Talumpati Kahulugan at Uri Bilang isang mag-aaral, marahil ay maraming pagkakataong nakasaksi ka na ng mga pagtatalumpati. Maaaring sa mga balita sa telebisyon ay napanood mo nang nagtatalumpati Pilipinas at iba pang lingkod-bayan, maaaring ang inyong punongguro ay makailang ulit mo na ring nasaksihang magtalumpati, at maaaring maging sa mga dati mo ng klase ay nakaranas ka na ring lumikha ng talumpati. Sa modyul na ito, palalawakin at palalalimin natin ang mga kaalaman na dapat mong matutuhan hinggil sa talumpati. Pagtalakay hinggil sa kahulugan ng talumpati. Tinatawag na talumpati ang anumang buod ng kaisipan na isinulat at binibigkas sa mga manonood. Naglalayon itong makahikayat o mangatuwiran sa mga napapanahong isyu o isang partikular na paksa. Ang talumpati ay isang komunikatibong pasalita na isinasagawa sa pampublikong lugar na may layuning makapaglahad ng mga impormasyon at opinyon, makapagpaliwanag, mang-aliw o manghikayat na tumutuon sa iisang paksa. damdamin ng pagbubuklod-buklod, pagkakapatiran, at pagkakaisa. Uri ng Talumpati Batay sa Kahandaan 1. May paghahanda o prepared speech. Tumutukoy sa mga talumpati na isinulat at kinabisa ng isang tagapagsalita sa partikular na panahon o oras. Gumugol ang tagapagtalumpati ng oras upang isulat at saliksikin ang impormasyon ng kaniyang paksa. Naghanda rin ang tagapagtalumpati kung paano bibigkasin ang kaniyang talumpati. 1.1 Talumpating Binabasa. Ito ay sinulat sa anyong pasanaysay at binabasa nang buong lakas sa harap ng mga tagapakinig. Halimbawa: State of the Nation Address (SONA), mga prebilehiyong talumpati ng mga kongresista o senador 1.2 Talumpating Isinaulo. Tulad ng talumpating binabasa ay inihanda ang kabuoan sa anyong pasanaysay ngunit ito ay isinaulo para bigkasin sa harap ng mga tagapakinig. Halimbawa: Valedictorian Address Karaniwang ang talumpati ay binibigkas ng tagapagsalita sa isang entablado at mga panauhing pandangal. 1.3 Talumpating Ekstemporanyo. Ito ay talumpating may paghahanda sa balangkas, mula sa panimula hanggang wakas ngunit ang mga paliwanag bilang katawan ay nakasalalay na sa tagapagsalita. Ginagawa ito ng isang tagapagsalitang may sapat nang karunungan sa paksa. Nabibigyang-pansin ng tagapagtalumpati ang pangangailangan ng mga tagapakinig ukol sa paksa. Bakit itinuturing na sining ang talumpati? Halimbawa: Mga host sa isang programa Dahil sa mabisa at malikhaing pagkakagawa ng mga talumpati ng mga kilalang personalidad kabilang ang mga politiko, iskolar, eksperto sa isang uri ng paksa, at iba pang panauhin, itinuturing na isang sining din ang talumpati. 2. Biglaang talumpati. Talumpati na isinulat at/o binigkas din ng parehong araw at agad-agad. Wala nang pagkakataon ang magsasalita na magsanay ay saliksiking maigi ang kaniyang talumpati. Layunin ng talumpati Layunin ng mga talumpati na ipabatid ang pagsangayon, pagtugon, o pagbibigay ng impormasyon sa mga tagapakinig. Uri ng Talumpati Ayon sa Layunin 1. Talumpating nagbibigay-impormasyon. Nagpapaliwanag, naguulat, naglalarawan, nagbibigay-kahulugan, nagpapakita ng kaganapan, at nagbibigay-liwanag sa isang paksa. 2. Talumpating nanghihikayat. May layuning mapaigting, mabago, maimpluwensyahan o mapatotohanan ang mga saloobin, paniwala o emosyon ng tagapakinig. 