Naam:
_______________________________________________
Studentnummer:
c c c c c c c
Handtekening:
_______________________________________________
BSc Bedrijfskunde
Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Economie en Bedrijfskunde
Oefententamen: Supply Chain Operations (EBP029A05)
14 januari 2022
DUUR: 2 UUR
Lees dit aandachtig voordat u begint:
• Dit is een gesloten boek tentamen.
• Noteer je antwoorden in de daarvoor bestemde vlakken bij de opgaven. Alles dat buiten de
vlakken is genoteerd, zal niet worden nagekeken.
• Lever dit document voorzien van je naam, studentnummer en handtekening in.
• Van elke student wordt de aanwezigheid tijdens dit tentamen genoteerd. Je moet je kunnen
legitimeren met uw studentenkaart (of eventueel een ander officieel identiteitsbewijs zoals een
rijbewijs, paspoort of ID-kaart).
• Je mag de tentamenhal op z’n vroegst 45 minuten na aanvang van het tentamen verlaten.
• Het gebruik van een rekenmachine is toegestaan, maar beperkt zich tot simpele, niet-grafische
rekenmachines (zoals bijvoorbeeld de Casio fx-82ES of de Casio fx-82MS). Alle andere
elektronica dient uitgeschakeld en opgeborgen te zijn.
• Rond tussenantwoorden niet af. Wanneer u bijvoorbeeld de wachtrijformule hanteert, dient u de
waarden voor λ en μ niet af te ronden voordat u deze invult in de formule.
• Achteraan dit tentamen vind je een lijst met formules en 3 pagina’s kladpapier. Deze mag je
losscheuren.
• Dit tentamen bevat 7 vragen (verspreid over 10 pagina’s, exclusief dit voorblad, formuleblad en
kladpapier), waarvoor je in totaal 100 punten kunt halen. Je eindcijfer is gelijk aan het aantal
punten dat je behaalt gedeeld door 10.
Opgave Punten Opgave Punten
1
1
5
2
6
3
7
4
Totaal
Opgave 1 (20 punten)
In 2018 besloten drie oud-studenten van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde om een eigen bedrijf
te starten. Hun bedrijf FairFresh is opgericht vanuit een duurzame ambitie: “Geen enkel stuk fruit
mag worden weggegooid”. Fairfresh werkt samen met Albert Heijn. Fruit dat in de winkel niet meer
verkoopbaar is, wordt verwerkt tot verschillende smaken verse sappen. Deze worden vervolgens weer
door Albert Heijn verkocht. Het bedrijf is ruim drie jaar oud en de omzet groeit exponentieel.
Vanwege deze omzetcijfers wordt nu al nagedacht over het uitbreiden van de productiecapaciteit.
Ook zijn er plannen om de bestaande productielijnen beter te benutten door de productievolgorde van
verschillende soorten sappen slimmer te plannen. Daar komt nog bovenop dat ook de aanvoer van
voldoende fruit een uitdaging is. De hoeveelheid onverkoopbaar fruit in de winkels van Albert
Heijn—een belangrijke grondstof voor FairFresh—varieert flink van dag tot dag. Zulke dagelijkse
variatie zien we niet in de vraag naar sappen. FairFresh moet daarom geregeld vers fruit inkopen bij
boeren. Gaten tussen vraag en aanbod wordt opgevuld met vers fruit dat wordt ingekocht bij boeren.
De volumes die bij de boeren worden ingekocht variëren dus sterk.
a. Wat is de kern van Supply Chain Management, en wat van Operations Management?
