is based on the
postulates of an independent state and national security. Relations of Mongolia with Russia, leaving the
formulas
Keywords: Mongolia, Regional Politics.
CECHY INTERAKCJI MIĘDZYNARODOWEJ I REGIONALNEJ MONGOLII
Obecnie Mongolia jest na drodze do demokratycznych przemian. Po rozpadzie ZSRR, w systemie
dwubiegunowym, kraj musiał opanować zupełnie nowe obszary polityki zagranicznej. Powstanie
Federacji Rosyjskiej i określenie jej statusu geopolitycznego znacząco wpływa na rozwój stosunków
międzynarodowych i regionalnych z krajami Azji Centralnej. W nowych warunkach budowane są
relacje z byłymi republikami ZSRR, z Kazachstanem. Chęć zajęcia ważnego miejsca w przestrzeni
geopolitycznej Azji Centralnej wymaga od przywództwa Mongolii znalezienia nowych partnerów
i sojuszników. Oczywiście w czasie kryzysu w regionie pojawili się nowi gracze - Japonia, Korea
Południowa. Ale niezwykle silne stały się Chiny, które stały się dominującym partnerem w Azji
Środkowej. I dopiero od początku lat 2000. Rosja wkracza do regionu na na zasadzie parytetu. Dla
demokratycznej Mongolii otwarto granice, a stosunki stały się bardziej zróżnicowane i silniejsze.
Oprócz tradycyjnych partnerów w działaniach Mongolii w polityce zagranicznej od połowy lat 80. do
2000. pojawili się nowi partnerzy: kraje Bliskiego Wschodu, Afryki, Ameryki Łacińskiej, Australii,
210
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
Azji Południowo-Wschodniej. Dlatego w tych opracowaniach skupimy się na modyfikacji ustroju
państwowego, społecznego i gospodarczego Mongolii w ostatnich dziesięcioleciach XX - początku
XXI wieku. doprowadził do konieczności zastąpienia polityki zagranicznej państwa, takiej czy innej
ukształtowanej na nowych doświadczeniach stosunków w obecnym świecie i opartej na postulatach
niepodległości państwa i bezpieczeństwa narodowego. Stosunki Mongolii z Rosją, odejście od formuł
Słowa kluczowe: Mongolia, Polityka regionalna.
211
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
VACCINATION AGAINST PERTUSSIS IN PREGNANCY
AND OUTSTANDING SCIENTIFIC QUESTIONS
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech University, Department of Political Science.
ORCID: 2254-4444-4441-222X
Despite the availability of acellular pertussis (Ap) and whole-cell pertussis (wP) vaccines, Bordetella
pertussis – the causative agent for pertussis (whooping cough), still severely affects newborns and
young infants, causing considerable morbidity and mortality. Vaccination of pregnant women against B.
pertussis is recommended (in 2011) to prevent the susceptibility of newborns and infants to the infection.
Evidence suggests that vaccination against B. pertussis during pregnancy is safe both for the mother and
the fetus. Antibodies against B. pertussis produced in the mother after vaccination is transferred across
the placenta. The antibodies also confer protection to the young infant via breast milk. The efficacy of
vaccination is evident from the reduced incidence of a severe form of pertussis among young infants
within a short period after implementing the vaccination strategy. In 2021 (November 30- 1 December)
an expert meeting was held virtually by the Global Pertussis Initiative (GPI). Overall, 30 pertussis
experts from 18 countries gathered worldwide to discuss pertussis vaccination in pregnant women. The
experts discussed that although the immune system undergoes a lot of modulations after pregnancy, aP
vaccine-induced immune response is nearly similar in non-pregnant and pregnant women. It has also
been found that the immune response induced by vaccination is not affected by the pregnancy status.
Immunoglobulin G (IgG) is the main antibody that crosses the placenta. Its concentration gradually
increases in the infant and at delivery. Eventually, the infant has a higher IgG concentration than the
mother. The trans-placental transfer of the immunoglobulin into the blood circulation of the fetus occurs
via Fc receptors of the neonate (FcRn). While the transfer of IgG is different in the different subclasses
of IgG; vis, IgG1>IgG3=IgG4>IgG2 (according to studies).
212
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
STUDY SHEDS NEW LIGHT ON THE ROLE OF IGA IN
FOOD ALLERGIES
Nora BOMBARDEJ
Warsaw Japan Tech University, Department of Political Science.
