ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
KONSEPTO NG PINAGMULAN NG TEORYA NG WIKA
1. TEORYANG BIBLIKAL
Ang pinagmulan ng wika ay naaayon sa Banal na Kasulatan. Makikita sa Kwentong Tore ng Babel na sa
simula ay may isang wika lamang ang lahat ng tao sa daigdig, at dahil dito’y nagkaisa silang gumawa ng
pinakamataas na tore upang mapatanyag sila at huwag ng magkawatak-watak. Ito’y salungat sa utos ng Diyos
na magkahiwa-hiwalay sila at magsikalat sa buong mundo. Dahil sa kalapastanganan ng tao, nakita ng Diyos
ang sanhi ng pagkakaunawaan nila, ang pagkakaroon ng iisang wika. Kaya’t naisipang gibain ng Diyos ang tore
at binigyan ng iba’t-ibang wika ang mga tao sa daigdig upang hindi sila magkaunawaan. Ang kahulugan ng
“Babel”
o
“Babilon”
ay
“kalituhan
o
pagkawatak-watak.”
Sa mga relihiyoso, maaaring hindi na ito pagdududahan pa ngunit marami pa rin ang nagsumikap na
usisain ang pagkakaroon ng wika sa daigdig kaya’t maraming teorya o pala-palagay at haka-haka ang lumabas
tungkol sa pinagmulan ng wika.
-Gina B. Araojo, Delfin A. Baquiran, Rosario V. Nicdao, et.a
2. Rene Descartes
Hindi pangkaraniwang hayop ang tao kung kaya't likas sa kaniya ang gumamit ng wika na aangkop sa
kaniyang kalikasan bilang tao. May aparato ang tao lalo na sa kaniyang utak gayundin sa pagsasalita upang
magamit sa mataas at komplikadong antas ang wikang kailangan niya hindi lamang para mabuhay bagkus
magampanan ang iba't ibang tungkulin nito sa kaniyang buhay.
3. Plato
Nalikha ang wika bunga ng pangangailangan. Necessity is the mother of all invention. Sa paniniwalang
ito, gaya ng damit, tirahan at pagkain, pangunahing pangangailangan din ng tao ang wika kung kaya;t
naimbento ito ng tao.
4. TEORYANG HANGO SA PANANAMPALATAYA
Kung ang isang tao ay naniniwalang siya ay nilikha ng Diyos, walang dudang naniniwala rin siyang ang
wika ay kaloob ng Diyos sa kanya. Ayon sa tulang “Sa Aking Kabata” ni Dr. Jose Rizal, “Kapagka ang baya’y
sadyang umiibig/ Sa kanyang salitang kaloob ng langit…” nangangahulugang kahit na ang pambansang bayani
ay naniniwalang ang wika ay galing sa Diyos at maaaring matibay na saligan ng pinagmulan ng wika, ayon na
rin sa kwento at mga pahayag na mula sa Bibliya.
5. Charles Darwin
Nakikipagsalaparan ang tao kung kaya't nabuo ang wika. Survival of the fittest, elimination of the
weakest. Ito ang simpleng batas ni Darwin. Upang mabuhay ang tao, kailangan niya ng wika. Ito ay nakasaad sa
aklat na Lioberman (1975) na may pamagat na “On the Origin of Language”, sinasaad dito na ang
pakikipagsapalaran ng tao para mabuhay ang nagtuturo sa kanya upang makalikha ng iba’t ibang wika.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 1
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
6. Wikang Aramean
Believes that all languages originated from their language, Aramean or Aramaic. Syria. May
paniniwalang ang kauna-unahang wikang ginagamit sa daigdig ay ang lenggwahe ng mga Aramean. Sila ang
mga sinaunang taong nanirahan sa Syria (Aram) at Mesopotamia. Tinatawag na Aramaic ang kanilang wika.
7. Haring Psammatichos
Sinasabi sa paniniwalang ito na bilang hari ng Ehipto, gumawa ng isang eksperimento si Psammatichos
kung paano nga ba nakapagsasalita ang tao. May dalawang sanggol siyang pinalaki sa loob ng kuweba at
mhigpit na ipinag-tos na hindi ito dapat makarinig ng anumang salita. Sa tagal ng panahon nakapagsalita raw ng
"Bekos" ang dalawang bata na ang ibig sabihin ay tinapay. Sa maikling sabi, likas na natututuhan ng tao ang
wika kahit hindi ituro ang pinanghahawakan ng teoryang ito.
MGA TEORYANG HANGO SA MGA BAGAY SA KAPALIGIRAN
May mga haka-haka o mga teoryang nagsasabing ang wika ay nanggaling o ibinatay sa mga materyal na
bagay na nakikita at ginagamit ng tao sa paligid. Mula sa mga tunog na nagmumula rito ay nakalikha ang tao ng
mga tunog na magsisilbing behikulo ng kanilang pagkakaunawaan hanggang sa ito ay mapaunlad at naging
wika.
1. TEORYANG DING-DONG
Ayon kay Max Muller, ang bawat bagay sa mundo ay may kasama o kaugnay na tunog. Halimbawa:
kampana- ding-dong o kalembang. Ang tunog na ito ay siyang kahulugan ng nasabing bagay Ngunit may
kahinaan ang teoryang ito dahil sa maraming bagay ang walang tunog at maraming tunog ang walang katumbas
na bagay.
2.TEORYANG BOW-WOW
Ang teoryang ito, ginagagad ng tao ang mga tunog na likha ng kalikasan. Halimbawa: tunog ng hayop
(tahol ng aso “bow-wow” o “kaw-kaw”). Ang tunog na ito ay siyang kahulugan ng nasabing bagay. May
kahinaan ang teoryang ito dahil sa pagkakaiba-iba ng dinig ng iba’t-ibang tao sa sa isang likas na tunog tulad ng
Ingles, ang tunog ng manok ay “cock-a-doodle-doo” samantalang sa Filipino ay “tak-ta-la-ok o tit-ti-la-ok.”
3. TEORYANG TATA
Sa bawat minuto, ang tao ay may nalilikhang kilos at galaw na naghuhudyat din ng komunikasyon sa ibang
tao. Mula sa gawi at kilos na nalilikha ng tao ay may kaakibat na tunog na nagsisilbing daan upang ito ay
paunlarin at maging isang wika.
Ayon naman sa teoryang ito, ang kumpas o galaw ng kamay ng tao na kanyang ginagawa sa bawat
partikular na okasyon ay ginaya ng dila at naging sanhi ng pagkatuto ng taong lumikha ng tunog at kalauna’y
nagsalita. Tinatawag itong ta-ta na sa wikang Pranses ay nangangahulugang paalam o goodbye sapagkat kapag
ang isang tao nga namang nagpapaalam ay kumakampay ang kamay nang pababa at pataas katulad ng pagbaba
at pagtaas na galaw ng dila kapag binibigkas ang salitang ta-ta.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 2
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
4. TEORYANG YUM-YUM
Ito ay nagsasaad na ang tao ay tumutugon sa pamamagitan ng pagkumpas sa alin mamg bagay na
nangangailangan ng aksyon. ng bahagi ng pagtugong ito ay ginagawa sa pamamagitan ng bibig. Halimbawa: sa
pagkain o pagnguya ay may tunog na naririnig, ang tunog “yum-yum” o “nam-nam.”
5. TEORYANG YO-HE-YO
Ayon kay D.S Diamond, isang linggwista, ang tao ay natututong magsalita bunga ng pwersang pisikal.
Halimbawa: pangangarate– “yah! yah!”
6. TEORYANG SING-SONG
Ayon sa Danish na linggwistang si Jespersen, ang wika ay buhat sa di mawatasang pag-awit ng mga
kauna-unahang tao. Karaniwang may melodiya at tono sa pag-usal ng unang tao sa mundo.
Iminungkahi ng linggwistang si Jesperson na ang wika ay nagmula sa paglalaro, pagtawa, pagbulong sa