Onderbouw je antwoord met voorbeelden uit de casus. (6 punten)
b. De CEO van FairFresh geeft aan zich zorgen te maken om de “trade-off” tussen flexibiliteit
(in dit geval het aantal verschillende smaken sappen) en betrouwbaarheid (in dit geval het
percentage sap-bestellingen van Albert Heijn dat FairFresh op tijd kan uitleveren). Leg kort
uit wat de CEO hiermee bedoelt. (6 punten)
2
c. In collegevideo 5 is een aantal praktijkvoorbeelden besproken die duidelijk maken dat er
vaak spanning ontstaat tussen duurzaamheidsdoelstellingen uit de verschillende dimensies
van de Triple Bottom Line (TBL). Bespreek één mogelijk spanningsveld tussen twee
doelstellingen—elk uit een andere dimensie van de TBL—waar FairFresh mee te maken
zou kunnen hebben. (8 punten)
3
Opgave 2 (10 punten)
KAXON is een producent van cajóns—een van origine Peruviaans instrument in de vorm van een
houten box die je bespeelt door er met je handen op te slaan. De productie van de cajón bestaat uit
drie processtappen: (1) zagen van de houten onderdelen voor de box, (2) installeren van de snaren
aan de onderkant van de box, (3) monteren van de box. Per uur arriveren gemiddeld 10
productieorders. De zes kanten van de cajón worden uit houten planken gezaagd. Dit gebeurt aan één
van twee werkplekken, die parallel werken. Bij de ene werkplek wordt een zaagtafel handmatig
bediend, waarbij een medewerker in 15 minuten de 6 kanten van één cajón zaagt. De andere werkplek
bestaat uit een automatische zaagmachine die werkt in batches van 3 cajóns. Het kost de medewerker
16 minuten om de zaagmachine in te stellen, waarna de machine volautomatisch in 160 seconden de
6 kanten van één cajón zaagt. Er werken 4 medewerkers parallel aan het installeren van de snaren.
Dit is een handmatige taak waar één medewerker 20 minuten per cajón mee bezig is. Het monteren
van de box is ook handmatig, maar gaat een stuk sneller: Er werkt 1 medewerker die gemiddeld 5
minuten nodig heeft om een cajón te monteren.
a. Wat is de productie output (departure rate/throughput), in cajóns per uur, van het
hierboven beschreven productieproces van KAXON? Toon je berekeningen. (6 punten)
b. 70% van alle orders wordt gezaagd door de automatische zaagmachine; de overige 30% op
de handmatig bediende zaagtafel. Wat is de gemiddelde doorlooptijd (deterministic
throughput time) van een cajón door het hierboven beschreven proces? Toon je
berekeningen. (4 punten)
4
Opgave 3 (10 punten)
Jordi is de eigenaar (en enige kapper) van een kleine barbershop in Groningen. Zijn barbershop
bestaat uit één knipstoel en een hele grote oude bank waar klanten op kunnen wachten. Gedurende
Jordi’s openingstijden arriveert gemiddeld elke 20 minuten een klant (Poisson verdeeld). Jordi kan
gemiddeld 5 klanten per uur knippen (exponentiële bedieningstijden).
Jordi wil graag een nieuwe bank aanschaffen om zijn barbershop een chiquere uitstraling te geven.
Gezien zijn beperkte budget, twijfelt Jordi over de grootte van de bank. Zijn uitgangspunt is dat de
kans dat klanten staand moeten wachten, omdat de bank vol zit, maximaal 5% mag zijn.
Is een bank met 4 zitplekken voldoende om aan Jordi’s uitgangspunt te voldoen? Je mag ervan
uitgaan dat elke klant die niet direct op de knipstoel kan plaatsnemen op de bank gaat zitten
als er nog plek is. Toon je berekeningen. (10 punten)
5
Opgave 4 (20 punten)
Aqualux is een Nederlands familiebedrijf dat meubels voor in de badkamer produceert. Op dit
moment zijn de badkamermeubels van onbehandeld eikenhout met stip het populairste product van
Aqualux. Dit meubel bestaat uit een eikenhouten onderstel met daarop een wastafel. Klanten kunnen
dit meubel zowel online als via nagenoeg alle badkamerzaken bestellen. Tijdens het bestellen kan de
klant kiezen uit verschillende varianten: er zijn twee dieptematen en drie breedtematen, er kan
gekozen worden voor 1 brede wastafel bovenop het meubel of voor twee smallere, voor lades of voor
kastjes, en voor vele soorten lade- of kastgrepen. Na bestelling wordt direct een productieorder
aangemaakt en ingepland.
