Filipino
sa Piling Larang
Akademik
Patnubay ng Guro
Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at
sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong
paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang
mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na magemail ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng
Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang iyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
i
Filipino sa Piling Larang- Akademik
Patnubay ng Guro
Unang Limbag 2016
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa
Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng
Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng
pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa
pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga gawin ng nasabing ahensiya o
tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda/materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.)
na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon.
Pinagtibay sa isang kasunduan ng Kagawaran ng Eduaksyon at Filipinas Copyright
Licensing Authority (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng
pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit ditto. Hindi
inaangkin ni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang
karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD
Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro
Corazon L. Santos, PhD
Gerard P. Concepcion, PhD
Ronel O. Laranjo, MA
Tagasuri ng Sining ng Pagtuturo :
Salvador Biglaen
Tagasuri ng Wika:
Wilma B. Bitamor
Pabalat:
Teresa Bernadette L. Santos
Tagapamahala ng Pagbuo ng Patnubay ng Guro
Bureau of Curriculum Development
Bureau of Learning Resources
Inilimbag sa Pilipinas ng __________________________
Department of Education – Bureau of Learning Resources (DepEd – BLR)
Office Address:
Ground Floor Bonifacio Bldg., DepEd Complex
Meralco Avenue, Pasig City
Philippines 1600
Telefax:
(02) 634 – 1072; 634 – 1054; 631 – 4985
Email Address:
blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph
ii
TALAAN NG NILALAMAN
INTRODUKSYON
I. KABANATA 1: Ang Kahulugan at Katuturan ng Akademikong Pagsulat
Panimulang Pagsusulit …………………………………………………………………………….. 1
Aralin 1.1: Ang Kahulgan at Katuturan ng Pagsulat ………………………………….. 3
Aralin 1.2: Ang Kahulugan at Katuturan ng Akademikong Pagsulat ………… 10
Aralin 1.3: Etika at Responsibilidad sa pagsulat ……………………………………… 17
Panghuling pagsusulit …………………………………………………………………………….. 21
II. KABANATA 2: Pagbabalangkas at Pagbubuod
Panimulang Pagsusulit …………………………………………………………………………... 23
Aralin 2.1: Pagsulat ng Balangkas ……………………………………….………………….. 24
Aralin 2.2: Pagsulat ng Buod ……………………………………………….…………………. 29
Panghuling Pagsusulit …………………………………………….................………………. 33
III. KABANATA 3: Mga Akademikong Sulatin Batay sa Anyo at Layunin
Panimulang Pagsusulit ………………………………………………………….……………….. 34
Aralin 3.1: Pagsulat ng Katitikan ng Pulong ………………………….…………………. 37
Aralin 3.2: Pagsulat ng Talumpati …………………………………………………………… 45
Aralin 3.3: Pagsulat ng Posisyong Papel ……………………………….………………… 57
Panghuling pagsusulit ……………………………………………………………………………. 68
IV. KABANATA 4: Sanaysay
Panimulang Pagsusulit …………………………………………………………….…………….. 71
Aralin 4.1: Lakbay-Sanaysay ……………………………………………………….………... . 73
Aralin 4.2: Replektibong Sanaysay ……………………………………………….……….. 85
Panghuling Pasusulit …………………………………………………………………………… .. 96
V. KABANATA 5: Mga Akademikong Sulatin Sa Iba’t ibang Disiplina
Panimulang Pagsusulit …………………………………………………………………………. . 98
Aralin 5.1: Akademikong Sulatin sa Humanidades ………………………………. 102
Aralin 5.2: Akademikong Sulatin sa Agham Panlipunan.…………….……….... 111
Aralin 5.3: Akademikong Sulatin sa Agham ………………….…....................... 120
Panghuling Pagsusulit …………………………………………………………………..……… 129
VI. Paggawa ng Portfolio…………………………………………………………………..…….134
iii
Introduksiyon
Bilang wikang pambansa, kinakailangang lumagpas ang wikang Filipino
bilang wika lamang ng komunikasyon sa iba’t ibang mga sektor sa lipunang
Pilipino. May pangangailangang mapaunlad ito bilang wika ng kaalaman at wika
sa produksiyon mismo ng kaalaman. Kapag nasa wikang Filipino ang pagdukal at
pagdiskurso ng iba’t ibang mga akademikong disiplina, mas nailalapat ito sa
pagkatao, karanasan, at kalinangan ng mga Pilipino. Sa pagbuo at pagbalangkas
ng isang makabayang edukasyon, mas napalilitaw ang ganitong tunguhin,
habang napauunlad ang paggamit at pag-iintelektuwalisa ng wikang Filipino.
Bagaman hindi pinakauna, nananatiling bukas ang mga tinipong
babasahin sa seryeng ito hinggil sa lalong pagdaragdag at pagbubuo ng
mahuhusay na mga exemplar para sa kalinangan ng mga mag-aaral. Ang mga
tinipong babasahing ito ay isang inklusibong pagsisikap upang maisama ang ilan
sa mga anyo ng teksto na may tuon sa akademikong diskurso ng iba’t ibang mga
napapanahong usapin. Mula sa balangkas ng Kagawaran ng Edukasyon, ginamit
ang mga teknikal at malikhaing teksto habang naipakikilala sa mga mag-aaral
ang iba’t ibang mga paksa na nagmumula sa iba’t ibang mga akademikong
disiplina. May pagsasaalang-alang din na nararapat na maging popular pa rin ang
mga ito, nang sa gayon ay maging kawili-wili sa mga mag-aaral ang pagbabasa.
