MODYUL SA FILIPINO 7
Unang Markahan
1
Republika ng Pilipinas
KAGAWARAN NG EDUKASYON
Rehiyon IV-A CALABARZON
Sangay ng Rizal
MODYUL SA FILIPINO 7 (Unang Markahan)
ARALIN 1.1 KWENTONG BAYAN (Unang Linggo)
PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pang-unawa sa mga akdang
pampanitikan ng Mindanao.
PAMANTAYANG PAGGANAP
Naisasagawa ng mga mag-aaral ang isang makatotohanang proyektong
panturismo.
Panitiakan:
Manik Buangsi Kuwentong Bayan ng Maranao
Uri ng Teksto:
Naglalahad
Panimula
Ang kwentong-bayan ay isang uri ng pantikan na nagpasalin-salin sa
bibig ng mga tao. Isang uri ng kwento na maaaring nagpapaliwanag ng
pinagmulan ng isang bagay o pangyayari tulad din ng sa alamat.
Mababatid sa Aralain 1.1 ng Unang markahan ang kahulugan at
konsepto kaugnay sa kwentong-bayan. Taglay ng modyul na ito mga Gawain
sa pagkatuto na may kinalaman sa panitikang kwentong-bayan. Sakop nito ang
mga kwentong-bayan na lumaganap sa bahaging Mindanao ng Pilipinas.Ang
mga Gawain ay magbibigay gabay sa lalo pang pagkatuto o pag-unlad ng mga
inaasahang kasanayang dapat malinang alinsunod sa Curriculum Guide sa
Pagtuturo ng Filipino ng K to 12.
2
MGA YUGTO NG PAGKATUTO
Gawain Bilang 1
Ano ang Nalalaman Mo Na?
1. Panimulang Pagtataya
Panuto: Isulat ang tama ang isinasaad ng pahayag. Iwasto sa pamamagitan
ng pagsulat ng tamang salita/parirala kung ito’y mali.
__________1. Ang kwentong-bayan ay nasa anyong patula.
__________2. Sa Pilipinas, ang mga dayuhan ang nagdala ng kuwentongbayan.
__________3. Ang kwentong-bayan bayan ay hindi kinapupulutan ng aral.
__________4. Bago pa dumating ang mga Kastila ay may sariling nang
panitikan ang ating mga ninuno.
__________5. Maaaring tooto o kathang-isip lamang ang mga pangyayari sa
mga kwentong-bayan.
_________6. Ang kwentong-bayan ay isang maikling salaysay na nagpalipatlipat sa salinlahi sa pamamagitan ng mga bibig.
__________7. Kasasalaminan ang mga kwentong bayan ang kultura ng
bayan na pinagmulan nito.
__________8. Ang mga kwentang-bayan ay nauukol sa pakikipagsapalaran,
pag-iibigan o katatakutan.
__________9. Hindi nakakatulong ang mga kwentong-bayan upang
mapahalagahan ang kapaligiran, makilala ang ating katauhan at
maiayos ang ating pananaw sa buhay.
_________10. Kabilang ang mga alamat at pabula sa mga kwentong-bayan.
3
Gawain Bilang 2
Palawigin Natin
● Basahin ang kaligirang pangkasaysayan ng kwentong-bayan sa
ibaba at gamitin ang kaalaman sa pagsagot sa mga susunod na
Gawain.
● Basahin ang Kwentong-bayan na Manik Buangsi at unawain
angbawat talata.
Manik Buangsi
.
Ang Lungsod ng Zamboanga, tinaguriang “Zambangan”, na lalong kilala sa
tawag na “Lupain ng mga Bulaklak” ay matatagpuan sa katimugang bahagi
ng Zamboanga Peninsula. Ito ang sentro ng kalakalan ng rehiyon. Ang
kuwentong-bayan na ito ay mula sa Lungsod ng Zamboanga.
4
Noon ay may isang sultan na may pitong anak na dalaga. Ang bunsong
si Tuan Putliang pinakamaganda sa lahat. Nang magdalaga ito, sapagkat
napapanakinipan niya ang lalakina kanyang iniibig, si Manik Buangsi.
Dapatwat si Manik Buangsi ay hindi pangkaraniwang tao.siya ay isang nilalang
na walang kamatayan at nakatira sa pook ng mga bathala. Sa panaginip lang
niya dinadalaw si Tuan Putli.
Dumating ang araw na hindi matiis pa ni Manik Buangsi ang kanyang pag-ibig
kay Tuan Putli. Kinausap ni ang Allah na bababa siya sa lupa at pinayagan
naman siya nito.
Nag-anyong isang ginintuang bayabas ni Manik Buangsi at nagpasakamay siya
sa isang matandang babae pulubi. Nang bigyan ni Tuan Putli ng limos ang
sinabing matandang pulubi, ibinigay na nito ang prutas sa kanya.
“Itanim mo ito sa iyong hardin,” ang bilin ng matanda kay Tuan Putli. “ Ang nito
ang iyong kapalaran!”
Itinanim ni Tuan Putli ang bunga.Tumubo agad ito at nag bunga ng marami.
Pinitas nito ang pinakamalaki at pinakamagandang bunga at iyon ang dinala
niya sa loob ng kanyang silid. Lingid sa kaalaman ng dalaga, nas aloob ng
bungang iyon si Manik Buangsi. Sa pagsapit ng gabi, kung tulog na si Tuan
Putli, isang kakaibang liwanag ang lumabas sa prutas kasabay si Manik
Buangsi. Magdamag nitong panonoorin ang magandang mukha ng natutulog
na dalaga.
Saka lamang siya bumabalik sa loob ng buanga kapag tumilaok na ang mga
manok. Ngunit sa isang pagkakataon ay nakatulog si manic Buangsi. Nang
magising siya ay nakasikat na ang araw. Gayon na lamang na gulat ang dalaga.
“ Kung gayon, isa kang katotohanan!” bulalas ni Tuan Putli.
Ngumiti si manic Buangsi. “Oo,” wika niya. “At narito ako upang pakasalan ka!”
Naganap ang kasalan ni Tua Putli at Manik Buangsi at sa piging na iyon ay
bumaba ang mga bathala mula sa kalangtan upang saksihang angg pag-iisang
dibdib ng dalawa.
5
Nanatili sina Manik Buangsi sa lupa. Sa kabilang dako, nangimbulo ang mga
kapatid ni Tuan utli sa kanyang magandang kapalaran. Hanggang sa naisip ng
tatong dalaga na sinirain ang magandang ugnayan ng dalawa.
“hindi ka dapat nagtitiwala sa asawa mo,” sabi ng isa kay Tuan Putli. “Maaaring
isa lamang siyang masamng espiritu!”
“Maganda siyang lalaki,” wika naman ng isa pa. “Sigurado mo bang ikaw lang
ang babaeng minamahal niya?”
“Sa tingin ko ay isa kalamang sa mga babaeng dumaan sa buhay niya,” sabi
sa kanyang ng isa pa, “paluluhain ka niya baling araw!”
Dahil sa patuloy na paninira ng kanyang mga kapatid ay tuluyan ng nalason
ang isipan ni Tuan Putli. Naging selosa siya sa kalaunan hanggang sa madals
na niyang inaaway si Manik Buangsi. Dumating ang panahong napuuno na si
Manik Buangsi. Ipinasya niyang bumalik na siya sa kanyang pinagmulan. Sa
kapangyarihan nayang taglay niya, isang mabikas na putting kabayo at isang
kris ang biglang lumitaw. Nagsisi si Tuan Putli at nagmakaawang isama siya ni
Manik Bungsi. Pumayag naman si Manik Buangsi.
Sa kanilang paglalakbay ay biglang binalot sila ng makapal alikabok. Ang mga
dahon ng mga damo sa paligid ay naging mga kris. Ngunit buong tapang na
sinagupa ni Manik Buangsi ang lahat. Hanggang makarating sila sa isang
mahaba at makipot na tulay. Sa ilalim ng tulay, naroon ang isang ilog na
kumukulo at mulo roon ay maririnig ang daing ng mga nagdurusang kaluluwa.
Mahigpit na niyakap ni Tuan Puttli sa baywang ang asawa. “Hindi ako
magdidilat ng mata,”pangako niya. “Pipikit ako!”
Nagsimula silang tumawid sa makipot na tulay, sakay sa kabayo. Ngunit
biglang nakarinig ng tinig si Tuan Putli at tinatawag siya nito.
“Tuan Putli! Tuan Putli! Tuan Putli!” daing ng tinig. Nakilala niya ang tinig
naiyon. Iyon ang ting ng kanyang yumaong ina!
6
Hindi nakapagpigil pa su Tuan Putli. Bigla itong dumilat at tumigin sa ibaba.
Dahil sa takot ay nakabitaw ito at nahulog sa kalaliman.
Wala nang magawa si Manik Buangsi. At alam niyang nawala na sa kanya
nang tuluyan si Tuan Putli. Mahirap talaga para sa isang tao ang umakyat sa
langit sapagkat kadalasan ay hindi siya nakikinig sa paalala.
Hango sa: Gantimpala’Pinagsanib na Wika at Panitikan Baitang 7
Innovative Educational Materials Inc.2015
Mahalagang Tagpo mula sa Manik Kahalintulad na Nabasang Tagpo
Buangsi
mula sa ibang Lugar
Gawain Bilang 3. Pag-unawa sa binasa
1. Sinu-sino ang mga tauhan sa napakinggang kwentong-bayan?
Ilarawan sila gamit ang Character Profile.
2. Ano ang dahilan ng pagkakagalit ng mag-asawa sa kwento?
3. Nang mapuno na si Manik Buangsi, ang kanyang naging desisyon
at ginawa upang matigl na ang kanilang pag-aaway?
7
4. Ibigay ang bilin ni Manik Buangsi sa asawa habang silay
naglalakbay pabalik sa kalangitan.
5. Anong mensahe o aral ang hatid ng kwentong binasa? Ip
Gawain 4
Pagpapalawak ng Talasalitaan
Panuto: Isulat sa titik A ang salitang kasingkahulugan at sa titik B ang
salitang kasalungat ng salitang may salungguhit s bawat pangungusap.
● Si Manik Buangsi ay may alagang mabikasna kabayo bilang immortal.
A. ________________________ B. ________________________
● Ang mga kapatid ni Tual Putli ay may pangingimbulo sa kanya.
A. ________________________B. _________________________
● Makipot at mahaba ang tulay na dinaan ng mag-asawa.
A. ________________________B. _________________________
● Mataas na ang araw nang magising si Manik Buangsi sa harap ni Tuan
Putli.
A. ________________________B. __________________________
● Patuloy ang paninira ng kanyang mga kapatid sa pagmamahalan nila.
A. ________________________B. ___________________________
Gawain 5
Maghambing Tayo
Mula nabasang kwentong-bayang Manik Buangsi, ihambing
naman ito sa sikat o maalamat na Maria Makiling.
Kwentong-
Pangunahing
Lugar na
Mahalagang
Mensahe
bayan
Tauhan
Pinanggalingan
Tagpo
o aral
na hatid
Manik
Buangsi
Maria
Makiling
Gawain 6
8
Panoorin sa youtube ang “Kwentong-bayan ng Binangonan” at
sagutin ang talahanayan sa ibaba.
Catalogue Chart para sa “Kwentong-bayan sa Binangonan”
Pamagat ng
Mahalagang kaganapan
Mga Tradisyong
Kwentong-bayan
sa kwento
nakapaloob sa
kwento.
Kwentong-bayan
sa Binangonan
Pagsasanib ng Gramatika/Retorika
● Sa lalawigan ng Lanao del Sur nagmula ang ninasa nating
kuwentong bayan.matatagpuan sa lalawigan ito ang lawa ng
lanao na siyang paksa ng isang balita.magkakaroon ka ng ideya
mula sa balitang ito kung anon a ngayon ang kondisyon ng lugar
pinagmulan ng ng binasa mong kwentong bayan.
Mindanao,MaisasalbangLakeLanao
Mario B.Kasayuran
Dapat na maipasa na ng kongreso ang panukala sa pahkatatag ng lake lanao development authority
na lilikha ng malinaw na framework sa pangangasiwa sa lake lanao at sa watersbed resources nito
upang matugunanang pagpapatuloy ng rotational brownout sa Mindanao na tinaguriang “land of
promise”
ayon kay senator Loren Legarda ,awtor ng panukala ,ang talamak at lumalalang deforestation sa mga
watersbed.kabilang ang nasa lake lanao ,at ang siltation sa mga ilog ay kabilang sa mga dahilan kung
bakit kinakapos ang suplay ng kuryente sa Mindanao .
samantala ,ang panukalang pagtatayo ng 300-megawatt(MW) Fossil fuel powered electric palnt ang
nakikita ng gobyerno na pansamantalang solusyon sa kapos na suplay ng kuryente sa rehiyon.
iginiit naman ni Legarda na ang patuloy na pagkatuyo ng lake lanao ay nkaapekto sa suplay ng tubig
mula sa lawa para sa anim na hydroelectric power plant sa Mindanao ,kabilang ang agnus ,na ang
kabuoang sinu-suplay ay responsable sa 70 porsinyento ng pangangailangan sa kuryente ng buong
rehiyon.
ayon sa senadora ,inaasahan na niya ang kakapusan ng kuryente sa Mindanao ,kaya naman inihain
niya ang senate bill 3097 para makalikha ng mga epektibong polisya at regulatory administration
para sa lake lanao ,sa pamamagitan ng lake lanao development authority
The lake lanao development authority shall have the exclusive jurisdiction to issue environment
compliance certificates (ECGs) /certificates of non-coverage (CNGs) and grant permits for any
projects
or activities in or affecting the lake lanao area ,”ani legarda
Pag-isipan at
Pag-usapan
sa kasalukuyan,umaabot sa 1,181 MV’s lang ang kanyang ipagkaloob ng mga power plant sa rehiyon
,kay kulang ng 30 MWs ang kabuoang supply,na nahresulta sa rotational brownouts.
9
1. Ano ang tila nasasalamin mo sa kasalukuyang kalagayan ng lugar
kung saan nagmula ang ninasa nating kuwentong –bayan ?ano anong
datalye mula sa balita ang makapagpapatunay sa iyong sagot?
Batay sa balita, anu-ano ang magpapatunay na may problema nga sa
kakulangan ng koryente ang Mindanao?
Anong ebidensya mula sa binasa ang magpapatunay na ang pagkasira
ng kapaligiran ay maraming masamang epekto sa buhay ng tao?
Sa pagpapatunay ng isang bagay ay mahalagang masundan ito ng
ebidensiya o datos. May iba pang mga pahayag na ginagamit sa
pagbibigay patunay.
MGA PAHAYAG SA PAGBIBIGAY NG MGA PATUNAY
May mga pahayag na ginagamit sa pagpapatunay ng katotohanan ng isang
bagay.Makatutulong ang mga pahayag na ito upang tayo ay magpagpatunay at an
gating paliwanag ay maging katanggap tanggap o kapani-paniwala sa mga tagapakinig.
Karaniwang ang mga pahayag na ito ay dinurugtungan na rin ng datos o ebidensiya na
lalo pang makapagpapatunay sa katotohanan ng inilalahad.
Narito ang ilang pahayag na ginagamit sa pagbibigay ng patunay:
May dokumentaryong ebidensiya – ang mga ebidensiyang nagpapatunay
na maaring nakasulat, larawan o video.
Kapani-paniwala- ipinakikita ng salitang ito ang mga ebidensiya, patunay
at kalakip na ebidensiya ay kapanipaniwala at maaaring makapagpatunay.
Taglay ang matibay na kongklusyon- isang katunayang pinalalakas ng
ebidensiya, pruweba o impormasyon na totoo ang pinatutunayan.
Nagpapahiwatig- hindi direktang makikita, maririnig, o mahihipo ang
ebidensiya subalit sa pamamagitan ng pahiwatig ay masasalamin ang
katotohanan.
Nagpapakita- salitang nagsasaad na ang isang bagay na pinatutunayan ay
totoo o tunay.
Nagpapatunay/katunayan-salitang nagsasabi o nagsasaad ng pananalig o
paniniwala sa ipinahahayag.
Pinatutunayan ng mga detalye- makikita mula sa mga detalye ang patunay
sa isang pahayag. Mahalagang masuri ang mga detalye para makita ang
kattotohanan sa pahayag.
Gawain 7 Subukin Natin
Panuto: Kilalanin at isulat sa kahon ang P kung ang pangungusap ay
nagbibigay ng patunay. Lagyan naman ng DP kung hindi ito
nagpapatunay.
10
_____1. Ang mahigpit anim na libong bilang ng mga nasawi dahil sa
bagyong Yolanda ang magpapatunay sa lakas at bagsik ng bagyong
humambalos sa maraming lalawigan sa Kabisayaan noong 2013.
_____2. Umaasa silang huwag na sanang magkaroon ng ganoon
kalakas na bagyo sa bansa.