sarili, panliligaw at iba pang mga bulalas-emosyunal. Iminungkahi pa niya na taliwas sa iba pang teorya, ang
mga unang salita ay sadyang mahahaba at musikal, at hindi maiikling bulalas na pinaniniwalaan ng marami.
7.Hey you!
Hawig ito ng teoryang pooh-pooh. Iminungkahi ng linggwistang si Revesz na bunga ng interpersonal na
kontak ng tao sa kanyang kapwa tao ang wika. Ayon kay Revesz, nagmula ang wika sa mga tunog na
nagbabadya ng pagkakakilanlan (Ako!) at pagkakabilang (Tayo!). Napapabulalas din tayo bilang pagbabadya
ng takot, galit o sakit (Saklolo!). Tinatawag din itong teoryang kontak.
8.Coo Coo
Ayon sa teoryang ito, ang wika ay nagmula sa mga tunog na nalilikha ng mga sanggol. Ang mga tunog
daw na ito ang ginaya ng mga matatanda bilang pagpapangalan sa mga bagay-bagay sa paligid, taliwas sa
paniniwala ng marami na ang mga bata ang nanggagaya ng tunog ng mga matatanda.
9.Babble Lucky
Ayon sa teoryang ito, ang wika raw ay nagmula sa mga walang kahulugang bulalas ng tao. Sa
pagbubulalas ng tao, sinuwerte lamang daw siya nang ang mga hindi sinasadya at walang kabuluhang tunog na
kanyang nalikha ay naiugnay sa mga bagay-bagay sa paligid na kalaunan ay naging pangalan ng mga iyon.
10. Hocus Pocus
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 3
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
Ayon kay Boeree (2003), maaaring ang pinanggalingan ng wika ay tulad ng pinanggalingan ng mga
mahikal o relihiyosong aspeto ng pamumuhay ng ating mga ninuno. Maaari raw kasing noo’y tinatawag ng mga
unang tao ang mga hayop sa pamamagitan ng mga mahikal na tunog na kalaunan ay naging pangalan ng bawat
hayop.
11. Eureka!
Sadyang inimbento ang wika ayon sa teoryang ito. Maaari raw na ang ating mga ninuno ay may ideya
ng pagtatakda ng mga arbitraryong tunog upang ipakahulugan sa mga tiyak na bagay. Nang ang mga ideyang
iyon ay nalikha, mabilis na iyong kumalat sa iba pang tao at naging kalakaran sa pagpapangalan ng mga bagaybagay (Boeree, 2003).
12. La-la
Mga pwersang may kinalaman sa romansa. Ang salik na nagtutulak sa tao upang magsalita.
13. Ta-ra-ra-boom-de-ay
Likas sa mga sinaunang tao ang mga ritwal. Sila ay may mga ritwal sa halos lahat ng gawain tulad ng sa
pakikidigma, pagtatanim, pag-aani, pangingisda, pagkakasal, pagpaparusa sa nagkasala, panggagamot, maging
sa paliligo at pagluluto. Kaakibat ng mga ritwal na iyon ay ang pagsasayaw, pagsigaw at incantation o mga
bulong. Ayon sa teoryang ito, ang wika raw ng tao ay nag-ugat sa mga tunog na kanilang nililikha sa mga ritwal
na ito na kalauna’y nagpapabagu-bago at nilapatan ng iba’t ibang kahulugan.
14. Mama
Ayon sa teoryang ito, nagmula ang wika sa mga pinakamadadaling pantig ng pinakamahahalagang
bagay. Pansinin nga naman ang mga bata. Sa una’ y hindi niya masasabi ang salitang mother ngunit dahil ang
unang pantig ng nasabing salita ang pinakamahalaga diumano, una niyang nasasabi ang mama bilang panumbas
sa salitang mother.
15. Pooh pooh
Unang natutong magsalita ang mga tao, ayon teoryang ito, nang hindi sinasadya ay napabulalas sila
bunga ng mga masisidhing damdamin tulad ng sakit, tuwa, sarap, kalungkutan, takot, pagkabigla at iba pa.
Pansinin nga naman ang isang Pilipinong napapabulalas sa sakit. Hindi ba’t siya’ y napapa-Aray! Samantalang
ang mga Amerikano ay napapa-ouch! Ano’ng naibubulalas natin kung tayo’y nakadarama ng tuwa? Ng sarap?
Ng takot?
PAGKATUTO SA WIKA
UNANG YUGTO: PASUMALA (RANDOM)
- Ang bata ay lumilikha ng mga tunog na kakailanganin nila sa pagsasalita sa mga darating na araw.
- Katulad ng vocalizing, cooing, gurgling at babbling.
- Tinatawag ng mga matanda ito bilang ponema.
a. BABBLING – binubuo ng magkakalapit na tunog na katinig – patinig gaya Ma MA o Da Da Da
b. ECHOIC SPEECH – Ang mga ginagayang pagbigkas at pagsasalita
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 4
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
IKALAWANG YUGTO: UNITARY
- Patuloy na lumilikha ng maliliit na yunit n tunog ang mga bata na limitado sa isang pantig.
- Ang haba ng pagsasalita o likhang tunog ay naayon sa kalikasan ng pag – unlad na pisikal at
pagkontrol sa paggamit ng kanilang mekanismo sa pagsasalita sapagkat ang mga proseso ng
paglinang ng wika at paggulang (maturation) ay magkasabay na nagaganap.
a. HOLOPHRASTIC SPEECH – ang paggamit ng mga bata ng isang salita upang magpahayag ng mga
ideya.
- Sa gulang na 12 buwan, ang mga bata ay nagsisimula ng sumunod s=sa ilang payak na pasalitang
pautos tulad ng upo, tayo, atbp. At mapaghuhulol na maari na silang magsimulang sumagot sa
kabuuang ponemikong konspigurasyon ng mga salita at mga parirala.
IKATLONG YUGTO: EKSPANSYON AT DELIMITASYON
- Ang pagsasalita ay umuunlad mula sa isahan o dalawang pagsasalita hanggang sa maging katulad
na ito ng pagsasalita ng matanda (18-20 buwan, dalawang salita)
 Dalawang klaseng salitang ginamit:
a. PIVOT CLASS – kalimita;y maikli, at ito iyong malimit nilang bigkasin at maaaring nasa una o
ikalawang posisyon.
Hal. Kain Mommy, Kain Baby, Kain Ato
b. PIVOT WORD – hal. Dede ko, Dede tata, Dede Mama, Tuya alit, Mommy alit, Daddy alit, alit,
Mommy raro.
- Ang bata ay palatanong ng maraming BAKIT? ANO YAN? ANO ITO ?
IKAAPAT NA YUGTO: KAMALAYANG ISTRUKTURAL
- Habang patuloy na nagiging komplikado ang kanilang pagsasalita, magagawa nilang magkamali
dahil bumubuo sila ng sariling paglalahat na kung minsa ay hindi pinapansin ang eksepsyon.
Hal. Nikain vs Kinain
IKALIMANG YUGTO: OTOMATIK
- Ang bata’y nakapagsasalita na nga may wastong balarila kaya’y nagagwa na nilang maihayag ang
kanilang ideya at damdamin kagaya ng mga matatandnag tagapagsalita ng wika.
- Nasa yugto na ang bata’y papasok na sa kindergarten.
IKAANIM NA YUGTO: MALIKHAIN
- Nagagawa na ng bata na mag-imbento o lumikha g sarili nilang wika bagamat ang mga pariralang
gamit ay dati nang naririnig, nagkakaroon sila ng lakas ng loob dahil nagagawa na nilang
magsalita ang gingamit ng kanilang mga kaibigan at mga tao sa paligid.
- Malalagpm na ang mga bata ay natututo sa wika sa pamamagitan ng:
 Pag-ugnay (Pagtambal ng tunay na bagay sa tunog ng salita)
 Pagpapatibay (Anumanng positibong papuri na gaganyak sa isang bata upang ulitin ang
anumang tugon)
 Panggagaya(Panggagad sa anumang tunog na naririnig sa matatanda)
 Elaborasyon (Pagpapalawak ng isang salita upang makabuo ng pangungusap)



