O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT TO’QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT INSTITUTI 5320900 – Yengil sanoat buyumlari konstruksiyasini ishlash va texnologiyasi (tikuv buyumlari) ta’lim yo’nalishi negizidagi: 5A320902- Yengil sanoat mahsulotlari texnologiyasi va jihozlari (tikuv buyumlari) magistratura mutaxassisliklariga kiruvchilar uchun maxsus (ixtisoslik) fanlaridan DASTUR Toshkent - 2021 y. Dastur 5A320902- Yengil sanoat mahsulotlari texnologiyasi va jihozlari (tikuv buyumlari) magistratura mutaxassisligiga kiruvchilar uchun 5320900 – Yengil sanoat buyumlari konstruksiyasini ishlash va texnologiyasi (tikuv buyumlari) ta’lim yo’nalishining 2017/2018 o’quv yilida tasdiqlangan o’quv rejalaridagi asosiy fanlar asosida tuzilgan. TUZUVChILAR: M.K. Rasulova - TTYESI, «Tikuv buyumlarini konstruksiyalash texnologiyasi» kafedrasi mudiri, t.f.n., dotsent. M.A.Bobojonova - TTYESI, «Tikuv buyumlarini konstruksiyalash va texnologiyasi» kafedrasi dotsenti, t.f.n. va Dastur “Yengil sanoat texnologiyasi va dizayn” fakultetining 2021 yil ___ iyundagi № __ son Kengashi yig’ilishida muhokama qilingan va tasdiqlashga tavsiya etilgan. 2 KIRISH 5320900 – Yengil sanoat buyumlari konstruksiyasini ishlash va texnologiyasi (tikuv buyumlari) bakalavriat ta’lim yo’nalishi – fan va texnika, samarali ishlab chiqarish jarayonlari, tikuv buyumlari texnologiyasi bo’yicha ishlab chiqarish, qayta ishlash, tadqiq qilishga yo’naltirilgan vositalar, usullari, yuqori unumli namunaviy texnologiyalar va texnikaviy jihozlar, ulardan foydalanish va texnologik xizmat ko’rsatish hamda boshqarishga yo’naltirilgan metodlar va vositalar majmuasini qamrab oladi. Ta’lim yo’nalishi negizidagi mutaxassisliklarning vazifasi - talabalar bilimlarini chuqurlashtirish tikuv buyumlarni ishlab chiqarish texnologik jarayonlarini tuzish, ishlab chiqarish bazasida chiqindilarning miqdorini kamaytirishni intensifikasiyalash, ishlab chiqarishning qisqa jarayonlar texnologiyasi, texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni nazarga olgan holda EHM uskunalaridan ratsional foydalangan holda bilimlarini oshirish va ko’nikma hosil qilishdan iboratdir. 5320900 – Yengil sanoat buyumlari konstruksiyasini ishlash va texnologiyasi (tikuv buyumlari) ta’lim yo’nalishi negizidagi 5A320902- Yengil sanoat mahsulotlari texnologiyasi va jihozlari (tikuv buyumlari) magistratura mutaxassisligiga kiruvchi talabalar uchun ta’lim yo’nalishi o’quv rejasiga asosan 3 ta ixtisoslik fanlari bo’yicha: “Tikuv buyumlarini konstruksiyalash”, “Tikuv buyumlari texnologiyasi”, “Texnologik jarayonlarni loyihalash” test savollari shakllantirilgan. Bu fanlar o’z negizida qamrab olingan ma’lumotlar quyida batafsil keltirilgan. TIKUV BUYUMLARINI KONSTRUKSIYALASH fani bo’yicha: Kiyim to’g’risida asosiy tushunchalar. Kiyim funksiyasi. Zamonaviy kiyim assortimenti va tasnifi. Mahsulot klassifikatorida tikuv buyumlarining tasnifi va kodlanishi. Sanoat manekenlari nomenklaturasi. Figura maketi va kiyim manekenini loyihalash usullari. Kiyim tashqi shakli; sifat ko’rsatkichlari va kiyimga qo’yiladigan talablar. Sifat ko’rsatkichlari haqida tushuncha. Iste’molchi va texnik – iqtisodiy ko’rsatkichlar. Tananing o’lcham belgilarini olish uslubiyati. O’lchamlar xili va dasturi. O’lchash