O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
“Ijtimoiy fanlar” kafedrasi
MADANIYATSHUNOSLIK
fanidan mustaqil ta’limni tashkil etish bo‘yicha
(uslubiy qo‘llanma)
TOSHKENT – 2022
1
2
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
“Ijtimoiy fanlar” kafedrasi
Tasdiqlayman
Tarix fakulteti dekani.
______M.L.Babaxodjayeva
“___” ___________2022
MADANIYATSHUNOSLIK
fanidan mustaqil ta’limni tashkil etish bo‘yicha
(uslubiy qo‘llanma)
TOSHKENT – 2022
3
N.Z.Madaminova – pedagogika
fanlari bo‛yicha PhD, dotsent v.b.
Tuzuvchilar:
X.B.Kadirova – sotsiologiya
fanlari bo‛yicha PhD, dotsent v.b.
Ya.B.Kadirova – o‘qituvchi
Taqrizchilar:
X.A.Axmedov – falsafa fanlari
nomzodi, Ijtimoiy fanlar kafedrasi
dotsenti
A.T.Turgunova – pedagogika
fanlaribo‘yicha PhD, O‘zXIA
dotsenti v.b.
Mazkur “Madaniyatshunoslik” fanidan mustaqil ta’limni tashkil qilish
bo‘yicha uslubiy qo‘llanma Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika
universitetining bakalavriyat yo‘nalishi barcha II bosqich talabalari uchun
tayyorlandi. Uslubiy qо‘llanmaning asosiy mazmuni mustaqil ta’lim
topshiriqlari, ularning mazmuni, mavzular bо‘yicha talabalar bajarishi kerak
bо‘lgan mustaqil ta’lim topshiriqlar majmuasidan iborat. Shu bilan birga
mustaqil ta’lim topshiriqlarini bajarishga qо‘yiladigan talablar haqida
ma’lumotlar berilgan. Undan “Madaniyatshunoslik” fanidan mustaqil ta’limni
tayyorlashlarida foydalanishlari mumkin.
Uslubiy qo‛llanma “Madaniyat” kafedrasining 2022 yil ____ gi __-sonli
yig‘ilishida muhokamadan o‘tgan va foydalanishga tavsiya qilgan
Uslubiy qо‘llanma Nizomiy nomidagi TDPUning Tarix fakulteti Kengashining
2022 yil ˍˍˍ ˍˍˍˍˍˍˍˍˍˍˍdagi ˍˍˍˍ - sonli yig‘ilishi bayonnomasi bilan chop etishga
tavsiya etilgan.
SO‛Z BOSHI
4
Mazkur mustaqil ish topshiriqlari О‘zbekistan Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 2020-yil 31-dekabrdagi “Oliy ta’lim muassasalarida ta’lim
jarayonini tashkil etish bilan bog‘liq tizimni takomillashtirish chora-tadbirlari
tо‘g‘risida”gi 824-son Qarori hamda Oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirining
2021-yil 16-iyuldagi “Oliy ta’limning davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash
tо‘g‘risida”gi 311-son buyrug‘i va Nizomiy nomidagi Toshkent davlat
pedagogika universitetida kredit-modul tizimida talabalarning mustaqil ta’limini
tashkil etish va nazorat qilish bо‘yicha yо‘riqnoma asosida ishlab chiqildi.
Mustaqil ish – о‘qituvchining topshirig‘i va uning rahbarligida о‘quv vazifasini
hal etadigan ta’limning faol metodi. Mustaqil ish bu qо‘yilgan maqsad bilan
bog‘liqlikda talabalarning aniq faoliyatini tashkil etish va amalga oshirishdir.
Talabaning mustaqil ishlari uning yuqori darajadagi faollik, ijodiylik, mustaqil
tahlil, tashabbuskorlikka asoslangan faoliyatidir.
Talabalarning mustaqil ta’limini tashkil etishdan asosiy maqsad fan
bо‘yicha bilimlarni о‘zlashtirish, mustahkamlash, boyitish, amaliy kо‘nikma va
malakalarni takomillashtirish, axborot bilan ishlash, о‘z-о‘zini rivojlantirish,
kognitiv, kreativ, hamkorlikda ishlash kompetensiyalarini tarkib toptirishdan
iboratdir.
Talabalarning mustaqil ta’limini tashkil etish quyidagi vazifalarni hal etadi:
– talabalarda о‘z-о‘zini rivojlantirish, mustaqil bilim olish va innovatsion
faoliyatni shakllantirishga imkon beruvchi kompetensiyalarni egallaydi;
– bilim, kо‘nikma va malakalarni mustaqil egallash, muammoni
shakllantira olish va uni hal etishning maqbul yо‘larini izlab topish
kо‘nikmalarini shakllantirish;
– talabalarda о‘quv dasturini о‘zlashtirishga doir motivatsiyani hosil
qilish;
– talabalarda bilim olishga doir mas’uliyatni oshirish;
– talabalarda kasbiy kompetensiyalarni rivojlantirish;
– talabalarda mustaqil bilim olish, о‘z-о‘zini boshqarish va о‘z-о‘zini
rivojlantirish qobiliyatini shakllantirish.
Talabalarning mustaqil ta’limi va fan modullarini о‘zlashtirish jarayonini
sinonim deb qaralishi kerak. Ma’ruza mashg‘ulotlarida talabalar о‘rganilayotgan
fandan umumiy tushunchalardan iborat bilimlar shakllantirilsa, talaba mustaqil
ta’lim faoliyati natijasida fanni tо‘liq о‘zlashtiradi. Bu jarayon talabalarni kreativ
fikrlashga, olgan bilimlarini ishlata olish qobiliyatini shakllantirishga va
muammolarni oson yechimini topa olish qobiliyati shakllantirishga olib keladi.
5
Rivojlanish biologiyasi fanidan ishlab chiqilgan talabalarning mustaqil ta’limi
uchun tavsiya etilayotgan topshiriqlarni talab darajasida bajarishi talabalarni
mazkur fanni tо‘liq о‘zlashtirishi uchun kafolat bо‘ladi.
Talabalarni mustaqil ishini tashkil etish va nazorat qilish bo‘yicha
YO‘RIQNOMA
Hozirgi davr chuqur nazariy va amaliy bilimlar bilan bir qatorda tanlangan
sohasi bo‘yicha mustaqil faoliyat ko‘rsata oladigan, o‘z bilimi va malakasini
mustaqil ravishda oshirib boradigan, masalaga ijodiy yondoshgan holda
muammoli vaziyatlarni aniqlab, tahlil qilib, to‘g‘ri xulosa chiqara oladigan
mutaxassislarni tayyorlashni asosiy vazifalardan biri sifatida belgilashni taqazo
etmoqda.
Ma’lumki, axborot va bilimlar doirasi tez sur’atlar bilan kengayib
borayotgan hozirgi sharoitda barcha ma’lumotlarni faqat dars mashg‘ulotlari
paytida talabalarga yetkazish qiyin.
Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, talaba mustaqil ravishda shug‘ullansa va o‘z
ustida tinimsiz ishlasagina bilimlarni chuqur o‘zlashtirishi mumkin.
Talabalarning asosiy bilim, ko‘nikma va malakalari mustaqil ta’lim
jarayonidagina shakllanadi, mustaqil faoliyat ko‘rsatish qobiliyati rivojlanadi va
ularda ijodiy ishlashga qiziqish paydo bo‘ladi.
Shuning uchun talabalarning mustaqil ta’lim olishlarini rejalashtirish,
tashkil qilish va buning uchun barcha zaruriy shart-sharoitlarni yaratish, dars
mashg‘ulotlarida talabalarni o‘qitish bilan bir qatorda ularni ko‘proq o‘qishga
o‘rgatish, bilim olish yo‘llarini ko‘rsatish, mustaqil ta’lim olish uchun yo‘llanma
berish oliy ta’lim muassasasining asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi.
Talaba mustaqil ishi (TMI) – muayyan fandan o‘quv dasturida belgilangan
bilim, ko‘nikma va malakaning ma’lum bir qismini talaba tomonidan fan
o‘qituvchisi maslahati va tavsiyalari asosida auditoriya va auditoriyadan
tashqarida o‘zlashtirilishiga yo‘naltirilgan tizimli faoliyatdir.
O‘qishning boshlang‘ich bosqichlarida TMIni tashkil etish bir qator
vazifalar bilan bog‘liq. Ayniqsa, birinchi kurs talabalari ta’limining navbatdagi
turi – oliy ta’lim talabalarga ko‘nikishi qiyin kechadi. Chunki ular ta’lim olish
jarayonida o‘z mustaqil faoliyatlarini tashkil qilishni deyarli bilishmaydi.
Ma’lumotlarni qaysi manbadan, qanday qilib topish, ularni tahlil qilish va
zarurlarini ajratib olib tartibga solish, konspektlashtirish, o‘z fikrini aniq va
yorqin ifodalash, o‘z vaqtlarini to‘g‘ri taqsimlash, shuningdek, aqliy va jismoniy
imkoniyatlarini to‘g‘ri baholash ular uchun katta muammo bo‘ladi. Eng asosiysi,
ular mustaqil ta’lim olishga ruhan tayyor bo‘lishmaydi.
6
Shuning uchun har bir professor-o‘qituvchi dastlab talabada o‘z qobiliyati
va aqliy imkoniyatlariga ishonch uyg‘otishi, ularni sabr-toqat bilan, bosqichmabosqich mustaqil bilim olishni to‘g‘ri tashkil qilishga o‘rgatib borish lozim
bo‘ladi. Talabalar tomonidan mustaqil ravishda o‘zlashtiriladigan bilim va
ko‘nikmalarning kursdan-kursga murakkablashib, kengayib borishini hisobga
olgan holda ularning tashabbuskorligi va rolini oshirib borish zarur. Shundan
mustaqil ta’limga ko‘nikma boshlagan talaba faqat o‘qituvchi tomonidan
belgilab berilgan ishlarni bajaribgina qolmay, o‘zining ehtiyoji, qiziqishi va
qobiliyatiga qarab, o‘zi zarur deb hisoblagan qo‘shimcha bilimlarni ham
mustaqil ravishda tanlab o‘zlashtirishga o‘rganib boradi.
Talabalar mustaqil ishlarining shakli va hajmini belgilashda quyidagi
jihatlar e’tiborga olinishi lozim:
- o‘qish;
- muayyan fanning o‘ziga xos xususiyati va o‘zlashtirishdagi qiyinchilik
darajasi;
- talabaning qobiliyati hamda nazariy va amaliy tayyorgarlik darajasi (tayanch
bilimi);
- fanning axborot manbalari bilan ta’minlanganlik darajasi;
- talabaning axborot manbalari bilan ishlay olish darajasi;
- mustaqil ta’lim uchun beriladigan topshiriqlarning shakli va hajmi,
qiyinchilik darajasi semestrdan-semestrga ko‘nikmalar hosil bo‘lishiga muvofiq
ravishda o‘zgarib, oshib borishi lozim. Ya’ni, talabalarning topshiriqlarni
bajarishdagi mustaqilligi darajasini asta-sekin oshirib, ularni topshiriqlarni
bajarishga tizimli va ijodiy yondashishga o‘rgatib borish kerak bo‘ladi.
TMTni tashkil etishda talabaning akademik o‘zlashtirish darajasi va
qobiliyatini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish mumkin:

fanning ayrim mavzularini o‘quv adabiyotlari yordamida mustaqil
o‘zlashtirish, o‘quv manbalari bilan ishlash;

amaliy, seminar va laboratoriya mashg‘ulotlariga tayyorgarlik ko‘rib kelish;

ma’lum mavzu bo‘yicha referat tayyorlash;

kurs ishi (loyihalari)ni bajarish;

bitiruv malakaviy ishi va magistrlik dissertatsiyasi uchun materiallar
to‘plash;

hisob-kitob va grafik ishlarini bajarish;

maket, model va badiiy asarlar ustida ishlash;

amaliyotdagi mavjud muammoning yechimini topish, test, munozarali
savollar va topshiriqlar tayyorlash;

ilmiy maqola, tezislar va ma’ruza tayyorlash;

amaliy mazmundagi nostandart masalalarni yechish va ijodiy ishlash;
7

uy vazifalarini bajarish va boshqalar;
Fan xususiyatidan kelib chiqqan holda talabalarga mustaqil ish uchun boshqa
shakllardagi vazifalar ham topshirilishi mumkin. Talabalarga qaysi turdagi
topshiriqlarni berish lozimligi kafedra tomonidan belgilanadi.
Topshiriqlar puxta o‘ylab chiqilgan va ma’lum maqsadga yo‘naltirilgan
bo‘lib, talabalarning auditoriya mashg‘ulotlarida olgan bilimlarini
mustahkamlash, chuqurlashtirish, kengaytirish va to‘ldirishga xizmat qilishi
kerak.
Mavzuni mustaqil o‘zlashtirish.
Fannning xususiyati, talabalarning bilim darajasi va qobiliyatiga qarab
ishchi o‘quv dasturiga kiritilgan alohida mavzular talabalarga mustaqil ravishda
o‘zlashtirish uchun topshiriladi. Bunda mavzuning asosiy mazmunini ifodalash
va ochib berishga xizmat qiladigan tayanch iboralar, mavzuni tizimli bayon
qilishga xizmat qiladigan savollarga e’tibor qaratish, asosiy adabiyotlar va
axborot manbalarini ko‘rsatish lozim.