PONEMANG SEGMENTAL AT SUPRASEGMENTAL
PONOLOHIYA –pag-aaral sa makabuluhang tunog.
PONEMA – pinakamaliit nay unit ng tunog.
PONEMANG SEGMENTAL – ito ay ginagamit ng mga katumbas na letra upang mabasa at mabigkas.
 KATINIG – ipinakikita ito batay sa paraan at punto ng artikulasyon. (m.t.) o (w.t)
 PUNTO NG ARTIKULASYON – bahagi ng bibig kung saan ang pagbuo ng katinig.
 PARAAN NG ARTIKULASYON – paraan kung paano nalilikha ang katinig.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 5
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018










DIPTONGGO – magkasamang patinig at malapatinig na w at y. May pitong diptonggo sa Filipino: ay,
ey, oy, uy, aw, ow, iw.
KLASTER O KAMBAL KATINIG – magkasunod na patinig sa isang pantig.
PARES MINIMAL – pares ng salita na magkaiba ang kahuluganngunit magkatulad ng bigkas maliban
sa isang ponema sa parehong posisyon.
PONEMANG MALAYANG NAGPAPALITAN –pares ng salita na katatagpuan ng magkaibang
ponema sa magkatulad na kaligiran ngunit hindi nakaaapekto o nakapagpapabago sa kabuuan ng salita.
PONEMANG SUPRASEGMENTAL – tinutumbasan naman ito ng simbolo lamang upang matukoy ang
paraan ng pagbigkas.
DIIN – paglakas o paghina ng pagbigkas ng isang salita. Malumay, ,malumi, mabilis, maragsa
TONO, INTONASYON, PUNTO –tumutukoy sa pagtaas at pagbaba ng tunig sa pagsasalita.
HINTO, ANTALA – saglit na pagtigil sa pagsasalita upang higit na maging malinaw ang ibig na
sabihin.
HABA – tumutukoy sa haba o ikli ng pagbigkas ng salita.
SILABIKASYON – paghahati ng mga pantig sa wikang Filipino.
PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO
1. ASIMILASYON- pagbabagong naganap sa /n/ sa posisyong pinal dahil sa impluwensiya ng ponemang
kasunod nito.
kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa / d, l, r, s, t /, ang panlaping pang- ay nagiging
pan-. Ito ay nagiging pam- naman kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa / b, p /.
Paalala:
Nananatilinng pang- kapag ang kasunod na tunog ay mga katinig na / k, m, n, ng, w, y / o patinig (
a, e, I, o, u ). Nilalagyan ng gitling ( - ) kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa patinig.
d.l.r,s,t
PAN
MAN
SIN
SAN
Hal.
Pan+ dikdik
=Pandikdik
b, o p
PAM
MAM
SIM
SAM
pam + bayan
=pambayan
k,g,h, m, n, ng,w, y
PANG
MANG
SING
SANG
pang + gabi
=panggabi
1. Pang + lunas - panglunas - panlunas
2. Pang = baon - pangbaon - pambaon
3. Pang + kulay - pangkulay
4. Pang + isahan - pang – isahan
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 6
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
2. METATESIS – kapag ang salitang ugat ay nagsisilula sa /l/ o / y/ ay ginitlapian ng
(-in) ang /l/ o /y/ ng salitang ugat at ang /n/ ng gitlapi aynagkakapalit ng posisyon.
Hal.
-In + lipad = linipad = nilipad
– in + yaya = yinaya = niyaya
-in + yakag = yinakag = niyakag
-In + yakap = yinakap = niyakap
3. PAGKAKALTAS NG PONEMA –. Nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig ng
salitang ugat ay nawawala sa paghuhulapi nito.
Hal.
Takip + -an = takipan = takpan
Sara + -han= sarahan = sarhan
Dakip + in = dakipin = dakpin
Asin + an = asinan = asnan
4. PAGLILIPAT- DIIN- may mga salitang nababago ng diin kapag nilapian.
Hal.
Basa + -hin = basahin
-ka + sama+ han = kasamahan
5. MAY ANGKOP – kung sa dalawang salitang magkasunod ang una’y nababawasan ng papungo o pakutad
at kung minsa pay napapalitan ng isa o ilang titik sa loob bago napipisan sa dalawang salita sa isa na
lamang.
Hal.
Wikain mo
Hayaan mo
Winika ko
Bantay sa katayugan
Antabayanan
kamo
hamo
ikako
Bantayog
antayan
6. PAGPAPALIT NG PONEMA- kung ang isa o dalawang titik ng salita ay napapalitan ng iba bukod sa kung
nagkakaltas o nagsusudlong.Ang ponemang /d/ sa posisyong inisyal ng salitang nilalapian ay karaniwang
napapalitan ng ponemang /r/ kapag patinig ang huling ponema ng unlapi.
Hal.
D
Ma + dapat = madapat
R
marapat
Ma + dunong = madunong
marunong
7. MAYSUDLONG o PAGDARAGDAG NG PONEMA – kung bukod sa may hulapi na ang salitang
pinapandiwa, ito ay sinusudlunagn o dinaragdagan pa ng isa pang hulapi.
/-an/, -/han/,/ -in/, /-hin/,/-an/, o
/–anan/
Hal.
Basa + hin = basahin
Ma + ganda = maganda
Buti + hin = butihin
Muntik = muntikanan, pagmuntikan, pagmuntikanan
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 7
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
SINTAKSIS – palabuuan o palaugnayan ng kalipunan ng mga salita na siyang tinatawag natin na pangungusap.



































PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA
SAMBITLA – bulalas kung ituring.
a. PANAWAG – ate! Kuya! Nanay! Tatay!
b. PAGTAWAG – (pagyaya) Tara! Halika! Kain! Sama!
c. PANDAMDAMIN – Aruy! Aray! Naku po! Aba!
d. MATINDING DAMDAMIN – Sunog! Tulong! Saklolo!
e. PANAGOT SA TANONG – opo! Oo! Hindi po!
f. PAUTOS – layas! Takbo! Sulong! Alis!
PORMULASYONG PANLIPUNAN – bating magalang. Magandang araw! Magandang Umaga!
PENOMINAL – tumutukoy sa pangyayari sa kalikasan. Bumabagyo! Kumikidlat! Lumilindol!
EKSISTENSYAL - pagkamayroon o wala. Wala ba tayong tubig? May tao sa parke.
MODAL – pagsasaad ng gusto o nais. Gusto ko ng damit. Nais kong matulog.
TEMPORAL – pangyayaring hindi pangmatagalan. Umiinit! Lumalamig!
KAWASTUHANG PAMBALARILA
NANG - sa gitna ng dalawang salitang-ugat, dalawang pawatas o neutral, paraan ng kilos
NG - bilang pananda ng tuwirang layon, pananda ng aktor o tagaganap ng pandiwa sa tinig balintiyak.
KUNG - Pangatnig na panubali at ito’y karaniwang ginagamit sa hugnayang pangungusap.
KONG - Nanggaling sa panghalip panaong ko at inaangkupan lamang ng ng.
MAY - sinusundan ng pangngalan, pandiwa, pang-uri at panghalip panao sa kaukulang paari.
MAYROON - kapag may napasingit na kataga sa salitang sinusundan nito; Panagot sa tanong at
nangangahulugang ng pagka-maykaya sa buhay.
BITIWAN – paghawak sa tao
BITAWAN – lugar o bagay
AYUSIN - bagay
AYUSAN - tao
SINA/NINA – 2 tao ang tinutukoy
NILA/SILA – 1 tao para sa kabuuan
KITA –ikaw at ako (dayalekto)
TAKA – ikaw (dayalekto)
HAGDAN – inaakyatan o binababaan
HAGDANAN – kinalalagyan ng hagdan
PINTO – kahoy na nakaharang at may seradura
PINTUAN – lagusan na pasukan at labasan; kung saan nakalagay ang pinto
PASUKIN – akmang pagpasok; panloloob
PASUKAN –maglalagay ng gamit
BUTASIN –akmang pagbutas sa bagay
BUTASAN –tao ang gagawa
BILHIN – gamit
BILHAN –tao
WALISIN – dumi o kalat
WALISAN - lugar
SUBUKIN - Pagsusuri o pagsisiyasatupang malaman ang ginagawa ng isang tao o mga bagay.
SUBUKAN - Pagtingin upang malaman ang ginagawa ng isang tao o mga tao.
PAHIRIN - Kilos na nangangahulugan ng pag-aalis o pagpawi sa isang bagay.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 8
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018









PAHIRAN - Paglalagay ng kaunting bagay at karaniwan sa bahagi ng katawan.
OPERAHIN - Tiyak na bahagi na tinitistis.
OPERAHAN - Tao hindi ang bahagi ng katawan
SUMAKAY - Pandiwang palipat at nangangailangan ng tuwirang layon
MAGSAKAY - Pandiwang katawanin at hindi nangangailangan ng tuwirang layon.
RIN AT RAW - Nagtatapos sa patinig at sa malapatinig na w at y
DIN AT DAW - Nagtatapos sa katinig maliban sa w at y
NAPAKASAL - Ginagawang pag-iisang dibdib ng dalawang nilalang na nagmamahalan.
NAGPAKASAL - Taong naging punong-abala o siyang nangasiwa upang makasal ang isang lalaki at babae.
KOMUNIKASYON – palitan ng mensahe sa pagitan ng dalawang tao.
 BERBAL – kasangkapang ang boses at may kasangkot na salita.
a. INTRAPERSONAL – pagkausap sa sarili.
b. INTERPERSONAL – pagkikiusap sa kapwa at may nagaganap na palitan ng mensahe.
 Personal – AKO at IKAW. Malaya at di napapalitan ang negatibong pansariling impormasyon at
komentaryo .
 Impersonal – KAYO at SILA. Ito ay alinsunod sa sa alintuntunig sosyal o pangkaasalan na itinuturo
ng magulang at guro. Pinakapipili ang mga salita at pinakaiingatan ang tono ng pagbibitiw ng dala ng
respeto sa kausap at nangingilag mahusgahan ng masama.
 DI-BERBAL – hindi ginagamitan ng salita.
a. PROXEMICS – distansya
f. OLFACTORICS – pang – amoy
k. KINESICS – galaw ng
b. OCULESICS – paningin
g. COLORICS – kulay
katawan
c. PICTICS – mukha
h. OBJECTICS – bagay
d. Chronemics –ORAS
i. VOCALICS – tono
e. HAPTICS - haplos
j. ICONICS - simbolo
KAKAYAHANG ISTRATEJIK
-
Kakayahang magamit ang verbal at di-verbal na mga hudyat upang maipabatid ng mas
malinaw ang mensahe at maiwsan o maisaayos ang mga hindi pagkakaunawaan o mga
puwang (gaps) sa komunikasyon.
-
Kumpas ng kamay, tindig, ekspresyon ng mukha atbp.
KAKAYAHANG DISKORSAL: ANG PAGTIYAK SA KAHULUGAN NG MGA TEKSTO O
SITWASYON AYON SA KONTEKSTO
-
Bahagi ng komunikasyon at itinuturing na pagpapalitan ng pagpapahayag. May dalawa
itong paraan ang pasalitang diskurso at pasulat na diskurso.
a. KONTEKSTO

