Talaan ng Nilalaman
1.Ano ang Panitikan?
Ang panitikan ay tumutukoy sa mga akda na nakasulat o naisulat ng mga
manunulat atkadalasang naglalarawan ng karanasan, emosyon, kaisipan, at
iba pang mgakonsepto na nais ipahayag ng may-akda. Ito ay naglalarawan ng
buhay, kultra, pamahalaan, relihiyon, at iba pang karanasan na nabibigyang
kuay ng iba’t ibang damdamin tulad ng pag-ibig, kalungkutan, pag-asa,
pagkauhi, takot, at pangamba. Ang salitang panitikan ay mula sa salitang
“pang-tiik-an“. Ito ay binubuo ng unlaping “pang“, hulaping “an” at ang
salitang ugat na “titik“.
Pag-aaral ng Panitikang Pilipino
1.Upang makilala ang kalinangang Pilipino, malaman ang ating minanang yaman ng
kaisipan at taglay na katalinuhan ng lahing ating pinagmulan.
2. Upang matalos natin na tayo’y may marangal at dakilang tradisyon na nagsilbing
patnubay sa mga impluwensiya ng ibang mga kabihasnang nanggaling sa iba’tibang mga bansa.
3. Upang mabatid natin ang mga kaisipan sa ating panitikan at makapagsanay
upang maiwasto ang mga ito.
4. Upang malaman natin ang mga kaisipan sa ating panitikan at makapagsanay
upang maiwasto ang mga ito.
5. Bilang mga Pilipinong mapagmahal sa ating kultura ay dapat nating pag-aralan
ang ating panittikan . Tayo higit kanino man ang dapat magpahalaga sa sariling atin.
Uri ng Panitikan
Panitikang Piksyon
Ang panitikang piksyon ay isang uri na naglalaman ng mga kwentong
athang-isip na nagpapakita ng mga karakter, pangyayari, at mga lugar na hndi
tunay o hindi nangyari sa totoong buhay. Kabilang dito ang
ma nobela, maikling kwento, tula, at iba pa. Sa piksyon, ang may-akda ay
guagawa ng isang mundong kathang-isip at naglalagay ng mga karakter na
maysariling personalidad, pangangailangan, at damdamin. Ang mga
pangyayari ay maaaring masaya, nakakatakot, nakakalungkot, o nakakanis, at
naglalayong magbigay ng emosyon sa mga mambabasa. Ito ay mahalaga
dahil ito ay nagbibigay ng libangan sa mga mambabasa at nagbibigay ng mga
ideya at konsepto tungkol sa mga tao, lugar, at mga pangyayari. Nagbibigay
rin ito ng inspirasyon sa mga tao upang maging malikhain upang gumawa ng
sariling kwento at kaisipan.
Panitikang Hindi Piksyon
Ang panitikang hindi piksyon ay isang uri na hindi naglalaman ng mga
kwentong kathang-isip, ngunit naglalayong magbigay ng impormasyon at
kaalaman sa mambabasa. Ito ay binubuo ng iba’t ibang anyo ng mga teksto
na nakasulat, tulad ng mga aklat, artikulo, sanaysay, biograpya, mga
pagsasaliksik at iba pa. Kabilang sa mga halimbawa ng hindi piksyon ang
mga aklat sa kasaysayan, agham, teknolohiya, pamamahala, relihiyon, at iba
pang mga aklat na naglalayong magbahagi ng kaalaman at
impormasyon.Maaari rin itong maglaman ng mga personal na karanasan ng
may-akda, tulad ng mga memoir at mga diary. Ito ay mahalaga dahil ito ay
nagbibigay ng kaalaman at impormasyon sa mga mambabasa tungkol sa iba’t
ibang mga paksa.