Topshiriqni bajarish jarayonida talabalar mustaqil ravishda o‘quv
adabiyotlaridan foydalanib ushbu mavzuni konspektlashtiradilar, tayanch
iboralarning mohiyatini anglagan holda mavzuga taalluqli savollarga javob
tayyorlaydilar. Zarur hollarda (o‘zlashtirish qiyin bo‘lsa, savollar paydo bo‘lsa,
adabiyotlar yetishmasa, mavzuni tizimli bayon eta olmasa va h.k.) o‘qituvchidan
maslahatlar oladilar.
Mustaqil o‘zlashtirilgan mavzu bo‘yicha tayyorlangan matn kafedrada
himoya qilinadi.
Referat tayyorlash.
Talabaga qiyinchilik darajasi uning shaxsiy imkoniyatlari qobiliyati va bilim
darajasiga muvofiq bo‘lgan biror mavzu bo‘yicha referat tayyorlash topshiriladi.
Bunda talaba asosiy adabiyotlardan tashqari qo‘shimcha adabiyotlardan
(monografiyalar, ilmiy, uslubiy maqolalar, internetdan olingan ma’lumotlar,
elektron kutubxona materiallar va h.k.) foydalanib materiallar yig‘adi, tahlil
qiladi, tizimga soladi va mavzu bo‘yicha imkon darajasida to‘liq, keng ma’lumot
berishga harakat qiladi. Zurur hollarda o‘qituvchidan maslahat va ko‘rsatmalar
oladi.
Yakunlangan referat kafedrada ekspertlar ishtirokida himoya qilinadi.
Ko‘rgazmali vositalar tayyorlash.
Talabaga muayyan mavzuni bayon qilish va yaxshiroq o‘zlashtirish uchun
yordam beradigan ko‘rgazmali materiallar (jadvallar, chizmalar, rasmlar,
xaritalar, maketlar, modellar, grafiklar, namunalar, musiqiy asar, kichik badiiy
asar, esselar va h.k.) tayyorlash topshiriladi. Mavzu o‘qituvchi tomonidan
aniqlanib, talabaga ma’lum ko‘rsatmalar, yo‘l-yo‘riqlar beriladi. Ko‘rgazmali
8
vositalarning miqdori, shakli va mazmuni talaba tomonidan mustaqil tanlanadi.
Bunday vazifani bir mavzu bo‘yicha bir necha talabaga topshirish ham mumkin.
Talaba ko‘rgazmali materiallardan foydalanish bo‘yicha yozma ravishda
tavsiyalar tayyorlaydi va kafedrada himoya qiladi.
Mavzu bo‘yicha testlar, munozarali savollar
va topshiriqlar tayyorlash.
Talabaga muayyan mavzu bo‘yicha testlar, qiyinchilik darajasi har xil bo‘lgan
masalalar va topshiriqlar, munozaraga asos bo‘ladigan savollar tuzish
topshirladi.
Bunda o‘qituvchi tomonidan talabaga testga qo‘yiladigan talablar uni tuzish
qonun-qoidalar, qanday maqsad ko‘zda tutilayotganligi, turli savollar tuzishda
mavzuning munozarali momentlarini qanday qilish lozimligi, topshiriqlarni
tuzish usullari bo‘yicha yo‘l-yo‘riqlar beriladi.
Konsultatsiya paytlarida bajarilgan ishlarning qo‘yilganligi va talablarga
javob berish darajasi nazorat qilinadi (qayta ishlanishi, aniqlashtirish yoki
to‘ldirish taklif etilishi mumkin).
Ilmiy maqola, tezislar va ma’ruzalar tayyorlash.
Talaba biron bir mavzu bo‘yicha (mavzuni talabaning o‘zi tanlashi ham
mumkin (referativ) harakterda maqola, tezis yoki ma’ruza tayyorlash topshirishi
mumkin. Bunda talaba o‘quv adabiyotlari, ilmiy-tadqiqot ishlari, dissertatsiyalar,
maqola va monografiyalar hamda boshqa axborot manbalardan mavzuga tegishli
materiallar to‘playdi, tahlil qilishga zarurlarini ajratib olib, tartibga soladi,
shaxsiy tajribasi va bilimi, ilmiy natijalariga asoslangan holda qo‘shimchalar,
izohlar kiritadi, o‘z nuqtai-nazarini bayon etadi va asoslaydi. Bunda talaba
o‘qituvchi bilan hamokorlikda ishlaydi.
Tayyorlangan maqola, tezis yoki ma’ruza kafedrada himoya qilinadi.
Amaliy mazmundagi nostandart masalalar yechish
va ijodiy ishlash.
Bir mavzu yoki bo‘lim bo‘yicha nostandart, alohida yondashib qilinadigan,
nazariy ahamiyatga ega bo‘lgan amaliy topshiriqlarga yondashish talab
qilinadigan ilmiy-ijodiy vazifalar, modellar, namunalar yaratish vazifasi
topshirilishi mumkin. Amaliy topshiriqlar masalani hal qilishning optimal
variantlarini izlashga va ishlashga qaratilgan bo‘lishi kerak.
Talabaning qiziqish va qobiliyatiga qarab, ilmiy xarakterdagi topshiriqlar
berish, o‘qituvchi bilan hamkorlik ilmiy ishlar tayyorlash va chop ettirishi
mumkin.
Talabalar mustaqil ishini samarali tashkil etishda:
- tizimli yondashish;
- barcha bosqichlarini muvofiqlashtirish va uzviylashtirish;
- bajarilishi ustida qat’iy nazorat o‘rnatish;
9
- tashkil etish va nazorat qilish mexanizmlarini takomillashib borish
zarur;
Mustaqil ish topshiriqlari muvaffaqiyatli yakunlashi uchun quyidagi
talablar bajarilish lozim:
 maqsad (bilimini mustahkamlash yangi bilimlar o‘zlashtirish, faollikni
oshirish, amaliy ko‘nikma va malakalarni shakllantirish h.k.) aniq asoslanishi;
 vazifa va topshiriqlarning aniq ravshan belgilanishi;
 topshiriqlarni bajarish algoritmi va metodlaridan talabalarning yetarli
darajada habardor bo‘lishi;

maslahat va boshqa yordam turlarining to‘g‘ri belgilanishi
(yo‘llanma va ko‘rsatma berish, mavzuning mazmuni va mohiyatini tushuntirish,
muammoli topshiriqlarni bajarish usullari bo‘yicha tushuncha berish, ayrim
muammoli momentlarni birgalikda hal qilish va h.k.);
 hisobot shakli va baholash mezonini aniq belgilash;
 nazorat vaqti, shakli va turlarini aniq belgilab olish (amaliy seminar,
laboratoriya mashg‘ulotlari, konsultatsiya uchun yoki nazorat uchun maxsus
ajratilgan vaqt, ma’ruza yo referat matni, bajarilgan topshiriqlar daftari, nazorat
ishlari, uy vazifasi daftari, kurs ishlari, test, maqola, nostandart topshiriqlar,
savollar, maqola, ko‘rgazmali jihozlar va ijodiy ishlar, savol-javob, bajarilgan
ish mazmuni va mohiyatini tushuntirib berish, yozma shaklda bayon qilish va
h.k.).