De meubelmakerij van Aqualux staat in het Groningse Oldambt. In een hoek van de productieruimte
staan drie dure CNC-zaagmachines. De instellingen van deze machines worden een paar keer per dag
veranderd, waarna dan een flink aantal panelen voor de kast, lades, of kastdeurtjes met dezelfde
afmetingen worden gemaakt. Afhankelijk van het type meubel, wordt een deel van de panelen direct
na het verzagen naar de nabijgelegen freesafdeling gebracht, verwerkt en weer teruggebracht naar de
zaagafdeling. De zaagafdeling verstuurt vervolgens de gezaagde en evt. gefreesde onderdelen op een
grote kar naar de vier werkplekken waar de kasten en lades in elkaar worden gezet. Op een kar liggen
gemiddeld genomen voldoende panelen voor acht kasten van dezelfde afmetingen. Er ligt een ruime
grijpvoorraad aan kastgrepen en ladebeslag bij deze werkplekken, die geregeld wordt aangevuld
vanuit het magazijn. Zodra een hele kar aan panelen is verwerkt worden alle daaruit gemaakte kasten,
lades of kastdeuren naar de drie werkplekken verplaatst waar de meubelen worden voorzien van de
wastafel en afgemonteerd. Een magazijnmedewerker haalt de benodigde wastafels uit het magazijn
en zorgt dat deze tijdig klaarstaan. Na het afmonteren van de meubelen worden deze verpakt en naar
het magazijn gebracht in afwachting van verzending naar de klant.
Aqualux koopt het eikenhout in bij een Zweedse producent, waarbij het streven is een werkvoorraad
van 4 tot 6 werkweken aan te houden. Omdat er wordt gewerkt met standaard diepte- en breedtematen
wordt het eikenhout in panelen met een aantal vaste maten ingekocht. Ze hoeven dan tijdens de
productie in Oldambt alleen maar op lengte te worden gezaagd. De kastgrepen worden ingekocht bij
een naburig bedrijfje gespecialiseerd in staalbewerking. Het ladebeslag, dat voor alle lades gelijk is,
wordt in bulk ingekocht bij een Chinese producent.
Door de populariteit van de badkamermeubels van onbehandeld eikenhout is de levertijd enorm
opgelopen. Dit brengt de planning van badkamerinstallateurs in gevaar en leidt tot ontevreden
klanten. Daarom is een consultant ingehuurd die het productieproces onder de loep heeft genomen.
In het eindrapport van de consultant wordt voorgesteld om het klantorder ontkoppelpunt verder
stroomafwaarts te positioneren, maar zonder in te gaan op waar het ontkoppelpunt precies terecht
moet komen en welke implicaties dat heeft.
a. Leg aan de hand van de casebeschrijving uit waar het klantorder ontkoppelpunt (KOOP)
op dit moment in het proces van Aqualux is gepositioneerd en hoe het gekarakteriseerd kan
worden. (4 punten)
6
b. Bespreek het voorstel van de consultant om het KOOP verder stroomafwaarts te
verplaatsen. Wat is wat jou betreft de beste nieuwe positie en karakterisering voor het
KOOP? Maak in je verantwoording gebruik van je kennis over stroomopwaartse en
stroomafwaartse krachten. Benoem daarbij één voordeel en één nadeel van deze
verschuiving voor het productieproces van Aqualux. (8 punten)
c. In collegevideo 2 zijn verschillende typen processen besproken. Hoe ziet het procestype voor
de badkamermeubelen van Aqualux ernaar alle waarschijnlijkheid uit? Licht je antwoord
kort toe aan de hand van de vier dimensies of karakteristieken die invloed hebben op het
type productieproces. (8 punten)
7
Opgave 5 (20 punten)
FONTERUS is een Australisch melkbedrijf met een productielocatie in Assen waar melkpoeder voor
baby’s wordt geproduceerd. Een van de laatste stappen in het productieproces bestaat uit het printen
van de labels voor op de blikken melkpoeder. Begin november 2021 zijn de oude printmachines
vervangen door nieuwe en sindsdien zijn 8 weken lang steekproeven (van telkens 75 blikken
melkpoeder) genomen om de procesbeheersingslimieten (process control limits) in kaart te brengen,
waarbij wordt gecontroleerd of de juiste productietijd/batchinformatie op het etiket wordt vermeld.