usullari. Odam tanasining o’lchamli tavsifi. Yetakchi razmer o’lchovlari. Farqsizlik intervali. Zamonaviy razmerli tipologiya va katta yoshdagi aholiga mansub razmerli standartlar. Tipaviy qomatlar tizimini tuzish asoslari. Kiyim razmerlarini belgilash. Bolalar razmerli tipologiyasini tuzilish xususiyatlari. Kiyim asosiy siluet va bichimlari. Kiyim yuzasining tipaviy bo’laklanishi. Kiyim bichimi. Kiyim konstruksiyasini aniqlovchi asosiy belgilar. “Odam - kiyim - muhit” sistemasi haqida tushuncha. Kiyimning shakli va ichki razmerlari. Kiyimning ichki razmerlari va odam tanasi tashqi razmerlari orasidagi mutanosiblik. Kiyim shaklini hosil qilish vositalari. Kiyimda qo’shimchalar. Bemalollik qo’shimchalari. Tana o’lchamlarining dinamikada 3 o’zgarishini e’tiborga olgan holda minimal kerak bo’lgan qo’shimchalarni hisoblash prinsiplari. Kiyim paketiga, material qalinligiga qo’shimchalar. Kompozision qo’shimchalar. Kiyim loyihalash usullarining sinflanishi. Kiyimlarni konstruksiyalash usullarining sinflanishi va ularning xarakteristikasi. Bazis to’ri tushunchasi. Turli kiyimlar uchun asos konstruksiyalar, ularni hisoblash usullari. YeMKO bo’yicha kiyimlarni konstruksiyalash xususiyatlari. Turli bichimdagi kiyimlarni konstruksiyalash (reglan, yaxlit). Kiyim balansi. Turli yoqalarning konstruksiyasini tuzish xususiyatlari. Yoqa va kiyim konstruktiv parametrlari o’rtasidagi bog’lanish. O’tkazma yenglarning shakli, konstruksiyasi va konstrkusiyalash usullari xarakteristikasi. O’tkazma yeng parametrlarini aniqlash. Bir va ikki chokli yenglarni konstruksiyalash. Bel kiyimlariga qo’yiladigan talablar. Bel kiyimlari uchun bazis to’rini qurish. To’g’ri yubka konstruksiyasini qurish. Konus shaklli yubkalar. Shim konstruksiyalashga qo’yiladigan talablar. Shim bo’laklari konstruksiyasini qurish usullari. Kiyim nuqsonlarining sinflanishi. Konstruktiv nuqsonlar. Modellashdagi texnologik nuqsonlar. Konstruktiv nuqsonlarning paydo bo’lish sabablari. Konstruktiv nuqsonlarni tuzatish usullari. Konstruktiv modellash (KM) uchun daslabki ma’lumotlarni tayyorlash. Bazali konstruksiyani tanlash mezonlari. Bazaviy konstruksiya (BK) dan foydalanib KM ning 4 xil asosiy turlari. BK ni shaklini o’zgartirmay yubka va shimni KM: vitochka ko’chirish, taxlama va taqilmalar, cho’ntak, lifni qo’shimcha bo’laklash. Yelkali kiyimlarni KM elementlari. Detallarni konus va parallel kengaytirish, turli shakldagi yubkalarni modellash. O’tkazma yenglarni KM, yeng uchi kengligini o’zgartirish, yengni konus va parallel kengaytirish. Vitochkani qayta modellash. Yelka qismini va yeng o’mizini modellash; kengaytirish; turli shakldagi yeng o’mizlarini (chuqur, tor, kengaygan, tirqishsimon kvadrat) modellash. Turli shakldagi o’tkazma yenglarni modellash va uni modellashtirilgan o’miz bilan muvofiqlash. Yoqalarga qo’yiladigan talablar. Yoqalarning sinflanishi. Tik yoqa turlarini konstruksiyalash. Qaytarma yoqalarni qurish va KM. Ochiq bo’yin o’mizi uchun pidjak, shol va boshqa tipdagi yoqalarni qurish. Bo’yin o’mizini bezash elementlarini (kokilye, jabo, pelerina va h.k.) KM. Kapyushonni kostruksiyalash va modellash. Reglan va yaxlit bichilgan yenglar xarakteristikasi. Reglan bichimli, turli xil yaxlit bichilgan yenglar konstruksiyasini o’tqazma yengli BK asosida konstruktiv modellash. Kiyim shakliga qarab uni KM parametrlarini aniqlash. Mayin (keng) hajm-yelkali kiyimlarini o’tkazma BK dan foydalanib modellash. 