Talabalar mustaqil ishini shartli ravishda ikkiga ajratish mumkin:
Auditoriyada amalga oshiriladigan TMIlari.
O‘tilgan mavzuni qayta ishlash, kengaytirish va mustahkamlashga oid
topshiriqlar bajariladi.
Auditoriyadan tashqari amalga oshiriladigan TMIlari.
O‘quv dasturidagi ayrim mavvzularni mustaqil holda o‘zlashtirish, uyga
berilgan vazifalarni bajarish, amaliy va laboratoriya ishlariga tayyorgarlik ko‘rib
kelish, ijodiy va ilmiy-tadqiqot harakteridagi ishlar va h.k.
Birinchi tur ishlari talabalarning nazariy va amaliy bilimlarini o‘zlashtirib
borish darajasi, amaliy mashg‘ulotlarga (amaliyot, laboratoriya, seminar
darslari) tayyorgarlik saviyasi va uy vazifalarining bajarilish sifatini tekshirish
maqsadida, odatda, nazorat ishlari olish, savol-javob, suhbat, munozara, amaliy
topshiriqlarni bajartirib ko‘rish va h.k. usullarda asosan amaliyot darslarida
nazorat (joriy nazorat) qilinadi.
Joriy nazoratda talabaning dars paytida o‘tilgan materiallarni o‘zlashtirish
va uyga berilgan topshiriqlarni bajarishdagi faolligi, bajarish saviyasi va
o‘zlashtirish darajasi e’tiborga olinadi.
10
Ikkinchi tur ishlari fanning ishchi o‘quv dasturida auditoriyadan tashqarida
o‘zlashtirilishi belgilangan mavzu bo‘yicha ma’lumot va axborotlarni mustaqil
ravishda izlab topish, taxlil qilish, konspektlashtirish (yoki referat tarzida
rasmiylashtirish) va o‘zlashtirish, ijodiy yondashishni talab qiladigan amaliy
topshiriqlarni bajarish ko‘rinishida amalga oshiriladi. Bu turdagi ishlarni bajarish
jarayoni va o‘zlashtirish sifatining nazorati darsdan tashqari paytlarda, maxsus
belgilangan konsultatsiya soatlarida amalga oshiriladi.
Talabalar mustaqil ishini baholash.
TMI natijalari amaldagi “Oliy ta’lim muassasalarida talabalar bilimini
nazorat qilish va baholashning reyting tizimi to‘g‘risidagi Nizom”ga asosan
baholab boriladi.
11
Mustaqil ta’limni bajarish bo‘yicha
tematik rejasi
№
t\r
Mavzular nomi
Topshiriqni
bajarish shakli
Soatlar
miqdori
1.
Madaniyat va
sivilizatsiya.
Madaniyatning
inson va jamiyat
hayotida tutgan
o‘rni.
Individual
2
Topshiriq turlari
Referat va mavzuga doir
buklet tayyorlash
Mavzuga oid tayanch
tushunchalarni izohlash
Venn diagrammasini
qo‘llash
Mavzuga doir test tuzish
2.
Markaziy Osiyo
xalqlarining
qadimgi
madaniyati.
Individual
2
Taqdimot yaratish
Glossari tayyorlash
Klasterlar tuzish
Mavzuga doir test ishlab
chiqish
3.
An’anaviy
madaniyatning
dunyo
madaniyatida
tutgan o‘rni.
Individual
2
Esse yozish
Multimediali taqdimot
tayyorlash
“T-jadval” texnologiyasi
asosida mavzuni tahlil
qilish
Mavzuga doir test tuzish
4.
Sharq uyg‘onish
davri
madaniyatining
o‘ziga xos
xususiyatlari.
Individual
2
Referat tayyorlash
Test tuzish
“Mantiqiy chalkash zanjir”
metodi asosida ishlash
Mavzuga doir test tuzish
12
5.
Madaniy va
ma’naviy meros.
Individual
2
Doklad tayyorlash
Muammoli savollar ishlab
chiqish
“Videotopishmoq” metodi
asosida mavuga doir
viderolik tayyorlash va
tahlil qilish
Mavzuga doir test tuzish
6.
Xonliklar davrida
madaniyatning
ahvoli. Chor
Rossiya va
mustabid sho‘ro
davlati davrida
milliy
madaniyatni
ahvoli.
Individual
2
Taqdimtod (rasmlardan
foydalangan holda)
tayyorlash
Tog`ay
Murodning
“Otamdan qolgan dalalar”
romaini o‘qib
hamda
yozma bayon etish
“Keys stadi” texnologiyasi
asosida mavzuni tahlil
qilish
Mavzuga doir test tuzish
7.
8.
Islomiy
qadriyatlar va
hozirgi zamon.
O‘zbekistonda
jamiyatning
ma’naviy
yangilanishi
jarayonida
madaniy
merosga
munosabat.
Mustaqillik va
madaniy
taraqqiyot.
O‘zbekistonning
jahon
hamjamiyatiga
integratsiyalashu
vi
2
Multimediali
tayyorlash
taqdimot
Mavzuga oid
tushunchalarni jadval
kо‘rinishiga keltirish
“Oltinchisi ortiqcha”
metodi asosida ishlash
Mavzuga doir test tuzish
2
Referat tayyorlash
O‘zbekistonda
o‘tkaziladigan “Sharq
taronalari” musiqiy
festivali haqida dunyo
ommasining qarashlari
asosida kichik esse yozing
13
“Ko‘rgazma
texnologiyasi” asosida
ishlash
Mavzuga doir test tuzish
16
Jami:
Mustaqil ta’lim topshiriqlari
1-Mavzu: Madaniyat va sivilizatsiya. Madaniyatning inson va jamiyat
hayotida tutgan o‘rni.
Topshiriq maqsad: Madaniyat va sivilizatsiya. Madaniyatning inson va
jamiyat hayotida tutgan o‘rni haqida bilimlarni mustahkamlash.
1-topshiriq: Referat va mavzuga doir buklet tayyorlash
2-topshiriq: Mavzuga oid tayanch tushunchalarni izohlash
3-topshiriq: Venn diagrammasi tuzish
4-topshiriq: Mavzuga doir test tuzish
“VENN DIAGRAMMASI” STRATEGIYASI
Strategiya o‘quvchi (talaba)larda mavzuga nisbatan tahliliy yondashuv,
ayrim qismlar negizida mavzuning umumiy mohiyatini o‘zlashtirish (sintezlash)
ko‘nikmalarini hosil qilishga yo‘naltiriladi. U kichik guruhlarni shakllantirish
asosida aniq sxema bo‘yicha amalga oshiriladi.
Yozuv taxtasi o‘zaro teng to‘rt bo‘lakka ajratiladi va har bir bo‘lakka
quyidagi sxema chiziladi:
2
1
3
Strategiya o‘quvchi (talaba)lar tomonidan o‘zlashtirilgan o‘zaro yaqin
nazariy bilim, ma’lumot yoki dalillarni qiyosiy tahlil etishga yordam beradi.