De gegevens van deze steekproeven zijn in onderstaande tabel weergegeven.
Week
45
46
47
48
49
50
51
52
Steekproefgrootte
75
75
75
75
75
75
75
75
Aantal defecten
24
15
21
9
6
3
6
3
a. Maak een p-Chart op basis van de bovenstaande gegevens. Maak gebruik van de bijhorende
formules uit het formuleblad (die uitgaan van een betrouwbaarheidsinterval van 99,7%).
Toon uw berekening, teken de bijhorende lijnen (Lower Control Limit, Upper Control
Limit, en fractie defecten) in de onderstaande grafiek en vermeld de berekende fracties
defecten in de bovenstaande tabel. (10 punten)
8
b. In collegevideo 3 is stilgestaan bij de bronnen van verspilling (waste) die binnen de Lean
filosofie moeten worden aangepakt. Noem 5 bronnen van verspilling en geef voor elke bron
een voorbeeld die je mogelijk bij FONTERUS aan zou kunnen treffen. (10 punten)
9
Opgave 6 (10 punten)
Vlees noch Vis is een producent van veganistische vleesvervangers, die vooral levert aan
maaltijdbox-bedrijven, zoals HelloFresh en Marley Spoon. Bij die bedrijven kunnen consumenten
kiezen uit een maaltijdbox met 3 of 5 maaltijden, voor 2 personen of een gezin, en uit een vegetarische
of niet- vegetarische variant. In de laatste week van 2019 zag het hoofd Supply en Operations Planning
(S&OP) van Vlees noch Vis de bestelde aantallen vleesvervangers door de maaltijdbox-bedrijven met
20% toenemen. Hij weet dat de maaltijd-boxbedrijven in het begin van het nieuwe jaar vaak stunten met
grote kortingsacties voor consumenten en schat in dat de vraag naar de producten van Vlees noch Vis
in de eerste weken van 2020 met nog eens 25% zal toenemen.
Vlees noch Vis bestelt de eiwitten die nodig zijn voor de productie van de vleesvervangers bij een
chemiebedrijf dat plantaardige eiwitten scheidt uit erwten. Bestellingen worden eens per twee weken
geplaatst. Bestellen kan alleen in volle tankwagens (16000 kg). Het hoofd S&OP zag in Het Financieele
Dagblad dat de vraag naar deze grondstoffen sneller groeit dan de productiecapaciteit. Dat deed hem
herinneren dat bij de meest recente levering slechts 3 van de 4 bestelde tankwagens geleverd werden.
Daarom besluit hij voor de komende week een bestelling van 6 tankwagens te plaatsen. “Dan kunnen we
er in elk geval op rekenen dat de 5 tankwagens die nodig zijn bij een 25% productiestijging ook echt
geleverd worden”, zei hij daarover.
a. In collegevideo 5 is het bullwhip effect besproken. Leg dit effect kort uit. (4 punten)
b. In collegevideo 5 zijn ook de typische oorzaken van het bullwhip effect besproken. Benoem
drie van die oorzaken en koppel elke oorzaak aan een voorbeeld uit de casus van Vlees noch
Vis. (6 punten)
10
Opgave 7 (10 punten)
Warmwhite is een Nederlandse webshop gespecialiseerd in consumentenelektronica en heeft in de
afgelopen jaren ook zes fysieke winkels geopend. De winkels moeten beleverd gaan worden vanuit
een nieuw distributiecentrum. De onderstaande tabel bevat informatie over de locaties van de winkels
en het aantal producten dat ze per week vanuit het distributiecentrum ontvangen. De winkels worden
eens per week beleverd en de bijhorende transportkosten – die van grote invloed zijn op de
locatiekeuze – worden bepaald door de afstand die de vrachtwagens voor dit transport afleggen. De
vrachtwagens die worden ingezet hebben een capaciteit van 200 producten. Een rit van een
vrachtwagen gaat altijd van het distributiecentrum naar één winkel en weer terug.