INTERPERSONAL

PANG-GRUPO

PANG-ORGANISASYON

PANG-MASANG TALUMPATI

INTERKULTURAL

PANG-KASARIAN
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 9
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
KAKAYAHANG SOSYOLINGGWISTIKO
-
Ang ugnayan ng wika at lipunan particular ang kaangkupan ng gamit ng isang wika batay
sa iba’t – ibang konteksto.
Hal.
Mag – iiba ang takbo ng usapan sa loob ng isang pormal na komunikatibong
sitwasyon gaya ng talakayan sa klase, asembleya o pagpupulong kumpara sa isang
impormal na sitwasyon gaya ng kwentuhan ng magkakamag-aral sa labas ng silia-aralan.
URI NG BARAYTI
a. SOSYOLEK
b. IDYOLEK
c. ETNOLEK
d. PIDGIN
e. CREOLE
ETNOHRAPIYA NG KOMUNIKASYON (DELL HYMES)
S – SETTING AT SCENE (lugar at oras ng usapan)
- Kailangang malaman kung nasaan ang tagapagsalita para maiayon niya ang
kanyang pananalita at paggamit ng wika sa kanyang kausap.
P – PARTICIPANTS (mga taong sangkot sa usapan)
- Binabatay ng tagapagsalita ang kanyang tono ng pananalita at paggamit ng salita
dahil ikinukunsidera nito ang panlipunang katayuan ng kanyang mga tagapakinig.
E –ENDS (layunin at mithiin ng usapan/patutunguhan)
- Patutunguhan ng gusting ihayag ng tagapagsalitasa kanyang tagapakinig.
A – ACT SEQUENCE (pagkakasunod – sunod ng mga pangyayari)
- Takbo o ayos ng usapan ng tagapagsalita at tagapakinig.
K – KEYS (pangkalahatang tono o paraan ng pagsasalita)
- (pormal o di-pormal na usapan) dumedepende sa gamit ng salita, ayos ng
pananamit ng tao at sa kanilang galaw. Dito rin malalaman kung anong salita ang dapat na
gagamitin.
I – INSTRUMENTALITIES (midyum ng usapan)
- (pasulat o pasalita) kailangang alamin kung anong midyum ang gagamitin sa
pakikipag-komunikasyon at kung ito ba’y babagay sa sitwasyon.
N – NORMS
- Dito inaalam kung tugma o alam ng tagapagsalita ang mga paksang kanyang
ginagamit at kung ito’y ibinabatay sa sosyal na panuntunan at pamamahala ng mga
aksyon at reaksyon.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 10
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
G – GENRE
- Isinasaalang-alang ang uri ng pagsasalita gawa o kaganapan para sa mga
halimbawa at ang uri ng kwento na ginamit.
MGA SAGISAG-PANULAT NG MGA PILIPINONG MANUNULAT
● Emilio Aguinaldo – Rosalia Magdalo, Magdalo
● Virgilio Almario – Rio Alma
● Cecilio Apostol – Catulo, Calipso and Calypso
● Francisco Baltazar – Balagtas
● Andres Bonifacio – Agapito Bagumbayan, Maypagasa, Magdiwang, Salin ng Mi Ultimo Adios sa Filipino
● Felipe Calderon – Simoun, Elias
● Florentino Collantes – Kuntil-butil
● Jose Corazon de Jesus – Huseng Batute, Pusong Hapis, Luksang Paruparo, Hari ng Balagtasan
● Jose dela Cruz – Huseng Sisiw
● Epifanio delos Santos – G. Solon
● Nestor Vicente Madali Gonzalez – N.V.M. Gonzalez
● Marcelo H. del Pilar – Plaridel, Dolores Manapat, Piping Dilat, Siling Labuyo
● Severino Reyes – Lola Basyang, Ama ng Sarswelang/Dulang Tagalog
● Fernando Ma. Guerrero – Fluvio Gil, Florisel
● Amado Hernandez – Amante Ernani, Herninia de la Riva, Julio Abril
● Emilio Jacinto – Dimas-ilaw, Pingkian
● Nick Joaquin – Quijano de Manila
● Graciano Lopez Jaena – Bolivar, Diego Laura
● Antonio Luna – Taga-ilog
● Juan Luna – J.B., Buan
● Apolinario Mabini – Bini, Paralitiko, Katabay
● Jose Palma – Anahaw, Esteban Estebanes, Gan Hantik
● Jose Maria Panganiban – Jomapa, J.M.P.
● Pascual H. Poblete – Anak-bayan
● Mariano Ponce – Nanding, Tikbalang, Kalipulako
● Jose Rizal – Dimas-alang, Laong-laan, Agno
● Lope K. Santos – Anak-bayan, Doktor Lukas, Lakandalita
● Pio Valenzuela – Madlang-awa
● Jose Garcia Villa – Doveglion
 Juan Crisostomo Sotto – Binibining Patuphats, Ama ng Panitikang Kapampangan
 Fr. Modesto de Castro – Urbana at Feliza, Ama ng Klasikong Tuluyan
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 11
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
 Mariano Ponce – Tikabalang, Kalipulako, Naning, Sobre Filipinas
 Pedro Paterno – Ninay
 Francisco Balagtas – Baltazar, Prinsipe ng Balagtasan, Florante at Laura
PANITIKAN NG REHIYON











ALAMAT
Si Malakas at si Maganda – Tagalog
Paano Nalikha ang Mundo – Panay
Ang ALamat ng Bigas – Bohol
Ang Alamat ng Samar at Leyte – Samar at Leyte
Ang Pinanggalingan ng Pulo ng Bisaya – Buong lalawigan ng Bisaya
Alamat ng Iloilo – Iloilo
Ang Araw at ang Gabi – PampangA
Bakit Maliwanag ang Araw Kaysa Buwan? – Pampanga
Ang Alamat ng Bulkan Mayon – Bicol
Kung Bakit Nakatira sa Punong-kahoy ang Matsing – Pangasinan
Ang Alamat ng Manuvu – Manobo
KWENTONG – BAYAN









Ang Bobong Prinsipe
Naging Sultan si Pilandok
Si Buego a Raga at ang Sultan
Nakalbo ang Datu
Si Mariang Mapangarapin
Ang Punong Kawayan
Bakit May Pulang Palong Ang Mga Tandang
Si Juan at ang mga Alimango
Ang Diwata ng Karagatan
EPIKO









Biag ni Lam-ang – Ilocos
Dagoy at Sudsud – Tagbanug
Tuwaang – Bagobo
Parang Sabir – Moro
Bidasari – Moro
Lagda – Bisaya
Haraya – Bisaya
Maragtas – Bisaya
Labaw Donggon – Iloilo
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 12
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018





Kumintang – Tagalog
Ibalon – Bicolano
Tulalang – Manobo
Darangan – Muslim
Hinilawod – Negros
AWITING BAYAN







Atin Cu Pung Singsing – Capampangan
Ti Ayat Ti Maysa nga Ubing – Iloco
Manang Biday – Ilocos
Pamulinawen – Ilocos
O Naraniag A Bulan – Ilocos
Kundiman – Tagalog
Sarong Banggi – Bicol
MAIKLING KWENTO









Diin ang Hustisya? – Hiligaynon
Paltos sa Paa Sang Burgis – Hiligaynon
Miss Pathupats – Campampangan
Kwento ni Mabuti – Tagalog
Uhaw ang Tigang na Lupa – Tagalog
Lungsod, Nayon at Dagat-dagatan – Tagalog
Mabangis na Lungsod – Tagalog
Si Ama - Tagalog
Walang Panginoon – Tagalog
DULA




Kahapon, Ngayon at Bukas – Campampangan
Sa Pula, Sa Puti – Tagalog
Sino Ba kayo? – Tagalog
Dahil Sa Anak – Tagalog
PANUNURING PAMPANITIKAN
 BAYOGRAPIKAL – Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang karanasan o kasagsagan sa buhay ng
may-akda. Ang kahinaan at kapintasan ng may-akda sa kanyang akda ay hindi dapat maging
kapasyahan ng sinumang bumabasa ng akda.
Hal.
Si Boy Nicolas ni Pedro L. Ricarte
Utos ng Hari ni Jun Cruz Reyes
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 13
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
Reseta at Letra: Sa Daigdig ng Isang Dokto-Manunulat ni Dr. Luis Gatmaitan
Florante at Laura: Kay Selya ni Francisco Balagtas
Mga Gunita ni Genoveva Edroza Matute
Sa mga Kuko ng Liwanag ni Edgardo Reyes
 HISTORIKAL – Ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na siyang masasalamin sa kasaysayan at
bahagi ng kanyang pagkahubog. Nais rin nitong ipakita na ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao
at ng mundo.
Hal.
Noli Me Tangere at EL Filibusterismo ni Dr. Jose P. Rizal
Ang Tatalong Panahon ng Tulang Tagalog ni Julian Cruz Balmaceda
Ang Pagkaunlad ng Nobelang Tagalog ni Inigo Ed Regalado