_____3. Ang unti-unting pagtatayo ng mga nasirang gusali at mga
tirahan at pagsisimulang muli ng komersiyo sa mga lugar na ito ang
nagpapatunay na bumabangon ang mga taga-Visayas.
_____4. Ang tulong mula s iba’t ibang bansa na umabot sa mahigpit 14
bilyong piso ang nagpapakita sa likas na kabutihang-loob ng tao
anuman ang kulay ng balat at lahi nito.
_____5. Huwag n asana ulit tayo salantain ng malakas na bagyo.
Paggawa ng Travel Brochure
● Kilalanin ang Panturismong lugar sa ibaba na matatagpuan
Mindanao. Ano ang lugar na ito at bigyang katangian ito.
Gawain 8 Kilalanin Mo
Hulaan mo ito ______________
Katangian
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
_____________
Gawain 9
Magsaliksik Tayo
● Ngayon ay nakapagbigay ka ng paglalarawan na may
kinalaman sa Bundok Apo. Magsaliksik ng iba pang mga datos
sa paggawa ng Travel Brochure, punan ang hinihinhi ng mga
sumusunod sa talahanayan.
11
Mga Datos o Kagamitang kakailanganin
Mga Paraang gagamitin sa
sa pagbuo ng Travel Brochure tungkol
Pagkuha ng mga Datos na Ito
sa Magagandang Lugar sa Bansa
Gawain 10 Ang Travel Brochure Ko!
● Sa pagtatapos ng araling ito, ngayong alam muna ang mga
datos o impormasyon na dapat ilagay sa isang Travel Brochure,
pumili ka ng isang o mga masasabing tourist spot o pasyalan sa
inyong bayan o lalawigan. Gawing gabay ang Pamantayan sa
paglikha nito sa susunod na talahanayan.
PAMANTAYAN
PUNTOS
Nakatuon sa isang paksa at may balangkas
4
Naglalaman ng mahahalaga ng impormasyon
2
Malinaw at wasto ang mga pangungusap/salita nito
2
Paggamit ng mga dekorasyon sa inyong gawa
2
Kabuuan
10
HERNAN P. DUNGCA
Pantay NHS
ROSALIE A MAYBITUIN
Bernardo F. SAN JUAN NHS
12
Republika ng Pilipinas
KAGAWARAN NG EDUKASYON
Rehiyon IV-A CALABARZON
Sangay ng Rizal
MODYUL SA FILIPINO 7 (Unang Markahan)
ARALIN 1.2 Pabula (Ikalawang Linggo)
PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pang-unawa sa mga akdang
pampanitikan ng Mindanao.
PAMANTAYANG PAGGANAP
Naisasagawa ng mga mag-aaral ang isang makatotohanang proyektong
panturismo.
Panitikan :
Ang Pusa at ang Daga
Pabulang Maranao ni Donato B. Sebastian
Gramatika at Retorika :
Mga Ekspresyong Nagpapahayag ng Posibilidad
Uri ng Teksto :
Naglalahad
Panimula
Matapos mong pag-aralan ang isa sa mga kuwentong –bayan mula sa
Mindanao , ikaw ay gagabayan naman namin ng mga mensaheng matutuhan
sa akdang pamapanitikan na ang mga tauhan ay hayop – pabula. Ang salitang
ito ay buhat sa saitang Griyegong muzos na ang ibig sabihin ay myth o mito.
Ang Maranao ay nakatira sa paligid ng lawa ng Lano. Ang kahulugan ng
“ranao” ay lawa kung saan hinango ang kanilang pangalan.Ang Marawi ang
tinaguriang lungsod ng mga dugong bughaw ng Maranao. Buo pa rin at hindi
nai-impluwensyahan ang kanilang kultura katulad ng desinyo ng damit, banig
at sa kanilang mga kagamitang tanso.
13
Ang Aralin 1.2 ay naglalaman ng pabulang pinamagatang “Ang Pusa at
ang Daga” na isinulat ni Donato B. Sebastian.Bahagi rin ng aralin ang
pagtalakay sa mga ekspresyong nagpapahayag ng posibilidad.
Sa pagtatapos ng araling ito , ikaw ay inaasahang
makagawa ng
sistematikong pananaliksik tungkol sa pabula sa iba’t ibang lugar sa Mindanao
batay sa sumusunod na pamantayan : a. limitado ang paksa , b. taglay ang
kailangang datos/impormasyon , c. may simpleng balangkas ( panimula ,
nilalaman , wakas)
d. wastong gramatika at madaling maunawaan ang mga
salita.
Pagkatapos ng araling ito, inaasahang masagot mo ang pokus na
tanong na : Paano makatutulong ang mga pabula sa lubos na pag-unawa sa
mga tradisyon at kultura ng lugar o rehiyon? At paano ang mabisang paggamit
ng ekspresyong nagpapahayag ng posibilidad ng mga pangyayari o mga
kaisipan?
Batid ko na may ideya ka na sa araling ito. Subukin nating alamin kung
ang iyong mga ideya ay tumutugon sa mga konseptong saklaw ng aralin sa
bahaging ito at masagot ang pokus na tanong na: Paano makatutulong ang
mga pabula sa lubos na pag-unawa sa mga tradisyon at kultura ng lugar o
rehiyon? Simulan natin sa pamamagitan ng gawain na susukat sa lawak ng
iyong kaalaman.
Gawain 1: Pamagat Ko! Pagmunimunihan Mo!
Marahil ay batid mo na ang kahalagahan ng mensahe o mahahalagang
kaisipang dapat mabatid sa anumang uri ng babasahin.
Suriin mo ang sumusunod na pamagat ng akda. Pagkatapos, ibigay ang
angkop na diwang ipinahahayag nito.
14
Hanay A
Hanay B
_____1.Ang Matsing at ang Pagong
a.Huwag maliitin ang maliit
_____2.Lalapindogowa-i: Kung Bakit
b. Masama ang
panglalamang
Maliit ang Beywang ng Putakti
_____3.Ang Palaka at ang Uwang
sa kapwa
c. Paggalang sakakayahan ng
iba
_____4. Si Amomongo at siIput-Iput
d. Kapahamakan ang dulot ng
(AngGorilya at ang Alitaptap)
katamaran
_____5.Ang Kuneho at ang Pagong
e. Huwag maging palalo
Gawain 2 : Tala-Kaalaman
Basahin ang kaligirang pangkasaysayan ng pabula at itala ang
mahahalagang impormasyon na nakuha mo gamit ang cake ladder
KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG PARABULA
Ang pabula na katumbas o kasingkahulugan ng salitang Griyegong
muzos na ang ibig sabihin ay myth o “mito” ay nagsimula sa tradisyong
pasalita at nagpasalin-salin sa iba’t ibang henerasyon hanggang sa kolektahin
ng mga pantas at sa huli ay binigyan ng ilang pagbabago ng mga
tagapagkuwento
nang
naaayon
sa
kultura
o
kapaligirang
kanilang
ginagalawan. Ang ilan sa mga naunang kilalang koleksyon o kalipunan ng
pabula ay nagmula sa mga kaugalian ng mga bansa sa Silangan. Ang iba pang
koleksyon ay nagmula naman sa mga Griyego at Romano kung saan
masasalamin sa mga paksa nito ang mga elementong panrelihiyon.
Sa pagdaraan ng panahon ay isinilang ang pabula ni Aesop na gumamit
ng mga hayop na nagsasalitang parang mga tao bilang mga pangunahing
tauhan. Si Aesop na isang Griyego at namuhay noong panahong 620
hanggang 560 BC ay tinuturing na ama ng mga sinaunang pabula
(ancient
fables). Si Aesop na sinasabi ring isinilang na kuba ay lumaking isang alipin
subalit pinagkalooban ng kalayaan ng kanyang amon at hinayaang maglakbay
at makilahok sa mga kilusang pambayan at makisalamuha sa mga tao. (Sa
panahong iyon, ang mga alipin ay walang karapatang lumabas at
15
makisalamuha sa iba maliban na lamang kung may pahintulot ng kanyang
amo). Dito lumabas at nakilala ang kanyang taglay na talino at galing sa
pagsulat at pagkukuwento. Tinatayang siya nakalikha ng mahigit 200 pabula
sa kanyang buong buhay.
Marami pang ibang manunulat ang sumunod na sumulat ng pabula at
nakilala rin dahil sa kanilang mga likha. Kabilang sa mga ito sina Babrius , isang
manunulat ng koleksiyon ng mga pabulang nasusulat sa wikang Griyego ;
Phaedrus na kinikilalang kauna-unahang nagsalin sa Latin ng mga pabulang
hango sa mga pabula ni Aesop ; gayundin sina Romulus , Socrates , Phalacrus
,at Planudes. Kabilang din sa mga nagpalaganap ng pabula sa kani-kanilang
kapanahunan sina Odan ng Cheriton noong 1200, Marie de France noong
1300, Jean La Fontaine noong 1600, G.E. Lessing noong 1700 , at Ambrose
Bierce noong 1800.
Ang pabula ay lumaganap na rin sa iba’t ibang bansa kabilang ang ating
bansa. Naging laganap ito maging nang bagong pa dumating ang mga
mananakop. Nagamit din n gating mga ninuno ang mga kuwento at aral na
taglay ng mga pabula sa pagtuturo ng kagandahang –asal at mabuing
pamumuhay sa mga tao lalong –lalo na sa kabataan.
Sa mga tauhang hayop ng mga pabula masasalamin ang mga
katangiang taglay ng mga tao tulad ng pagiging malupit , makasarili ,mayabang
, tuso , madaya , at iba pa.Itinuturo rin ng mga pabula ang tama, mabuti ,
makatarungan , at makataong pag-uugali at pakikitungo sa kapwa. Ang mga
pabula ay lumaganap dahil sa magagandang aral sa buhay na ibinigay nito.
Taliwas sa iniisip ng marami ,ang pabula ay hindi maituturing na
“pambata lamang” sapagkat ang mga ito’y nangangailangan ng pag-unawa sa
mga katangian ng mga tao upang maging epektibo ang paghahambing .
Mahalaga ring makilatis ang mga aral o mahahalagang kaisipang taglay ng
mga ito.
–Mula sa Pinagyamang Pluma 7, Phoenix Publishing House,
2015
16
3. Bakit hayop ang ginawang tauhan ng
pabula? At aral na makukuha sa pabula
.?
2. Lugar kung saan lumaganap ang
pabula.
1. Ama ng sinaunang pabula
(pinagmulan, katangian)
Inaasahan ko na nagkaroon ka ng pagpapahalaga at pag-unawa sa
binasang kaligirang kasaysayan ng pabula. Maaari mo nang ipagpatuloy ang
pag-aaral.
Sa bahaging ito , babasahin mo ang isang halimbawa ng pabula. Nais
kong bigyan mo ng pansin ang pagkakahabi ng mga pangyayari upang
masagot mo ang pokus na tanong na : Paano makatutulong ang mga pabula
sa lubos na pag-unawa sa mga tradisyon at kultura ng lugar o rehiyon?
ANG PUSA AT ANG DAGA
Donato R. Sebastian
Isang araw napansin ng inang pusa na nilalagnat ang kaisa-isa niyang
anak na si Kuting. Sa pakiwari ng inang pusa ay may kabigatan ang
karamdaman ng anak kaya’t dapat tumawag ng manggagamot.
17
Matapos makapaghanda ng pagkain , ang inang pusa at tumungo sa
bahay ng inang daga na kanyang kaibigan.
“ Magandang umaga , kaibigan “, ang bati ng inang pusa
“ Magandang umaga naman . Aba, kaibigan maagang-maaga ka!” ang
salubong ng inang daga.
“Oo nga. Nilalagnat kasi ang anak kong si Kuting. Tatawag ako ng doctor ,
ngunit wala akong mapag-iwanan sa kanya. Maari bang doon na muna kayo
sa amin ng iyong anak na si Bubuwit habang hindi pa ako dumating ? “
“ Iyon lamang pala ! Ako’y nakalaang tumulong sa iyong pangangailangan”.
Noon din ay ginising ng inang daga ang kanyang anak na si Bubuwit.
“Gumising ka na anak. Dadalawin natin si Kuting.”
“Ayaw ko pang bumangon. Inaantok pa ako.”
“May pagkain doon,” ang ganyak ng ina sa anak. “Masarap daw ang pagkaing
inihanda ng ina ni Kuting.”
Nang marinig ni Bubuwit ang masarap na pagkain ay agad nang
bumangon at sumama sa kanyang ina.
Si Kuting ay tawag nang tawag sa kanyang ina nang ang tatlo’y
dumating ng bahay.
“Narito ako, anak,” ang masuyong aliw ng inang pusa sa naglalambing na anak.
“Aalis muna ako sandali upang tumawag ng manggagamot.”
“Wala akong kasama rito. Huwag mo akong iwan.” At umiyak ang maysakit
na si Kuting.
Magiliw na niyakap ng inang pusa si Kuting. “Narito sina Bubuwit at ang
kanyang ina.
Maiiwan sila rito habang ako’y wala.
Maglaru-laro kayo ni
Bubuwit at nang ikaw ay malibang,” ang aliw ng ina.
“Ayaw ko kay Bubuwit. Siya ay magnanakaw,” ang tutol ni Kuting. “Ssss!
Masama iyon,” ang saway ng inang pusa.” Huwag kang magsasalita nang
ganoon”.
Sa wakas ay nahimok na rin si Kuting kaya’t pumayag nang paiwan.
Hindi pa nakalalayo ang inang pusa ay naidlip nang muli si Kuting.Ang
malikot namang si Bubuwit ay nagtungo agad sa kusina. Maraming lutong
18
pagkain siyang nakita , may gatas , tinapay , itlog at may mainit na lugaw na
marahil ay para kay Kuting.
“Nanay! Nanay! “ ang masiglang tawag ni Bubuwit at kinain ang lahat ng nasa
pingan.
“ Masarap din ang tinapay na iyon !” ang wika ng inang daga. Inubos ng dalawa
ang lahat ng pagkain, pati lugaw.
Busog na busog ang mag-ina.
Maingay ang mag-ina kaya’t nagising si Kuting. Kahit na mabigat ang
katawan dahil sa matinding lagnat ay nag-inat-inat na ring tumungo sa kusina.
Nakita niya na naubos ng dalawa ang lahat ng pagkain.
“ Matatakaw ! Matatakaw! Ang sigaw ni Kuting sa mag-ina.
Nagulat ang dalawa. Si Bubuwit ay nagalit sa sinabi ni kuting. Lumapit
si Bubuwit sa may sakit na si Kuting at kinagat at kinalmot si Bubuwit.
Nakita ng inang daga na nadadaig ang kanyang anak.Sumugod siya at
dagli niyang kinagat si Kuting.
Pagkatapos ay madaling tumakas ang mag-ina. Sila’y takot na takot na
humukay ng malalim na lungga at doon nagtago.
Tahimik sa bahay nang dumating ang inang pusa. Siya ay malungkot na
malungkot sapagkat hindi siya nakasundo ng manggagamot.
Pumanhik siya.
Wala si Kuting sa banig.
“Kuting, Kuting!” ang malakas na tawag niya “ Saan ka naroon? “
Nang ilingap niya ang kanyang paningin sa may kusina , nakita niya ang
anak na nakaratay.
“ Kuting , aking anak !” ang pataghoy na tawag ng ina nang makitang maraming
sugat at halos hindi humuhinga ang kaawa-awang anak.
Marahang nilinis ng ina ang mga sugat ng anak. Mayamaya ay
nakapagsalita kahit paano si Kuting at isinalaysay sa ina ang mga pangyayari.
Galit ang nag-alab sa puso ng ina.
Matapos mapagyaman ang anak na halos panawan ng hinihinga , ang
inang pusa ay umalis upang paghanapin kahit sa dulo ng daigdig ang taksil na
mag-inang daga.
19
Nakita ng inang pusa ang kahuhukay pa lamang na lungga. Naghihiyaw
na tinawag ang itinuturing niyang kaibigang hindi naging karapat-dapat sa
pagtitiwala niya.
“Daga! Daga! Lumabas ka! Ang galit na galit ni sigaw ng pusa.
Narinig ng mag-inang daga ang malakas na hiyaw ng inang pusa , ngunit hindi
sila lumabas ng lungga.
Noon din ay tinawag ng inang pusa ang lahat ng kanyang mga kamaganak at ibinalita ang ginawa ng mag-inang daga sa kaniyang si Kuting.
“ Hanapin natin sila “ , ang pagalit na wika ng isang pusang lalaki.
“ Sasama ba kayo? “
“Oo ! Sasama kami “, ang sabay –sabay na sagot ng ibang mga pusa.
Dahil sa malaking takot nila , itinuloy nila ang nahukay na lungga
hanggang sa makalabas sa isang dakong lingid sa kaalaman ng mga pusa.
Patuloy ang paghahanap ng mga pusa.
Nang lumaki si Kuting ay kasama na siya paghahanap. At patuloy
…..patuloy ang paghahanap ng mga pusa sa kinapopootang daga.