3. Talumpating nagtataguyod ng pagbubuklodbuklod ng lipunan. Naglalayong maiangat ang 2.1 Impromptu speech. Binibigyan lamang ng paksa ang isang tagapagsalita at saka ito ipaliliwanag. Maaari ring bigyan siya ng sapat na oras upang makapag-isip ng mga paliwanag kung ang tagapagsalita ay nasasangkot sa isang paligsahan. Halimbawa: Timpalak sa pagtatalumpati ukol sa nabunot na paksa Praktika ng Pagsulat ng Talumpati Ang Talumpati Ayon kina Constantino at Zafra (2018), ang talumpati ay isang pormal na pagpapahayag na binibigkas sa harap ng mga tagapanood at/o tagapakinig. Sinasabing pormal ang talumpati sa dahilan na ito ay pinaghandaan, gumagamit ng piling wika, at may tiyak na layunin. Ayon pa kina Constantino at Zafra (2018), maaari ring ituring na talumpati ang mga pormal at akademikong gawain gaya ng panayam o lektura, presentasyon ng papel, keynote address o susing salita, talumpati sa mga seremonya, talumpati na nagbibigay-inspirasyon, at iba pa. Proseso ng pagsulat ng talumpati Ang proseso ng pagsulat ng talumpati ay nahahati sa tatlong pangunahing yugto: una, ang paghahanda; ikalawa, ang pananaliksik; at ikatlo ang pagsulat ng talumpati. Yugto 1: Paghahanda Saklaw ng paghahanda ang pagtukoy at pagtiyak sa mga sumusunod na salik: 1. Layunin ng Okasyon. Mahalagang malinaw sa magtatalumpati ang layunin ng okasyon na pagtatalumpatian. Ilan sa halimbawang layunin ay ang pagbibigay ng impormasyon sa mga usaping may kaugnayan sa komunidad, pagbibigayinspirasyon, o kaya ay magbahagi ng karanasan ng magtatalumpati na kapupulutan ng aral ng mga tagapanood at/o tagapakinig. Maaari ring isaaalangalang ang tema o paksa ng okasyon sa pagsulat ng talumpati. Maaari rin na isaalangalang ang mga paniniwala, bisyon, at misyon ng samahang nagtataguyod ng okasyon bago sumulat ng talumpati. 2. Layunin ng Tagapagtalumpati. Maliban sa pagsasaalang-alang sa layunin ng okasyon, mahalagang malinaw sa tagapagtalumpati ang layunin niya sa pagtatalumpati. Makatutulong din kung sasangguni ang tagapagtalumpati sa mga taong tagapagtaguyod o tagapag-organisa ng okasyon. Hangga`t maaari, dapat na ang nilalaman, haba, at tono ng talumpati ay kaugnay sa pangkalahatang layunin ng okasyon kung saan magtatalumpati ang tagapagtalumpati. 3. Manonood. Dapat tandaan na ang mga manonood ay hindi lamang payak na tagapakinig. Isang mahalagang salik ang manonood sa pagtatalumpati dahil sila ang tagatanggap ng mensahe na lalamanin ng talumpati. Mahalaga na masarbey kung sino ang manonood na sasaksi sa talumpati. Halimbawang kakaunti ang magiging tagapanood ng talumpati, maaari na maging mahaba, malaman, at malalim ang talakay hinggil sa isang paksa sapagkat malapit ang ugnayan ng tagapagtalumpati sa manonood na taliwas sa maramihang manonood. Karaniwang mas maikli ang talakay sa paksa at lahukan ng mga naaayong biro sa paksa upang makuha ang atensyon ng mga tagapanood. Mahalagang masarbey rin ang pinagaralan, kalagayang pang-ekonomiko, kasariaan, edad, relihiyon, at iba pa ng mga manonood upang maiangkop ang talumpati na lilikhain at isasagawa. 4. Lunan ng talumpati. Bago magtalumpati, mainam na makita o malaman ng isang magtatalumpati ang lunan na pagtatalumpatian upang mausisa ang mga detalye tulad ng nasa loob o labas ba, sa entablado o sa lupa ba, at malamig o mainit ba ang temperatura ng ang pagdarausan ng pagtatalumpati. Dapat ding usisain ang mga kagamitan na gagamitin sa pagtatalumpati gaya ng podium, projector,laptop o computer, sound system, atbp. Dapat ding alamin ng tagapagtalumpati ang araw at oras ng kabuoang programa o okasyon. Sa ganito, magiging malay ang tagapagtalumpati sa lahat ng detalye ng kaniyang pagtatalumpatian. Yugto 2: Pananaliksik Sinasaklaw ng yugto na ito ang pagbuo ng plano, pagtitipon ng materyal, at pagsulat ng balangkas ng talumpati. 