Sisimulan sa Unang Bahagi ang mga batayang kaalaman at katangian ng
pagsulat, partikular sa akademikong larangan. Ipaliliwanag ng mga babasahin
ang tuon at layunin ng akademikong pagsulat, lalo na sa tipo ng mga
mambabasang tatangkilik nito. Isa sa pinakamalahalagang gampanin ng
akademikong pagsulat ay ang tungkulin at responsibilidad ng iskolar na siyang
lumulubog sa proseso ng pananaliksik. Hindi lamang nararapat na maunawaan
niya ang daynamiks ng mismong pagsulat, ngunit nararapat rin niyang mailapat
ang mga ito sa isang makabuluhang proseso ng pagsulat. Bilang isang Pilipinong
iskolar, kinakailangan niyang matutunan ang pananaliksik at pagsulat hinggil sa
kultura at lipunang Pilipino, ugnay sa iba’t ibang mga akademikong disiplina sa
antas ng unibersidad.
Sa Ikalawang Bahagi, ilan sa mga anyo ng pagsulat na masasabing
propesyonal at/o teknikal ang isinama sa mga babasahin. Ang ilan sa mga ito’y
katitikan ng pulong, panukalang proyekto, posisyong papel, bionote, abstrak, at
buod. May dalawang pangunahing mga layunin ang mga babasahin sa bahaging
ito. Una, upang tumugon sa pangangailangan ng mga mag-aaral na makilala at
maunawaan ang ilang prominenteng mga indibidwal at ang kanilang mga milyu,
adbokasi, at ambag sa lipunang Pilipino. Pagkilala ito sa nagawa at ginagawa ng
iv
mga iskolar na ito, habang napayayaman ng mag-aaral ang kaniyang kaalaman
hinggil sa mga ito, na ugnay sa kaniyang binabasa at pinag-aaralan. Ikalawa,
upang tumugon sa pangangailangan ng mag-aaral na makasulat ng mga
mahahalagang ulat at impormasyon mula sa mga lumitaw na diskusyon, at
gayundin naman sa gagawing pagdiskurso. Walang mag-aaral ang hindi lulubog
sa isang pulong halimbawa, ito man ay sa pagitan ng kaniyang mga kamag-aral, o
kaya ay sa mga magiging katrabaho; at ang pagbuo ng isang makabuluhang
talumpati o presentasyon na ihaharap sa isang panel hinggil sa isang ulat,
bubuuing proyekto o pananaliksik.
Katangian ng propesyonal na pagsulat ang pagpapasimple ng mga
komplikadong pahayag. Kinakailangan ang mainam na pagsasala at paggamit ng
mga salita, nang sa gayon ay hindi magkaroon ng maling pag-unawa sa babasa
ng teksto. Ang estilo ng manunulat ay kinakailangang objektiv, direkta, maikli, at
malinaw, partikular sa mga nais niyang sabihin. Kaiba halimbawa sa pagsusulat
ng mga kuwento o tula na kung saan may mga pagkakataong kailangang
palalimin at pabulaklakin pa ang mga pahayag, ang propesyonal na pagsulat ay
nangangailangan ng malinaw na direksiyon at pagpapaliwanag, sa isang hindi
emosyonal na paraan.
Hindi nakukuha nang agaran ang mga kasanayang kinakailangan sa
propesyonal na pagsulat subalit, mahalaga ang masteri sa iba’t ibang mga
katangian na maaaring paglubugan ng mga mag-aaral. Ilan sa mga ito ay ang
pagpapalawig ng mga katotohanan, pagsisintesis ng mga impormasyong
kinakailangan, at pagbuo ng mga objektiv na pagpapahayag. Kadalasan, ang
propesyonal na pagsulat ay ginagawa sa ekspositoring pamamaraan, na
nagbibigay ng impormasyon na may kinalaman sa trabaho o pagtatrabaho.
Dalawa sa mga pinakagamiting mga anyo ng propesyonal na pagsulat na
masasabing generic sa anumang propesyon ay ang katitikan ng pulong at
panukalang proyekto. Sa sinumang bahagi ng isang organisasyon o kompanya,
ang pag-upo sa pulong sa pulong ay bahagi ng pakikiisa hindi lamang sa usapin
ng pakikipag-ugnayan, maging sa pakikisangkot sa iba’t ibang mga usapin ng
mga katrabaho at ng misong organisasyon o kompanya. Mahalagang matutunan
kung paano sasalaain ang lahat ng mga pinag-usapan sa isang maikli at malinaw
na paraan. Sa ganitong pagtingin, mauunawang mabigat ang kahalagahan at
responsibilidad ng gumagawa ng katitikan sapagkat nasa kaniyang atentibong
pakikinig at pagsulat ang muling pag-uulat ng esensya ng anumang pulong:
ginawang mga desisyon, mga gagawing plano, at pagtiyak sa mga aksyon na
nabuo. Sa pamamagitan ng isang mahusay na pagsulat ng katitikan ng pulong,
magsisilbi itong pormal na rekord sa pulong na ginawa ng mga dumalong
indibidwal, at impormatibong dokumento sa mga hindi nakadalo.
v
Sa isang banda, mahalaga naman ang panukalang proyekto sa paglatatag
at pagpaplano ng gagawing proyekto. Hindi lamang ito simpleng paglalahad
upang ipaunawa ang gagawing proyekto; bagkus, kinakailangan nitong maging
mapanghikayat, nang sa gayon ay pahintulutan ang pagsasagawa ng partikular
na proyekto. May tatlong pangunahing layunin ito: angpagtitiyak sa kung anong
proyekto ang kinakailangang gawin, pagpapaliwanag kung bakit ito kailangang
gawin, at panghihikayat sa mambabasa (o panel) na mayroong sapat na plano,
metodo, pinansya, at panahon upang isagawa ang proyekto.