-Mula sa Eferza Filipino Unang Taon
GAWAIN 3 : Paglinang ng Talasalitaan
Ibigay ang mga panlaping ginamit at ang kahulugan batay sa salitangugat. Isulat ang sagot sa bawat linya.
Salitang-Ugat
Panlapi
Salitang Nabuo
Kahulugan
tulong
_________
tumulong
__________
gising
_________
ginising
__________
Um
________
Malakas na hikbi
kagat
_________
kinagat
__________
hukay
Na
_______
__________
iyak
20
GAWAIN 4 : Pag-unawa sa Akda
1. Batay sa ginawang pagtitiwala ni Inang Pusa kay Inang Daga, ano ang
mahihinuha sa dating samahan ng dalawa? Ipaliwanag ang sagot ?
2 .Naging tama ba ang ginawa ni Inang Pusa naipagkatiwala ang kanyang
anak sa mag-inang daga? Pangatwiranan.
3 .Bakit hindi pinahalagahan ng mag-inang daga ang pagtitiwala ng maginang pusa?
4 . Ano ang naging bunga ng pangyayaring ito sa relasyon ng daga at pusa.
5. Ano ang pinapatunayan ng pabulang ito sa mga relasyon ng
magkakaibigan?
6. Anong katangian ng Maranao ang sumasalamin sa binasang pabula?
GAWAIN 5 :Pagbuong
AKRONIM
Magbigay ng mga salitang maaring iugnay sa salitang KAIBIGAN.
Pagkatapos, bumuong isang maikling talata gamit ang naisulat na salita.
K A I B I G A N -
Talata: ___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
GAWAIN 6 : Ipakilala Mo Ako
Sa pamamagitan ng Character Map, makikilala mo ang mga
pangunahing tauhan. Ngayon ay sagutin mo ang mga tanong na nasa kahon
upang higit mo silang makilala.
21
Character Map
Ano kaya ang nasa
isip ng tauhan.
Ano ang kanyang
nararamdaman?
Paanno niya hinarap ang
suliranin? Ano ang
kanyang ginawang
aksyon?
INANG PUSA
Ano ang nasa isip ng
tauhan?
Ano ang kanyang
nararamdaman?
Paano niya hinarap ang
suliranin?Ano ang
kanyang ginawang
aksyon?
22
INANG DAGA
GAWAIN 7: Altapresyon Mo Suriin Mo
23
Ngayon naman ay bigyang pansin ang damdamin ng mga
pangunahing tauhan batay sa piling bahagi ng akda sa pamamagitan ng
pagsagot sa “Character Emotions Thermometer ”
Nadatnan niInang Pusa na nakaratay
sa sahig si Kuting at sugatan. Ano ang
naramdaman ni Inang Pusa……
Emosyon
Nagdesisyon siyang……
Galit na galit
Nanlulumo
Galit
Nalungkot
24
GAWAIN 8 Character Sketches
Piliin ang tauhan na gustong iguhit sa nabasang akda .Gumamit ng
“outline” ng mukha kung lalaki o babae. Ipakita ang damdaming namayani sa
tauhan ng nabasang akda
Binabati kita sa sipag at tiyaga na iyong ipinakita sa mga gawaing ito .
Ngayon naman ikaw ay makakapanood ng isang pelikula na pinamagatang
“Lin King” ng isang tekstong naglalahad. Unawain ang nilalaman nito at
bigyang pansin ang mensahe upang mapahalagahan ito bilang isang akdang
pampanitikan. (https://youtu.be/A9KoWlK5gTs)
Gawain 9 : Iistrorya Mo Yan
25
Matapos mong mapanood ang pelikula. Ngayon naman ay iyong
sagutin ang mga sumusunod na gawain . Sa pamamagitan ng Picture Story
Map ay iyong ibigay ang banghay ng napanood na animation .
Tauhan
Tagpuan
Nagsiganap;
Pamagat:
Title:
Tunggalian
Kasukdulan
Paksa
Gawain 10: Kapag may Katwiran Ipaglaban Mo
Sa napanood na animation nalaman mo na mga hayop na nagsasalita
at kumikilos na parang tao ang gumaganap na tauhan. Karapat-dapat ba o
hindi ang paggamit sa kanila bilang mga tauhan ng napanood na animation.
Magpahayag ng iyong nalalaman at saloobin sa pamamagitan ng Split Page
Big Book.
26
Katotohanan
Nararamdaman
Gawain 11: Pares-pares Lang
Ilarawan ang isang taong may pagkakatulad sa karakter ng
pangunahing tauhan sa napanood na animation sa pamamagitan ng Actitude
Analysis Strategy.
27
Pagsusuri sa Ugali Ni (pangunahin tauhan/kakilala):
________________
_________________
Kabuuan
n
Pinapahalagahan
Kilos / Galaw
Gawain 12: Iislogan Mo Yan
Ibigay ang mensahe o aral na nais ipahatid ng napanood na animation
sa pamamagitan ng paggawa ng sariling SLOGAN na may kaugnayan dito.
Magaling ! Batay sa mga naunang gawain , napaunlad mo ang iyong paguanawa kung paano makatutulong ang mga pabula sa lubos na pag-unawa sa
mga tradisyon at kultura ng lugar o rehiyon? Higit na magiging mabisa ang
paglalahad ng mga pangyayari kaugnay ng mga mensaheng natutuhan sa
binasa at napanood na akda kung mauunawaan mo ang mabisang paggamitng
ekspresyong nagpapahayag ng posibilidad ng mga pangyayari o mga kaisipan.
28
Pagsasanib ng Gramatika at Retorika
Alam mo ba na..
Ang mga ekspresyong naghahayag ng posibilidad ay isang uri ng pang-abay. Ang
pang-abay ay bahagi ng pananalitang nagbibigay-turing sa pandiwa ,pang-uri at
kapwa pang-abay. Ang mga ekspresyong naghahayag ng posibilidad o tinatawag
na pang-abay. Ang mga ekspresyong naghahayag ng posilidad ng di-katiyakan at
pang-aalinlangan. Halimbawa nito ay tila, baka , puwede kaya ang, maari , siguro ,
marahil , sa palagay ko , possible kayang ? at may posibilidad bang?
-mula sa Batikan XIX, blng. I
Basahin at unawain ang maikling teksto sa ibaba.
Posible Nga Bang Magbago ang Isang Tao?
“Walang sinuman ang makapipilit sa kanyang kapwa-tao na
magbagong-buhay.Dapat na ang pagbabago ay magmula sa mismong
indibidwal at ninanais niya ito.”
-Vivien Stern, A Sin Against the Future –
Imprisonment in the World
Ang isang tao, gaano man kasama ay maaaring magbagong-buhay
subalit walang sinuman ang makapagpapabago sa kanya.
Tanging siya
lamang ang makapagdedesisyon para baguhin ang sarili niya.
Madalas, inaasam natin ang posibleng pagbabago n gating kapwa lalo
na ng isang mahal sa buhay na naliligaw ng landas o nalilihis sa tuwid na daan.
Iba’t ibang pamamaraan o estratehiya ang ginagamit para mapagbago
ang iba tulad ng pagpaparusa, pakikiusap, panunuhol at iba pa.
29
Gayunpaman, kung magbabago man ang tao ito ay paimbabaw lamang.
Tila ginagawa lamang ito upang mapagbigyan ang taong umaasam ng kanyang
pagbabago.
Subalit kapag ang mismong tao na ang nagdesisyong gusto niyang
magbago, ito ang pagbabagong malalim at may katiyakan maisasagawa o
mapapanindigan.
Gayunpama’y malaki pa rin ang nagagawa ng
pananalangin.
Posibleng ang hindi magawa ng isang tao para sa kapwa ay mangyari
ayon sa kagustuhan at paraan ng Panginoon.
Pagsasanay 13 : I-ekspress Mo Yan!
Itala ang napiling mga ekspresyon naghahayag ng posibilidad sa loob
ng kahon mula sa binasang teksto at bumuo ng sariling pangungusap.
1.____________________________________________________________
2.____________________________________________________________
3.____________________________________________________________
4.____________________________________________________________
5.____________________________________________________________
Pagsasagawa ng pananaliksik tungkol sa Pabula
30
Kung ikaw ay sasabihang manaliksik tungkol sa isang paksa, alam mo ba
kung san-san makakukuha ng mga impormasyon o datos para maisagawa ito
? Mahalagang malaman ng isang mag-aaral kung ano-ano o kung saan –san
makakukuha ng datos para maging pagkunan ng impormasyon o datos .
Kilalanin natin ang bawat isa.
Iba’t Ibang Maaring Mapagkunan ng mga Impormasyon
Ang Internet
Sa panahong ito kung san laganap at napakabilis na nga modernisasyon
sa teknolohiya, napakadali nang kumalap o kumuha ng impormasyon sa tulong
ng Internet. Sa isang click lang sa mga search engine tulad ng Google ay aabot
ng daang libong resulta na ang lalabas sa loob lang ng kalahating Segundo.
Subalit kailangang maging mapanuri at matalino rin ang taong nananaliksik
upang kailangang maging mapanuri at matalino rin ang taong nananliksik
upang
matukoy
kung
mapagkakatiwalaan
at
tumpak
ba
ang
mga
impormasyong kanyang nakakalap. Makatutulong kung ang mga website na
may karugtong na edu,gov, o org ang panggagalingan ng impormasyon. Subalit
dapat lang tandaan ng pananaliksik na hindi niya basta dapat kopyahin at
angkinin ang mga impormasyong makukuha sa mga website dahil ito’y
paglabag sa intellectual property rights at copyright ng mga akda o teksto.
Mahalagang banggitin o bigyang-pagkilala ang pinagmulan ng kanyang mga
impormasyon.
Ang mga Aklat o Libro
Maging sa panahon ng mabilis na pag-unalad ng teknolohiya , ang mga
nakalimbag o naka-pdf na aklat o libro ay mabisa pa ring mapagkukunan ng
impormasyon. Kasama na rito ang iba’t ibang sangguniang nakalimbag tulad
ng encyclopedia, almanac, atlas ,at diksiyonaryo.
Mga Artikulo sa Magasin at Diyaryo
Sa mga magasin at diyaryo man ay marami ring artikulo o tekstong
maaaring pagmulan ng kinakailangang impormasyon.
31
Mga Video mula sa Youtube, mga Dokumentaryo, at Iba pang Palabas
Pantelebisyon
Ang mga impormasyon ay hindi lang nagmumula sa mga nababasang
pinagkukunan kundi sa mga napapanood na video, dokumentaryo, at iba pang
palabas pantelebisyon.
Mga Panayam, Seminar at Workshop
Ang ilang napapanahong impormasyon ay maaari ring magmula o makuha sa
mga panayam, seminar at workshop kung saan ang mga tagapanalita o
tagapanayam ay mga eksperto sa paksang kanilang ibinibigay para sa mga
tagapakinig.
- Mula sa Pinagyamang Pluma, Ang Bagong Baitang 7
Gawain 13: Pagbubuo ng Kaisipan
Ang mga Pabula ng Mindanao ay sumasalamin sa kanilang
__________ at _______________________________________________.
Gawain 14: Punan ang tsart at ibigay ang hinihinging impormasyon
Pamagat ng Pabula
Lugar
Aral o Mensahe
Lalapindigowa-i: Kung
Bakit Maliit ang
Beywang ng Putakti
Ang Kuneho at ang Leon
32
Sanggunian
Ngayon
ang
iyong
kaalaman
ay
napagyaman na sa tulong ng sinagutan mong mga
gawain. Higit sa lahat, batid kong nakatulong ang
araling ito upang tumibay ang iyong pag-unawa sa konsepto at element ng
pabula gayundin ang pagpapahalaga ditto bilang isang akdang pampanitikan.
Naniniwala akong sapat na ang iyong kaalaman at kasanayan upang
maisagawa mo ang inaasahang produkto para sa araling ito. Magagamit mo na
ang mga kaalamang iyong natutuhan sa mga araling pampanitikan at
panggaramatika.
At ngayong alam mo na kung saan maaring kumuha ng impormasyon,
magsagawa ka ng isang pananaliksik tungkol sa mga pabula ng Mindanao.
Gawing gabay ang mga sumusunod na rubric:
a. limitado ang paksa ,
b. taglay ang kailangang datos/impormasyon ,
c. may simpleng balangkas ( panimula , nilalaman , wakas)
d. wastong gramatika at madaling maunawaan ang mga salita.
Binabati kita sa matiyaga mong pagsagot sa mga gawain na nailaan sa mga
araling ito.Sa bahaging ito, inaasahan na ang mga natutuhang mga konsepto
ay makatutulong sa pagtalakay sa kasunod na mga aralin.
Inihanda nina:
LEA L. DELUCINO
33
Baras Pinugay NHS
JHENNYVIE DE VELA
Baras NHS
Republika ng Pilipinas
KAGAWARAN NG EDUKASYON
Rehiyon IV-A CALABARZON
Sangay ng Rizal
MODYUL SA FILIPINO 7 (Unang Markahan)
ARALIN 1.3 EPIKO (Ikatlong Linggo)
PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pang-unawa sa mga akdang
pampanitikan ng Mindanao.
PAMANTAYANG PAGGANAP
Naisasagawa ng mga mag-aaral ang isang makatotohanang proyektong
panturismo.
Panitikan:
Indarapatra at Sulayman
Gramatika at Retorika:
Mga Pang-ugnay na ginagamit sa Pagbibigay ng
Sanhi at Bunga , Panghihikayat at Pagpapahayag
Uri ng Teksto:
Nagsasalaysay
34
Gawain Bilang 1
1. Tukuyin kung sino ang pangunahing tauhan ng mga ito at isulat
sa Kolum B. Alamin din kung ano ang mga supernatural na
kapangyarihan at isulat sa Kolum C.
Kolum A
Kolum B
Kolum C
Pamagat ng Epiko
Pangunahing
Supernatural na
Tauhan
Kapangyarihan
1. Ibalon
2.Tuwaang
3.Biag ni LamAng
4. Hudhud
5. Hinilawod
Gawain Bilang 2
Paghambingin Natin Sila!
. Paghahambing ng kapangyarihan ng mga tauhan sa epiko at mga
tauhan sa napanood na video ng mga Superhero. Venn diagram
35
A
Tauhan
Sa Epiko
Gawain Bilang 3
C
B
Pinoy
Superhero
Tala-Kaalaman
Kaligirang ang kasaysayan ng Epiko.
Alam mo ba....
Ang Salitang epiko ay galing sa wikang Griyego na Epos na
ngangahulugang “ awit “ng kabayanihan ng isang pangunahing
tauhan .Nilapatan ito ng himig upang maisalaysay nang paawit
o( chanting ).
Kilalang halimbawa ng epiko sa ibang bansa ang mga sumusunod :
Iliad at Odyssey ng Gresya ,Siegried ng Alemanya,Kaleva
ngPinlandiya,Ramayan at Hiawatha ng India ,kasaysayan ni
Rolando ng Pransiya ,Beowulf ng Inglatera at El Cid ng
Espanya.
Mayroon ding mga epiko ang Pilipinas ,at ang mga ito ay nalikha
dahil sa iba’t ibang katutubong pangkat na siyang unang
nagsasalaysay nito nang paawit at gamit ang sariling nilang
wika.Sa pagdaan ng panahon nagpasalin-salin ang mga
natatanging epikong ito sa iba’t –ibang henerasyon hanggang
sa magkaroon ng iba’t ibang bersyon .Buhat noon ay dumami
ang epiko sa bansa at tinawag itong “etno-epiko”`
Ayon sa pagsasaliksik ,umaabot sa 28 ang bilang ng mga epikong
kilala sa Pilipinas .kabilang ang mga sumusunod ; Hudhud at
Alim ng Ifugao; Biag-ni Lam-ng Ilokano:Ullalim ng taga –Kalinga
,Apayao ,ibalon ng Bicolano; Hinilawod ng Hilgaynon; tuwaang
ng bagobo at Darangan ng Maranao.
Ang epiko ay tulang pasalaysay na nagsasaad ng katapangan at
kabayanihan ng pangunahing tauhan na nagtataglay ng
katangiang nakahihigit sa karaniwang tao. Ang mga pangyayari
ay karaniwang angat sa katotohanan. Tumatalakay ang mga
36
epiko tulad ng pag-ibig at romansa, panliligaw, pag-aasawa,
pagbubuntis, pagsilang at kamatayan, kayamanan, kaharian at
iba’t ibang mga kasiyahan o piging, mga ritwal at kaugalian at
ugnayan ng magkakapamilya.
Ang mga epiko ay kumakatawan sa mga paniniwala, kaugalian at
mabubuting-asal na kapupulutan ng aral ng mga taong nakikinig
o bumabasa nito.
Umaabot ng 1,000 hanggang 55,000 linya ang haba ng isang epiko.
Ang pagsasalaysay nito ay maaaring patula o paawit o may
saliw ng instrumenting pangmusika o wala.
Halaw sa Unlad yamang FilipinoTomo18Blg.1
Gawain Bilang 4
Kilalanin Mo Sila!