KLASISMO – mgalahad ng payak na pangyayari ukol sa karaniwang daloy, matipid at piling – pili
sa paggamit ng mga salita lagging nagtatapos nang may kaayusan. (Gresya bago isinilang si Kristo)
- Nakasentro sa mga dulang itinatanghal.
- Komedya at Trahedya; bilang dalawang pinakatanyag na uri ng dula.
- Gintong Panahon (80 B.C.) nakilala ang panulaan bilang pinakamahalagang genre sa pagsulat at
pagsusuri (epiko,satiriko, tulang liriko at pastoral)
- Panahon ng Pilak: paglaganap ng prosa at bagong komedya.
- Talambuhay, liham-gramatika, pamumuna at panunuring pampanitikan
- Pinahahalagahan ng mga klasista ang pagsasabuhay ng isang dakilang kaisipan sa isang dakilang
katawan.
- Matipid sa paggamit ng wika ang mga klasista – “hindi angkop ang paggamit g mga salitang
balbal. Hindi rin angkop ang labis na emosyon.”
-
KATANGIAN NG AKDANG KLASIKO:
Pagkamalinaw
Pagkamarangal
Pagkapayak
Pagkamatimpi
Pagkaobhetibo
Pagkasunod-sunod
Pagkakaroon ng hangganan
Hal.
Florante at Laura

HUMANISMO – ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; binibigyang-tuon ang kalakasan at
mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talent atbp. (Renacimiento o Muling Pagsilang sa
Italya)
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 14
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
KATANGIAN NG HUMANISMONG AKDA:
Magkaugnay at nagkakaisang balangkas
May buong kaisipan
Nakaaaliw
Pagpapahalaga sa katotohanan
Hal.
Don Quixote dela Mancha (1605) ni Miguel Cervantes de Saadvedra
Titser ni Liwayway Arceo

ROMANTISISMO – maipamalas ang iba’t – ibang paraan ng tao o sumasagisag sa tao sap ag –
aalay ng kanyang pag – ibig sa kapwa, bansa at mundong kilakhan. (Europa – Ikalawang hati ng
Ikalabinwalong dantaon)
DALAWANG URI:
A. ROMANTISISMONG TRADISYUNAL – nagpapahalaga sa halagang pantao
B. ROMANTISISMONG REBOLUSYONARYO – pagkamakasaling karakter ng isang tauhan.
Hal.
PANULAANG PILIPINO
Jose Corazon de Jesus
Lope K. Santos
Ildefonso Santiago
Florentino Collantes
Inigo Ed Regalado
Teodoro Gener

-
MAKATANG ROMATIKO
MAIKLING KWENTO AT NOBELA
Macario Pneda
Jose Esperanza
Faustina Galauran
REALISMO – ipakita ang karanasan at nasaksihan ng may-akda sa kanyang lipunan. Hango sa tunay na
buhay ngunit hindi tuwiranng totoo sapagkat isinaalang – alang ng may-akda ang kasiningan at
pagkaepektibo ng kanyang isinulat. (Rebolusyong Industriya: Ika-19 na siglo)
Mahalaga ang katotohanan kaysa kagandahan.
Karaniwang paksain ay tungkol sa kahirapan, kamangmangan, karahasan, krimen, bisyo, katiwalian,
kawalan ng katarungan, prustitusyon atbp.
Hal.
Noli Me Tanger at El Filibusterismo ni Dr. Jose P. Rizal
Banaag at Sikat ni Lope K. Santos
Satanas sa Lupa ni Celso Carunungan
Laro sa Baga ni Edgardo Reyes
Ito Pala Ang Inyo ni Federico Sebastian (dula)
May Isang Sundalo at Nana ni Rene Villanueva (dula)

-
PORMALISTIKO – iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang tuwirang
panitikan.
Walang simbolismo at hindi humihingi ng gigit na malalimang pagsusuri’t pang – unawa.
Tanging pisikal na katangian ng akda ang pinakabuod ng pagdulog na ito.
Matukoy ang nilalaman, kaanyuan o kayarian at paraan ng pagkakasulat ng akda.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 15
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
-
Masuri sa akda ang tema o paksa ng akda, ang sesibilidad at pag-uugnayin ng mga salita, istruktura ng
wika, metapora, imahen at iba pang element ng akda.
Hal.
Paaralan ni Axel Pinpin
PIGISLAM: Pagbibinyag ng mga Muslim Salin mula sa Ingles ni Elvira B. Estravo

-
SIKO – ANALITIKO – tanging ekonomiya lamang ang motibo ng lipunan. (Bago ipanganak si Kristo)
Nasa paghahanapbuhay ang tugon upang lasapin ang sarap ng buhay.
Nagkaroon lamang ng maturidad ang isang tao ng kanyang kamalayan sa kahirapan.
Paggawa ng isang Tao sa isang bagay kahit na labag sa kanyang kalooban dahil kailangan.
Hal.
Lalaki sa Dilim ni Benjamin Pascual

-
EKSISTENSYALISMO – ipakita na may kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili
na siyang pinakasentro ng kanyng pananatili sa mundo ng kanyang pannatili sa mundo (human existence)
(Huling bahagi ng Ikadalawang dekada ng nakaraang dantaon)
Walang simulain at maihahalintuald ito sa romantisismo dahil sa paghanap ng tunay na paraan ng
pagpapahyag o ekspresyon; Modernismo dahil nagpipilit itong magwasak ng kasaysayan.
Hal.
Ako ang Daigdig ni Alejandro G> Abadilla
Aanhin Nino Yan? Pantikang Thai Salin ni Lualhati Bautista

ISTRUKTURALISMO – wika ang mahalaga dahil bukod sa hinuhubog nito ang kamalayang panlipunan –
ipinalalagay ng maraming teorista na napakahalaga ng diskurso sa paghubog ng kamalayang panlipunan –
di-makatao. (Unang dekada ng 20 dantaon)

DEKONSTRUKSYON – ipakita ang iba’t – ibang aspekto na bumubuo sa tao at mundo.
-
Paglalantad ng magkasalungat na kahulugan o implikasyon ng teksto at ng mga salita at pangungusap.
Hal.
Tata Selo ni Rogelio Sikat
Kay Estella Zeehandelaar slin ni Ruth Elynia S> Mabanglo

-
FEMINISMO – magpakilala ng mga kalakasan at kakayahang pambabae at iangat ang pagtingin ng
lipunan sa mga kababaihan.
Marupok, mahina, tanga, sunud – sunuran, maramdamin, emosyonal, pantahanan at masama.
DAKILANG FEMINISTA:
Genoveva Edroza Matute
Lualhati Bautista
Elena Patron
Liwayway Arceo
Hal.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 16
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
Sa Ngalan ng Ina, ng Anak ng Diwata’t Paraluman ni Lilia Quindoza Santiago
Sandaang Damit ni Fanny Garcia (Maikling Kwento)
Sumpa ni Rowena Festin (tula)
Paano Tumutula ang Isang Ina ni Ligaya G. Tiamson – Rubin (Tula)

MORALISTIKO – sumusukat sa pamantayang pang – moralidad ng isang tao – ang pamantayang mali at
tama.
Hal.
Ang Kwento ni Mabuti ni Genoveva Edroza Matute
Ibig kong Makita ni Benigno Ramos