Bagaman may kani-kaniyang format ang bawat organisasyon at
kompanya sa pagsulat ng katitikan ng pulong at panukalang proyekto, generic
naman ang kinakailangang lamanin ng mga ito. Mahalaga ang mga kasanayang
ito sa isang mag-aaral, sapagkat pagsasanay ito sa karanasang susuungin nila
paglabas ng paaralan.
Ipakikita rin ng mga piniling babasahin na maaari pa rin namang gamitin
ang mga kinagisnan nang anyo ng pagsulat sa mas mataas na pagtalakay at
diskurso. Sa pagsulat ng buod halimbawa, kinakailangang makalabas na sa
kahon ng maikling kwento, nobela, at pelikula ang binubuod ng mga mag-aaral.
Habang sa pagsulat naman ng posisyong papel, kinakailangang masanay ang mga
mag-aaral na bumuo ng sariling mga argumento hinggil sa isang napapanahong
isyu, habang isinasalang-alang ang iba’t ibang mga katotohanang ugnay dito.
Lampas sa minimum competencies na inihanda ng DepEd ang pagsulat ng papel
pananaliksik, subalit iminumungkahing ito ang maging panghuling gawain ng
mga mag-aaral nang sa gayon ay maisulat nila ang isang akademikong diskurso
na bunga ng kanilang pananaliksik, bilang paghahanda na rin sa kalikasan ng
pagsulat sa antas ng unibersidad. Kasama na ang abstrak bilang bahagi ng paguulat sa papel-pananaliksik, kinakailangang matutunan ng mga mag-aaral ang
ganitong anyo ng akademikong pagsulat, nang sa gayon ay maipasa at mailathala
nila sa hinaharap ang mga pananaliksik na ito. Maraming journal sa Filipino ang
nag-aabang lamang sa mga artikulo na nagmumula sa iba’t ibang mga disiplina.
Habang sa Kabanata 3, apat sa mga anyo ng malikhaing pagsulat ang
isanama sa mga babasahin: talumpati, lakbay-sanaysay, replektibong sanaysay,
at piktoryal na sanaysay. May iisang layunin ang mga tekstong ito: ang
makagbigay ng impormasyon sa isang masidhing pamamaraan. Masasabing
emosyonal ang ganitong anyo ng pagsulat. May kalayaan ang manunulat sa
pagpili ng mga salitang sasabihin o isusulat, nang sa gayon ay mas makapukaw
ng atensyon at emosyon sa tagapakinig o mambabasa. Hindi na iba ang ganitong
gawain sa mga kabataan ngayon, lalo’t sila ay kabilang sa tinatawag na milenyal
na edad. Halos lahat na lamang ng kanilang nasasaisip at nararamdaman ay
iniuulat sa lahat. Gamit ang teknolohiya ng new media, partikular ang internet at
Social Networking Sites, malaya nilang ipinamamalita sa mundo kung ano man
ang nais nilang sabihin. Popular halimbawa sa blogosphere ang pagpapaskil ng
vi
mga lakbay-sanaysay, replektibong sanaysay, at piktoryal na sanaysay. Bagaman
lubog at babad na ang mga mag-aaral sa ganitong mga anyo ng pagsulat,
ipamamalas ng mga babasahin na hindi lamang nararapat na makulong sa
kalungkutan, hinaing, at pag-ibig ang mga paksa ng mga ito, bagkus
kinakailangang umangat pa ito sa mga isyung pangkultura’t panlipunan. Kahit pa
seryoso o masaya/malungkot ang tinig, hindi nawawala ang tali ng emosyon
upang mailugar ang kanilang mga sarili sa mundo na kanilang ginagalawan.
Sa kaso ng malikhaing pagsulat, ang hamon ay kung paano ipapakita nang
bago ang mga dati nang naipakita. o kaya’y kung paano ipapakita ang hindi pa
naipapakita ng iba. Kadalasan, ekstensyon ng sarili ang anumang nabubuong
malikhaing sulatin. Interpretasyon ng manunulat ang mundo na kaniyang
ipinapakita sa kaniyang mga sulatin. Kung gayon, ang isang mananaliksik ay
nakauunawa na ang isang malikhaing akda ay binuo ng mga salitang pinili ng
manunulat. Makatagpo man sa akda ng sensitibong salita sa paningin ng iba,
higit pa dito, ito’y dapat tingnan sa pagka-akda at pagka-likhang sining nito.