Panuto: Magsaliksik mula sa mga Epikong kilala sa Pilipinas, kilalanin
kung anong katangian mayroon ang mga tauhan ayon sa kanilang
sinasabi sa akda at ipaliwanag.(www.kapitbisig.com)
Tuwaang:“Hindi ako
natatakot sa ka
ano,tiyang. Ngayon ang tanging nalalaman
ko ay
gusto ko makita
ang kagandahan ng dalaga
Katangian:__________________________
Paliwanag:__________________________
_
37
Lam-ang: “ Nasaan ang aking ama? “Ni
hindi man
lamang alam kung
buhay pa siya.”
Katangian:__________________________
Paliwanag:__________________________
Baltog:“Napakaganda naman
ng lupain
ito!.Ngunit mukhang kailangan
pangpasiglahin at
alagaan
ang mga pananim nito.
Aayusin ko ang
lugar na ito.
Katangian:______________________
Paliwanag: _______________________
Dinoyagan: “Kasinggaling ko siya sa
labangito”.
Katangian:_________________________
Paliwanag: __________________________
Prinsipe Bantugan: “Nararapat lamang na
ang Kapatid ko ang maging bagong hari
dahil Dahil napag-aralan na niya kung
paano Magpatakbo ng gobyerno!”
Katangian_________________________
38
Paliwanag: ________________________
Gawain Bilang 5 Meron Pa Kayang Bayani?
Taglay ba ng mga Pilipino sa kasalukuyan ang mga katangiang taglay ng
ilang tauhan sa epiko?
Patunay
Taglay ba ng mga Pilipino sa
kasalukuyan ang mga
katangiang taglay ng ilang
tauhan sa epiko
Patunay
Patunay
Gawain Bilang 6 Talas-Isip!
Paglinang ng Talasalitaan
1. Ibigay ang tinutukoy na salita sa bawat bilang sa tulong ng
crossword puzzle.
1
2.
U
B
Y
3.
L
K
B
N
39
Patunay
W
B
G
4
Y
Pababa:
. 1. namatayan o nawalan ng mahal sa buhay
2. lantad na lugar, binubuo ng mga barangay
3. iba pang tawag sa yungib
Pahalang:
3. pahabang kahon na pinaglalagyan ng patay
4. tawag sa patay na tao o hayop
2. Bilugan ang salitang hindi dapat mapabilang sa pangkat dahil sa
naiibang kahulugan nito.
1. agad
dagli
mabilis
2. nag-aalab
nag-iinit
nagpupuyos
3. matalas
matalim
mapurol
inumin
nilapa
4. kinain
5. kahindik-hindik
malagim
mabagal
namatayan
nahasa
sinibasib
masalimuot nakatatakot
Alamin Natin ang Kwento!
Indarapatra at Sulayman
I
Nang unang panahon ayon sa alamat ng pulong Mindanaw,
ay wala ni kahit munting kapatagan. Pawing kabundukan
ang tinatahanan ng maraming taong doo’y namumuhay
maligaya sila sapagkat sagana sa likas na yaman.
II
Subalit ang lagim ay biglang dumating sa kanilang bundok
40
na dati’y payapa. Apat na halimaw ang doo’y nanalot.
una’y si Kurita na maraming paan at ganid na hayop
pagkat sa pagkain kahit limang tao’y kanyang nauubos.
III
Ang bundok Matumtum ay tinirhan naman ng isang halimaw
na may mukhang tao na nakatatakot kung ito’y mamasdan,
ang sino mang tao na kanyang mahuli’y agad nilalapang,
at ang laman nito’y kanyang kinakain na walang anuman.
IV
Ang ikatlo’y si Pah na ibong Malaki. Pag ito’y lumipad
ang bundok na Bita napadidilim niyong kanyang pakpak,
ang lahat ng tao’y sa kuweba tumahan upang makaligtas
sa salot na itong may matang malinaw at kukong matalas.
V
Ang Bundok Kurayang pinananahanan ng maraming tao
ay pinapaglagim ng isa pang ibong may pitong ulo;
walang makaligtas na bagsik sa kanyang matalas na kuko
pagkat maaaring kanyang natatanaw ang lahat ng dako
VI
Ang kalagim-lagim na kinasapitan ng pulong Mindanaw
ay nagdulot ng lungkot sa maraming baya’t mga kaharian;
si Indarapatra na haring mabait, dakila’t marangal
ay agad nag-utos sa kanyang kapatid na prinsipeng mahal.
VII
“Prinsipe Sulayman, ako’y sumasamo na iyong iligtas
41
ang maraming taong nangangailangan ng tulong mo’t habag.”
“O mahal na hari na aking kapatid, ngayon di’y lilipad
at maghihiganti sa halimaw ang talim ng tabak”.
VIII
Binigyan ng isang singsing at isang espada ang kanyang kapatid
upang sandatahin sa pakikibaka. Kanyang isinabit
sa munting bintana ang isang halaman at saka nagsulit;
Ikaw’y magbabayad, mabangis sa hayop?” yaong kanyang wika.
IX
Nang siya’y dumating sa tuktok ng bundok na pinaghaharian
nitong ni Kurita, siya ay nagmasid at kanyang natunghayan
ang maraming nayong wala kahit isang taong tumatahan;
“Ikaw’y magbabayad, mabangis na hayop?” yaong kanyang wika.
X
Di pa nagtatagal ang kanyang sinasabi, nagimbal ang bundok
at biglang lumabas itong si Kuritang sa puso’y may poot;
sila ay nagbaka at hindi tumigil hangga’t malagot
ang tanging hininga niyong si Kuritang sa lupa ay salot.
XI
Tumatag ang puso nitong si sulayman sa kanyang tagumpay
kaya’t sa Matumtum, ang hinanap naman ay si Tarabusaw;
sa tuktok ng bundok ay kanyang namalas ang nakakahambal
aa mga tanawin: “Ngayon di’y lumabas nang ikaw’y mamatay.”
XII
Noon di’y nahawi ang maraming puno sa gilid ng bundok,
at ilang saglit pa’y nagakakaharap na silang puso’y nagpupuyos.
yaongsi Sulayma’y may hawak na tabak na pinag-uulos;
ang kay Tarabusaw na sandata nama’y sangang panghambalos.
42
XIII
At sa paghahamok ng dalawang iyong balita sa tapang
ang ganid na hayop sa malaking pagod ay napahandusay.
“Ang takdang oras mo ngayo’y dumating na, “sigaw ni Sulayman
at saka sinaksak ng kanyang sandata ang tusong halimaw.
XIV
Noon di’y nilipad niyong si Sulayman ang bundok Bita;
siya’y nanlumo pagkat ang tahanan sa tao ay ulila;
ilang sandal pa ay biglang nagdilim gayong maaga paAt
kanyang natantong ang kalabang ibon ay dumating na.
XV
Siya ay lumundag at kanyang tinaga ang pakpak ng ibon,
datapwa’t siya rin ang sinamang-palad na bagsakan niyon;
sa bigat ng pakpak, ang katawan niya’y sa lupa bumaon
kaya’t si sulayman noon ay nalibing na walang kabaong.
XVI
Ang kasawiang ito ay agad nabatid ng mahal na hari
pagkat ang halaman noon di’y nalanta’t sanga’y nangabali;
“Siya ay patay na!” ang sigaw ng kanyang namumutlang labi,
“Ang kamatayan mo’y ipaghihiganti buhay ma’y masawi”.
XVII
Nang siya’y dumating sa bundok ng Bita ay kanyang kinuha
ang pakpak ng ibon. Ang katawang pipi ay kanyang namalas
nahabag at kanya ang kanyang bathala; biglang nagliwanag
at ilang saglit pa ay Nakita niya ang tubig na lunas.
XVIII
Kanyang ibinuhos ang tubig na yaon sa lugaming bangkay,
at laking himala! Ang kanyang kapatid ay dagling nabuhay,
sila ay nagyakap s agitna ng galak at ng katuwaan,
43
saka pinauwi itong si Sulayman sa saring bayan.
XIX
Sa bundok Kurayan na kanyang sinapit ay agad hinanap
ang ibong sa tao’y nagbibigay-lagim at nagpapahirap;
dumating ang ibong kay laki ng ulo at kukong matalas
subalit ang kalis ni Indarapatra’y nagwagi sa wakas.
XX
Sa kanyang tagumpay may isang diwatang bumating magalang,
“Salamat sa iyo butihing bayani na ubod ng tang,
kaming mga labi ng ibong gahaman ngayo’y mabubuhay”.
at kanyang namalas ang maraming taong noo’y nagdiriwang.
XXI
Nabihag ang puso ng mahal na hari sa ganda ng mutya
kaya’t sa naroon ay kanyang hiniling na lakip ang sumpa
na sila’y ikasal. Noon di’y binuklod ng isang adhika
ang kanilang puso, “Mabuhay ang hari!” ang sigaw ng madla.
XXII
Ang tubig ng dagat ay tila hinigop sa kailaliman;
at muling lumitaw ang lawak ng lupang pawing kapatagan,
si Indarapatra’y hindi na bumalik sa sariling bayan,
at dito naghari sa mayamang lupa ng pulong Mindanaw.
Gawain Bilang 7 Pag-unawa sa Binasa
1. Sino-sino ang mga pangunahing tauhan sa akdang binasa? Ilarawan ang
katangian ng bawat isa.
2. Ano-anong problema o suliranin ang makikita sa unang bahagi ng
akda?Isa-isahin ang mga ito.
44
3. Paano nabigyang-solusyon ang mga nasabing problem? Ipaliwanag.
4. Sa iyong palagay, madali bang gawin ang naging pasya ng
magkapatid na Sulayman at Indarapatra? Bakit?
5. Kung ikaw ang nasa kalagayan nila, gagawin mo rin ba ang
ganoong pasya?
6. Ano ang ibinunga sa buhay ng magkapatid nang ginawa nilang
pagtulong sa Mindanao?
7. Ano naman ang naging bunga nito sa mga taong kanilang
tinulungan?
8. Paano ipinakita sa akda ang mabuting dulot ng pagtutulungan?
Gawain Bilang 8: Anong sabi? Anong Klase?
Mula sa Epikong Mindanao na Indarapatra at Sulayman,kilalanin
kung anong katangian mayroon ang tauhan
ayon
sa
kanilang
sinasabi sa akda.Lagyan ng tsek ( ̸ ) ang napiling sagot at saka
ipaliwanag sa patlang kung bakit ito ang iyong sagot.
1. Indarapatra: “Prinsipe Sulayman,ako’y sumasamo, na iyongiligtas
ang maraming taong nangangailangan ng tulong mo’t habag”.
Likas na maawain
Mahina ang loob
May malasakit sa kapwa
Paliwanag:_______________________________
2. Indarapatra: “Siya ay patay na!” ang sigaw ng kanyang
namumutlang labi”, “Ang kamatayan mo’y ipaghihiganti buhay ma’y
masawi.”
Madaling matarantang hari
Mapagmahal na kapatid
Matapang na kapatid
Paliwanag:____________________________________
3. Sulayman: “O mahal na hari na aking kapatid, ngayon din
lilipad
at maghihiganti sa mga halimaw, ang talim
ng tabak.”
Mapagmalasakit sa iba
Masunurin sa kapatid
45
Takot sa kapatid
Paliwanag:________________________________
4. Sulayman: “Ikaw’y magbabayad mabangis na hayop?”
Mabangis na hayo
Mapaghiganti sa kapwa
Matapang na mandirigma
Paliwanag________________________________
Gawain Bilang 9: Anong Ibig Nila?
Panuto: Ipaliwanag ang kahulugan ng mga simbolong ginamit sa akda.
a. Simbolo: (Saknong II):
apat na halimaw
______________________________________________________
b. Simbolo (Saknong VIII): halaman, singsing at espada
______________________________________________________
c. Simbolo: (Saknong XVII): bathala
______________________________________________________
d. (Saknong XVII at XVIII): tubig
______________________________________________________
e. (Saknong XII at XXI): puso
______________________________________________________
Gawain Bilang 10 Character Diagram
Panuto: Gamit ang Character Diagram sa ibaba, ipahayag ang iyong
sariling pakahulugan sa kahalagahan ng tauhan sa napanood mong
pelikulang may temang tungkol sa kabayanihang katulad ng
epikong Indarapatra at Sulayman.
46
Pamagat ng Pelikulang Napanood:
Pangalan ng Pangunahing Tauhan sa Pelikula:
Lugar kung saan siya nakilalang bayani:
Supernatural na katangian o kapangyarihang taglay:
Katangiang katulad kina Indarapatra at Sulayman:
Katangiang iba kina Indarapatra at Sulayman:
Pinakamagandang nagawa/naitulong sa lugar o pangkat kung
saan siya kinilalang bayani:
Ang aking sariling pakahulugan sa kahalagahan niya sa
pelikula:
● Pagbabahagi
Gramatika at Retorika
Panuto: Basahin at pag-aralan ang teksto sa ibaba. Suriin ang mga
47
Pinauwi ni Haring Indarapatra si Prinsipe Sulayman sa Mantapuli,
palibhasa’y kagagaling lamang sa kamatayan upang makapagpahinga.
Nagtungo naman ang hari sa Bundok Kurayan upang hanapin ang
kinatatakutang ibon na may pitong ulo at matatalas na mga kuko.
Natagpuan ni Haring Indarapatra ang ibon at sila ay naghamok. Sa
tulong ng kanyang engkantong sibat ay madali niyang napatay ang ibon.
Kaya naman nang kanyang matalo ang ibon ay hinanap niya ang mga
tao na naging dahilan upang matagpuan niya ang isang magandang
diwatang tuwang-tuwang nagpasalamat sa kanyang kabayanihan at
katapangan. Isinama siya ng diwata sa yungib na pinagtataguan ng mga
tao. Isinalaysay ni Haring Indarapatra ang pakikihamok nilang dalawa ni
Prinsipe Sulayman sa mga halimaw at dambuhalang ibon. Tuwang-tuwa
ang mga tao sa kabayanihang ginawa ng magkapatid. Sinabi ni Haring
Indarapatra na maaari na silang lumabas sa kanilang pinagtataguan
sapagkat wala na ang mga halimaw at ibong gumugulo sa kanila.
Nagpasalamat ang mga ta okay haring Indarapatra.
Hiniling naman ni Haring Indarapatra sa magandang diwatang
pakasalan siya nito. Pumayag ang diwata at kaagad na ipinagdiwang
ang isang magarbo at tunay na masayang kasalan. Tuwang-tuwa ang
mga tao at walang pagod nilang isinisigaw na “Mabuhay ang hari!”
Bunga nito’y muling lumitaw ang malawak na lupang bagama’t pawing
kapatagan ay tunay na malusog naman. Hindi na bumalik sa sariling
bayan si Haring Indarapatra. Doon na siya naghari sa mayamang lupa
ng pulong Mindanao.
Gawain Bilang 11 Mga Gabay na Tanong:
● Ano ang ginawa ni Haring Indarapatra nang mabuhay na muli ang kanyang
kapatid?
●Bakit kaya mabilis na napaibig sa kanya ang diwata?
●Paano ipinakita sa huling bahagi ng akda na ang kabayanihan ay may
bungang maganda sa taong gumagawa nito?
Gawain Bilang 12
Pagsasanib ng Gramatika at Retorika
48
Pansinin ang pang-ugnay na ginamit sa mga talata. Isa-isang isulat ang
salita/mga salitang pinag-ugnay ng mga ito sa nakalaang patlang.
______________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
__________________________________________________
C. Alam mo ba….
Mga Pang-ugnay na Ginagamit sa Pagbibigay ng Sanhi at Bunga,
Panghihikayat, at Pagpapahayag ng Saloobin
Ang maayos na pag-uugnayan ng mga salita,parirala, at pangungusap
ay mahalagang sangkap para sa malinaw, lohikal, at mabisang
paglalahad. Sa pamamagitan ng paggamit ng iba’t ibang pang-ugnay
ay higit na nabibigyang-diin ang layunin sa pagpapahayag. Ilan sa mga
ito ay ang sumusunod:
1. Pang-ugnay na ginagamit sa pagbibigay ng sanhi at bunga
●Pang-ugnay na nagpapakita ng sanhi o dahilan: spagkat/pagkat,
dahil/dahilan sa, palibhasa. at kasi/naging.
●Pang-ugnay na nagpapakita ng bunga o resulta: kaya/kaya naman,
dahil dito, bunga nito, tuloy.
2. Pang-ugnay na ginagamit sa panghihikayat
●Pang-ugnay na nagpapakita ng pagsang-ayo: totoo, oo, mabuti, at
sigurado
●Pang-ugnay na nagpapakita ng pagtutol: hindi, ngunit, subalit,
datapwat, at bagama’t
3. Pang-ugnay na ginagamit sa pagpapahayag ng saloobin
●Ilan sa mga ito ay ang sa palagay ko, hinuha ko, kapag, pag, kung
gayon, sana, at basta.