1. Pagbuo ng Plano. Kinakailangan na pag-aralang mabuti ang paksa ng inaasahang talumpati. Isaalang-alang ang iba`t ibang paraan o estratehiya na maaaring magamit sa paglinang sa paksa ng talumpati. Isulat sa sulatang papel o kaya ay i-note sa gadgets ang mga paraan o estratehiya na maaaring magamit saka piliin ang pinakaangkop para sa mga salik na saklaw ng paghahanda ng talumpati. 2. Pagtitipon ng Materyal. Mangalap at tipunin ang iba`t ibang materyal na makatutulong sa pagbuo ng plano ng paglinang sa paksa ng talumpati. Ang varayti ng materyal para sa pagbuo ng plano ng paglinang sa paksa ng talumpati ay makatutulong sa mabilis na pagsasakatuparan nito. Ilan sa mga halimbawang materyal ay ang mga sangguniang aklat o textbook, journal, oral at nakalimbag na panitikan, panayam, atbp. 3. Pagsulat ng Balangkas ng Talumpati. Mula sa mga nakalap na materyal, maaari nang sumulat ng balangkas ng talumpati. Mainam na sumulat ng balangkas upang mayroong gabay ang susulat ng talumpati sa kung ano ang lalamanin ng talumpati. Ang balangkas din ang nagsisilbing tagapagdikta ng direksyon na tatahakin ng talumpati. Nahahati sa dalawang malawak na proseso ang yugto na pagsulat ng talumpati: una, ang aktuwal na pagsulat ng talumpati; ikalawa, pagrerebisa ng talumpati. bukas o direktang tanong sa mga manonood. Ilang halimbawa naman ng maaaring lamanin sa kongklusyon ay sipi o quotation na mula sa isang teksto na nagbibigay-diin sa tinalakay na paksa ng talumpati, paglalagom sa tinalakay na paksa ng talumpati, pagbabalik-tanaw sa layunin ng talumpati, at pagbibigay-hamon at/o pagpapakilos sa mga manonood. A. Aktuwal na Pasulat ng Talumpati. Ito ay ang B. Pagrerevisa ng Talumpati. Isinasagawa rito Yugto 3: Pagsulat panimulang pagsulat ng talumpati batay sa nabuong balangkas. Ilan sa mga gabay sa pagsulat ng talumpati ay ang mga sumusunod: 1. Isulat ang talumpati sa tono o wika na pabigkas. Isaisip na ang talumpati ay isinusulat sa layunin na bigkasin ito at hindi paralamang basahin. Habang isinusulat ang talumpati, dapat na isaisip ang kakayahang pang-unawa ng mga makikinig at/o tagapanood. Sikapin na neutral lamang ang tono ng talumpati. 2. Isulat ang talumpati sa pinakapayak na estilo. Hangga`t maaari, iwasan ang mga mahahabang salita at mahahabang mga pahayag. Hangga`t maaari rin, iwasan ang paggamit ng mga teknikal na mga salita lalo kung hindi naman panteknikal ang pangkalahatang paksa ng talumpati. Isaisip na ang layunin ng iyong talumpati ay magpaunawa at manghikayat hinggil sa isang paksa at hindi upang magdulot ng lalong kalituhan o kalabuan sa isip ng mga tagapakinig at/o tagapanood. 3. Gumamit ng varayti ng estratehiya sa pagpapahayag. Ilang halimbawa ng estratehiya ay paggamit ng matatalinghagang pahayag, parang pakuwento, pagbibiro, paggamit ng mga halimbawa, atbp. 4. Gumamit ng mga naaayong salitang pantransisyon. Ang mga salitang pantransisyon ay mga salita o parirala na ginagamit sa pag-uugnay ng mga diwa na nasa anyo ng mga salita. Nakatutulong ang mga salitang pantransisyon sa makinis at pulido na pagpapahayag na nakatutulong naman sa pagpapanatili ng interes na magpatuloy sa pakikinig at panonood ang mga manonood. 5. Iwasan ang pagsulat ng simula at wakas sa paraang pilit o puwersado. Maaari na sa halip na unahin ang pagsulat ng panimula ay maaaring katawan na muna ang isulat. Sa sandali na maisulat ang bahaging katawan, maaari nang buoin ang panimula at ang wakas. Ilang halimbawang maaaring lamanin ng introduksiyon ay sipi o quotation na mula sa isang teksto, anekdota, direktang pagbanggit sa paksa o tema ng talumpati, pag-iisa-isa sa layunin ng talumpati, ang paulit-ulit na pagbasa sa burador ng talumpati, pag-ayon sa estilong isinaalangalang sa nilikhang talumpati, at pag-ayon sa haba ng panahon na gugulin sa pagtatalumpati. 