Matutunghayan sa mga talumpating isinama sa mga babasahin, ang
pagbanggit at paggigiit sa mga personal na karanasan bilang panghabambuhay
na aral. Mababasa ang mga pinagdaanang karanasan sa buhay na tinitingnan
bilang resipi sa tagumpay. Pinatutunayan ng mga talumpating ito na kaya ng
bawat isang maging matagumpay, anuman ang kalagayan sa buhay.
Wala rin namang pinag-iba ito sa mga lakbay-sanaysay na nagpapakita ng
mga pampersonal na karanasan bilang lunsaran sa pagkatuto. Ang paksa ng
“ako,” “siya/sila,” “Pilipinas/Pilipino” at “ibang bansa,” ay mailalantad na
masasabing normal na diskurso lamang ng higit pa sa pampersonal na motibo.
Lagpas pa sa mga larawan ng lugar at pagkain ang pag-unawa sa sarili, bagkus
ito ay produkto ng pagbasa at pag-alam matapos ang mga hindi malilimutang
karanasan ng paglalakbay.
Samantala, ang mga replektibong sanaysay ay nakabalangkas sa talabang
sarili-pagkabansa. Paglulugar ang mga sanaysay na ito ng mga manunulat hinggil
sa problematisasyon ng uri, identidad, at pagkabansa. Sentral sa mga ito ang
kani-kanilang mga karanasan bilang tao, at bilang iskolar na bahagi at
nakikibahagi sa mas malawak na mundo ng tunggalian.
Habang ang mga piktoryal na sanaysay ay nakatuon sa ilang mga isyung
panlipunan, at sa paglulugar ng sarili sa usapin ng pagkabansa. Aktwal ang mga
larawang ginamit nang sa gayon ay makaugnay ito sa mismong mga karanasan
ng sangkot na mga indibidwal. Ito ang pinakamalapit sa sinasabing “paglubog”
ng sarili, sa karanasan ng iba.
vii
Bilang mga Pilipino, mahalaga sa mga mag-aaral ang makisangkot sa ba’t
ibang isyung pumapaloob sa pagiging Pilipino, at pagbubuo ng bansa. Inaasahan
na sa pamamagitan ng mga babasahing ito, mas mapalalawak at mapalalalim pa
ang paraan at antas ng repleksyong ginagawa ng bawat isa. Lagpas pa sa awit,
tula, nobela, o pelikula ang kailangang bigyan ng repleksyon at pag-unawa.
Bagaman magkakaibang kabanata, iisa lamang ang tunguhin ng kabanata
4, 5, at 6. Maipakita at maipaunawa sa mag-aaral ang paggamit sa wikang
Filipino partikular sa pagsulat ng mga pananaliksik sa iba’t ibang disiplina.
Tinipon ang ilang mga akademikong journal na gumagamit ng wikang Filipino sa
mga paksang may kinalaman sa Humanidades, Agham Panlipunan, at Agham.
Patunay at hamon ang mga babasahin sa mga kabanatang ito sa lalong pagiintelektwalisa ng wikang Filipino. Hamon din naman ito sa mga mag-aaral na
kung ano man ang disiplina na kanilang kukunin sa unibersidad, kinakailangang
magamit nang sa gayon ay mapagyaman pang lalo ang pambansang wika.
May ilang mga anyo ng pagsulat ang nangangailangan pa talaga ng
masidhing pagpapaunlad. Sa katunayan, sa panahon ng pangangalap ng mga
exemplar na babasahin para sa seryeng ito, sinubukang kumalap sa mga
akademikong institusyon sa labas ng Maynila, dahil sa ang karamihan ng mga
limbag na sanggunian ay pinatatakbo ng malalaking unibersidad sa Metro.
Napatunayan din naman na may kakulangan pa sa paggamit at pagsulat sa
wikang Filipino, partikular sa mga propesyonal na pagsulat.
Samakatuwid, inspirasyon at hamon ang seryeng ito para sa lahat ng mga
mag-aaral na Pilipino, upang lalo pang pag-ibayuhin ang pagpapaunlad sa
wikang Filipino bilang wika ng kaalaman at wika sa produksyon ng kaalaman.
viii
ix
x
xi
xii
xiii
KABANATA 1
PANIMULANG PAGSUSULIT
I. Piliin ang titik ng wastong sagot sa bawat pangungusap. (2 puntos bawat isa)
1. Ito ay artikulasyon ng mga ideya, konsepto, paniniwala, at nararamdaman sa
paraang nakalimbag.
A. Pakikinig
B. Pagbabasa
C. Pagsasalita
D. Pagsusulat
2. Anyo ng Pagsulat na nagbibigay-linaw sa mga pangyayari, sanhi at bunga, at
pagbibigay ng mga halimbawa.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
3. Anyo ng Pagsulat na nakapokus sa pagkakasunod-sunod ng daloy ng mga
pangyayaring aktwal na naganap.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
4. Anyo ng Pagsulat na nagpapahayag ng katwiran o opinyon o argumentong
pumapanig o sumasalungat sa isang isyung nakahain sa manunulat.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
5.
Anyo ng Pagsulat na na nagsasaad ng obserbasyon, uri, kondisyon, palagay,
damdamin ng isang manunulat hinggil sa isang bagay, tao, lugar, o pangyayari.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
1
II. Isulat ang TAMA kung wasto ang ipinahahayag ng mga pangungusap; kung
hindi naman, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
_____ 6. Matapat ang isang mananaliksik na nagsusulat ng impormasyon sa notecard
hinggil sa mga impormasyon na kaniyang nakuha sa mga aklat.