Gawain Bilang 13
Suriin Natin
49
Bilugan ang pang-ugnay na ginamit sa pangungusap at
salungguhitan ang salita/mga salitang pinag-uugnay nito. May mga
pangungusap na higit sa isang pang-ugnay ang ginamit.
1. Ang magkapatid ay minahal ng mga tao sapagkat sila’y tunay na matulungin
sa kapwa.
2. Bagama’t hindi taga-Mindanao ay nagpakita ng pagpapahalaga ang
magkapatid sa nasabing lugar.
3. Maligayang naninirahan ang mga tao sa lugar subalit dumating ang mga
mapaminsalang halimaw.
4. Sa aking hinuha ay madaling matatalo ng hari ang mapinsalang
halimaw dahil sa kapangyarihang taglay nito.
5. Ang pagkamatay ng malaking ibon ay totoong nagbigay ng pag-asa sa mga
mamamayan ng Mindanao.
Gawain Bilang 14 Ano ba Sanhi o Bunga?
Panuto: Tingnan natin kung masasabi mo ang sanhi at bunga ng mga
pangyayari sa araw-araw na buhay.
Pangyayari
Sanhi
1. Kalbo na ang marami sa
mga bundok natin
2. Naparusahan at nakulong
ang criminal
3. hindi nakapag-aral ng aralin
si Benjie
4. Nagbara ang mga kanal at
estero sa lungsod
5. Napakahabang tag-araw
50
Bunga
Gawain Bilang 15 Isripan na toh!
Sumulat ng iskrip ng informance (pagtatanghal) na nagpapakita
ng kakaibang katangian ng pangunahing
tauhan sa epikong natalakay
(Kung nais pumili ng ibang epiko). Ang iskrip na inyong susulatin ay dapat na
nakapokus lamang sa natatanging katangian ng mga pangunahing tauhan ng
epiko. Ito ay dapat na hindi lalagpas sa isang
minutong pagtatanghal.
Pagtulungan ninyo itong buoin sa inyong pangkat .
Pamantayan o Rubriks
Mga Pamantayan
Puntos
a. Mahusay na nailahad ang mga datos o
5 puntos
kakailanganin mula sa mga
mapagkukunang impormasyon tulad
ng aklat, magasin, iba pang babasahin
gayundin sa Internet na akma sa
tinalakay na paksa.
Maliwanag na nailahad ang mga paraang
5 puntos
gagamitin sa pagkuha o paglikom ng
datos
Malinis at maayos ang pagkakasulat,
5 puntos
makikitaang pagsisikap na maging
mahusay ang ipinasa.
Kabuuang Puntos
15 puntos
Gawain Bilang 16 Itanghal Mo!
51
Aking Puntos
Magkakaroon ng pagtatanghal sa inyong klase gamit ang monologong
pamamaraan mula sa nabuong iskrip ng informance (pagtatanghal) sa
mga natatanging katangian ng mga pangunahing tauhan ng epikong
napili.
Pagbibigay Input at Pamantayan o Rubriks
Pamantayan
Laang Puntos
Aking Puntos
Maayos ang pagkakaganap at malinaw ang
5
pagbigkas ng mga tauhan
Kabisado ang mga linya at malakas ang dating sa
5
manonood
Nakapagpabatid at nakapagbigay-linaw sa mga
5
manonood hinggil sa pagiging bayani ng mga
tauhan
Kabuuang Puntos
15
Inihanda nina:
MENCHIE B. DOMINE
Morong NHS
LINA M. GUATNO
Morong NHS
Republika ng Pilipinas
KAGAWARAN NG EDUKASYON
Rehiyon IV-A CALABARZON
Sangay ng Rizal
MODYUL SA FILIPINO UNANG MARKAHAN FILIPINO 7
ARALIN 1.4 MAIKLING KUWENTO
52
PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pang-unawa sa mga akdang
pampanitikan ng Mindanao.
PAMANTAYANG PAGGANAP
Naisasagawa ng mga mag-aaral ang isang makatotohanang proyektong
panturismo.
Panitikan: Pagislam Mula sa aklat na Panitikang Panrelihiyon sa Pilipinas
nina:Patrocinio Villafuerte, et al.
Gramatika/Retorika: Pang-ugnay (kung, kapag, sakali at iba pa)
Paggamit ng mga Pang-ugnay
Uri ng Teksto: Nagbibigay ng Impormasyon (Informative)
Sanggunian: Aklat ng Pluma 7 nina Ailene Baisa –Julian, et al. I
WITNESS : Mga kabataan sa Tawi-tawi maagang bumubukod upang
mag-aral.Ni.: Hawie Severino www.gmanetwork.com >video>iwitness.
Aklat ng Ang Pagtuturo ng Wika, Panitikan, at Kultura sa Kto12
Kurikulum
I. Panimula
Ang Pagislam ng mga Muslim ay kahalintulad ng seremonya ngpagbibinyag
sa mga Kristiyano.Ang seremonyang ito ay karaniwang ginagawa ng mga
Muslim sa Mindanao hanggang sa kasalukuyan.
Ang seremonya ng pagislam ay nahahati sa tatlo.Ang unang seremonya
ay ginagawa ilang oras pagkapanganak ng isang sanggol.Dito ay babasahan
ng dasal ng isang Imam( mataas na punong panrelihiyon ng mga Muslim)o
pandita (guro o dalubhasa sa Koran) sa kanang tainga ng sanggol upang
maikintal sa isip ng sanggol ang pangalan ni Allah,ang kanilang diyos.
Ang ikalawang seremonya ay tinatawag na penggunting.Ginagawa ito
sa ikapitong araw pagkapanganak ng sanggol.Dito binibigyan ng pangalan ang
sanggol. Ang magulang ay naghahanda at nag-iimbita ng kanilang mga
53
kaibigan,kaanak,at kakilala bilang pasasalamat kay Allah.Sa seremonyang ito
ay gumugunting ng buhok ang Imam o pandita sa sanggol at inilalagay ito sa
mangkok na may tubig.Ayon sa kasabihan kapag ang buhok ay di lumubog sa
tubig ay magtatamasa ng masagana at maunlad na buhay ang sanggol at
kabaligtaran naman kung ito ay lulubog.
Ang ikatlong seremonya ay tinatawag na pagislam o ang seremonya ng
pagtutuli .Ginagawa ito kapag ang sanggol ay nagdiriwang ng kanyang ikapito
hanggang ikasampung taon kasabay ng isang mahalagang araw sa mga
Muslim.
Sa akdang babasahin iyong matutunghayan kung nasunod ba ng magasawang Muslim ang seremonyang ito ng Pagislam.
II. Yugto ng Pagkatuto
Gawain Bilang 1 Panimulang Pagtataya
A.PANUTO: Piliin at isulat sa sagutang papel ang titik ng tamang
sagot.
1.Tawag sa seremonya ng pagbibinyag ng mga muslim.
a.pagislam
b.penggunting
c.pandita
d.imam
2.Ang seremonya ng pagbibinyag ng mga muslim ay nahahati
sa_______.
a.2 seremonyab. 3 sermonya c.1 seremonya d.4 na seremonya
3.Ang penggunting ay isinasagawa sa_________.pagkapanaganak
ng sanggol.
a.ikapitong oras
c.ikapitong araw
b.ikapitong buwan
d.ikapitong taon
4.Tawag sa mga salitang nag-uugnay sa dalawang salita, parirala
at pangungusap.
54
a.pang-angkop
b.pangatnig
c.pang-ukol
d.pang-ugnay
5.Ang salitang kung, kapag at sakali ay halimbawa ng ______
a.pang-angkop
b.pangatnig
c.pang-ukol
d.pang-ugnay
GAWAIN 2 ALAM MO BA NA….
Ang babasahing akda ay isang halimbawa ng Maikling Kuwento.Ngayon
ay subukan mo
namang
itala
ang nalalaman mo
tungkol ditto at
magpatuloy ka pa
sa pagtuklas ng
mga
bagong
kaalaman.
Panuto: Itala mo
na
maaring
salitang Maikling
ang mga salita
maiugnay
sa
Kuwento.
MAIKLING KUWENTO
B.Pokus na Tanong:
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na masasagot mo ang
mga pokus na tanong na:
1. Paano mo maipakikita ang pagpapahalaga sa mga tradisyon
,paniniwala at
kultura ng iyong lugar na kinalakhan o
kinabibilangan?
2.Paano nakatutulong ang akdang gaya ng Maikling Kuwento sa
pagpapalaganap at pagpapanatili ng kultura o paniniwala sa isang
partikular na lugar?
55
Naririto ang Kaligirang pangksaysayan ng Maikling Kuwento na gagabay
sa iyo upang lubos mong maunawaan at mapahalagahan ang paksang
tatalakayin .
Mahalagang malaman natin ang taglay mong kaalaman sa paksang
iyong pag-aaralan.Magiging batayan ito ng iyong guro kung paano ka
tutulungan o paanong higit na pagyayamanin ang iyong kaalaman.Subukin
mong isagawa ang kasunod na gawain.
Kaligirang Pangkasaysayan ng Maikling Kuwento
Nabuo at naipakilala ang Maikling Kuwento mula sa isa sa mga tanyag
na alagad ng sining na si Edgar Allan Poe kaya’t siya rin ang tinaguriang Ama
ng Maikling Kwento habang si Deogracias Rosario naman ang tinuturing na
Ama ng Maikling Kwento sa Pilipinas.
PANAHON NG KASTILA
Lumitaw sa panahon na ito ang isa sa mga kilalang akda o maikling
katha na sinulat ni Gat Jose Rizal na Makamisa .Lumitaw din dito ang Taliban
na sinundan ng Liwayway .Paglitaw ng pampanitikang kritiko na pinamagatang
Kuwentong Ginto.
PANAHON NG AMERIKANO
Ang paglitaw ng mga maiikling akda o katha na hango sa buhay
cosmopolitan .Sa panahong ding ito ang pagkakaroon ng sariling wika sa mga
kilalang pahayagan noong panahon ng Amerikano tulad ng El Renacimiento at
Muling Pagsilang.Gayundin ang paglitaw ng mga bihasang manunulat ng
Maikling kwento tulad nina Deogracias Rosario,Ildefonso Santos at Maria
Kabigon.
PANAHON NG HAPON
Ang mga maikling kuwento ay nalimbag sa mga gintong pahina.Sa
panahon ding ito ay sumigasig at dumami ang mga manunulat ,sumigla ang
sangay ng panitikan ,madula ngunit di-maligoy ,naging matimpi sa pagtatalakay
ng paksa at tinawag itong kontemporaryong maikling kuwento.
Narito naman ang mga dagdag kaalaman na dapat mong tandaan na
alam kong magagamit mo sa susunod na gawain.
56
Ang Maikling Kuwento ayon kay Edgar Allan Poe ay isang akdang
pampanitikan likha ng guni-guni at bungang –isip na hango sa isang
tunay na pangyayari sa buhay ito’y nababasa sa isang tagpuan
nakapupukaw ng damdamin at mabisang nakapagkikintal ng diwa o
dadamdamin na may kaisahan.Binubuo rin ito ng ibat-ibang
Elemento.
Higit pa rito dapat mong malaman na ang isang Maikling kuwento ay
nagtataglay ng sumusunod na elemento.
ELEMENTO NG MAIKLING KUWENTO
TAUHAN-- Ang nagbibigay-buhay sa maikling kuwento .Ang tauhan ay
maaaring maging mabuti o masama
TAGPUAN- Ang panahon at lugar kung saan naganap ang maikling kuwento
.Malalaman dito kung ang kuwento ay naganap ba sa panahon ng tag-ulan,taginit ,umaga at gabi ;sa lungsod o lalawigan sa bundok o ilog.
BANGHAY- Ito ang maayos at wastong pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari.
Simula- Ang kawilihan ng mga mambabasa ay nakasalalay sa bahaging
ito.Dito ipinakikilala ang tauhan at ang tagpuang iikutan ng kuwento.
Tunggalian-Dito makikita ang pakikipagtunggali ng pangunahing tauhan sa
suliraning kakaharapin.
Kasukdulan:Ito ang pinakamataas na pangyayari sa kuwento kaya’t ito ang
pinakamaaksyong suliranin at dito malalaman kung nabibigyang solusyon ang
suliranin at dito malalaman kung magtatagumpay ba ang pangunahing tauhan
o hindi.
Kakalasan: Sa bahaging ito bumababa ang takbo ng kuwento .Ito ay
nagbibigay ng daan sa wakas.
Wakas:Ang kinahinatnan o resolusyon ng kuwento na maaaring masaya o
malungkot.
Gawain Bilang 3 Mga Gabay na Tanong
1. .Ano-ano ang elementong bumubuo saisang Maikling kuwento.Ilahad
ang bawat isa.
57
2. Sa iyong palagay gaano kahalaga ang mga elementong natalakay.Ano
kaya ang mangyayari sa akda kung kulang ang elementong nabanggit
sa loob ng isang kuwento.
Gawain Bilang 4 Pagsulat ng Journal
Ngayon naman ay itala mo sa iyong journal ang iyong kasagutan sa tanong na
nasa loob ng kahon.
Paano makakatulong sa iyo ang akdang gaya ng maikling kuwento sa
pagpapalaganap at pagpapanatili ng kultura o paniniwala sa isang partikular
.
na lugar.
Gawain Bilang 5 Anong masasabi mo?
Ang mga nasa larawan ay ilan lamang sa mga ibat-ibang paraan ng
pagbibinyag. Alin kaya sa mga ito ang isinasagawa ng mga Kristiyano at ng iba
pang relihiyon tulad ng mga Muslim.Subukan sagutin mo ang gabay na tanong.
58
● .Anong impresyon ang iyong nabuo mula sa mga larawan?
● Magbahagi nang iyong nakagisnang paraan kung paano ang
pagsasagawa ng pagbibinyag sa inyong bayan?
Gawain Bilang 6 Paglinang sa Talasalitaan
PANUTO: Tukuyin mo at isulat sa kahon sa kaliwa kung ang
pangungusap ay wasto o mali batay sa kahulugan ng salitang may diin
sa bawat bilang. Sa nakalaang patlang ayipaliwanag mo kung bakit
wasto o mali ang iyong sagot.
1.Napasugod ang lalaki sa tahanan nang
malamang nanganak na ang kanyang maybahay.
Ipaliwanag:_________________________________________
__________________________________________________
2.Marahas na inalalayan ng lalaki ang kanyang
asawa pabalik sa kama matapos nitong
makapanganak upang hindi ito masakatan.
Ipaliwanag:_____________________________________________
______________________________________________________
3.Sa sobrang tuwa ay nasumpa ng mag-asawa
ang isa’t-isa nang sila’y mabiyayaan ng isang
malusog na anak.
Ipaliwanag:_____________________________________________
______________________________________________________
4.Nasaksihan ko ang lahat ng seremonyang
naranasan ng aking anak mula nang siya’y isilang
hanggang sa kanyang pagpapakasal kaya’t wala
siyang malilingid sa akin.
Ipaliwanag:_____________________________________________
______________________________________________________
5.Abot-abot ang pasasalamat ng mag-asawa
sa mga bisita at kakilalang lumiban sa
seremonya ng penggunting sa kanilang anak.
Ipaliwanag:_____________________________________________
_____________________________________________________
59
Gawin Bilang 7 Pagbasa sa akda
Isagawa ng bawat pangkat ang pagbasa sa akda sa paraan ng
Dugtungang pagkukuwento. Sundin ang bilang ng pangkat ninyo sa gagawing
pagbabasa gamit ang sampayan ng buhay.
Basahin at unawaing mabuti ang kasunod na teksto.Alamin mo kung nasunod
ba ng mag-asawang Muslim ang seremonyang ito ng Pagislam.Gayundin,
bigyang-pansin mo rin kung taglay nito ang mga katangian at elemento ng
isang Maikling Kuwento at kung paano nakatutulong ang akdang gaya ng
maikling kwento sa pagpapalaganap at pagpapanatili ng kultura o paniniwala
ng isang particular na lugar.
Hindi mahalaga kung ano mang relihiyon ating kinaaaniban .Ibat-iba
man angating paniniwala ,paraan ng pagsamba o kanya-kanya man ng
seremonya at ritwal ,sa bandang huli’y hahantong din tayo sa iisang
katotohanan:Iisa ang Diyos na ating sinasamba ano man ang gusto mong
itawag sa kanya.
PAGISLAM
Napaangat sa pagkakasandig sa pasimano ng bintana ang ulo ni
Ibrah nang maramdaman niya ang rumaragasang yabag ni Tarhata ,ang
kanyang kapatid .Kipkip nito ang ilang baru-baruan patungo sa silid na
pinagmulan ng nag-iihit ngunit maliit na tinig ng pagiyak,batid ni Ibrah na
dumating na …..dumating na ang kanyang hinihintay.Parang gusto niyang
lumundag.Lalaki kaya?Babae kaya? Kung lalaki ay……Hindi na niya napigil
ang kanayang sarili.Napasugod siya.Totoong sabik na sabik siyang Makita ang
bata at si Aminah.