Mga Kultura at Tradisyon
1.Pista
Ang pista ay isa sa mga malalaking pagdiriwang na ginugunita bawat taon sa iba’t
ibang dako ng Pilipinas. Tampok dito, saan mang lugar sa kapuluan, ang mga
makukulay na parada, mga katutubong seremonya, sayawan, paligsahan, at
masasaganang handaan. Ang panahon ng kapistahan ay isa rin sa mga pinakainaabangang pagdiriwang na patuloy na dinarayo ng mga turista taun-taon.
2.Senakulo
Ang Senakulo ay tradisyonal na pagsasadula ng mga pangyayari hinggil sa mga
dinanas ni Hesukristo bago at pagkaraang ipako siya sa krus. Hango ang nasabing
tradisyon sa Bibliya at iba pang tekstong apokripa. Kadalasang ginaganap ito sa
lansangan o kaya'y sa bakuran ng simbahan. Ang magkakaibigan, magkakamaganak, at magkakababayan ay magkikita-kita upang panoorin at palakasin ang loob
ng mga tauhan sa dula.
3. Simbang gabi
Ang Simbang Gabi ay isa sa mga pinakamatagal at pina-popular na kaugalian ng
mga Pilipino tuwing Kapaskuhan. Ito ay kilala din sa tawag na Misa de Gallo na ang
ibig sabihin ay "Mass of the Rooster" o Misa ng Tandang. Ang tradisyon na ito ay
mahalaga sa bawat Pilipino sapagkat ito ay simbolo ng pagdating ni Hesucristo. Ang
Simbang Gabi ay serye ng siyam na araw na nobena para kay Birheng Maria na
nag-uumpisa tuwing Disyembre 16 at nagtatapos sa Disyembre 24.
4. Flores de Mayo
Ang Flores de Mayo ay ang pista ng bulaklak na ipinagdiriwang ng mga Filipino sa
buong buwan ng mayo bilang pagbibigay parangal kay Birheng Maria. Bawat isang
araw sa buong buwan ng Mayo ay naghahandog ng bulaklak kay Maria para sa
kaniyang taglay na huwarang kalinisan at kabutihan.
5. Tinikling
Ang tinikling ay isa sa pinakakilalang katutubong sayaw ng Filipinas. Nagmula
ang sayaw sa Leyte. Ang maingat na pag-iwas ng babae’t lalaking mananayaw sa
nagpipingkiang kawayan ay halaw sa masigla ngunit mahinhing pag-iwas ng ibong
tikling sa patibong na inilalatag ng mga magsasaka sa kanilang palayan.
6. Barong tagalog at saya
Ang Barong Tagalog ay isang binurdahang pantaas na baro at kinikilalang
pambansang kasuotang panlalaki sa Pilipinas. Unang tinawag na baro ng Tagalog,
ang kasuotang ito ay may apat na siglo na ring ginagamit sa bansa at patuloy na
pinapaganda upang masabayan ang pagbabago ng lipunan. Kabilang ito sa mga
popular na kasuotan para sa mga mahahalagang pagdiriwang at kasiyahan sa
Pilipinas, gaya ng kasal, mga sagala, maging sa burol at paglilibing.
Ang Baro't Saya naman ay ang pambansang kasuotang pambabae ng Pilipinas na
binubuo ng manipis at binurdahang pang-itaas, at palda o saya na makulay at
kadalasang guhitan. Gamit ang bakya bilang sapin sa paa, ang mga kababaihang
nagsusuot nito ay may hawak ding abaniko upang gawing pantakip sa kanilang
mukha o kaya'y sa kanilang dibdib. Ang pagsusuot nito ay alinsunod sa utos ng mga
Espanyol na takpan at damitan ang hubad na katawan ng mga katutubo, lalo na ng
mga kababaihan, sa kanilang pagdaong sa bansa.