4 TIKUV BUYUMLARI TEXNOLOGIYASI fani bo’yicha: Kiyim modellarini ishlab chiqarishga tayyorlash. Tajriba sex vazifalari. Materiallardan tejamli foydalanish to’g’risida umumiy ma’lumot. Andaza yoymalarida andazalarni joylashtirish tartibi. Gazlamalarining sarf normasi. Andazalar sathini aniqlash usullari. Andazalar turi. Tajriba sexining texnologik guruhi. Modellarni ishlab chiqarishga tushirishni takomillashtirish yo’llari. Gazlamalarni bichishga tayyorlash. Tayyorlov bo’limining vazifalari. Gazlamalarni qabul qilish. Gazlamalarni sifatini tekshirish va o’lchash. Gazlamalarni to’shamaga mo’ljallab xillash. Konfeksionlash. Gazlamalardan tejamli foydalanish. Bichish sexining vazifalari. Gazlamaning to’shashga qo’yiladigan talablar. Gazlamalarni to’shash usullari. Gazlama to’shashda qo’llaniladigan asbobuskunalar. Buyum detallarini bichish. Detallarni komplektlash va nomerlash. Bichish sexining yakunlovchi operasiyalari. Gazlamalarni to’shash va bichishning takomillashtirish yo’llari. Kiyim detallarini biriktirish usullari. Kiyim detallarini ip bilan biriktirish usuli. Qaviqlar, bahya va bahyaqatorlar to’g’risida umumiy ma’lumot, qaviq turlari va ularni hosil qilish usullari. Bahyaqator turlari, ularni bajarish texnik shartlari va qo’llash jarayoni. Ipli birikmalar klassifikatsiyasi. Kiyim detallarini yelimlab biriktirish. Yelimlab biriktirish jarayonining mohiyati, yelimlab biriktirishni afzalligi va kamchiligi. Turli yelimlarning tasnifi. Yelim material turlari va ularni qo’llash jarayoni. Yelim bilan biriktirish usulini ip bilan biriktirish usuli bilan taqqoslash va uning samaradorligi. Tikuv buyum detallarini payvandlash. Termoplastik materiallarni payvandlash jarayoni va uning mohiyati. Termoplastik materiallarni payvandlash usullari va ularni qo’llash jarayoni, qo’llaniladigan asbob-uskunalar. Detallarni payvandlash usulini ip bilan biriktirish usuli bilan taqqoslash. Tikuv buyumlariga namlab-isitib ishlov berish. Namlab isitib ishlov (NII) berishni vazifasi va mohiyati. NII berish jarayoniga ta’sir etuvchi omillar va ularni o’zaro bog’liqligi. NII berishning parametrlari. NII berishning operasiyalari, ularning mohiyati va qo’llash jarayoni. NII berish asbob-uskunalari. Ustki kiyim detallari va uzellariga ishlov berish usullari. Detallarga dastlabki ishlov berish operatsiyalari. Mayda detallarga ishlov berish. Detal qirqimlariga ishlov berish usullari va qo’llaniladigan asbob-uskunalar. Asosiy detallarga qotirma yopishtirish. Vitochka, kesim, koketkalarga ishlov berish. Detallarga dastlabki ishlov berishni takomillashtirish yo’llari. Cho’ntak tikish. Ustki kiyimning asosiy cho’ntak turlari. Qirqma cho’ntaklarga ishlov berish texnologiyasi. Qopqoqli qirqma cho’ntaklarga ishlov berish texnologiyasi. Ramkali qirqma cho’ntaklarga ishlov berish texnologiyasi. Listochkali yon qirqma cho’ntaklarga ishlov berish texnologiyasi. Listochkali ko’krak cho’ntagiga ishlov berish texnologiyasi. Chok davomida joylashgan cho’ntaklarga ishlov berish. Chok davomida joylashgan listochkali va listochkasiz cho’ntaklar. Murakkab chok davomida 5 joylashgan cho’ntaklarga ishlov berish. Qoplama cho’ntaklarga ishlov berish texnologiyasi. Qoplama