60
“Lalaki! At malusog na malusog! “mataginting na wika ng panday habang
binibihisan ang bagong silang na sanggol.
“Oh ! Aminah ,wala na kong mahihiling pa kay Allah .Dininig din niya
angating panalangin ,”wika niyang sabay haplos sa pawisang noo ng asawa .
Ipinukol ni Ibrah ang nananabik na paningin sangol na hawak parin ng
panday.Gayon na lamang ang kanyang kagalakan nang makita niyang parang
nagpupumiglas ang sanggol sa pagiyak.
“Makisig at lalaking-lalaki talaga ang aking anak, manang-mana sa
kanayang ama,”bulong sa sarili ni Ibrah.
Nasa gayong pagmamalaki sa sarili si Ibrah nang marinig niyang may
sinasabi ang kanyang ina.
“Mas mainam siguro kung susunduin mo na ang Imam upang
maisagawa na ang bang.”
Hindi na pinakinggan ni Ibrah ang iba pang sasabihin ng ina. Magaan
ang loob na tinungo niya ang tirahan ni Imam. Masayang ibinalita niya sa Imam
ang panganganak ng asawa at magalang na inimbita ito para sa seremonyang
dapat isagawa para sa isang bagong silang na anak ng Muslim. Kinagalak ito
ng Imam at dali-daling hinagilap ang kanyang dasalan para sa gagawing
seremonya.
Tahimik na nakamasid ang mga kasambahay ni Ibrah habang
banayad na ibinubulong ng Imam sa kanang tainga ng sanggol ang bang.
“Allahu Akbar, Allabu Akbar
61
“Allahu Akbar, Allabu Akbar
Ash-hadu, Allah la Ilaaha
Ash-hadu,Allah la Ilaaha
Wa ash-hadu, Anna Mohammadur Rasullallah.
Wa ash-hadu, Anna Mohammadur Rasullallah.
…ang magagandang aral niya.”
“Ngayong isaka nang ganap na alagad ni Allah, naway panatilihin mo
ang magagandang aral niya,dugtong pa ng Imam.
“Kailan naman ang paggugunting?” nakangiting tanong ng Imam.”
“Tulad po ng nakaugalian,pitong araw mula ngayon, “sagot ni Ibrah.
Masuyong inalalayan ni Ibrah ang Imam sa pagbaba at inihatid ito sa
kanyang tirahan.
Ang sumusunod na araw ay lubhang naging abala para sa magasawa. Totoong di nila maatim na ang kauna-unahang bunga ng kanilang palad
ay hindi pa mahandugan ng buo nilang kaya.
Ilang araw bago sumapit ang paggugunting, napag-usapan ng magasawa ang ipapangalan sa anak.
“Ano kaya ang mabuting ipangalan sa ating anak?” sabik na tanong
ni Ibrah kay Amimah.
At sumapit ang araw ng paggunting. Sa bahay ay marami ng tao,halos naroon
ng lahat ang mga kapitbahay na tutulong. Maaga pa’y kinatay na ni Ibrah at
62
ilang katulong ang limang kambing na sadyang inihanda bilang alay at
pasasalamat sa pagkakaroon nila ng supling. Samantala, ang kababaihan
nama’y abala sa pag-aayos ng hapag-kainan at paghahanda ng masarap na
kakainin para sa mga panauhin.
Ilang sandali pa’y dumating na ang Imam at iba pang pandita. Sa saliw
ng Balyanji, isang katutubong awit sinimulanna ang paggunting. Lumapit ang
Imam kay Abdullah na kasalukuyang kalong ng ina at gumupit ng kapirasong
buhok sa bata. Ang ginupit na buhok ay maingat na inilagay ng Imam sa isang
mangkok na tubig. Tahimik na pinagmasdan ito ng lahat.
Wala ni isa mang hibla ng buhok ang lumubog sa tubig! Sigaw ng
karamihang nakapaligid.
Sapat na itong narinig nina Ibrah at Aminah upang umapaw ang
kagalakan sa kanilang mga puso. Nakapipiho silang papatnubayan ni Allah ang
paglaki ng kanilang anak. Maganda ang hinaharap nito sa buhay.
Ipinagbunyi ng mga tao ang magandang kinalabasan ng seremonya.
Bawat isa sa mga panauhin ay nagbigay ng pera at regalo para sa bata.Siyangsiya
ang
mag-asawa
sa
kanilang
nasaksihan.Abot-abotang
kanilang
pasasalamat sa mga dumalo sa paggugunting kay Abdullah.
Ilang panahon pa’y masasaksihan naman natin ang huling yugto ng
pagislam ni Abdullah,wika ng isang panauhin.
“Pihong mas malaking handaan iyon, ano Ibrah ? “biro ng isa pa.
“Hayaan ninyo at pitong taon mula ngayon ay imbitado kayong muli,
nakangiting sagot ni Aminah.
63
“Sana, kasabay ng Maullidin Nabi para masaya,” mungkahi ng iba.
“Tiyak iyon,” halos panabay na wika ng mag-asawa habang
masuyong pinagmamasdan ang inaantok na si Abdullah.
Mula sa aklat ng Panitikang Panrelihiyon sa Pilipinasnina Patrocino
Villafuerte, et al.
Matapos mong mabasa ang akda alam kong handa ka nang isagawa
ang mga gawain na makatutulong sa iyo sa pang-unawa sa paksa.
GAWAIN 8 Talakayan Mo!
Upang maging mayaman ang pag-unawa sa akdang binasa gawin ang
mga sumusunod:
Sagutin ang sumusunod na tanong:
1.Anong isang pangyayari ang pinakahihintay ni Ibrah na naganap
sa kanyang buhay? Ilarawan ang kanyang naging reaksyon.Paano
niya ipinakitang nagpapasalamat siya kay Allah sa biyayang
natanggap?
2.Anong tradisyon o seremonya ang nakita mo sa akda? Isa-isahin
ang mga ito.
3.Ano kaya ang kahulugan ng bang na ibinulong ng Imam sa sanggol
sa unang araw ng kapanganakan nito? May kabuluhan at kahulugan
na kaya ito sa kanyang buhay kahit halos wala pa siyang muwang sa
mundo?Ipaliwanag ang iyong sagot.
4.Isalaysay ang mga pangyayaring naganap nang dumating ang
panahon ng penggunting.Ano ang naidulot nito hindi lamang sa
64
buhay ng mag-asawa kundi maging sa kanilang pamayanan o mga
kakilala?
5.Paano ipinakita sa akda ang pagpapahalaga ng mag-asawang
Ibrah at Aminah sa kanilang tradisyon at paniniwala?Sa iyong
palagay, dapat bang manatili o isabuhay hanggang sa kasalukuyan
ang mga ganitong uri ng paniniwala.
Gawain Bilang 9 Suriin Natin Itong Maikling Kwento
Pagkatapos mong basahin at unawain ang akdang Pagislam at ang
elemento ng Maikling kuwento narito ang mga gawain na susukat sa iyong
pang-unawa.
● PANGKATANG GAWAIN
PANGKAT I Batay sa binasang kuwento,isulat mo sa dayagram ang
hinihinging impormasyon na nagpapakilala sa tauhan at tagpuan.
TAUHAN
TAGPUAN
PAGISLAM
PANGKAT 2: DULA-DULAAN
Isadula ninyo ang tatlong seremonya sa pagbibinyag ng mga Muslim.
a.unang seremonya ang bang
65
b.ikalawang seremonya ang penggunting
c.ikatlong seremonya ang pagislam
PANGKAT 3: SALAMIN
Isa-isahin mo ang mga pangyayari sa kuwento na sumasalamin
sa mga pangyayari sa kasalukuyan.Maaaring maglahad ka ng sariling
karanasan,nasaksihan sa iba at napanood.
PANGYAYARI SA KUWENTO
PANGYAYARI SA KASALUKUYAN
PANGKAT 4 : STORY LADDER
Ibuod mo ang mahalagang pangyayari sa kuwentong binasa sa
pamamagitan ng story ladder. Ang unang baitang ang simula sa
paglalahad at huling baitang ang magsisilbing wakas.
a. Pagbabahaginan ng bawat pangkat.
b. Pagbibigay ng fidbak sa ginawang pangkatang gawain.
Gawain Bilang 10: Ibuod Mo!
1. Mahalaga pa ba sa kasalukuyan ang pagsasagawa ng pagbibinyag?
Ipaliwanag.
66
2. Sa iyong palagay, mahalaga bang mapanatili ang mga seremonya
tulad nito sa kasalukuyan?
Gawain Bilang 11: Ihalintulad Mo sila na Islam!
Panuto: Sumulat ng tatlong, tradisyon, paniniwala o kaugaliang
isinasagawa sa lugar na sinilangan o kinalakhan mo atmga pagpapahalagang
panrelihiyong iyong pinaniniwalaan o isinasabuhay na katulad ng Pagislam.
Magbigay ng paliwanag sa bawat isa.
Tradisyon ,Paniniwala o Kaugaliang
Aking Pinaniniwalaan o Isinasabuhay na
Katulad ng Pagislam
Gawain Bilang 12 Pagsusulit Pa!
Pagtukoy saTiyak na Detalye
PANUTO: Kompletuhin ang mga pangungusap sa pamamagitan ng
pagsulat mo ng tamang detalye sa patlang.
1. Ang makisig at lalaking-lalaki na talagang nagmana sa kanyang ama
ay si___________.
2. Ang nanguna sa seremonya ng penggunting at bang sa sanggol ay
ang___________.
3. Ang kapatid ni Ibrah na nagdala ng baru-baruan sa silid ng sanggol
ay si _________;
4. Ang pangalang ibinigay ni Ibarah sa anak ay___________;
5. Sinasagawa ang seremonya ng penggunting noong panahong o araw
na siya ay ___________.
67
6.Ang bata ay nabasahan ng bang sa edad na___________.
7. Ang seremonya ng pagbibigay ng pangngalan at paggupit sa buhok
ng sanggol at paglalagay nito sa mangkok na may tubig ay tinatawag
na_________’
8. Ang huling yugto ng Pagislam sa buhay ng sanggol ay naganap sa
kanyang_____________.
9. Kinatay upang ihanda sa pagdiriwang ang isang __________.
10. Ang sanggol na sumailalim sa Pagislam ay nagiging alagad ni
___________.
Gawain Bilang 13: I-Journal na yan!
Isulat mo sa iyong journal notebook ang sagot sa tanong na ito:
Paano mo maipakikita ang pagpapahalaga sa mga tradisyon,paniniwala
okultura ng iyong bayan na kinalakhan o kinabibilangan.
Gawain Bilang 13 Ilarawan Mo!
Panuto: Gamit ang mga larawan. Magbigay ka ng salita na nagpapakita ng
paglalarawan sa katangian ng mga Muslim.
68
Anu-ano ang mga naitulong sa ating lipunan at pamahalaan ng mga
Muslim?
Gawain Bilang 14: Manood at Magsuri Tayo ng Dokyu Film
● Panuorin ang I WITNESS :Mga kabataan sa Tawi-tawi maagang
bumubukod upang mag-aral. Ni.: Hawie
Severino.www.gmanetwork.com >video>iwitness. At gawin ang
sumunod na mga pangkatang awain.
Pangkatang Gawain
Pagsusuri sa Dokyu Film na pinanood sa pamamagitanng
pangkatang-gawain.
Sa panonood mo ng Dokyu Film na ito ay may mga senaryo na
nakintal sa iyong isipan marahil tumagos pa nga sa iyong puso’t
damdamin.
Narito ang ilang pangkatang gawain na susuri sa iyong
napanood.
Pangkat 1: Pagsusuri sa tauhan
Panuto:Isa-isahin ang mga tauhan sa pinanood na dokyu film at
ibigay ang mga katangian ng mga nito.
TAUHAN
KATANGIAN
69
Pangkat 2: Tukuyin mo sa bahagi ng mapa kung saan nabibilang ang
lugar kung saan naganap ang mga pangyayari sa dokyu film at
maglahad ng ilang mahahalagang impormasyon na nakintal sa iyong
isipan.
Pangkat 3.Bahay-Banghayan
Panuto:Isalaysay mo nang maayos at wasto ang pagkakasunod – sunod
ng mga pangyayari gamit ang bahay banghayan.
PAMAGAT
KASUKDULAN
PATAAS NA PANGAYARARI
SIMULA
KAKALASAN
WAKAS
Pangkat 4.Doughnut Diagram
Panuto:Batay sa doughnut diagram ibigay mo ang mga mahahalagang
detalye sa pinanood ng dokyu film.
Detalye
MGA KABATAAN
SA,TAWI-TAWI
MAAGANGNAGBUBUK
OD
70
MGA KABATAAN SA
TAWI-TAWI MAAGANG
NAGBUBUKOD
a. Pagbabahaginan ng bawat pangkat.
b. Pagbibigay ng fidbak sa ginawang pangkatang gawain.
Gawain Bilang 15 Nakapagpapakabago!
Ano ang mga pagbabagong pandamdamin at pangkaisipan na
naganap sa iyo matapos mong mapanood ng dokyu film?
PAGBABAGONGPANGKAISIPAN
PAGBABAGONG PANDAMDAMIN
Gawain Bilang 16 Nasa Palad Ko
Panuto: Sagutin ang mga tanong sa bawat daliri. Sa palad naman
ilalagay mo ang mga hakbang na gagawin pagkatapos mapanuod at
may mapulot na aral sa napanood na dokyu-film.
Nais pang malaman.
71
Ano ang
naunawaan?
Maipapangako ko na …..
Ano ang natutuhan?
Nais
bigyang-
pansin
Simula ngayon ay
gagawin ko na..
Gawain Bilang 17 Suriin ang mga Pang-ugnay!
Ang Talinghaga Tungkol sa Dalawang Anak
Ano ang palagay ninyo 1.ukol sa kuwentong ito?May 2.isang tao na may
3.dalawang anak na lalaki.Lumapit siya 4.sa nakakatatanda at sinabi ,”Anak,
lumabas ka sa ubasan at magtrabaho sa ubasan ngayon”.”Ayoko po”,tugon
niya.5.Ngunit nagbago ang kanyang isip at siya’y naparoon .Lumapit din ang
ama sa 6.anak na bunso at 7.gayundin ang kanyang sinabi .”Opo”,tugon nito.8.
Datapwat hindi naman siya naparoon .9.Para sa iyo ,sino sa dalawa ang
sumusunod sa kalooban ng 10.kanyang ama.
Gabay na Tanong:
1. Pansinin ang mga salitang may diin sa talata sa kahon. Ano
ang naging gamit ng mga ito sa talata?
2. Subuking alisin ang mga salitang ito sa talata at basahin itong
muli.Ano ang iyong napansin?
Narito ang ilan pang dagdag kaalaman upang lubos mo maunawaan kung ano
ang tinatawag na PANG-UGNAY
72
Tandaan
Retorikal na Pang-ugnay
Ang pag-uugnay ng iba’t-ibang
bahagi ng
pagpapahayag ay mahalaga upang makita ang pag-uugnayang
namamagitan sa pangungusap o bahagi ng teksto.Sa Filipino ,ang mga
pang-ugnay na ito ay kadalasang kinakatawan ng pang-angkop ,pangukol at pangatnig.
1.Pang-angkop- Ito ay ang mga katagang nag-uugnay sa panuring at
salitang tinuturingan . Ito ay napapaganda lamang ng mga pariralang
pinaggagamitan . May dalawang uri ng pang-angkop.
Ang pang-angkop na na ay ginagamit kapag ang unang
salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa n. Hindi ito isinusulatt
nang nakadikit sa unang salita .Inihihiwalay ito.Nagigitnaan ito ng
salita at ng panuring.
Halimbawa:
mapagmahal na hari
Kapag ang unang salita naman ay nagtatapos sa titik n
tinatanggal o kinakaltas ang n at ikinakabit ang ng.
Ang pang-angkop na ng ay ginagamit kung ang unang
salita ay nagtatapos sa mga patinig . Ikinakabit iyo sa unang
salita.
Halimbawa:
mabuting kapatid
2.Pang-angkop – Itto ay kataga/ salitang nag-uugnay sa isan
pangngalan sa iba pang mga salita sa pangungusap.Narito ang mga
kataga/pariralang malimit na gamiting pang-ukol.
sa
ayon sa /kay
ng
hinggil sa/kay
kay/kina
ukol sa /kay
alinsunod sa/kay
para sa/kay
laban sa /kay
tungkol sa/kay
3.Pangatnig sa mga kataga/salita na nag-uugnay ng dalawang
salita ,parirala o sugnay.
73
Pangatnig na Pandagdag: Nagsasaad ng pagpuno o pagdaragadag
ng impormasyon
Halimbawa: at ,pati
Pangatnig ng Pamukod: Nagsasaad ng pagbubukod
paghihiwalay
Halimbawa:
o
o, ni,maging
Pagbibigay ng Sanhi /Dahilan: Pag-uugnay ng mga lipon ng salitang
nagbibigay –katwiran o nagsasabi ng kadahilanan .