Undan muayyan bo‘lim yoki boblar bo‘yicha yakuniy darslarni tashkil etishda
foydalanish yanada samaralidir.
14
Uni qo‘llash bosqichlari quyidagilardan iborat:
O‘quvchi (talaba)lar to‘rt guruhga bo‘linadi
Yozuv taxtasiga topshiriqni bajarish mohiyatini
aks ettiruvchi sxema chiziladi
Har bir guruhga o‘zlashtirilayotgan mavzu (bo‘lim, bob)
yuzasidan alohida topshiriqlar beriladi
Topshiriqlar bajarilgach, guruh a’zolari orasidan liderlar tanlanadi
Liderlar guruh a’zolari tomonidan bildirilgan fikrlarni
umumlashtirib, yozuv taxtasida aks etgan diagrammani to‘ldiradi
Baholash mezoni:
• mazmunning mavzuga mosligi - 1 ball;
• axborotning to‘g‘ri tuzilishi - 2 ball;
• taqdim etilgan ma’lumotlarning mantiqiy bog‘lanishining mavjudligi - 2 ball;
• estetik dizayn, uning talablarga muvofiqligi - 2 ball;
• o‘z vaqtida topshirilgan ish - 1 ball.
Maksimal ball: 8.
7,5-8 ball – ”5” ballga to'g'ri keladi
6 -7 ball – “4”
4,5-5,5 ball – “3”
4,5 balldan kam – “2”
2-Mavzu: Markaziy Osiyo xalqlarining qadimgi madaniyati.
Topshiriq maqsad: Markaziy Osiyo xalqlarining qadimgi madaniyati
haqidagi bilimlarni mustahkamlash.
1-topshiriq: Taqdimot yaratish
2-topshiriq: Glossari tayyorlash
3-topshiriq: Klasterlar tuzish
4-topshiriq: Mavzuga doir test ishlab chiqish
15
“KLASTER” METODI
“Klaster” (g‘uncha, to‘plam, bog‘lam) metodi puxta o‘ylangan strategiya
bo‘lib, uni o‘quvchi (talaba)lar bilan yakka tartibda, guruh asosida tashkil
etiladigan mashg‘ulotlarda qo‘llash mumkin. Klasterlar ilgari surilgan g‘oyalarni
umumlashtirish, ular o‘rtasidagi aloqalarni topish imkoniyatini yaratadi.
Metoddan foydalanishda quyidagi shartlarga rioya qilish talab etiladi:
Nimani o‘ylagan bo‘lsangiz, uni qog‘ozga yozing! Fikringizning sifati
haqida o‘ylab o‘tirmay, shunchaki yozib boring!
Yozuvingizning orfografiyasi yoki boshqa jihatlariga e’tibor bermang!
Belgilangan vaqt nihoyasiga yetmagunicha, yozishdan to‘xtamang! Agar ma’lum
muddat o‘ylay olmasangiz, u holda qog‘ozga biror narsaning rasmini chiza boshlang! Bu
harakatni yangi g‘oya tug‘ilguniga qadar davom ettiring!
Muayyan tushuncha doirasida imkon qadar ko‘proq yangi g‘oyalarni ilgari
surish, ular o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorlik, bog‘liqlikni ko‘rsating!
Мetod yordamida o‘quvchi (talaba)lar topshiriq bo‘yicha fikrlarini klaster
(mayda, alohida qismlar) tarzida quyidagicha ifodalaydi:
Baholash mezoni:
16
• mazmunning mavzuga mosligi - 1 ball;
• axborotning to‘g‘ri tuzilishi - 2 ball;
• taqdim etilgan ma’lumotlarning mantiqiy bog‘lanishining mavjudligi - 2 ball;
• estetik dizayn, uning talablarga muvofiqligi - 2 ball;
• o‘z vaqtida topshirilgan ish - 1 ball.
Maksimal ball: 8.
7,5-8 ball – ”5” ballga to'g'ri keladi
6 -7 ball – “4”
4,5-5,5 ball – “3”
4,5 balldan kam – “2”
3-Mavzu: An’anaviy madaniyatning dunyo madaniyatida tutgan
o‘rni.
Topshiriqning maqsad: An’anaviy madaniyatning dunyo madaniyatida
tutgan o‘rni xususidagi bilimlarni boyitish va tahlil qila olish ko‘nikmasini
shakllantirish.
1-topshiriq: Esse yozish
2-topshiriq: Multimediali taqdimot tayyorlash
3-topshiriq: “T-jadval” texnologiyasi asosida mavzuni tahlil qilish
4-topshiriq: Mavzuga doir test tuzish
“T-JADVAL” TEXNOLOGIYASI
Texnologiya tayanch tushunchalarni bir-biri bilan o‘zaro solishtirish,
qiyoslash asosida o‘rganilayotgan mavzu yoki masalaning muayyan jihatini bir
necha asosiy belgilarga ko‘ra batafsil yoritish maqsadida qo‘llaniladi. Ko‘p
hollarda texnologiya mavzu mazmunida yoritiladigan bir necha holatlarning
afzallik yoki kamchiliklarini, samaradorli yoki samarasizligini, bugungi kun va
istiqbol uchun ahamiyatini taqqoslash maqsadida qo‘llaniladi.
Texnologiyani qo‘llash quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
O‘quvchi (talaba)lar e’tiboriga o‘rganiladigan mavzu havola etiladi
17
O‘quvchi (talaba)lar texnologiyani qo‘llash shartlari bilan tanishtiriladi
Mashg‘ulotlarda
“T-jadval”
metodidan
foydalanish
uchun
o‘quvchi
(talaba)larning e’tiboriga quyidagi sxema taqdim etiladi:
O‘rganilayotgan masala (g‘oya, omil)
Afzalligi
1.
Kamchiligi
1.
Baholash mezoni:
• mazmunning mavzuga mosligi - 1 ball;
• axborotning to‘g‘ri tuzilishi - 2 ball;
• taqdim etilgan ma’lumotlarning mantiqiy bog‘lanishining mavjudligi - 2 ball;
• estetik dizayn, uning talablarga muvofiqligi - 2 ball;
• o‘z vaqtida topshirilgan ish - 1 ball.
Maksimal ball: 8.
7,5-8 ball – ”5” ballga to'g'ri keladi
6 -7 ball – “4”
4,5-5,5 ball – “3”
4,5 balldan kam – “2”
4-Mavzu: Sharq uyg‘onish davri madaniyatining o‘ziga xos
xususiyatlari.
18
Topshiriqning maqsad: Sharq uyg‘onish davri madaniyatining o‘ziga
xos xususiyatlari to‘g‘risidagi bilimlarni mustahkamlash va tahlil qila olish
ko‘nikmasini shakllantirish.