_____ 7. Sistematiko ang isang mananaliksik na nagbabanggit hinggil sa limitasyon
ng kaniyang ginagawang pag-aaral.
_____ 8. Maparaan ang isang mananaliksik na hindi gumagamit ng mga datos na
kwestiyonable.
_____ 9. Ginagamit ang akademikong pagsulat sa pagbabalita ng mga pangyayari
hinggil sa mga paboritong artista sa telebisyon.
_____ 10. Mahalaga ang naidudulot ng akademikong pagsulat, partikular sa pag-uulat
ng mga pananaliksik na ginawa ng iba’t ibang mga iskolar hinggil sa iba’t
ibang mga disiplina.
III. Sagutin ang mga tanong nang hindi lalagpas sa 10 pangugusap. (10 puntos
bawat isa)
1. Bakit isang proseso ang akademikong pagsulat? Patunayan.
2. Ano ang etika sa pagsulat? Magbigay ng ilang katangian.
3. Paano masasabing may oryentasyong Pilipino ang isang pananaliksik? Talakayin.
MGA SAGOT
I.
1.
2.
3.
4.
5.
D
A
C
D
B
II.
6. MALI
7. MALI
8. MALI
9. MALI
10. TAMA
2
ARALIN 1.1
ANG KAHULUGAN AT KATUTURAN NG AKADEMIKONG PAGSULAT
ARALIN 1.1 Ang Kahulugan at Katuturan ng Pagsulat
Linggo: 1
Deskripsyon: Pagbibigay ng panimulang kaalaman at pag-unawa sa mga mag-aaral
hinggil sa kahulugan, kalikasan, at katangian ng pagsulat ng sulating akademik
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Kumustahin ang mga mag-aaral. Itanong
kung ano-ano nang mga sulatin ang
kanilang naranasang isulat na (tula, blog,
diary, atbp.).
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Ibigay ang
panimulang
pagsusulit.
Magsagawa ng isang maikling talakayan o
pagbabahagi hinggil sa mga personal na
karanasan kung bakit sila nagsusulat at
paano sila magsulat.
Tumawag ng ilang mga volunteer na
tatayo at magbabahagi sa harap ng mga
mag-aaral.
Magpakita sa mga mag-aaral ng iba’t
ibang halimbawa ng mga teksto gaya ng
journal entry, balita sa dyaryo, editoryal,
blog, iskrip, komiks, at iba pa.
Magpapanood ng bidyo ng interbyu sa
mga totoong awtor o magpabasa ng
mga transkripsiyon ng interbyu sa
kanila.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano kaya
ang dahilan ng mga indibidwal na awtor
kung bakit sila nagsusulat (?), depende sa
mga halimbawang teksto na ipinakita.
Ilista sa pisara ang mga sagot na nalikom
sa bawat anyo ng teksto. Upang mas
3
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
maging malinaw, isulat sa pisara nang
pahalang ang iba’t ibang mga
halimbawang teksto na ipinakita sa klase,
at sa ilalim nito, ilagay ang mga isasagot
ng mga mag-aaral.
Pag-usapan kung may pagkakaiba o
pagkakapareho ang mga dahilan ng
pagsulat batay sa bawat tekstong
ipinakita.
Takdang-aralin: Magsaliksik at magbasa
ng mga sanaysay tungkol sa larangan ng
pagsulat.
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Batay sa mga nabasang
sanaysay, pabuuin ang mga
mag-aaral ng sarili nilang
kahulugan ng Pagsulat na ugnay
sa layunin nito. Tumawag ng
mga mag-aaral na magbabahagi
ng kanilang kahulugan.
Itanong sa mga mag-aaral kung
naunawaan ba nila ang mga
kahulugan ng pagsulat na
kanilang nalikom. Sabihing
maging handa silang matalakay
ito.
Pag-usapan sa klase ang Ilang
layunin sa pagsulat
IMPORMATIB NA
PAGSULAT Kilala rin sa tawag
na expository writing.Ito ay
naghahangad na makapagbigay
impormasyon at mga
paliwanag.Ang pokus nito ay
ang mismong paksang
tinatalakay sa teksto.
Halimbawa: Pagsulat ng report
ng obserbasyon,mga istatistiks
na makikita sa mga libro at
ensayklopidya, balita, at
teknikal o businesss report
Basahin ang tekstong Makrong
Kasanayan sa Pagsulat.
Bigyang-pansin ang (mga)
kahulugang ibinigay para sa
Pagsulat.
Maaaring pag-usapan sa klase
ang ilang mga batayang
kaalaman ng pagsulat:
Ayon kina Xing at Jin: “ang
pagsulat ay isang
komprehensibong kakayahan na
naglalaman ng wastong gamit,
talasalitaan, pagbubuo ng
kaisipan, retorika at iba pang
4
Mga
Kasanayang
Pampagkatuto
mga elemento.”
MAPANGHIKAYAT NA
PAGSULAT Kilala sa tawag na
persuasive writing. Ito ay
naglalayong makumbinsi ang
mga mambabasa tungkol sa
isang katwiran, opinyon o
paniniwala. Ang pangunahing
pokus nito ay ang mambabasa
na nais maimpluwensyahan ng
isang awtor. Halimbawa:
editoryal, sanaysay, talumpati,
pagsulat ng proposal at
konseptong papel
Sinabi ni Badayos: “ang
kakayahan sa pagsulat nang
mabisa ay isang bagay na
totoong mailap para sa
nakararami sa atin maging ito'y
pagsulat sa unang wika o
pangalawang wika man.”