Halimbawa:dahil sa ,sapagkat,palibhasa
Paglalahad ng bunga o resulta:Nagsasaad ng kinalabasan o
kinahinatnan.
Halimbawa:
bunga, kaya, o kaya naman
Pagbibigay ng kondisyon:Nagsaad ng kondisyon o pasubali
Halimabawa: kapag ,pag,kung ,basta
Pagsasaad ng kontrast o pagsalungat:Nagsasaad ng pag-iba,pagkontra o pagtutol.
Halimbawa: ngunit, subalit datapwat,bagama’t
Gawain Bilang 18 Subukin Mo!
74
Panuto: Magbigay ng mga bagay na ginagawa mo sa kasalukuyan upang
maipakita mo ang iyong paniniwala at pagpapahalaga sa rehiyon o relihiyong
kinabibilangan gamit ang mga pang-ukol at pangatnig na matatagpuan sa
ibaba.
1. alinsunod sa _______________________________________________
2. tungkol sa ________________________________________________
3.kapag_______________________________________________________
4.subalit _______________________________________________________
5.kung ______________________________________________________
Gawain Bilang 19 : Palawigin pa!
Panuto:Piliin sa loob ng ang watong pang-ugnay sa bawat pangungusap.Isulat
ito sa patlang.
Kung
baka
sana
Kapag
sakali
dahil
1. Lalong napapamahal sa akin si itay _________nakikita ko ang
kanyang paghihirap.
2. Mag-aral ka ng aralin ___________may pagsusulit bukas.
3. Huwag kanang umalis ng bahay _________sakaling di ka
pinayagan.
4. Magkakaroon ng magandang buhay ________makakatapos
siya ng pag-aaral.
5. Tapos na
kalangitan.
ang
unos___________maaliwalas
75
na
ang
Gawain Bilang 20 : Bumuo Tayo ng Maikling Kwento
Panuto: Isulat ang buod ng binasang kuwento na Pagislam nang maayos at
may kaisahan ang mga pangungusap.Sundin ang pamantayan sa pagsulat.
PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA SA PAGSULAT NG BUOD
Mga Pamatayan
Puntos
Kompleto ang impormasyong hinihingi at
5
wasto ang mga ito.
Nakagamit ng mga retorikal na pang-ugnay
5
sa naisulat na buod.
Maayos
at
may
kaisahan
ang
mga
5
pangungusap na ginamit sa pagbubuod
Maayos na naisalaysay ang buod ng
5
kuwentong binasa.
KABUUAN
20
5- Napakahusay
2 -Di mahusay
4- Mahusay
1- Sadyang Di-mahusay
3 -Katamtaman
Inihanda nina:
MARICAR B. GARCIA
Pililla NHS
MYLENE G. AMOIN
Pililla NHS
Republika ng Pilipinas
KAGAWARAN NG EDUKASYON
Rehiyon IV-A CALABARZON
Sangay ng Rizal
76
MODYUL SA FILIPINO 7 (Unang Markahan)
ARALIN 1.5 DULA (Ikalimang Linggo)
PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pang-unawa sa mga akdang
pampanitikan ng Mindanao.
PAMANTAYANG PAGGANAP
Naisasagawa ng mga mag-aaral ang isang makatotohanang proyektong
panturismo.
Panitikan:
Ang Mahiwagang Tandang (Dula)
Uri ng Teksto:
Naglalahad
Panimula
Ang dula ay isang uri ng panitikang ang pinakalayunin ay itanghal sa
tanghalan. Mauunawaan at matutuhan ng isang manunuri ng panitikan ang ukol
sa isang dula sa pamamagitan ng panonood.
Sinasabing ang dula ay nagsisimula sa mga unang taon ng pananakop
ng mga Amerikano. Bagaman may mga dulang napanood at pinaglibangan ang
mga katutubong Pilipino bago sumapit ang panahong ito, ang mga tunay na
dulang sinasabing nagtataglay ng pinakamalalim na pangarap ng isang bansa,
naglalarawan ng sariling kaugalian, naglalahad ng buhay ng katutubong tulad
ng nasa lona at nagpapakilala ng papupunyagi ng mga tao ng isang bayan
upang mabuhay, ay wala noon. Ang pagdating ng mga Kastila sa Pilipinas
nagbigay panibagong sangkap sa mga katutubong dula. Ang mga dulang
kagaya ng komedya ay kinasangkapan ng mga Kastila upang mapalaganap
ang Katolisismo sa kapuluan.
Ang dula sa ating bansa ay kasintanda ng kasaysayan ng Pilipinas.
Bahagi na ito ng ating tradisyon. Mga tradisyong nagbibigay ng katauhan sa
mga Pilipino. Sa paglipas ng mga taon, nagbabago ang anyo ng mga dulang
Pilipino. Ngunit iisa ang layunin ng mga mandudula: ang aliwin ang mga
77
mamamayang Pilipino at higit sa lahat, bigyang buhay ang mga pangyayari sa
buhay Pilipino.
Gaya ng ibang panitikan, ang karamihan sa mga dulangitinatanghal ay
hango sa totoong buhay maliban na lamang sa iilang dulang likha ng malikhain
at malayang kaisipan.
Sa araling ito, ay palalawigin ang kaalaman at kasanayan sa dula mula
sa pagtukoy sa mga impormasyon hanggang sa pagtatanghal ng isinulat na
sariling dula.
MGA YUGTO NG PAGKATUTO
Panimulang Pagtataya
Sagutan ang mga sumusunod na katanungan.
1. Ang _____________ ay isang anyo ng media na naglalayong hikayatin ang
mga tao na bilhin o tangkilikin ang isang produkto o isang serbisyo.
a. patalastas
b. agenda
c. talaarawan
d. disenyo
2. Paraan ng pagkuha o paggamit ng katutubong salita mula sa ibang bansa .
a. pagsasaling wika
b. paghiram na salita
c. suring basa
d. Talasalitaan
3. Ano ang kahulugan ng salitang ‘’Ai-dao ‘’?
a. ekspresyong maaring may kahulungang pagkamalungkot o
b. Masayang talumpati c. sayaw ng mga katutubo
pagmamahal
d. Maluwalhating pagtugon
4. Ito ay kwentong mahika ng Meranao na batay sa pananaliksik ni
Victoria Adeva.
a. Sa Pula, Sa Puti
b. Kalembang
c. Ang Mahiwagang Tandang
d. Ai-dao
5. Ito ay isang uri ng panitikan, na ang layunin ay itanghal sa tanghalan
78
a. tula
b. dula
Gawain Bilang 2
c. maikling kwento
d. Ritwal
Tatlong B-B
Panuto: Isaayos ang mga pinaghalong salita sa bawat bibe upang
makabuo ng angkop na kasabihan.
1.
2.
Manatiling Mababa Maging
Buhay magsikap
Lahat tayong sa
(Magsikap
tayong lahat sa buhay)
(Manatiling
maging mababa)
3.
Diyos Awa ang tao
Nasa nasa gawa ang
(Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa)
79
Gawain Bilang 3
Sagutin Mo Nga!
● Pokus na Tanong
Paano nakakatulong ang pananalig sa Diyos na may kalakip na
gawa upang maging matagumpay sa buhay?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
Gawain Bilang 4
Tala-kaalaman
● Paglalahad ng Kaligirang Kasaysayan
Ang dula ay isang uri ng panitikang ang pinakalayunin
ay itanghal sa tanghalan. Mauunawaan at matutuhan ng isang
manunuri ng panitikan ang ukol sa isang dula sa pamamagitan
ng panonood.
Ayon sa mga manunulat, ang matatawag na tunay na uri
ng dula ay nagsisimula sa mga unang taon ng pananakop ng mga
Amerikano.
Bagaman
may
mga
dulang
napanood
at
pinaglibangan ang mga katutubong Pilipino bago sumapit ang
panahong ito, ang mga tunay na dulang sinasabing nagtataglay
ng pinakamalalim na pangarap ng isang bansa, naglalarawan ng
sariling kaugalian, naglalahad ng buhay ng katutubong tulad ng
nasa lona at nagpapakilala ng papupunyagi ng mga tao ng isang
bayan upang mabuhay, ay wala noon. Ang pagdating ng mga
Kastila sa Pilipinas nagbigay panibagong sangkap sa mga
katutubong dula. Ang mga dulang kagaya ng komedya ay
kinasangkapan ng mga Kastila upang mapalaganap ang
Katolisismo sa kapuluan.
80
Ang dula sa ating bansa ay kasintanda ng kasaysayan ng
Pilipinas. Bahagi na ito ng ating tradisyon. Mga tradisyong
nagbibigay ng katauhan sa mga Pilipino. Sa paglipas ng mga
taon, nagbabago ang anyo ng mga dulang Pilipino. Ngunit iisa
ang layunin ng mga mandudula: ang aliwin ang mga
mamamayang Pilipino at higit sa lahat, bigyang buhay ang mga
pangyayari sa buhay Pilipino.
Gaya ng ibang panitikan, ang karamihan sa mga dulang
itinatanghal ay hango sa totoong buhay maliban na lamang sa
iilang dulang likha ng malikhain at malayang kaisipan.
Gawain Bilang 5
Pakinggan Natin!
Pakinggan at panuorin ang video na may pamagat na ‘’Ang
Mahiwagang Tandang.” Matapos mapakinggan sagutin ang susunod na mga
Gawain.
Pangyayari
mula Pagkakatulad
sa
sa Sariling
Pagkamakatotohan
binasa
karanasan
Binasang
Kaganapan
Gawain Bilang 6
Buuin ang pangungusap sa ibaba.
Ang mga Muslim o taga-Mindanao ay may isang paraan ng
pagsamba o ritwal
81
ng
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
_________________________________________________
Gawain Bilang 7
Hanapin mo pa!
Magsaliksik at ibigay ang mga paniniwala, ritwal at tradisyon ng
ibat’ibang relihiyon batay sa kaalaman ng mga mag –aaral batay
at kahalintulad sa napakinggang dula. Isulat ito sa ibaba kalakip
ang paliwanag.
Relihiyon
Paniniwa, Tradisyon o ritwal
Gawain Bilang 8 Hiram na mga Salita
Matapos mabasa “Ang Mahiwagang Tandang”, basahin ang mga hiram
na salita at kahulugan nito sa ibaba. Pagkatapos gamitin ito sa
pangungusap.
1. Dama – ang tawag sa mga alalay ng sultan o reyna.
2. Kalilang – nangangahulugan ng pagdiriwang o pagalala
3. Bulad – Isdang pinatuyo
82
4. Ai-dao – isang ekspresyon na nagpapahayag ng
matinding pagkalungkot o pagmamahal.
5. Torogan – tawag sa bahay ng mayayaman o kilalang
tao o pinuno sa Meranao
Mga Pangungusap:
1. ______________________________________________________
2. ______________________________________________________
3. ______________________________________________________
4. ______________________________________________________
5. ______________________________________________________
Gawain Bilang 9
Manood at Magsuri Tayo!
Panuorin ang video na “Ang Mahiwagang Tandang.” o ang
“Alaala ng Dulang Panlasangan” at sagutin ang kasunod na gawain
sa ibaba.
Gawaing Bilang 10
Kilalanin Mo Sila?
Isulat ang mga tauhan o karakter mula sa napanuod at ilarawan
mo sila ayon sa hinihingi ng talahanayan.
Tauhan:
Paglalarawan sa gawi/kilos nito:
83
Tauhan:
Paglalarawan sa gawi/kilos nito:
Gawain Bilang 11 Sagutin Mo Nga
Dapat bang maging makatotohanan ang pagganap ng bawat kalahok o
tauhan sa isang dula? Ipaliwanag ang iyong sagot.
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
Gawain Bilang 12
Ano ang alam mo?
Ibigay ang sariling pakahulugan sa paksang / konseptong.
PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
Gawain Bilang 13 Tala-Kaalaman
Basahin ang mga pangungusap na walang tiyak na paksa sa ibaba
at sagutin ang mga kasunod na Gawain.
MGA PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA
84
1.
Pangungusap na pasasalamat - nangangahulugang may
pangyayaring ginawa na at kailangan lamang pasalamatan.
Halimbawa:
a. Salamat.(po)
b. Maraming salamat.(po)
2.
Pangungusap na patawag - tinatawag sa pangalan ang isang tao
at nauunawaan naman ng tinatawag na siya'y hinahanap
Halimbawa:
a. Allan!
b. Korina!
3.
Pangungusap na pangkalikasan - nauukol ito sa mga
pangyayaring may kinalaman sa kalikasan
Halimbawa:
a. Umuulan na.
b. Lumilindol.
4.
Pangungusap na pagbati - nangangahuluganng kaharap naang
taong binabati
Halimbawa:
a. Magandang Araw.
b. Maligayang pagbati sa iyo.
5.
Pangungusap na pagpaalam - nangangahulugang dati nang
kausap ang pinagpaalaman ng aalis
Halimbawa:
a. Paalam na.(po)
b. Hanggang sa muli.(po)
6.
Pangungusap na pamanahon - nagsasaad ng panahon.
Halimbawa:
a. Pasko na!
b. Bertdey mo na.
85
7.
Pangungusap na panagot sa tanong - sumasagot ito sa tanong
Halimbawa:
a. Oo.
b. Hindi.
c. Baka.
8.
Pangungusap na muling pagtatanong - nangangahulugang may
nauna nang pahayag na hindi lamang ganoong narinig o
naunawaan kaya ipinapauulit.
Halimbawa:
a. Saan?
b. Ano?
c. Ha?
9.
Pangungusap na pautos - nangangahulugang kaharap na ng
nag-uutos ang inuutusan.
Halimbawa:
a. Lakad na.
b. Sulong!
c. Halika.
10. Pangungusap na pakiusap - pangungusap na ginagamitan ng
paki at maki.
Halimbawa:
a. Pakidala nito.
b. Makikiraan.(po)
11. Pangungusap na pasukdol - pangungusap na ginagamitan ng
mga katagang kay at napaka.
Halimbawa:
a. Kaybuti mo!
b. Napakatamis nito!
86
12. Pangungusap na padamdam - nagsasaad ng nadarama
Halimbawa:
a. Aray!
b. Ay!
13. Pangungusap na eksistensyal - gumagamit ito ng mga
katagang may mayroon at wala.
Halimbawa:
a. May pasok ngayon.
b. Walang tao riyan.
14. Pangungusap na temporal – nagsasaad ito ng mga kalagayan o
panahong panandalian, karaniwan na itong pang-abay na
pamanahon.
2 URI NG TEMPORAL
A.
Oras, Araw, Petsa
Hal. Umaga na.
Bukas ay Lunes.
Ala singko pa lang ng hapon.
B.
Panahon, Selebrasyon
Hal. Labor Day na bukas.
Magbabakasyon lang.
15. Pangungusap na Modal- gumagamit ng mga salitang gusto, nais
pwede, maari, dapat o kailangan.
Halimbawa: Gusto kita.
Kailangan mo ba ko ?
16. Pangungusap na mga “Ka-Pandiwa “- nagsasaad ito ng
katatapos na kilos o pangyayari. Malimit itong may kasunod na
“lang o lamang”.
Halimbawa: Kasasara ko lang.
Kabubukas ko lang.
87
17. Pangungusap na Ponomemal- tumutukoy sa mga pangungusap
na tumatalakay sa mga kalagayan o pangyayari sa kalikasan o
kapaligiran.
2 URI NITO
A.
Verbal-binuong pang uring pandiwa na maaaring may kasamang
pang abay.
Halimbwa: Uulan marahil.
Bumaha kahapon.
B.
Ajectival- Binubuo ng mga pang uri na maaring may kasama ring
pang abay.
Halimbawa: Maginaw ngayon.
Maalinsangan.
18. Pangungusap na Sambitla - karaniwang binubuo ito ng isa o
dalawang pantig na nagsasaad ng masidhing damdamin.
halimbawa:
a.) Sunog!
b.) Wow!
19. Pangungusap na Pahanga - nagpapahayag ito ng damdamin ng
paghanga.
halimbawa:
a.) Ang ganda-ganda mo.
b.) Kay sipag mong bata
Gawain Bilang 14 Isa-isahin Mo Nga!
Anu-ano ang mga halimbawa ng mga pangungusap na walang paksa?
Magbigay ng mga halimbawa nito
Gawain Bilang 15 Sukatin Mo ang Alam Mo
88
PANUTO: Bilugan kung anong uri ng pangungusap na walang paksa ang
mga sumusunod.
__________________1. Umaaraw..
a. Pangbati b. Pangkalikasan
c.Pautos
__________________2. Pasko na naman !
a.
Pamanahon b. Pautos
c. Pagpapaalam
________________3. Makiki-CR po.
a.
Eksistensyal b. Pautos
c. Pakiusap
________________4. Eh lindol!
a.
Eksistensyal b.Sambitla
c. Pakiusap
________________5. Pakiusap tulungan mo ako?
a.
Eksistensyal b.Sambitla
c. Modal
Gawain Bilang 16 Palawakin Mo Pa!