1-topshiriq: Referat tayyorlash
2-topshiriq: Test tuzish
3-topshiriq: “Mantiqiy chalkash zanjir” metodi asosida ishlash
4-topshiriq: Mavzuga doir test tuzish
“MANTIQIY CHALKASH ZANJIR” METODI
Metod tushunchalar, bildirilgan fikrlar o‘rtasida bog‘liqlikni yuzaga
keltirish, ularni mantiqiy jihatdan ketma-ketlikda to‘g‘ri ifodalashga yordam
beradi. Uning mohiyatiga o‘qituvchi mavzuni yorituvchi ma’lumotlarni to‘g‘ri
va noto‘g‘ri tartibda bayon etadi. O‘quvchi (talaba)larning vazifasi mantiqiy
jihatdan noto‘g‘ri ifodalangan ma’lumotlarni to‘g‘ri dalillarga aylantirish,
yuzaga kelgan mantiqiy chalkashlikni tuzatish, fikrlarni muayyan ketma-ketlikda
to‘g‘ri joylashtirgan holda uzilgan zanjirni “ulash”dan iborat.
Mashg‘ulotda metodni qo‘llash quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
O‘qituvchi o‘quvchi (talaba)larni metodning mohiyati bilan tanishtiradi
O‘quvchilar bir nechta kichik guruhlarga biriktiriladi
Kichik guruhlarga chalkash ma’lumotlarni o‘zida
ifodalagan tarqatmali materiallar beriladi
Topshiriqlarni bajarish uchun vaqt hajmi (5 daqiqa) belgilanadi
Kichik guruh tarqatmali materialda ifodalangan matndagi mantiqiy xato
va chalkashliklarni aniqlab, uzilgan zanjirni “ulash”ga harakat qiladi
Belgilangan vaqt yakunlangach, har bir guruhdan bir nafar vakil jamoani topshiriq
mazmuni va guruhning javoblari bilan tanishtiradi
Jamoada guruhlarning javoblari yuzasidan muhokama tashkil etiladi
O‘qituvchi jamoaning fikriga tayanib guruhlar ishini baholaydi
Baholash mezoni:
19
• mazmunning mavzuga mosligi - 1 ball;
• axborotning to‘g‘ri tuzilishi - 2 ball;
• taqdim etilgan ma’lumotlarning mantiqiy bog‘lanishining mavjudligi - 2 ball;
• estetik dizayn, uning talablarga muvofiqligi - 2 ball;
• o‘z vaqtida topshirilgan ish - 1 ball.
Maksimal ball: 8.
7,5-8 ball – ”5” ballga to'g'ri keladi
6 -7 ball – “4”
4,5-5,5 ball – “3”
4,5 balldan kam – “2”
5-Mavzu: Madaniy va ma’naviy meros.
Topshiriqning maqsad: Madaniy va ma’naviy meros to‘g‘risidagi
bilimlarni mustahkamlash.
1-topshiriq: Doklad tayyorlash
2-topshiriq: Muammoli savollar ishlab chiqish
3-topshiriq: “Videotopishmoq” metodi asosida mavuga doir viderolik
tayyorlash va tahlil qilish
4-topshiriq: Mavzuga doir test tuzish
“VIDEOTOPISHMOQ” METODI
So‘nggi yillarda pedagogik faoliyatda turli axborot vositalar (kompyuter,
televidenie, radio, nusxa ko‘chiruvchi qurilma, slayd, video va audio
magnitofonlar) yordamida ta’lim jarayoni tashkil etilishiga alohida e’tibor
qaratilmoqda. O‘qituvchilar oldida o‘qitishda turli axborot vositalaridan o‘rinli,
maqsadli, samarali foydalanish vazifasi turibdi.
Metodidan foydalanishda quyidagi harakatlar amalga oshiriladi:
20
O‘quvchi (talaba)larga o‘rganilayotgan mavzu
mohiyatini tasviriy yoritishga yordam beruvchi izohlarsiz bir
nechta videolavha namoyish qilinadi
O‘quvchi (talaba)lar har bir lavhada qanday
jarayon aks ettirilganligini izohlaydi
O‘quvchi (talaba) video lavhalarda aks etgan jarayon, hodisa yoki voqeliklarning
mohiyatini daftarlariga qayd etadi
O‘quvchi (talaba)lar o‘qituvchi tomonidan berilgan savollarga javob qaytaradi
Videolavhalar namoyish qilingach, o‘quvchi (talaba)lardan lavhada qanday
jarayon, hodisa yoki voqelik aks etganligi, qaysi badiiy asar qahramoni yoki
tarixiy shaxs ifodalanganligi yuzasidan mushohada yuritish talab qilinadi.
Videotopishmoqning javobini topish orqali o‘quvchi (talaba)lar o‘rganiladigan
yangi mavzu haqida tasavvurga ega bo‘ladi.
Baholash mezoni:
• mazmunning mavzuga mosligi - 1 ball;
• axborotning to‘g‘ri tuzilishi - 2 ball;
• taqdim etilgan ma’lumotlarning mantiqiy bog‘lanishining mavjudligi - 2 ball;
• estetik dizayn, uning talablarga muvofiqligi - 2 ball;
• o‘z vaqtida topshirilgan ish - 1 ball.
Maksimal ball: 8.
7,5-8 ball – ”5” ballga to'g'ri keladi
6 -7 ball – “4”
4,5-5,5 ball – “3”
4,5 balldan kam – “2”
6-Mavzu: Xonliklar davrida madaniyatning ahvoli. Chor Rossiya va
mustabid sho‘ro davlati davrida milliy madaniyatni ahvoli.
Topshiriqning maqsad: Xonliklar davrida madaniyatning ahvoli. Chor
Rossiya va mustabid sho‘ro davlati davrida milliy madaniyatni ahvoli haqidagi
bilimlarni mustahkamlash va tahlil qilish ko‘nikmasini shakllantirish.
21
1-topshiriq: Taqdimtod (rasmlardan foydalangan holda) tayyorlash
2-topshiriq: Tog`ay Murodning “Otamdan qolgan dalalar” romaini o‘qib
hamda yozma bayon etish
3-topshiriq: “Keys stadi” texnologiyasi asosida mavzuni tahlilqilish
4-topshiriq: Mavzuga doir test tuzish
“KEYS-STADI” TEXNOLOGIYaSI
(YoKI “O‘QUV KEYSLARI” TEXNOLOGIYaSI)
“Keys-stadi” (ingliz tilida “case” – metod, “study” – muammoli vaziyat;
vaziyatli tahlil yoki muammoli vaziyatlarni tahlil qilish) texnologiyasi o‘quvchi
(talaba)larda aniq, real yoki sun’iy yaratilgan muammoli vaziyatni tahlil qilish
orqali eng maqbul variantlarini topish ko‘nikmalarini shakllantirishga xizmat
qiladi. U o‘quvchi (talaba)larni bevosita har qanday mazmunga ega vaziyatni
o‘rganish va tahlil qilishga o‘rgatadi.