cho’ntak yuqori qirqimlariga ishlov berish. Qoplama cho’ntaklarni asosiy detalga biriktirish usullari. Ichki cho’ntaklarga ishlov berish texnologiyasi. Listochkali ichki cho’ntaklarga ishlov berish texnologiyasi. Mag’izli ichki cho’ntaklarga ishlov berish texnologiyasi. Adip tilida joylashgan ichki cho’ntakka ishlov berish. Shim cho’ntaklariga ishlov berish texnologiyasi. Shim old bo’lagida joylashgan cho’ntaklarga ishlov berish texnologiyasi. Shim ort bo’lagida joylashgan cho’ntaklarga ishlov berish. Ustki kiyim cho’ntaklariga ishlov berish usullarini takomillashtirish yo’llari. Bortga ishlov berish bosqichlari. Bort qotirmasiga ishlov berish va old bo’lakka ulash usullari. Bortlarni yig’ish. Yashirin taqilmali bortga ishlov berish usullari. Bortga ishlov berish usullarini takomillashtirish. Yoqalar konstruksiyasini tasnifi. Paltobop yoqalarga ishlov berish va yoqani yoqa o’miziga o’tqazish usullari. Erkaklar pidjagida yoqaga ishlov berish va yoqani yoqa o’miziga o’tqazish usullari. Yoqalarga ishlov berish usullarini takomillashtirish. Yenglarning konstruksiyasi tasnifi. Ikki chokli yengga ishlov berish texnologiyasi. Yeng uchiga kesim va manjet bilan ishlov berish usullari. Yenglarni yeng o’miziga o’tqazish. Yengga ishlov berishning takomillashtirish yo’llari. Astarning vazifasi. Astarga ishlov berish usullari. Yelka tagliklarni tayyorlash. Astarni avraga biriktirish usullari. Isituvchi qatlamli astarga ishlov berish va avra bilan biriktirish. Shimga ishlov berish bosqichlari. Shim detallariga dastlabki ishlov berish. Shim taqilmasiga ishlov berish usullari va ularni takomillashtirish yo’llari. Shim yuqori qirqimiga ishlov berish usullari. Manjetli va manjetsiz shim pochasiga ishlov berish usullari. Shim uzellariga ishlov berish zamonaviy texnologiyasi va asbob-uskunalari. Yubkaga ishlov berish bosqichlari. Yubka taqilmasiga ishlov berish usullari. Belbog’li va belbog’siz yubka yuqori qirqimiga ishlov berish. Yubka etagiga ishlov berish usullari. Yubka uzellariga ishlov berishni takomillashtirish yo’llari. Erkaklar va ayollar ko’ylagida qo’llaniladigan cho’ntak turlari va ularga ishlov berish usullari. Taqilma turlari va ularni qo’llash jarayoni. Yoqa turlari va ularga ishlov berish usullari. Yoqasiz ko’ylaklarda yoqa o’miziga ishlov berish usullari. Ko’ylakda qo’llaniladigan yeng turlari va ularga ishlov berish usullari. Ko’ylak uzellariga ishlov berishni takomillashtirish yo’llari. Trikotaj polotnosidan tikiladigan kiyim detallari va uzellariga ishlov berish usullari. Trikotaj polotnosidan tikilgan kiyim detallarini biriktirishda qo’llaniladigan asbob-uskunalar. Cho’ntak turlari va ularga ishlov berish. Yoqa turlari va ularga ishlov berish. Yeng turlari va ularga ishlov berish usullari. 6 TEXNOLOGIK JARAYONLARINI LOYIHALASH fani bo’yicha: Asosiy va yordamchi ishlab chiqarish sexlarini vazifalari. Quvvati, ixtisoslanishi, kooperasiyalashtirish va ishlab chiqarish jarayoni sxemasi bo’yicha korxonalarning klassifikasiyasi. Tikuv buyumlarni yakka, seriyali, ommaviy ishlab chiqarish turlari. Ularning afzalligi va kamchiligi. Tikuv buyumlarini ishlab chiqarish texnologik tartibi asosida detallarni o’zaro bog’lanish matrisasi va texnologik jarayon grafini tuzish. Tikuv buyumlarni ishlab chiqarish jarayonlari, ularni tuzish asosiy prinsiplari