1. Paulit-ulit na Pagbasa sa Burador ng Talumpati. Hindi dahil natapos na ang burador o draft (sa wikang Ingles) ng talumpati ay nangangahulugang tapos na ang pagsulat ng talumpati. Walang anumang tekstong naisulat ang perpektong-perpekto na sa unang pagsulat pa lamang, maaari may kakulangan o pagkakamali sa aspekto ng gramatika, organisasyon ng ideya, o kaya ay sa mismong laman na matutukoy sa pamamagitan nang pagulit-ulit na pagbasa. Mainam na basahin sa paraang malakas ang burador upang marinig ito personal ng nagsulat ng talumpati at matukoy ang kakulangan o kamalian sa talumpati. 2. Pag-ayon sa Estilo ng Nakasulat na Talumpati sa Paraang Pabigkas. Pakinggan ang talumpati kung ito ay may mistulang ritmo o tinatawag ding indayog ang pagbagsak ng mga pahayag. Kung ganito ang talumpati ito ay dahil sa napag-iiba-iba ang haba at ikli ng bawat pahayag. Bilang rekomendasyon, mainam na sa mga pinal na bahagi ng pangungusap ilalahad ang mahahalagang salita na gustong bigyang-diin. 3. Pag-ayon sa Haba ng Panahon na Gugulin sa Pagtatalumpati. Saklaw ng pagrerebisa ang pagayon sa haba ng panahon na gugulin sa pagtatalumpati. Mainam na isaisip kung ang haba ng panahon na inilaan para sa talumpati ay natutugunan ng haba o ikli ng binuong talumpati. Pagsusuri at Pagsulat ng Talumpati Salik na Maaaring Batayan ng Pagsusuri ng Talumpati 1. Layunin ng Okasyon. Pokus ang layunin o dahilan kung bakit isasagawa ang talumpati sa salik na ito. Ilan sa halimbawang layunin ay ang pagbibigay ng impormasyon sa mga usaping may kaugnayan sa komunidad, pagbibigay-inspirasyon, o kaya ay magbahagi ng karanasan ng mananalumpati na kapupulutan ng aral ng mga tagapanood at/o tagapakinig. Sa salik na ito, maaari mong suriin ang tema o paksa ng okasyon na nasulat at naibahagi ang talumpati. 2. Layunin ng Tagapagtalumpati. Pokus ang layunin o dahilan kung bakit nagtalumpati/magtatalumpati ang isang mananalumpati. 3. Manonood. Pokus sa kung sino ang manonood sa isasagawang talumpati sa salik na ito. Tinitingnan dito kung ano ang pinag-aralan, kalagayang pangekonomiko, kasarian, edad, relihiyon, at iba pa. Sinusuri rin dito kung ano ang pakinabang na matatamo/makakamit ng mga manonood sa talumpati. 4. Lunan ng talumpati. Pokus ng pagsusuri sa salik na ito ang lunan na pagtatalumpatian/ pinagtalumpatian. Saklaw nito ang mga detalye tulad ng nasa loob o labas ba, sa entablado o sa lupa ba, at malamig o mainit ba ang temperatura ng ang pagdarausan ng pagtatalumpati. Maging ang mga kagamitan na gagamitin sa pagtatalumpati gaya ng podium, projector, laptop o computer, sound system, at iba pa ay saklaw din ng salik na ito. Bisa sa Damdamin, Bisa sa Kaisipan, at Bisang Panlipunan 1. Bisa sa Damdamin. Sinasaklaw ng bisa sa damdamin ang mga damdamin na nakapaloob sa isang teksto at mga damdamin na maaaring maramdaman ng isang mambabasa o tagapakinig ng teksto gaya ng talumpati. 2. Bisa sa Kaisipan. Sinasaklaw ng bisa sa kaisipan ang mga kaisipan na nakapaloob sa isang teksto na pinakatumatak at nagkaroon ng impact sa isip ng isang mambabasa o tagapakinig ng teksto gaya ng talumpati. 3. Bisang Panlipunan. Sinasaklaw ng bisang panlipunan ang mga posibilidad na maaaring mangyari sa lipunan sakaling mababasa o mapakikinggan ng mayorya ng mga tao ang isang teksto gaya ng talumpati. Halimbawa nito ang mga pagbabagong panlipunan, pagbabago sa mga kalakaran na umiiral sa isang lipunan, atbp.