ARKITAYPAL – natutungkol sa mga sagisag na ang kahulugan ay itnakda ng mga sinaunang akda –
alamat, mitolohiya, bibliya at ginagamit ito sa pagbibigay ng interpretasyon.
Hal.
Ang Aking Krimas Tri
KATAWAGANG PAMPANITIKAN
KULTURANG POPULAR – Kultura ng gitnang uri kaakibat ng dilemma ng nasabing uri
SALAWIKAIN/KASABIHAN – maiigsing pahayag ng mga pangkalahatang katotohanan
EPIKO – Kwento ng kabayanihan; punong-puno ng kagila-gilalas na pangyayari
AWITING BAYAN – Katutubong awitin
DULA – Isinulat hindi lamang para basahin kundi upang mapanood sa tanghalan
SANAYSAY - pagpapahayag ng kuru-kuro o opinion ng manunulat
ALITERASYON – paulit – ulit na tunog ng isang katinig sa tula
ALUSYON - di tuwirang pagsasabi ng tao, pook o pangyayari na tinutukoy
ANTAGONISTA – kontrabida
ASONNANSYA – paulit – ulit na tunog ng isang patinig sa tula
AWIT – tulang may labindalawang pantig
BANGHAY – kawil ng mga pangyayari
DEUS EX-MACHINA – di kapani-paniwalang paglutas ng suliranin
EKSAHERASYON – pagmamalabis
ELEHIYA – tula ng panimdim
EPIGRAPH – kawikaan o pagsipi na matatagpuan sa simula ng tula, dula, kwento, kabanata o sanaysay
EPILOQUE – maikling paglalahat sa hulihan ng akdang pampanitikan
EPISTOLARYONG PAMPANITIKAN – akdang pampanitikan sa paraang sulatan
GENRE – uri ng akdang pampanitikan
IRONIYA - paglalahad ng kabaligtaran ang mga kahulugan
KAKALASAN – kalutasan ng pangyuayari
KAPANIWALAAN(VERSIMILITUDE) – pagiging kapani-paniwala ng mga pangyayari
KASUKDULAN – pinakamgiting na pangyayari
KATHAMBUHAY – likhang kuwento
KLASIKO – tradisyonh pampanitikan
KONOTASYON – ipinahihiwatig na kahulugan
LARAWANG DIWA – imahen
LIRIKO – tulang damdamin
MAKA-DIYOS NA PANANAW - ang nagsasalaysay ay nakapaglalabas-masok sa isipan at damdamin ng
mga tauhan
30. MALAYANG TALUDTURAN – makabagong tula
31. BALIK-TANAW – flashback
32. PERSONIPIKASYON – pagbibigay katauhan sa walang buhay
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 17
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
PAGPAPAHIWATIG – pagpaparamdam, pagbibigay babala, paghahanda sa mambabasa
PAKSANG-DIWA – tema
PANANAW – paningin
PARODYA – panggagad sa isang may-akda sa paraang patuya
PASAWIKAING PAGPAPAHAYAG – bukambibig ng balana
METAPORA – tiyakan ang paghahambing.
PERSONA – nagsasalita sa tula
PROTAGONISTA – pangunahing tauhan
SATIRA – lipos ng katatawanang panunuya
SIMBOLO – sagisag
TUNGGALIAN – paghahamok ng lakas
SIMILE – paghahambing
METONIMIYA – pagpapalit-tawa
EKSKLAMASYON – pagpapahayag ng masidhing damdamin o emosyon
PAGTAWAG – kinakausap ang walang buhay ng parang sa tao
PAG – UYAM – pananalitang nangungutya
PAGTANGGI – hindi pagsang-ayon
PAGPAPALIT-SAKLAW – gumagamit ng parte ng katawan para sa kabuuan
PAGMAMALABIS – pinakukulang o pinalalabis ang kalagayan ng tao, bagay, pangyayari atbp.
PAGPAPASIDHI - patas o kasidhian ng damdaming inihahayag
ANTI-CLIMAX – paghahanay ng mga pahayag ng damdamin o kaisipan sa pababang paraan.
PAGTATAMBIS(ANTITHESIS) – pagtatambis ng magkasalungat na pahayag
PAGSALUNGAT – pagsasama ng dalawang salitang magkasalungat
PAGHIHIMIG – tunog na nalilikha.
PAGLULUMAY(EUPEMISMO) – mabuting pananalita ng tao, bagay o pangayayari na sa karaniwa’y di
tinutukoy ang pagayon.
58. PAGLILIPAT-WIKA(TRANSFERRED EPITHETS) – Inililipat sa bahagi sa bagay na namumukodtanging pang-uri na gamit lamang sa tao
59. PAGTATANONG (RHETORICAL QUESTION) – pagpapahayag na nagtatanong upang tanggapin o di
tanggapin ang isang bagay.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
PANLAHAT NA MGA PAMARAAN, ESTRATEHIYA AT TEKNIK SA PAGTUTURO NG FILIPINO
TEORYA – set ng pilosopiyang nagtatangkang bigyang kasagutan ang mga pangyayari.
DULOG (APPROACH) – set ng asampsyon o mga pagpapalagay hinggil sa kalikasan ng wika, pagkatuto at
pagtuturo; pangkalahatang pilosopiya na ginagamit sa pagtuturo.
PAMARAAN (METHOD) – isang panlahat na pagpapaplanopara sa isang sistematikong paglalahad ng wika
at batay sa napiling pagdulog; paraan ng organisasyon ng interaksyong pangklase.
ESTRATEHIYA (PROCEDURE) – tiyak na pamamaraan na ginagamit sa bawat hakbang ng pagtuturo.
TEKNIK (STYLE) – tiyak na mga gawaing nakikita sa klasrum at knosistent sa isang pamaraan at nauugnay
rin sa isang pagdulog.
TEKNIK NA MAAARING MALINANG NG GURO SA MGA MAG-AARAL SA PAGTUTURO NG
PAGBASA
1. UGNAYANG TANONG-SAGOT
- Nabuo ito upang mapataas ang antas ng kakayahan ng mga mag-aaral ang antas ng kakayahan ng mga
mag-aaral sa pagsagot ng mga tanong sa pag-unawa sa pamamagitan ng isang sistematikong pagsusuri sa
mga tanong.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 18
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018