va klassifikasiyasi. Tasmali va aylanma trayektoriyali qurilmalar. Ochiq egri chiziqli oqimlar. Moslanuvchan tashkiliy-texnologik tizimlar. Erkin va qat’iy ma’romli oqimlar. Texnologik jarayonlarni loyihalshga qo’yiladigan umumiy talablar. Tikuv buyumlarni ishlab chiqaradigan texnologik jarayonni loyihalash bosqichlari. Ishlab chiqarish oqimida modellarni ishlab chiqarishga qo’yiladigan talablar. Buyum modeliga moslab gazlamani tanlash. Asbob-uskuna va tikish usullarini tanlash. Oqimni quvvati, ishchilar soni, ma’romi, oqim uzunligi va sex planini hisoblash. Ishlab chiqarish oqimini asosiy va qo’shimcha hisob shartlarini aniqlash. Buyum tikish texnologik tartibini tashkiliy operatsiyalarga ajratish. Bir modelli oqimlar uchun texnologik sxema jadvalini tuzish. Ko’p modelli oqimlar uchun tashkiliy-texnologik sxemani tuzish. Ishlab chiqarish normasi va ish haqini aniqlash. Moslik koeffisiyentini hisoblash va tahlil qilish. Tartib va moslik grafiklarini tuzish va tahlil qilish. Mehnat predmetlarini uzatish uchun transport vositalarini tanlash. Uzatmasiz transport vositalar. Osma konveyerlar, aravachalar turi va ularni qo’llash. Assortiment turiga qarab transport vositalarini tanlash. Ishchi kuchi to’plama jadvalini va asbob-uskuna to’plama jadvallarini tuzish. Texnika-iqtisodiy ko’rsatkichlarni tahlil qilish. Oqim turiga qarab ish o’rinlarini joylashtirish. Sex planini tuzishda qo’yiladigan talablar. Asosiy va qo’shimcha o’tish yo’llarini belgilash. Qo’shimcha assortiment tanlash va asosiy parametrlarini hisoblash. Texnologik jarayonlarni loyihalashning avtomatlashtirilgan tizimi. Tajriba sexi vazifasi. Tajriba sexini loyihalash. Yangi modellarni ishlab chiqarishga konstruktiv va texnologik tayyorlash. Andazalarni joylashtirish. Modellarni konstruktiv va texnologik tayyorlashni avtomatlashtirish. Norma va hisob seriyasini aniqlash. Bichiq kartasini tuzish. Tayyorlov sexlarida ishlab chiqarishni tashkil qilish. Tayyorlov sex vazifalari. Tayyorlov sexini loyihalash bosqichlari. Gazlamalar sifatini va o’lchamlarini aniqlash. Gazlamalarni saqlash usullari. Gazlamalarni qoldiqsiz 7 hisoblash. Konfeksion kartasini tuzish. Gazlamalarni to’shamalarga mo’ljallab xillash va bichuv sexiga uzatish. Bichuv sexini vazifasi. Gazlamani to’shash usullari va uskunalari. Gazlamalarni bichish texnologiyasi va uskunalari. Detallarni komplektlash, nomerlash, marshrut varaqasini to’ldirish. Bichuv sexining yakunlovchi ishlari. Magistraturaga kirishda o’tkaziladigan sinov fanlari bo’yicha kiruvchilar bilimini baholash MEZONLARI О‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim tо‘g‘risida” gi qonuni va boshqa meyoriy huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirish, yuqori malakali yetuk mutaxassislarga bо‘lgan ehtiyojni qondirish maqsadida, magistraturaga qabul О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2021/2022 о‘quv yilida О‘zbekiston Respublikasining oliy ta’lim muassasalariga о‘qishga qabul qilishning davlat buyurtmasi parametrlari tо‘g‘risida” 2021 yil 22 iyundagi PQ5157-son qarori asosida amalga oshiriladi. «Maxsus fanlar»dan magistraturaga kirish sinovlarini baholash quyidagi tartibda amalga oshiriladi: 1. Kirish sinovlari Oliy ta’lim muassasasi rektori tomonidan tasdiqlangan maxsus komissiya a’zolari ishtirokida o’tkaziladi. 