ORCID: 2254-4444-4441-222X
Food allergies, a leading public health problem worldwide, are caused by the abnormal production of
IgE antibodies against food antigens. The ingestion of certain food products leads to the IgE-mediated
release of histamine, which subsequently initiates a cascade of allergic symptoms, including rashes,
swelling, vomiting, diarrhea, respiratory and cardiovascular complications, and, rarely, fatal anaphylaxis.
IgA comprises 80% of the antibodies present within the human gastrointestinal (GI) system and is
vital in regulating gut microbiota composition. In addition, the research suggests that food-specific IgA
antibodies bind to and neutralize food allergens, thus leading to the development of food tolerance.
However, this hypothesis is based on indirect and mixed evidence. In the current study, scientists
characterize food-specific IgA responses in infants and determine whether food-specific gut and plasma
IgA antibodies protect against food allergens.
213
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
HISTORICAL EVOLUTION OF ASIA’S SECURITY
COMPLEX
Daniel KRZYSZTOF
SGH University, Deparment of International Relations
ORCID ID: 1124-1126-5569-2369
Middle Asia; It has been shaped since ancient, imperial and colonial historical periods. The region
has ethnic, religious, linguistic and cultural complexity of Persians, Turks, Mongols, Slavs and Chinese.
Although these communities in the region exhibited behaviors related to the Empire; Since the introduction
of Islam, the fragmented and nomadic communities of Eurasia took shape similar to the regional unity.
For example, during the Genghis Khan period or 19th century Moscow, the region was governed by
more or less imperial rules. But in the absence of the empire, the region was ruled intermittently by
conflicts between many minor petty khans. In this process; Islam continued to be central to the people
of Central Asia, and today, the increasing radical Islam continues to threaten China and Russia. (More
recently also threatening the USA). It is considered by both state and non-state domestic and foreign
actors that Islam is a central power in Central Asia. China and Russia have thousand-year-old ties in
Central Asia. China has ruled the eastern part of the region intermittently for more than 2000 years. The
Han rule dominated the Silk Road, which was the route of the caravan trade from the beginning and
carried Chinese Silk to the Roman Empire. In the process until the Tang Dynasty lost control of Xinjiang
to the Abbasids; The Chinese dominated the eastern shores of Central Asia. But II. Shortly after World
War II, Xinjiang was again included in China.
Keywords: History, Russia, China.
ИСТОРИЧЕСКАЯ ЭВОЛЮЦИЯ КОМПЛЕКСА БЕЗОПАСНОСТИ
АЗИИ
Средняя Азия; Он формировался с древних, имперских и колониальных исторических
периодов. В регионе есть этническая, религиозная, языковая и культурная сложность персов,
тюрков, монголов, славян и китайцев. Хотя эти сообщества в регионе демонстрировали поведение,
связанное с Империей; С момента введения ислама разрозненные и кочевые общины Евразии
сложились по образцу регионального единства. Например, во времена Чингисхана или в Москве
19 века регион управлялся более или менее имперскими правилами. Но в отсутствие империи
регионом периодически правили конфликты между множеством мелких мелких ханов. В этом
процессе; Ислам по-прежнему занимал центральное место в жизни народов Центральной Азии, и
сегодня растущий радикальный ислам продолжает угрожать Китаю и России. (В последнее время
также угрожает США). Как государственные, так и негосударственные внутренние и внешние
субъекты считают, что ислам является центральной силой в Центральной Азии. Китай и Россия
имеют тысячелетние связи в Центральной Азии. Китай правил восточной частью региона с
перерывами более 2000 лет. Правление Хань доминировало на Шелковом пути, который с самого
214
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
начала был маршрутом караванной торговли и доставлял китайский шелк в Римскую империю.
В процессе, пока династия Тан не потеряла контроль над Синьцзяном из-за Аббасидов; Китайцы
господствовали на восточных берегах Средней Азии. Но II. Вскоре после Второй мировой войны
Синьцзян снова был включен в состав Китая.
Ключевые слова: История, Россия, Китай.
215
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
HUMAN HEALTH RIGHTS ON THE 20 TH CENTURY
Nora Bombarjed
Warsaw Japan Tech University
Health Sciences
ORCID CODE: 9988-9658-2569-X954
As we look to history of human rights there were some dark times but also a light for the future. We
know that dark times are a necessary to shine more. If the shadow is large, it is because of the size of the
light. Medina Agreement and Magna Carta is the first examples of human right before the declaration.