Ayon kay Keller: “ang pagsulat
ay isang biyaya, isang
pangangailangan at isang
kaligayahan ng nagsasagawa
nito.”
MALIKHAING PAGSULAT
Ito ay ginagawa ng mga
manunulat ng mga akdang
pampanitikang tulad ng
maikling katha, nobela, tula,
dula at iba pang malikhain o
masining na akda. Kadalasan
ang pangunahing layunin ng
awtor dito ay magpahayag
lamang ng kathang-isip,
imahinasyon, ideya, damdamin
o kumbinasyon ng mga ito.
Ayon kay Donald Murray:
“Writing is rewriting”.
Paglalarawan ni Murray sa
mabuting manunulat – “A good
writer is wasteful”. Metapora ni
Murray: He saws and shapes
and cuts away, discarding
wood… The writer cannot build
a good strong piece of writing
unless he has gathered an
abundance of fine raw materials.
PANSARILING
PAGPAPAHAYAG
Pagsulat o pagtatala ng mga
bagay na nakita, narinig, nabasa
o naranasan. Sa layuning ito,
ginagawa ang pagsulat bunga ng
paniniwalang ito’y
mapapakinabangan. Ilan pa sa
mga halimbawa nito ang
pagsulat ng dyornal, plano ng
bahay, mapa at iba
Ayon kay Donald Murray: “ang
pagsulat ay isang eksplorasyonpagtuklas sa kahulugan,
pagtuklas sa porma at ang
manunulat ay gumagwa nang
pabalik- balik nagtutuon sa isa
sa mga batayang kasanayan sa
bawat panahon nang kanyang
matuklasan kung ano ang
kanyang isusulat at kung paano
niya iyon maipapahayag nang
mahusay.”
Bumuo ng isang sintesis hinggil
sa mga layunin ng Pagsulat.
Bago tapusin ang sesyon,
Ang paglalarawan naman nina
Peck at Buckingham sa
pagsulat: “Ang pasulat ay
ekstensyon ng wika at
5
sabihin sa mga mag-aaral na:
“ngayong alam na natin ang
mga layunin sa Pagsulat, ano
kayang mga kahulugan ang
maaaring mabuo hango o batay
sa mga layuning napag-usapan
natin?” Ito ang ating susunod na
layunin sa ating susunod na
pagkikita.”
Bilang takdang-aralin:
paghanapin ang mga mag-aaral
ng iba’t ibang mga kahulugan
ng pagsulat na matutunghayan
sa internet. Ipasulat/Ipatala ang
website, tao o artikulong
pinagkunan.
Siguraduhing mailista nila ang
mga sanggunian na kanilang
pinagkunan ng mga kahulugan
ng pagsulat.
Maaring puntahan ang link na
ito: http://www.academia.edu
/5641061/PAGSULAT
karanasang natamo ng isang tao
mula sa kanyang
pakikinig,pagsasalita at
pagbabasa.”
Pangkatin ang mga mag-aaral na
may tig-limang miyembro.
Ipabahagi sa bawat pangkat ang
mga impormasyong nakuha ng
bawat miyembro hinggil sa
kahulugan at katuturan ng
pagsulat na kanilang kinuha
mula sa Internet.
Magtatala ang bawat miyembro
ng pangkat ng mga
impormasyong makukuha nila
sa mula sa pagbabahagi ng mga
kapangkat / kapangkat.
Bubuo ang bawat pangkat ng
sintesis hinggil sa kahulugan at
katuturan ng Pagsulat.
Pipili ng magiging tagapag-ulat
ang pangkat na magbabahagi ng
kanilang napag-usapan tungkol
sa kahulugan at katuturan ng
Pagsulat.
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Gamit ang ginabayang talakayan at concept tree,
isulat sa pisara ang iba’t ibang salita o
konseptong may kinalaman sa:
1) proseso
2) anyo
3) gamit ng pagsulat.
Magpagawa ng sintesis sa mga mag-aaral
tungkol sa sariling pagpapakahulugan ng
pagsulat mula sa isinagawang concept tree.
6
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Tumawag ng ilang mag-aaral na magbabahagi
ng kanilang mga nabuong sintesis tungkol sa
pagsulat.
Bago tapusin ang sesyong ito, sabihin sa mga
mag-aaral na: “Ngayon naunawaan na natin ang
kahulugan at katuturan ng pagsulat, titingnan
naman natin ang isang uri ng Pagsulat, ang
Akademikong Pagsulat.
Bilang takdang-aralin: Humanap, basahin, at
magdala ng tig-iisang halimbawa ng
akademikong artikulo (pumunta sa
http://www.philjol.info/philjol/index.php), na
nakasulat sa wikang Filipino. Maaaring kumuha
sa Internet o sa mga limbag na journal ang mga
mag-aaral hinggil sa isang paksang interesante
para sa kanila.
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Basahin ang personal na sanaysay na Bakit ako
Nagsusulat, at ihambing ito sa akademikong
artikulo na kanilang pinili at dinala sa klase.