2. Kirish sinovlari uchun 2 soat vaqt ajratiladi va belgilangan vaqtda tegishli xonalarda o’tqaziladi. 3. Magistratura mutaxassisliklarining kirish sinovlari tarkibiga kiritilgan mutaxassislik fani uchun 100 ball ajratilgan. 4. Magistraturaga kiruvchilar bilimi 0 balldan 100 ballgacha bo’lgan ballar oralig’ida baholanadi. 5. Sinov maxsus test ravishda kiruvchining tanlangan mutaxassisligi bo’yicha nazariy bilimi aniqlanadi. 6. Variantlardagi test savollar mutaxassislik fanlari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tegishli bakalavriat yo’nalishi uchun tasdiqlangan dastur asosida tuziladi. 7. Javoblar quyidagi tartibda baholanadi: har bir test varianti jami 50 ta savollardan tashkil topib, har bir to’g’ri javob 2,0 ball bilan baholanadi. Qo’yilgan ballardan norozi bo’lgan bakalavr sinov natijalari e’lon qilingan vaqtdan boshlab 24 soat davomida qabul komissiyasining raisiga yoki apellyasiya (adolat) komisssiyasi raisi nomiga ariza bilan murojaat qilishi mumkin. Apellyasiya haqidagi arizani ko’rib chiqish muddati ikki kundan oshmasligi kerak. 8 ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 488 бет. 2. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2016 йил, 56 бет. 3. Мирзиёев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш - юрт тараққиёти ва халқ фаравонлигининг гарови. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 48 бет. 4. 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947 сонли Фармони. 5. "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури", Шарк, Тошкент, 1997. 280 б. 6. Garment Manufacturing Technology. Edited by Rajkishore Nayak and Rajiv Padhye. 2015 Elsevier Ltd. 7. Technology of Clothing Manufacture. Four Edition. Revised by David J.Tyler. Blackwell Publishing. 2008. 8. Кокеткин П.П., Одежда: Технология-техника, процессы-качество, Справочник.-М:. Изд. МГУДТ, 2001г.-560с. 9. Першина Л.Ф., Петрова С,В. Технология швейного производства. Учебник.-М.:Легпромиздат,1991г.-416с. 10. M.K.Rasulova “Tikuv buyumlari texnologiyasi” Darslik, Adabiyot uchqunlari 2018-228b. 11. M.K.Rasulova, B.G.Isroilova, M.A.Asadullayeva. Kiyim ishlab chiqarish texnologiyasi, O’quv qo’llanma. Т.: TTYESI, 2014.-366 b. 12. Kamilova X.X. Xamrayeva N.K. «Tikuv buyumlarini konstruksiyalash». Darslik. – T.: «Cho’lpon », 2011 y. – 400 b. 13. Х.Х.Комилова, Н.К.Хамраева. Тикув буюмларини конструкциялаш. Дарслик. – “Молия”, 2003 й. – 350 б. 14. Янчевская Е.А. Аёллар уст кийимини конструкциялаш. Т.: «Ўқитувчи» 1998 йил. – 320 б. 15. Коблякова Е.Б. Конструирование одежды с элементами САПР. Учебник.- М., «Легпромбытиздат», 1988 г. – 464 с. 16. Мартынова А.И., Андреева Е.Г., «Конструктивное моделирование одежды» . М., 2002 – 310 с. 17. Коблякова Е.Б. Лабораторный практикум по конструированию одежды с элементами САПР. – Москва, “Легпромбытиздат”, 1992 г. – 320 с. 18. Kim Kyong. Pattern Making For Women’s Clothes. “Anjungki, Korea publication”. 2016y. P-367. 9 19. Sh.G.Madjidova, M.K.Rasulova. Texnologik jarayonlarni loyihalash. Darslik. TTYESI, 2011.-177b. 20. Самарходжаев Х.Х. Тикув корхоналари ускуналари, Ўқув қўлланма.-Т.: «Ўзбекистон»,2001 й.-127бет. 21. Голубкова В.Т., Филимоненкова Р.Н. и др. Подготовительно-раскройное производство., Учебное пособие.-Минск.:Высшейшая школа, 2002г.-206с. 22. Internet ma’lumotlari 10