Texnologiyaning negizida muayyan muammoli vaziyatni hal qilish
jarayonining umumiy mohiyatini aks ettiruvchi elementlar yotadi. Bular
quyidagilardir: ta’lim shakllari, ta’lim metodlari, ta’lim vositalari, ta’lim
jarayonini boshqarish usul va vositalari, muammoni hal qilish yuzasidan olib
borilayotgan ilmiy izlanishning usul va vositalari, axborotlarni to‘plash, ularni
o‘rganish usul va vositalari, ilmiy tahlilning usul va vositalari, o‘qituvchi va
o‘quvchi (talaba) o‘rtasidagi ta’limiy aloqaning usul va vositalari, o‘quv
natijalari.
Mashg‘ulotlarda texnologiyani qo‘llash quyidagi bosqichlarda kechadi:
O‘quv keyslari
Echimni topish bo‘yicha
individual ishlash
Asosiy bosqichlar
Samaradorlik
22
Echimni topishda jamoaviy
hamkorlikka erishish
Texnologiyani alohida o‘quvchiga nisbatan qo‘llash tartibi quyidagicha:
O‘quvchi (talaba)ning texnologiyaning mohiyati, uni qo‘llash shartlari bilan tanishishi
O‘quvchi (talaba) tomonidan taqdim etilgan muammoning o‘rganilishi
Muammo bo‘yicha asosiy va 2-darajali masalalarni ajratish, shakllantirish, asoslash
Tadqiqot metodlarini tanlash va vaziyatni tahlil qilish
Taqdim etilgan muammoning amaliy jihatlarini o‘rganish
Berilgan muammoni yechishning usul va vositalarini aniqlash
Taqdim etilgan yechimni ta’lim amaliyotiga tadbiq etish chora-tadbirlarini belgilash
Ta’limiy xarakterga ega muammoli vaziyat (o‘quv keysi)ni tashkil etish
maqsadi mavjud imkoniyatlarni hisobga olgan holda jamoa o‘rtasida muammoli
vaziyatni yaratish, uni hal qilish yechimlari to‘g‘risidagi fikrlarni jamlash, muhokama
qilish orqali to‘g‘ri qarorlar qabul qilish muhitini yaratishdan iborat.
Texnologiya yordamida tanlangan muammoning yechimini topishga doir
muhokama quyidagi bosqichlarda tashkil qilinadi:
Keys mazmuni bilan shaxsan tanishish
Kichik guruhlarda muhokama qilish (“Sindikat” metodi yordamida)
Jamoa o‘rtasida umumiy muhokamani tashkil etish
Muammoni muhokama qilishda e’tiborni quyidagilarga qaratish
zarur:
O‘rganilayotgan muammoning asosiy maqsadini aniqlash
Muammoli vaziyatni real holatlar bilan taqqoslashni o‘rganish
Ehtimoli bo‘lgan “to‘siq”lar (2-darajali masalalarni muhokama qilish, to‘g‘ri
qarorlar qabul qilish va h.k.)ni aniqlash
SH
Auditoriya uchun tushunarsiz ma’lumotlarni aniqlash
A
Muammoni yechishda muhim, ahamiyatga ega ma’lumotni aniqlash
R
Muammoli vaziyatni hal qilish uchun oraliq bosqichlarni ilg‘ab olish
T
23
Muammoni hal etishning muqobil
yo‘llarini belgilash
!!!
Muammoli vaziyatni muhokama qilish vaqtini aniqlashtirish
Baholash mezoni:
• mazmunning mavzuga mosligi - 1 ball;
• axborotning to‘g‘ri tuzilishi - 2 ball;
• taqdim etilgan ma’lumotlarning mantiqiy bog‘lanishining mavjudligi - 2 ball;
• estetik dizayn, uning talablarga muvofiqligi - 2 ball;
• o‘z vaqtida topshirilgan ish - 1 ball.
Maksimal ball: 8.
7,5-8 ball – ”5” ballga to'g'ri keladi
6 -7 ball – “4”
4,5-5,5 ball – “3”
4,5 balldan kam – “2”
7-Mavzu: Islomiy qadriyatlar va hozirgi zamon. O‘zbekistonda
jamiyatning ma’naviy yangilanishi jarayonida madaniy merosga
munosabat.
Topshiriqning maqsadi: Islomiy qadriyatlar va hozirgi zamon.
O‘zbekistonda jamiyatning ma’naviy yangilanishi jarayonida madaniy merosga
munosabat xususidagi bilimlarni boyitish va tahlil qila olish ko‘nikmasini
shakllantirish.
1-topshiriq: Multimediali taqdimot tayyorlash
2-topshiriq: Mavzuga oid tushunchalarni jadval kо‘rinishiga keltirish.
3-topshiriq: “Oltinchisi ortiqcha” metodi asosida ishlash
4-topshiriq: Mavzuga doir test tuzish
“OLTINCHISI ORTIQCHA” METODI
O‘quvchi (talaba)larning mantiqiy tafakkur yuritish ko‘nikmalariga ega
bo‘lishlarida ushbu metod alohida ahamiyatga ega.
Mavzu mohiyatini yorituvchi tushunchalar o‘rtasidagi mantiqiy bog‘liqlikni
ko‘rsata va asoslay olish talabalarda mustaqil fikrlash, shaxsiy yondashuvlarini
24
dalillash tengdoshlarning fikrlari va shaxsiy g‘oyalarni o‘zaro taqqoslash
ko‘nikmalarini ham shakllantirishga imkon beradi.
Uni qo‘llashda quyidagi harakatlar amalga oshiriladi:
1) o‘rganilayotgan mavzu mohiyatini ochib berishga xizmat qiladigan tushunchalar
tizimini shakllantirish;
2) hosil bo‘lgan tizimdan mavzuga taalluqli bo‘lgan to‘rtta (beshta, oltita, ... ) va taalluqli
bo‘lmagan bitta tushunchaning o‘rin olishiga erishish;
3) o‘quvchi (talaba)larga mavzuga taalluqli bo‘lmagan tushunchani aniqlash va uni
tizimdan chiqarish vazifasini topshirish;
4) o‘quvchi (talaba)larni o‘z harakatlari mohiyatini sharhlashga undash (mavzuni
mustahkamlash maqsadida o‘quvchilardan tizimda
saqlanib qolgan tushunchalarga ham izoh berib o‘tish, ular o‘rtasidagi mantiqiy
bog‘liqlikni asoslash talab qilinadi)
Baholash mezoni:
• mazmunning mavzuga mosligi - 1 ball;
• axborotning to‘g‘ri tuzilishi - 2 ball;
• taqdim etilgan ma’lumotlarning mantiqiy bog‘lanishining mavjudligi - 2 ball;
• estetik dizayn, uning talablarga muvofiqligi - 2 ball;
• o‘z vaqtida topshirilgan ish - 1 ball.