Stad
Amsterdam
Apeldoorn
Groningen
Maastricht
Rotterdam
Zwolle
x-coördinaat
30
50
60
50
20
50
y- coördinaat
50
40
70
0
30
50
Aantal producten
350
180
480
130
210
160
Bepaal met behulp van de centroid methode de locatie (x- en y-coördinaat) voor het nieuwe
distributiecentrum van Warmwhite. Toon uw berekeningen. (10 punten)
11
Appendix: Een aantal formules
Berekenen van de WIP
"
𝑊𝐼𝑃 = % 𝜌! 𝑋!
!#$
Little’s Law:
L = lW
M/M/1 formules
l
LS =
µ-l
WS =
1
µ-l
Lq =
l2
µ(µ - l)
Wq =
l
µ(µ - l)
ælö
Pn >k = çç ÷÷
èµø
k +1
M/D/1 formules
l(2µ - l)
LS =
2µ(µ - l)
WS =
2µ - l
2µ(µ - l)
Lq =
l2
2µ(µ - l)
Wq =
l
2µ(µ - l)
Centroid-methode
𝐶% =
∑ 𝑑!% ∗ 𝑉!
∑ 𝑉!
𝐶& =
∑ 𝑑!& ∗ 𝑉!
∑ 𝑉!
12
Statistical Quality Control
Process capability:
( − LSL
(
X
USL − X
C!" = min &
or
2
3σ
3σ
Z-scores:
LSL − (
X
σ
(
USL − X
=
σ
Z#$# =
Z%$#
Kans op buiten specificaties:
G(Z#$# ) + (1 − G(Z%$# ))
p-Charts:
p: =
totaal aantal defecte producten in alle steekproeven
aantal steekproeven ∗ steekproefgrootte
:::
p:(1 − p)
n
UCL = p: + (z ∗ s! )
LCL = p: − (z ∗ s! ), of 0 bij kleiner dan 0
S! = H
c-Charts:
c: = gemiddeld aantal defecten per product
𝑠& = √c:
UCL = c: + (z ∗ s' )
LCL = c: − (z ∗ s' ), of 0 bij kleiner dan 0
𝑋.- en R-Charts:
L- en R-Charts op basis van R
L)
Factoren voor het bepalen van de 3s control limieten voor X
Aantal observaties
Factor voor "
Xin elke steekproef
Chart A2
2
1.880
3
1.023
4
0.729
5
0.577
6
0.483
7
0.419
8
0.373
9
0.337
10
0.308
12
0.266
14
0.235
16
0.212
18
0.194
20
0.180
22
0.167
24
0.157
" = 𝑈𝐶𝐿!" = 𝑋( + 𝐴# 𝑅,
UCL voor X
" = 𝐿𝐶𝐿!" = 𝑋( − 𝐴# 𝑅,
LCL voor X
UCL voor R = 𝑈𝐶𝐿$ = 𝐷% 𝑅,
LCL voor R = 𝐿𝐶𝐿$ = 𝐷& 𝑅,
13
Factoren voor R-Chart
LCL D3
UCL D4
0
3.267
0
2.575
0
2.282
0
2.115
0
2.004
0.076
1.924
0.136
1.864
0.184
1.816
0.223
1.777
0.284
1.716
0.329
1.671
0.364
1.636
0.392
1.608
0.414
1.586
0.434
1.566
0.452
1.548
G(z) het totale gebied onder de grafiek gerekend vanaf de linker staart
z
G(z)
z
G(z)
z
G(z)
z
G(z)
−4.00
0.00003
−2.00
0.02275
0.00
0.50000
2.00
0.97725
−3.95
0.00004
−1.95
0.02559
0.05
0.51994
2.05
0.97982
−3.90
0.00005
−1.90
0.02872
0.10