7. Pagmamano
Ang pagmamano ay isang paraan ng paggalang sa nakatatanda. Isa itong
tradisyong ginagawa ng mga Pilipino. Ginagawa ito sa pamamaraan ng
pagkuha ng kamay ng kung sino mang nakatatanda na siyang ididikit sa noo
tuwing may pagsasamasama ng tao na mayroong mga nakatatanda. Nagmula
ito sa ating mga ninuno na siyang tinuturo’t sinasanay sa mga bata o mula sa
ating pagkabata. Sinisimbolo rin nito na tayo’y tinuruan ng ating mga
magulang ukol sa paggalang tungo sa ating mga nakatatanda. Ipinakikita rin
nito ang kulturang Pinoy na maipagmamalaki natin nang lubos.
8. Pamamanhikan
Ang pamanhikan ay galing sa salitang panhik at kaugnay rin ng salitang
mamamanhik na may kahulugang makikiusap. Hindi basta't papanhik sa bahay,
kundi makikiusap pa sa mga magulang ng dalaga upang tulutan nang maipakasal
ang kanilang anak na dalaga.
Dahil sa ayon din naman sa pag-uusap ng magkabilang panig ang magiging
bunga ng usapan, kaya't hindi naman lahat ng pamanhikan ay nauuwi sa kasalan.
Kapag hindi magkasundo ang dalawang panig, gaya ng kung hindi makakayanan
o sadyang ayaw kayanin ng partidos ng lalaki ang mga kahilingan ng partidos ng
babae tulad ng "panhik", at "bigay-kaya" hindi natutuloy ang pamanhikan sa
nilalayong kasalan. Ang "panhik" o "bigay-kaya" ay maaaring pera o bagay , lupain
o ari-arian, na handog ng lalaki sa magulang ng babae. Kung minsan ito ay
kusang-loob na handog ng magulang ng lalaki, kung minsan ito ay hinihiling ng
magulang ng babae. At kung magkataon ngang hindi magkatugon ang pagkapalahiling sa panig ng lalaki, walang nararating ang usapan sa pamanhikan at
hindi natutuloy sa kasalan. Ang siste nito kung minsan, hindi man nagkasundo ang
mga magulang, subalit nagkakaunawaan naman ang binata at dalaga, ang mga
ito ay gumagawa ng paraan at sila'y nagtatanan at nakakasal na rin kahit wala
nang "panhik", bigay-kaya at mga handaan.
3. Anyo ng Panitikan at mga halimbawa
Akdang Tuluyan at mga halimbawa
Ang akdang tuluyan ay isang uri ng panitikan na nakasulat ng parang talata
o prosa. Ito ay binubuo ng mga salita na nabuo ng magkakasunod na mga
pangungusap na naglalaman ng mga detalyadong paglalarawan,
eksposisyon, pangangatwiran, at iba pa.
Kabilang sa mga halimbawa ng akdang tuluyan ang mga sumusunod.















Anekdota
Nobela
Pabula
Parabula
Maikling kuwento
Dula
Sanaysay
Talambuhay
Talumpati
Balita
Kuwentong bayan
Salawikain
Kasabihan
Alamat
Mito
Akdang Patula at mga halimbawa
Ang akdang patula, sa kabilang dako, ay isang uri ng panitikan na nakasulat
sa anyong tula. Ito ay binubuo ng mga taludtod na may parehong bilang ng
pantig sa bawat linya at may tinutukoy na tugma at sukat. Kabilang sa mga
halimbawa ng akdang patula ang mga tula, soneto, epiko, at iba pa.




Awit at Korido
Epiko
Balada
Sawikain






Salawikain
Bugtong
Soneto
Kantahin
Tanaga
Tula
4. Mga Elemento ng Panitikan
Ang mga elemento ng panitikan ay maaaring mag-iba depende sa mga
pag-aaral ng mga eksperto sa panitikan at kung saan sila nanggagaling.
Ngunit, narito ang ilang mga pangunahing elemento ng panitikan:
1. Paksa – Ang paksa ay tumutukoy sa pangunahing tema o ideya ng
isang akda.