Ipasulat sa isang
sanaysay ang
mga sagot ng
mga mag-aaral.
Itanong sa mga mag-aaral kung may
natatanging:
1) paggamit sa antas ng wika (pormal o di
pormal)
2) pagkakaiba sa layunin ng mga awtor
3) paraan ng pananaliksik
hinggil sa akademikong artikulo na kanilang
dala.
Pag-usapan: Paano natatangi ang pagsulat sa
mga akademikong artikulo? Ano-ano ang mga
katangian nito bilang pang-akademiko? Paano
sila naghahanda bago sumulat?
7
Tapusin ang
aralin sa
pagsasabi ng:
“Sa susunod
nating sesyon,
mas bibigyangpansin pa natin
ang
akademikong
pagsulat”.
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Pangalan ng mag-aaral: ____________________________________________
Gawain sa Pagsulat:________________________________________________
Katangian
Pokus at
Detalye
Organisasyon
Tinig ng
Manunulat
10
6
3
1
May isang
malinaw at
tiyak na paksa,
na
sinusuportahan
ng mga
detalyadong
impormasyon
o argumento.
May isang
malinaw at
tiyak na paksa,
ngunit hindi
detalyado ang
mga suportang
impormasyon
o argumento.
May isang
paksa. Hindi
gaanong
malinaw ang
mga suportang
impormasyon
o argumento.
Hindi malinaw
ang paksa at
ang mga argumento.
Kawili-wili
ang
introduksyon;
naipakilala
nang mahusay
ang paksa.
Mahalaga at
nauukol sa
paksa ang mga
impormasyon
na ibinahagi sa
isang maayos
na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
kongklusyon.
May
introduksyon,
mahusay na
pagtalakay, at
may
karampatang
pagtatapos o
kongklusyon.
May
introduksyon,
pagtalakay, at
pagtatapos o
kongklusyon.
Hindi malinaw
ang
introduksyon,
pagtalakay sa paksa,
at ang pagtatapos o
kongklusyon.
Malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Kapansinpansin ang
kahusayan ng
manunulat sa
paksa.
May intensyon
at layunin ang
manunulat.
May kaalaman
ang manunulat
sa paksa.
May kaunting
kalinawan sa
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Limitado ang
kaniyang
kaalaman sa
paksa.
Hindi malinaw
ang inten-syon
at layunin ng
manunu-lat.
8
Katangian
10
6
3
1
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita,
bagaman sa
ilang
pagkakataon
ay hindi
angkop at
natural.
Mainam ang
pagkakaayos
ng mga salita
at
pangungusap.
May kaunting
pagkakamali
sa gramatika,
bantas, at
baybay.
Nasasabi ng
manunulat ang
nais sabihin,
bagaman
walang
baryasyon sa
paggamit sa
mga salita.
Limita-do ang
pagga-mit sa
mga salita.
Pagpili ng
mga angkop
na salita
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita;
Angkop at
natural at hindi
pilit.
Nakagagawa
ng mga
pangungusap
na may saysay.
Maraming
mga
pagkakamali
sa gramatika,
bantas, at
baybay.
Hindi maayos
ang mga
pangungusap
at hindi
mauna-waan.
Lubhang
mara-ming
pagka-kamali
sa grama-tika,
bantas, at
baybay.
Estruktura,
Gramatika,
Bantas,
Pagbabaybay
Mahusay ang
pagkakaayos
ng mga salita
at pangugusap.
Walang
pagkakamali
sa gramatika,
bantas, at
baybay.
Mga Komento
at Mungkahi
9
ARALIN 1.2: Ang Kahulugan at Katuturan ng Akademikong Pagsulat
Linggo: 2
Deskripsyon: Pag-unawa sa Akademikong Pagsulat bilang pagpapahayag ng
iskolarling kaalaman.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Bilang panghikayat sa
gamit ng Akademikong
Pagsulat, ikukuwento ng
guro ang kanyang
karanasan bilang mag-aaral
sa unibersidad partikular sa
paggawa ng pananaliksik,
at sa pagsulat nito.
Bigyang-pokus ang mga
akademikong paghahanda
at pananaliksik na ginawa
bilang bahagi ng proseso
ng akademikong pagsulat.
Itanong sa mga mag-aaral
kung ano-ano ang kurso na
kanilang kukunin sa
unibersidad.
Ipaisip sa kanila ang ilang
mga paksa na maaaring
gawan ng pananaliksik
partikular sa kurso na
kanilang napili.
Itanong sa mga mag-aaral:
“Ano ang maitutulong ng
pananaliksik at
Akademikong Pagsulat sa
disipilina/kurso na inyong
kukunin sa unibersidad? Sa
paanong paraan?
10
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Magkaroon ng malayang
talakayan sa pagkaunawa
ng mga mag-aaral hinggil
sa:
MAHAHALAGANG
KONSEPTO NG
AKADEMIKONG
PAGSULAT AYON KAY
KAREN GOCSIK (2004)
1. Ginagawa ng mga
iskolar at para sa mga
iskolar.
2. Nakalaan sa mga paksa
at mga tanong na pinaguusapan ng o interesante sa
akademikong komunidad.
3. Nararapat na maglahad
ng importanteng
argumento.
Tumawag ng ilang magaaral na magbabahagi ng
kaniyang reaksyon tungkol
sa napili niyang
akademikong artikulo.