0.53983
2.10
0.98214
−3.85
0.00006
−1.85
0.03216
0.15
0.55962
2.15
0.98422
−3.80
0.00007
−1.80
0.03593
0.20
0.57926
2.20
0.98610
−3.75
0.00009
−1.75
0.04006
0.25
0.59871
2.25
0.98778
−3.70
0.00011
−1.70
0.04457
0.30
0.61791
2.30
0.98928
−3.65
0.00013
−1.65
0.04947
0.35
0.63683
2.35
0.99061
−3.60
0.00016
−1.60
0.05480
0.40
0.65542
2.40
0.99180
−3.55
0.00019
−1.55
0.06057
0.45
0.67364
2.45
0.99286
−3.50
0.00023
−1.50
0.06681
0.50
0.69146
2.50
0.99379
−3.45
0.00028
−1.45
0.07353
0.55
0.70884
2.55
0.99461
−3.40
0.00034
−1.40
0.08076
0.60
0.72575
2.60
0.99534
−3.35
0.00040
−1.35
0.08851
0.65
0.74215
2.65
0.99598
−3.30
0.00048
−1.30
0.09680
0.70
0.75804
2.70
0.99653
−3.25
0.00058
−1.25
0.10565
0.75
0.77337
2.75
0.99702
−3.20
0.00069
−1.20
0.11507
0.80
0.78814
2.80
0.99744
−3.15
0.00082
−1.15
0.12507
0.85
0.80234
2.85
0.99781
−3.10
0.00097
−1.10
0.13567
0.90
0.81594
2.90
0.99813
−3.05
0.00114
−1.05
0.14686
0.95
0.82894
2.95
0.99841
−3.00
0.00135
−1.00
0.15866
1.00
0.84134
3.00
0.99865
−2.95
0.00159
−0.95
0.17106
1.05
0.85314
3.05
0.99886
−2.90
0.00187
−0.90
0.18406
1.10
0.86433
3.10
0.99903
−2.85
0.00219
−0.85
0.19766
1.15
0.87493
3.15
0.99918
−2.80
0.00256
−0.80
0.21186
1.20
0.88493
3.20
0.99931
−2.75
0.00298
−0.75
0.22663
1.25
0.89435
3.25
0.99942
−2.70
0.00347
−0.70
0.24196
1.30
0.90320
3.30
0.99952
−2.65
0.00402
−0.65
0.25785
1.35
0.91149
3.35
0.99960
−2.60
0.00466
−0.60
0.27425
1.40
0.91924
3.40
0.99966
−2.55
0.00539
−0.55
0.29116
1.45
0.92647
3.45
0.99972
−2.50
0.00621
−0.50
0.30854
1.50
0.93319
3.50
0.99977
−2.45
0.00714
−0.45
0.32636
1.55
0.93943
3.55
0.99981
−2.40
0.00820
−0.40
0.34458
1.60
0.94520
3.60
0.99984
−2.35
0.00939
−0.35
0.36317
1.65
0.95053
3.65
0.99987
−2.30
0.01072
−0.30
0.38209
1.70
0.95543
3.70
0.99989
−2.25
0.01222
−0.25
0.40129
1.75
0.95994
3.75
0.99991
−2.20
0.01390
−0.20
0.42074
1.80
0.96407
3.80
0.99993
−2.15
0.01578
−0.15
0.44038
1.85
0.96784
3.85
0.99994
−2.10
0.01786
−0.10
0.46017
1.90
0.97128
3.90
0.99995
−2.05
0.02018
−0.05
0.48006
1.95
0.97441
3.95
0.99996
4.00
0.99997
14
KLAD PAPIER
15
KLAD PAPIER
16
KLAD PAPIER
17