PANUTO: Tukuyin kung anong uri ng pangungusap na walang
paksa ang mga sumusunod.
__________________1. Kumukulog.
a. Pangkalikasan b. Pangbati
c. Pagpapaalam
__________________2. Bagong Taon na !
a.
Pamanahon b. Pautos
c. Pagpapaalam
________________3. Makikiinom po.
a.
Eksistensyal b. Pautos
c. Pakiusap
________________4. Sunog! Apoy !
a.
Eksistensyal b.Sambitla
c. Pakiusap
________________5. Kasama ba ako?
a.
Eksistensyal b.Sambitla
Gawain Bilang 17 Tala-Kaalaman
89
c. Modal
Ano ba ang Patalastas
Ang PATALASTAS ay isang anyo ng media na naglalayong
hikayatin ang mga tao na bilhin o tangkilikin ang isang produkto o isang
serbisyo. Mahalaga ang patalastas upang maging mulat ang lahat na
ang isang produkto o serbisyo ay may kalidad. Kadalasang gumagamit
ng taglines sa isang patalastas.
Ang pagpapatalastas o pag-aanunsiyo (Ingles: advertising) ay isang
uri o anyo ng komunikasyon o pakikipagtalastasan para sa
pagmemerkado o pagmamarket (marketing) at ginagamit upang
mahikayat o mahimok ang mga madla (mga manonood, mga
mambabasa, o mga tagapakinig; na kung minsan ay isang tiyak na
pangkat) na magpatuloy o gumawa ng ilang bagong kilos. Sa pinaka
karaniwan, ang inadhikang resulta ay ang maimpluwensiyahan ang ugali
ng tagakonsumo o mamimili alinsunod sa isang alok na pangkalakalan
(commercial) o kalakal, bagaman karaniwan din ang pagpapatalastas
na pampolitika at pang-ideyolohiya. Sa wikang Latin, ang pariralang ad
vertere, na pinaghanguan ng salitang Ingles na advertising, ay may
kahulugang “ibaling ang isipan papunta sa isang bagay.” Maaaring
maging layunin din ng pagpapatalastas ang paasahin ang mga
empleyado at mga “kasalo” (mga shareholder) na matatag o
matagumpay
ang
isang
kompanya.
Ang
mga
mensaheng
pampatalastas ay karaniwang binabayaran ng mga isponsor at nakikita
sa pamamagitan ng samu’t saring midyang tradisyonal (midyang
nakaugalian); kabilang na ang midyang pangmasa na katulad ng
pahayagan, magasin, patalastas sa telebisyon, patalastas sa radyo,
patalastas na nasa labas ng gusali o panlasangan, o tuwirang
pagpapadala sa pamamagitan ng koreo; o kaya sa pamamagitan ng
bagong midya na katulad ng mga blog, mga website, o mga mensaheng
teksto. (mula sa Wikipedia)
Gawain Bilang 18 Ipatalastas Mo ang Ideya Mo
Gumawa ng patalastas sa anyong poster at leaflets ukol sa
ipinakitang tradisyon at paniniwala sa nabasa at napanuod tungkol sa
90
inyong bayan. Lakipan ito ng isang maikling iskit na patalastas gamit ang
mga pangungusap na walang tiyak na paksa .Kailangan hikayatin ng
mga mag-aaral ang kanilang kapwa upang magsumikap sa buhay.
Gawing pamantayan ang mga kriterya sa pagbuo nito.
Rubrik sa Pagmamarka
1. Sining, Kaayusan at Pagtatanghal
50%
2. Angkop na Salitang Gamit
10%
3. Nilalaman
20%
4. Paggamit ng Teknolohiya
_
KABUUAN
20%
100%
Gawain Bilang 19 Ilahad Mo ang patalastas Mo
Mula sa nabuong mong patalastas, ipaliwanag at ilahad sa klase ang
buong detalye ng iyong nilikha.
Inihanda ni:
MARLON P. CUSTODIO
Aldea NHS
91
Republika ng Pilipinas
KAGAWARAN NG EDUKASYON
Rehiyon IV-A CALABARZON
Sangay ng Rizal
MODYUL SA FILIPINO 7 (Unang Markahan)
ARALIN 1.6 PANGWAKAS NA GAWAIN (Ikaanim na Linggo)
PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pang-unawa sa mga akdang
pampanitikan ng Mindanao.
PAMANTAYANG PAGGANAP
Naisasagawa ng mga mag-aaral ang isang makatotohanang proyektong
panturismo.
Panitikan:
Proyektong Panturismo
Gramatika at Retorika :
Pang ugnay na ginagamit sa panghihikayat
Sanggunian:
Internet
Kagamitan:
Video clip
92
Pagpapahalaga:
Naipagmamalaki ang mga natatanging lugar sa
bansa.
Panimula
Itinuturing na isang napakahalagang kasanayan sa mga mag-aaral ang
pananaliksik. Isa sa pamamaraan ng pagkatuto ay ang pananaliksik o may
katumbas na pangangalap ng datos o impormasyon kaugnay sa isang paksa
o proyektong nais isakatuparan.
Bilang tugon sa hinihingi ng Curriculum Guide ang mga mag-aaral ay
lilikha ng Produktong Panturismo gamit ang pananaliksik kasama ng mga ilan
pang mga kaalaman sa Unang Markahan, kwentong-bayan, pabula, epiko,
maikling kwento at dula. Mula sa mga paksang ito na may pokus sa panitikan
ng mga tag-Mindanao ay tatawid naman sasariling bayan o lugar sa
pamamagitan ng paglikah ng sariling proyektong panturismo sa anyong
poster, leaflet atbp.
Taglay ng bahaging ito ang mga gawaing magbibigay katuparan sa
pagkamit ng maipagmamalaking awtput tungkol sa sariling bayan o lugar.
Gawain Bilang 1
Maging Sistematiko ka!
Pagsunod-sunurin ang mga larawan ayon sa tamang
ayos.Lagyan ng bilang 1-5 ang bawat bilog.
93
Bigyang hinuha ang nabuong pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari sa isang pananaliksik.
Gawain Bilang
Ano ang alam mo!
Ibigay ang iyong sariling pamamaraan ng pananaliksik isulat
ang 5 hakbang na ginagawa mo sa pangangalap ng datos. Isulat ito sa
ibaba at ibahagi ang iyong sagot sa klase.
1.
2.
3.
4.
5.
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
Gawain Bilang 3 Manuod at Magsuri
● Panoorin ang isang maikling video clip na nagpapakita ng pag-unlad
ng isang lugar.Bigayang pansin ang kabuuang detalye ng
mapapanood.Iugnay ang salitang Turismo sa napanood na maikling
video.
● Isa-isahin ang mga hakbang na ginawa sa pananaliksik mula sa
napakinggang pahayag.
https://www.youtube.com/watch?v=LExMa5-3jUA
94
T
M
i
n
d
a
n
T
a
n
a
y
Anu –anong mga SALITANG ginamit sa isang proyekyong
panturismong napanuod. Isulat ito sa loob ng kahon at ipaliwanag.
Sagot:
Gawain Bilang 4 Tala-Kaalaman
Basahin at pag-aralan ang mga pahayag na gamit sa panghihikayat na
makakatulong sa mga susunod na gawain sa pagbuo ng produktong
panturismo.
MGA PAHAYAG NA GINAGAMIT SA PANGHIHIKAYAT
Halimbawa ng mga pahayag at salitang nanghihikayat
Ang pagnanais na mahikayat o makumbinsi ang iyong mga mambabasa sa
iyong pananaw o paninindigan ay isang hamon sa isang manunulat.
Makatutulong ang paggamit ng mga angkop na pahayag sa iyong
panghihikayat Tulad ng mga sumusunod.
95
Totoo/Tama
Tunay
Talaga
Tumpak
pero/subalit
Kaya natin ito
Siguradong. . .
Ngayon na!
Siyempre
Naniniwala akong. . .
Kaya mong maging bahagi ng. . .
Sama na. . .
Tara. . .
Kitang-kita mong. . .
Ito na. . .
Gawain Bilang 5
I-share Mo, Ideya Mo!
96
Tukuyin ang pag-unlad ng inyong lugar batay sa mga sumusunod.
Kumpletuhin ang hinihingi sa ibaba.
PANGALAN NG
LUGAR KO:
PRODUKTO
OO
PAGKAIN
POOK/LUGAR
KASAYSAYAN
Gawain Bilang 6 MAY SAY AKO
Pumili ka ng isa sa mga larawan sa itaas at gawin ang tulad ng nasa
ibaba.
Hal:Aguila- Palasak na tahanan ng Philippine Eagle sa Davao del Sur
Gawain Bilang 7 Mag-travel ka!
● Panuorin ang isang Video Clip ng pamamaraan ng paggawa ng
isang makabuluhang Travel Brochure sa ibaba.
https://www.youtube.com/watch?v=ncvgor8dOh0
● Matapos mapanuod ay sagutin ang graphic organizer sa ibaba.
97
NIL
AL
AM
AN
TR
KA
AV
HA
EL
LA
BR
GA
OC
HA
HU
N
RE
Gawain Bilang 8 Tala-Kaalaman
MGA HAKBANG SA PANANALIKSIK
Mga hakbang sa pagbuo ng Proyektong Panturismo
HA
KB
AN
G/P
AN
UN
TU
Isang proyektong panturismo ang gagawin ng mga mag-aaral sa ikatlo
at ikaapat na markhan. Sa huling linggo ng ikaapat na markahan, bawat
grupo ay bibigyan ng 30 minuto upang ibahagi ang kanilang proyekto.
Maaaring gumamit ng Power Point Presentation. Mas magiging kapana-
panabik ang gagawing presentasyon kung ipapaskil ang mga poster ilang
araw bago sumapit ang linggo ng presentasyon.
98
Ang presentasyon ay dapat makahimok ng mga turista. Maaaring hatiin
ang mga nakikinig/manonood (ang kanilang mga kaklase) sa iba’t ibang
pangkat: 1. turistang nais makilala ang kanilang bayan 2. opisyal ng lokal na
gobyerno 3. mananaliksik na gagawa ng dokyumentaryo tungkol sa kanilang
bayan 4. manunulat na gagawa ng libro tungkol sa kanilang bayan 5. mga
opisyal ng Department of Tourism
Sa tulong ng mga nakikinig, maaaring pumili ang guro ng
pinakamahusay na pangkat. Bukod sa pinakamahusay na grupo, maaari ding
magkaroon ng hiwalay na gantimpala para sa pinakamagandang poster, blog,
travel brochure at AVP.
Ang Ikaapat na Araw ay maaaring gamitin para sa Proyektong
Panturismo. Kung may nalalabi pang oras, maaari ding gawin ang mga
mungkahing gawain para sa Ikaapat na Araw na matatagpuan sa unang
bahagi ng Unang Markahan.
Mga Bahagi ng Proyekto Maaaring ipaliwanag ang poster bilang
introduksiyon sa kanilang proyekto.
A.Poster
Ano ang kuwento sa likod ng kanilang disenyo? Bakit ninyo ito napili?
Ang poster ang magsisilbing representasyon ng kanilang paksa, grupo,
at mensahe. Sa pamamagitan ng poster, magkakaroon ng ideya ang
inyong mga kaklase at ibang tao sa kagandahan ng kanilang bayan na
maaaring hindi pa nila alam. Gumamit ng mga retrato o imahe na
talagang magpapakita ng dapat asahan ng mga tao sa gagawing
presentasyon. Ang poster rin ay magagamit ninyo bilang buod ng
inyong proyekto. Maganda kung mayroon itong pamagat.
B. Presentasyon
Ano ang paksa ng kanilang proyekto? Ano ang kanilang mga nalaman
tungkol dito?
Ang mga layunin ng inyong presentasyon: 1. Masagot ang 10 gabay na
tanong na binigay bago ninyo umpisahan ang proyekto 2.
99
Mahikayat ang mga taong subukan ang pinag-aralang
pagkain/produkto/kasiyahan/lugar at iba pa 3. Maipaliwanag ng
may kaayusan, kabuuan, at kaisahan ang pagsusuri 4. Maipakita
ang kagandahan at katangi-tanging kuwento ng inyong bayan 5.
Makapagbigay ng paraan o mga paraan kung paano ninyo
mapalalaganap ang inyong proyekto (Halimbawa: Nais ninyong
ipaskil ang inyong poster sa ibang paaralan, ipa-imprenta ang
inyong travel brochure sa tulong ng lokal na grobyerno at ipadala sa
ibang bayan, isali ang inyong blog site sa mga website na
panturismo, ilagay sa youtube ang inyong AVP at iba pa)
C. Travel Brochure
Ano-ano ang mga lugar na maaaring puntahan upang lalong makilala ang
paksa?
Ang travel brochure ay maglalaman ng mga lugar na nais dalawin ng mga
tao upang maging kumpleto ang kanilang karanasan. Piliin lamang
ang detalyeng ilalagay dito dahil kaunti lang ang maaaring isulat na
pangungusap. Lagyan rin ng magandang disenyo at retrato kung
mayroon. 1. Tatlo o higit pang lugar na dapat puntahan 2. Ang
kahalagahan ng bawat lugar 3. Mga makikita at maaaring gawin
doon
D. Blog
Ano ang mga importanteng impormasyong nais ninyong ibahagi sa iba?
Narito ang mga maaaring ilagay sa inyong blog: 1. Mga karanasan habang
kayo ay nangangalap ng impormasyon 2. Mga taong inyong
nakilala 3. Mga impormasyong inyong natuklasan 4. Saloobin o
opinyon tungkol sa paksa, karanansan, lugar, at iba pa 5. Mga
mungkahing gawain kung pupunta ang isang turista sa iyong bayan
at nais itong makilala 6. Maaari niyo ring ipakita o ipakilala dito ang
mga produkto, pagkain, kasiyahan, tao, kabuhayan na inyong
sinuri
Narito ang ilang kilalang blog sites: www.wordpress.com
www.blogspot.com www.blogger.com www.tumblr.com
E. Audio-visual presentation (AVP)
Paano nila hihikayating bumisita ang ibang tao sa kanilang bayan?
100
Ilan sa mga maaaring ipakita sa AVP: • Retratong may caption o maikling
paliwanag • Maikling kuha or video (hal: aktuwal na paggawa ng
pagkain, ng mayor na tumutulong,
ng pista o kasiyahan) •
Maikling pag-uulat mula sa mag-aaral (Hal. Mag-aaral na
nagbabahagi ng kasaysayan ng.
https://baitang7.files.wordpress.com/.../gabay-sa-guro_baitang7_ika...
Gawain Bilang 8
Ibuod Mo Nga
Anu –anong mga hakbang ang kinakailangang sundin upang
makagawa ng pananaliksik na kinakailangan sa isang proyekyong
panturismo?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Gawain Bilang 9 Lumikha ka!
Gamit ang mga larawan sa ibaba, gumawa ng Travel Brochure at lakipan ito
ng mga detalye kaugnay sa mga lugar na nabanggit.
101
Pa
ng
Pa
ka
ng
t
ka
1:
t
Hi
2:
ga
Ba
Pa
ng
ka
t
5:
Da
Pamantayan sa Pag-uulat Puntos
Makatotohanan at mapanghikayat ang detalye
Naging malikhain sa pagpipresentang gawain
Wasto at angkop na Wika
Kabuuang puntos
Mga sanggunian para sa pabula
Pa
ng
Pa
ka
ng
t
ka
3:
t
10
4:
Ce
Hi
5
5
5
____
15
Inihanda ni:
LORELINE LOPEZ
Quisao NHS
https://www.google.com.ph/search?q=larawan+ng+libro&dcr=0&source=lnms
&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjThMTEuv3ZAhWLnJQKHaMUDzAQ_AUICi
gB&biw=1366&bih=662#imgrc=MYBJH1YaACEvpM: (Larawan ng Aklat)
https://www.google.com.ph/search?dcr=0&biw=1366&bih=662&tbm=isch&sa=
1&ei=e1WyWqLGNMvt0AS2zbDACQ&q=larawan+ng+diyaryo&oq=larawan+n
g+diyaryo&gs_l=psyab.3..0i13k1.189174.195163.0.195928.12.12.0.0.0.0.365.2116.0j6j3j1.10.0....
0...1c.1.64.psyab..2.9.1919...0j0i8i30k1j0i67k1.0.SXmzz8zTM2M#imgrc=fJJXZGYQL4NjZM
(larawan ng Dyaryo)
https://www.google.com.ph/search?dcr=0&biw=1366&bih=662&tbm=isch&sa=
1&ei=IFeyWsSGA8ia0gT0_KG4DQ&q=larawan+ng+internet&oq=larawan+ng
102
+inte&gs_l=psyab.1.0.0l2j0i30k1.41220.44331.0.47515.11.10.0.0.0.0.449.1452.33j1.4.0....0...1c.1.64.psy-ab..7.4.1450...0i67k1.0.MjuC9NHvZE#imgrc=foK6exmhuJ1kxM:
(Larawan ng internet)
103