Maksimal ball: 8.
7,5-8 ball – ”5” ballga to'g'ri keladi
6 -7 ball – “4”
4,5-5,5 ball – “3”
4,5 balldan kam – “2”
8-Mavzu: Mustaqillik va madaniy taraqqiyot. O‘zbekistonning jahon
hamjamiyatiga integratsiyalashuvi.
Topshiriqning maqsadi: Mustaqillik va madaniy taraqqiyot.
O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi xususidagi bilimlarni
boyitish va tahlil qila olish ko‘nikmasini shakllantirish.
25
1-topshiriq: Referat tayyorlash
2-topshiriq: O‘zbekistonda o‘tkaziladigan “Sharq taronalari” musiqiy
festivali haqida dunyo ommasining qarashlari asosida kichik esse yozing
3-topshiriq: “Ko‘rgazma texnologiyasi” asosida ishlash
4-topshiriq: Mavzuga doir test tuzish
“KO‘RGAZMA” TEXNOLOGIYaSI
Texnologiya o‘quvchi (talaba)larda mavzu yuzasidan o‘zlashtirilgan
nazariy bilimlarni ko‘rgazmali qurollar vositasida namoyish etish ko‘nikmalarini
shakllantirishga xizmat qiladi. Shuningdek, texnologiya o‘quvchi (talaba)larni
ijodiy fikrlashga undaydi. Ko‘rgazmali qurollar (tasvir, sxema, maket va b.)ni
yaratish uchun o‘quvchi (talaba)lar mavzu mohiyatini yorituvchi asosiy g‘oya,
tushunchalarni ajrata olish, ular o‘rtasida o‘zaro mantiqiy bog‘liqlikni yuzaga
keltirish layoqatiga ega bo‘lishlari lozim.
Ta’lim-tarbiya jarayonida texnologiya asosida ishlashlari uchun o‘quvchi
(talaba)larga namuna sifatida quyidagi sxema taqdim etiladi:
1-tasvir
2-tasvir
3-tasvir
4-tasvir
...
Mashg‘ulotda texnologiyani qo‘llash quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
O‘qituvchi tomonidan topshiriq uchun mavzu, masala yoki muammo tanlanadi
O‘quvchi (talaba)larga bu haqida ma’lumot beriladi
O‘quvchilar berilgan topshiriq bo‘yicha o‘zlari o‘zlashtirgan bilimlarni muayyan tartibda
tizimlashtiradi, asosiy g‘oya va tushunchalarni belgilab oladi
O‘quvchi (talaba)lar belgilab olingan asosiy g‘oya va
tushunchalarning mazmuni, ma’nosini sharhlaydi
Baholash mezoni:
Sharhlar kompyuterda “Power Point” dasturi bo‘yicha slaydlarda aks ettiriladi
Tayyorlangan slaydlar namoyish qilinadi
O‘quvchi (talaba)lar tomonidan individual ravishda yoki guruh (juftlik) asosida tayyorlangan
slaydlar muhokama qilinib, yakuniy xulosaga kelinadi
O‘quvchi (talaba)larning faoliyati26o‘qituvchi tomonidan baholanadi
Baholash mezoni:
• mazmunning mavzuga mosligi - 1 ball;
• axborotning to‘g‘ri tuzilishi - 2 ball;
• taqdim etilgan ma’lumotlarning mantiqiy bog‘lanishining mavjudligi - 2 ball;
• estetik dizayn, uning talablarga muvofiqligi - 2 ball;
• o‘z vaqtida topshirilgan ish - 1 ball.
Maksimal ball: 8.
7,5-8 ball – ”5” ballga to'g'ri keladi
6 -7 ball – “4”
4,5-5,5 ball – “3”
4,5 balldan kam – “2”
27
Asosiy adabiyotlar:
1. Акрамов Ш. ва бошқалар. Ўзбекистоннинг маданий обидалари. – Т.:
Ўзбекистон, 1993 й.
2. Маданият ва маънавият муаммолари. – Т.: Мерос, 1994 й.
3.Хайруллаев М. Ўзбекистонда ижтимоий фалсафий фикрлар тарихидан.Т.: Ўзбекистон, 1995 й.
4. Маврулов А. Маданият ва тафаккур ўзгаришлари. – Т.: 2004 й.
5. Абдуллаев М. Маданиятшунослик асослари. – Т.: “Фарғона”, 1998 й.
6. Ахмедова Э, Губайдуллин Р.. Культуралогия. Мировая культура.
–
Т.: 2001 г. Академия художеств Узбекистана.
7. Абдуллаев М., Умаров Э., Очилдиев А. Маданиятшунослик асослари. –
Т.: Турон-иқбол, 2006 й.
8. Очилдиев А. Маданият фалсафаси. – Т.: Муҳаррир, 2010й.
9. Бекмуродов М, Юсупова Н. Маданият социологияси. – Т.: Янги аср
авлоди. 2010 й.
10. Холмирзаев Х.Д. Маданиятшунослик асослари. ЎзМУ, - Т.: 2012 й.
Qo‘shimcha adabiyotlar
1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. – Т.: Ўзбекистон, 2017.
2. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан
бирга қурамиз. – Т.: “Ўзбекистон”, 2017. - 488 б.
3.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“Ўзбекистон
Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси
тўғрисида” ги ПФ-4947-сонли фармони/ Халқ сўзи, 2017 йил 8-феврал.
4. Имом ал-Бухорий: Ал-Жамиъ ас-саҳиҳ. Масъул муҳаррир
З.И.Мунавваров. – Т.: 1998.
5. Ислом (энциклопедия). Зухридднн Хуснидинов таҳрири остида. – Т.:
“Ўзбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2004 й.
6. Комилов Н. Тасаввуф ёки комил инсон ахлоқи. – Т.: Ёзувчи, 1996 й.
7. Туленов Ж. Қадриятлар фалсафаси. – Т..: Ўзбекистон, 1998 й.
9. Бобоев Х. ва бошқалар. Маданиятшунослик асослари. – Т.: 2001 й.
28
10. Холмирзаев Х.Д. Культурология. Методическое пособие. – Т.: ТГПУ
им. Низами, 2016 г.
11. Раҳмонов Н. Руҳиятдаги нур муроди. – Т.: 2002 й.
12. Раҳмонов Н., Б.Матбобоев. Ўзбекистоннинг кўҳна туркий–рун
ёзувлари. – Т..: 2006 й.
Elektron ta’lim resurslari:
1. “Халқ сўзи” газетаси –www info XS.Uz.
2. “Туркистон” газетаси - www turkiston sarkor.uz.
3. “Маърифат” журнали - www ma’rifat – inform.
4. “Жамият ва бошқарув” журнали - www rzult academy freenet uz.
5. “Мозийдан садо” журнали - www moziy dostlink. Net
6. www.mfa.uz.
7. www.press-servise.uz.
8. www.literature.uz.
9. www. Ziyo net.uz.
29
30