Medina Agreement is important for the right of live and religion. Because we can see that with this
agreement Muslims, Jews and Pagans started to live together without interfere with their religion
as we all want right now. The importance of Magna Carta is, first time in the history we saw that a
monarchy accepted the superiority of court and left some of their authorities. It was the first step to leads
today’s constitutional system. In 1689 with the British Civil Rights Declaration, we saw that we can
end oppressive government practices. 1776, American Declaration of Independence and 1789, French
Revolution followed that declaration. In 1776 American Declaration of Independence, civil liberties
were defended since everyone has equal and inalienable rights, among them the right to life, liberty and
happiness. With 1789 French Revolution, the concepts of the status were removed, and people of France
respected as equal. Also we saw abolition of the monarchy in France and new republic established. That
led to use of joining an election.
Keywords: Human Rights, History, 20th Century.
GENDER INEQUALITY IN HEALTH SECTOR: A HISTORICAL
PERSPECTIVE
The question “What is politics” is one of the important questions of social sciences. When we look
at the writings of important political thinkers from Plato to Kant, as well as in the political science
literature, it is possible to reach different definitions of politics from different perspectives. Politics is a
set of processes and actions that must be read in the context of gender, whether it is defined in relation
to the mechanisms of government and the state, or in a broader sense with reference to power relations
in society. In this study, we will answer the question of why we should view politics from a gender
perspective, focusing primarily on the relationship between politics and gender. Then, we will touch
upon the first criticisms and interventions brought by women to politics as a male-dominated field,
and we will discuss women’s struggle for political rights, both in the international context and in the
context of Turkey, as a movement that paves the way for women to transform politics. Another issue we
will focus on is the issue of gender and political participation. In this context, we will seek an answer
to the question of why women’s participation in politics remains low despite gaining their political
rights. We will examine the mechanisms developed to increase the representation of women in politics
and discuss the new questions and possibilities brought by a political participation approach that goes
216
8th International Congress on Medicine, Nursing, and Health
Sciences in a Changing World Proceedings Book
beyond the aim of equality in representation in terms of gender equality. Finally, we will discuss the
feminist understanding of politics, which emerged as a critique of classical political conceptualizations.
We will see how this understanding, which can be summarized with the proposition “The personal is
political”, radically transforms our view of politics and opens the door to a much more participatory and
broad understanding of democracy.
Keywords: Gender, History, Politics.
WOMEN’S STRUGGLE FOR HEALTH RIGHTS IN THE WORLD AND IN 19TH
CENTURY
The emergence of political parties and representative democratic political systems in the modern sense
was the result of a process of political struggles, the most important moment of which was the French
Revolution of 1789. Politics, which was seen for a long time under the monopoly of the nobility and the
wealthy classes, changed its skin, with the spread of universal suffrage, that is, with the participation of
large social segments in politics on the basis of citizenship. However, there was an important point that
was ignored in the demand for universal suffrage, which started in the context of universal principles:
The concept of citizen, which is supposed to be neutral and general, was actually defined with a sexist
understanding, excluding women. In other words, even in countries such as France and the USA, which
can be seen as the first modern democracies, men were understood as citizens and universal suffrage did
not include women’s right to vote and be elected4. Although ideals such as equality, freedom and justice,
which mobilized social segments throughout the 19th century, were thought of as universal values used
by all people, in practice they were ideals demanded by men for men. The human rights discourse
ignored the human rights and liberties of women.
Keywords: Women’s Political Rights.
GENDER AND HEALTH WORKER PARTICIPATION IN 19TH CENTURY
The struggle for political rights paved the way for women to participate in politics in many countries
and contributed to the growth and diversification of women’s rights movements. However, it is necessary
to think of political participation as going beyond the right to elect and be elected, to become active
political subjects, to have political influence and to participate in decision-making processes. According
to this definition, if we look at how much political representation women actually have and how much
they can find a place in decision-making bodies, we will see that we are still far from gender equality
in politics. Today, women are still in a very unequal position in terms of political participation. In the
most important organs of political participation, in political parties and parliaments, women are not
equally represented, moreover, their participation decreases further as they move up in decision-making
mechanisms, that is, towards higher units in the institutional hierarchy. For example, women, who make
up half of the electorate, can find a place far below this rate in the parliaments tasked with representing
the electorate, and they are much less in the governments with the executive branch. Or, they take very
little place in the party assemblies of the political parties, of which they form the base, and much less
in the central executive committees. How many women mayors, how many women party provincial
leaders, how many women governors, how many women deputies and how many women ministers are
still valid questions for almost all countries in the context of gender equality in political participation.
Keywords: Gender, Political Participation.
217