NASA TEKSTO MISMO - ang sagot ay nasa “teksto” mismo
ISIPIN AT HANAPIN – nasa teksto rin ngunit kailangang “pag-ugnayin” (Interpretatib na lebel)
IKAW AT ANG AWTOR – dating kaalaman at sariling kaisipan
SA AKING SARILI – wala sa teksto at kailangang mabuo sa sariling isipan
2. DR-TA (DIRECTED READING – THINKING ACTIVITY) O PINATNUBAYANG PAGBASA-PAGIISIP
- Aktibong nakikilahok ang mag-aaral sa talakayan sa tulong ng mga tanong na nasa mataas na lebel
nap ag-iisip.
3. DRA (DIRECTED READING ACTIVITY) O PINATNUBAYANG PAGBASA
- Ihanda ang mga mag-aaral sa pagbasa, mabigyang-diin ang pagkilala sa mga salita at ang paglinang ng
mga kasanayan sap ag-unawa at mapatnubayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng isang itinakdang kuwento.
4. ReQuest (Reciprocal Questioning) o Tugunang Pagtatanong
- Linangin ang aktibong pag-unawa sa pagbasa ng mga mag-aaral sa pamamagitan ng pagbuo ng mga
tanong, layunin sa pagbasa, at pag-uugnay ng mga impormasyon.
5. STORY GRAMMAR (PAGSUSURI SA KAYARIAN NG KWENTO)
- Pagkakaroon ng kaalaman sa kayarian ng kwento (story sense). Ito’y makatutulong upang mahaka ng
bumabasa ang proseso kung paano inilalahad ang isang kuwento.
6. GMA (GROUP MAPPING ACTIVITY)
Mabisang paglinang ng pang-unawa o komprehensyon sa pamamagitan ng integrasyon at sinstesis ng
mga ideya at konseptong nakapaloob sa kuwento.
7. KWWL (WHAT I KNOW, WHAT I WANT, WHAT I WANT TO LEARN, WHERE CAN I LEARN
THIS, WHAT I LEARNED)
Naglalayong matulungan ang mga mag-aaral na gamitin ang dating kaalaman sa paksa lalo na sa
mga tekstong ekspositori. Tinutulungan nito na magamit ng mga mag-aaral ang dating kaalaman sa
pagbasa ng mga bagong paksa at matulungan ang mga mag-aaral na suriin at saliksikin ang mga
impormasyong nasa loob at labas ng teksto.
MGA KLASIKONG PAMARAAN SA PAGTUTURO NG WIKA
1. PAMARANG GRAMMAR-SALIN
Gingamit ang unang wika ng mga mag-aaral at binibigyang-diin ditto ang gramatika at
bokabularyo.
2. TUWIRANG PAMARAAN
Hindi pinapayagan ang paggamit ng unang wika sap ag-aaral ng target na wika. Binibigyang-diin
ang mga kasanayan sa pakikinig at pagsasalita.
3. PAMARAANG AUDIO-LINGUAL (ALM)
Panggagaya, pagsasaulo ng mga parirala, at pauli-ulit na pagsasanay.
4. COMMUNITY LANGUAGE LEARNING
Klasikong pamamaraan na batay sa domeyn ng damdamin. Nababawasan ang pagkabahala dahil
sa ang klase ay komunidad ng mag-aaral a lagging nag-aalalayan sa bawat sandal ng pagkaklase.
5. SUGGESTOPEDIA
Isang kaligirang relaks at komportable. Binibigyang-diin ang kakayahang mental at pag-aalis ng
mga sagabal na sikolohikal. Ginagamit ang musika at galaw sa pagtuturo ng wika.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 19
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
6. SILENT WAY
Ang guro ay nananatiling tahimik ng maraming oras ngunit aktibo sa pagbibigay ng sitwasyon at
pakikinig sa mga mag-aaral; nagsasalita lamang siya upang magbigay ng hudyat(cues), pinapayagan ang
interaksyong mag-aaral – mag-aaral.
7. TOTAL PHYSICAL RESPONSE (TPR)
Pag-uutos ang ginagamit ng guro. Tanging sa guro manggaling ang mg autos.
8. NATURAL APPROACH
Gumagamit ang mga mag-aaral ng sinasalitang wika na nauunawaan nila o mas mataas na
kaunti. Iyong ginagamit sa pang-araw-araw na kasanayang pang-komunikasyon tulad ng pakikipag-usap,
pamimili, pakikinig ng radio atbp.
9. SITWASYUNAL
Bawat aralin ay kontekstwalisado sa isang sitwasyon at lahat ng usapan sa daylogo ay doon
lamang umiikot. Pamimili sa tindahan, pagdalo sa parti, pagtwag sa telepono atbp.
MGA TRADISYUNAL NA PAMARAAN SA PAGTUTURO NG WIKA
1. PAMARAANG PABUOD
pamaraang nagsisiula sa nalalaman patungo sa hindi nalalaman. Angkop gamitin sa pagtuturo
kaugnay ng pagbubuo ng tuntunin o pagkakaroon ng isang panlahat o “generalization.”
2. PAMARAANG PASAKLAW
Kabaligtaran ng pamaraang pabuod. Ito ay nagsisimula sa paglalahad ng tuntunin o pagkakaroon
ng mga halimbawa.
3. PAMARAANG PABALAK
Ginagamit sa anumang asignatura na may nilalayong magsagawa ng proyekto. Dito nalilinang ang
kakayahan at kasanayan sa pagpaplano, sa pagsusuri sa pagpapahayag at pagpapasiya. Nahuhubog din ng
mga mag-aaral sa mga magagandang asal tulad ng pakikipagtulungan at pagiging isport.
4. ARALING PAGPAPAHALAGA
May layunig mapahalagahan ang ganda ng isang tula, kuwento, awitin, tugtugin o anumang likhang
sining.
5. PAMARAANG PATUKLAS
Nagbibigay ng pagkakataon sa mga mag-aaral na makatuklas ng kaalaman, mga konsepto, kaisipan,
simulain at mga paglalahat. Ang guro ang tagsubaybay at hindi nagdidikta ng kaalaman o konsepto na
dapat malaman ng mga mag-aaral.
6. PAGDULOG KONSEPTWAL
Nakatutulong sa paglutas ng mga suliranin sa kanyang buhay o para sa kanyang pakikipamuhay sa
lipunan.
7. PAMARAANG MICROWAVE
Pagtuturo na gingamitan ng siklo o cycles na binubuo ng maikling usapan na karaniwan ay tanong
at sagot sa pangungusap na pasalaysay
MGA ISTRATEHIYA BATAY SA PAGDULOG INTEGRATIBO
1. TEMATIK –nag-uugnay sa lahat ng mga kasanayan ng iba’t-ibang disiplina o asignatura. Nakabubuo ng
pagkatuto sa mga ideya.
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 20
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer
ISPESYALISASYON SA FILIPINO 2018
2. BATAY SA NILALAMAN (CONTENT-BASED INSTRUCTION) – wika ang gamit o instrument sap agaaral ng mga aralin sa ibang disiplina at ang mga aralin naman ay siyang nagsisilbing paksa o laman ng
pinag-uusapan sa wika.
3. GENERIC COMPETENCY – may 3 o 4 na kasanayan na nag-uugnay sa isang disiplina.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
KOLABORATIBONG PAGTUTURO
COMMITTEE
BRAINSTORMING
BUZZ SESSION
DEBATE AT PANEL
SYMPOSIUM
ROLE PLAYING
FISH BOWL
CRIQUING SESSION
FORUM
ROUND TABLE
JURY TRIAL
MAJORITY RULE DECISION-MAKING
CONSENSUS DECISION-MAKING
COMPOSITE REPORT
AGENDA
TEAM ASSISTED INSTRUCTION (TAI)
JIGSAW
MEET THE PRESS
THINK-PAIR-SHARE
MULTIPLE INTELLIGENCE
Walang anumang bahagi ng modyul na ito ang maaaring kopyahin o gamitin
nang walang pahintulat dahil ito ay saklaw pa rin ng INTELLECTUAL
PROPERTY CODE OF THE PHILIPPINES (REPUBLIC ACT 8293).
Page 21
ERIKA MAE B. LOGRONIO, Lpt
Dr. Carl E. Balita Review Center - Lektyurer