2. Tauhan – Ang mga tauhan ay mga karakter o personalidad na lumilitaw
sa akda.
3. Tagpuan – Ang tagpuan ay tumutukoy sa lugar at panahon na kung
saan naganap ang kuwento.
4. Banghay – Ang banghay ay tumutukoy sa maayos na pagkakasunodsunod ng mga pangyayari sa kuwento.
5. Estilo – Ang estilo ay tumutukoy sa pagkakasulat at paggamit
ng wika ng manunulat.
6. Layunin – Ang layunin ay tumutukoy sa dahilan kung bakit isinulat ang
akda. Maaaring ito ay para maglahad ng isang mensahe, mag-aliw,
magbigay ng kaalaman, o magpabago ng pananaw ng mambabasa.
7. Tonong Pampanitikan – Ang tono ay tumutukoy sa pakikipag-usap ng
manunulat sa mambabasa. Ito ay maaaring maging malungkot,
masaya, nakakainis, nakakapagtaka, at iba pa.
8. Tekstura – Ang tekstura ay tumutukoy sa kabuuan ng anyo at
nilalaman ng akda. Ito ay maaaring maging tuluyan, patula, o prosaik.
9. Imahen – Ang imahen ay tumutukoy sa mga larawan o pangitain na
ginamit sa akda upang makatulong sa mambabasa na mas
maintindihan at maipaliwanag ang mga kaisipan na nais iparating ng
manunulat.
10.Porma – Ang porma ay tumutukoy sa estruktura ng akda. Ito ay
maaaring maging maikling kwento, tula, nobela, o iba pang uri ng akdang
pampanitikan.
5. Wika at dayalekto na Ginagamit sa Panitikan
Ang mga wika at diyalekto na ginagamit sa panitikan ay maaaring maging
napakarami depende sa lugar at kultura ng mga manunulat. Narito ang ilan sa
mga ito:
1. Filipino – Ang wikang ito ay opisyal na wika ng Pilipinas at ginagamit
sa panitikan. Ito ay nagmula sa Tagalog ngunit nagkaroon ng mga salita
at idyoma mula sa iba’t ibang mga wika sa Pilipinas.
2. Tagalog – Isa sa mga diyalekto ng Filipino, at ang wikang ito ay
ginagamit sa panitikan. Maraming kilalang manunulat at makata ang
gumagamit ng Tagalog sa kanilang mga akda.
3. Cebuano – Ito ay isa sa mga pangunahing wika sa Visayas at
ginagamit din sa panitikan. Maraming mga maikling kuwento, nobela at
tula ang naisulat sa Cebuano.
4. Ilocano – Isa pang wikang ginagamit sa panitikan sa Pilipinas. Ito ay
isang wika na ginagamit sa Luzon at mayroon din itong malawak na
mga akdang naisulat sa iba’t ibang panahon.
5. Bikolano – Ang wika na ito ay ginagamit sa rehiyon ng Bikol sa Luzon
at isa rin sa mga wikang ginagamit sa panitikan. Mayroong mga tanyag
na manunulat at makata na gumagamit ng Bikolano sa kanilang mga
akda.
6. Waray – Ito ay ginagamit sa Eastern Visayas at isa rin sa mga wika sa
panitikan. Maraming mga akda na naisulat sa wikang Waray.
7. Hiligaynon – Ito ay ginagamit sa Hiligaynon at mga karatig na lugar sa
Kabisayaan at isa rin sa mga wika na ginagamit sa panitikan. Mayroong
mga tanyag na manunulat at makata na gumagamit ng Hiligaynon sa
kanilang mga akda.
8. Kapampangan – Ginagamit ito sa Gitnang Luzon at isa rin sa mga
wikang ginagamit sa panitikan. Maraming mga tanyag na manunulat at
makata ang gumagamit ng Kapampangan sa kanilang mga akda.
6. Mga tema at motibo ng panitikan
Ang panitikan ay may iba’t ibang tema na tumutukoy sa mga pangunahing
paksa. Narito ang ilan sa mga ito:
1. Pag-ibig – Isa sa mga pinakapopular na tema sa panitikan ay ang pagibig. Maaaring tungkol ito sa romantikong pag-ibig, pagmamahal sa
pamilya, o kahit sa pagmamahal sa bayan.
2. Kalikasan – Ito ay tumutukoy sa mga akdang naglalaman ng mga
kaisipan tungkol sa kalikasan at kung paano ito ginagamit ng tao.
Maaaring ito ay tungkol sa mga suliranin sa pagpapalago ng kalikasan
o sa mga suliranin sa pagpapalaganap ng teknolohiya.
3. Kalayaan – Maaaring ito ay tungkol sa pakikibaka ng isang bayan
upang makamit ang kalayaan mula sa pananakop ng dayuhan o sa
mga suliraning panlipunan na nagpapahirap sa mga mamamayan.
4. Pagsasalaysay – Ito ay ang tungkol sa mga akda na naglalaman ng
mga kwento, kasaysayan, at mga karanasan ng mga tao.
5. Kahirapan – Maaaring tungkol ito sa mga suliranin ng kahirapan at
mga hamon na kinakaharap ng mga taong nabubuhay sa kahirapan.
6. Pag-asa – Maaaring ito ay tungkol sa mga akdang naglalaman ng mga
mensahe ng pag-asa at inspirasyon sa mga mambabasa.
7. Pagnanais – Maaaring ito ay tungkol sa mga akdang naglalaman ng
mga pangarap, layunin, at mga pangangarap ng mga tao.
8. Pagkakaiba-iba – Maaaring ito ay tungkol sa pagkakaiba-iba ng mga
kultura, paniniwala, at katangian ng mga tao.
7. Mga tanyag na Akda sa Panitikan
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
“Noli Me Tangere” at “El Filibusterismo” ni Jose Rizal – Ang
dalawang nobelang ito ay mga klasikong akda sa panitikang Pilipino.
Ang mga nobelang ito ay nagpapakita ng kawalang-katarungan sa mga
Pilipino noong panahon ng kolonisasyon ng Espanya.
“Florante at Laura” ni Francisco Balagtas – Ito ay isa sa mga
pinakatanyag na epikong tula sa Pilipinas. Ito ay tungkol sa pag-ibig,
katapangan, at katarungan.
“Ang Ibong Adarna” – Isang epikong tula na Pilipino na naglalarawan
ng paglalakbay ng isang prinsipe upang hanapin at kuhanin ang Ibong
Adarna. Ito ay nagpapakita ng kagalingan sa pagsulat ng mga
manunulat ng panahon ng Espanyol.
“Makamisa” ni Jose Garcia Villa – Isang akdang pampanitikan na
nagpapakita ng kakaibang estilo sa pagpapahayag ng ideya at
konsepto.
“Mga Ibong Mandaragit” ni Amado V. Hernandez – Isang klasikong
tula sa Pilipinas na nagpapakita ng mga karanasan ng mga magsasaka
sa kanayunan.
“May Day Eve” ni Nick Joaquin – Isang maikling kuwento tungkol sa
pag-ibig, kasal, at mga lihim na kahinaan ng mga tao.
“Alamat ng Gubat” ni Bob Ong – Isang nobelang pambata na
naglalarawan ng mga hayop sa gubat at ang kanilang mga ugali at
karanasan sa buhay.
“Si Pagong at si Matsing” – Isang kwentong pambata na nagpapakita
ng katalinuhan at kagalingan sa pakikipag-usap.
8. Sinaunang Panitikan sa Pilipinas
9. Panitikan sa Panahon ng kastila
11. Panitikan sa Panahon ng Amerikano
12. Mga hamon at pagkakataon sa pag-aaral at pagpapalaganap ng Panitikan