Balikan ang akademikong
artikulo na kinuha ng mga
mag-aaral noong
nakaraang sesyon.
Ipatukoy sa kanila ang:
1) paksa
2) mga layunin
3) at kahalagahan
ng partikular na
akademikong artikulo.
Sabihin sa mga mag-aaral:
“Tingnan natin kung paano
nagpahayag ng mga ideya
ang inyong mga
akademikong artikulo.”
Itanong sa mga mag-aaral
kung paano ipinahayag sa
kanilang mga teksto ang
mga impormasyong
nasusulat dito?
Tumawag ng ilang magaaral at ilista sa pisara ang
mahahalagang salita na
may kinalaman sa:
1) Paglalahad
2) Paglalarawan
3) Pagsasalaysay
4) Pangangatwiran
Gawin ang Think-PairShare. Hahanap ang bawat
mag-aaral ng kapareha at
iuulat ang kani-kanilang
mga sagot.
Bago tapusin ang sesyon,
sabihin sa mga mag-aaral:
“Bawat paksa, layunin, at
kahalagahan ng
11
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
akademikong sulatin ay
tinutugunan ng isang
mainam na paraan kung
paano ito ‘iuulat’ o
“sasabihin” sa
mambabasa.”
Bilang takdang-aralin,
alamin ang paraan kung
paano ipinahayag o iniulat
sa inyong akademikong
journal ang ginawa nitong
pananaliksik.
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Matapos ang isinagawang
gawain, itanong sa mga
mag-aaral ang mga
partikular na katangian
kapag:
1) Naglalahad
2) Naglalarawan
3) Nagsasalaysay
4) Nangangatwiran
ang isang teksto?
Bumuo ng sintesis at
ihambing ang mga ito base
dito:
1) Paglalahad (ekpositori)
– kung ang teksto ay
nagbibigay-linaw o
nagpapaliwanag hinggil sa
proseso, isyu, konsepto, o
anumang paksa na
nararapat na alisan ng pagaalinlangan.
2) Paglalarawan
(deskriptiv) – kung ang
teksto ay bumubuo ng
12
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
isang imahe sa
pamamagitan ng
paglalantad ng mga
katangian nito.
3) Pagsasalaysay (narativ)
– kung ang teksto ay
nagkukwento ng mga
magkakaugnay na
pangyayari.
4) Pangangatwiran
(argumentativ) – kung ang
teksto ay may layuning
manghikayat at
magpapaniwala sa
pamamagitan ng
pagbibigay ng mga rason at
ebidensya.
Itanong sa mga mag-aaral:
“Sa inyong palagay, may
malaking pagkakaiba ba
ang paraan ng
pagpapahayag sa
akademikong pagsulat sa
malikhaing pagsulat
(halimbawa, maikling
kwento, tula, nobela, na
inyong binasa noong grade
10)? Tumawag ng ilang
mga mag-aaral na
magbabahagi ng kanilang
mga sagot.
Sabihin sa mga mag-aaral
na: Bagaman may iba’t
ibang paraan ng
pagpapahayag na
ginagamit sa akademikong
pagsulat, ito ang mga
karaniwang layunin ng
mismong mga teksto:
1. Manghikayatnagbibigay ng posibleng
13
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
sagot, dahilan at
ebidensiyang maaari mong
paniwalaan o hindi.
2. Mag-analisa kung
nagbibigay ng posibleng
sagot sa pamamagitan ng
paliwanag at ebalwasyon.
Ito rin ay nag-aanalisa ng
iba’t ibang varyabol at ang
kaugnayan ng mga ito sa
isa’t isa.
3. Magbigay ng
impormasyon- kung
nagpapalawak at
nagpapalalim sa kaalaman
ng mambabasa.
<http://www.vsm.sk/Curric
ulum/academicsupport/aca
demicwritingguide.pdf>
Takdang-aralin. Magdala
ng tig-iisang halimbawa ng
mga teksto, at uriin ang
mga ito kung naglalahad,
naglalarawan,
nagsasalaysay, o
nangangatwiran, at
humandang patunayan
kung bakit. Alamin din
kung ano ang (mga)
layunin ng bawat teksto:
kung ito ba ay
nanghihikayat, nagaanalisa, o nagbibigay ng
impormasyon.
14
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Gamit ang mga lumang
kartolina o mga scratch na
bond paper, pipili ang guro
ng 16 na mga mag-aaral na
tatayo sa apat na sulok ng
silid-aralan. Tatalakayin nila
ang:
1) paksa
2) layunin
3) nilalaman (kahit buod
lamang o gist)
4) uri ng pagpapahayag na
ginamit sa teksto.
Pipiliin ng guro ang apat na
mag-aaral na magkakasama
sa bawat sulok:
unang sulok - Naglalahad
ikalawang sulok Naglalarawan
ikatlong sulok Nagsasalaysay
ikaapat na sulok –
Nangangatwi-ran
Gamit ang estilong Poster
Presentation, isusulat ng
bawat kalahok ang:
1) paksa
2) layunin
3) nilalaman (kahit buod
lamang o gist)
4) uri ng pagpapahayag na
ginamit sa teksto, at ito’y
ididikit nila sa sulok na
kanilang kinabibilangan.
Ang iba pang miyembro ng
pangkat ay iikot sa apat na
sulok ng silid-aralan upang
makinig at magbigay ng
15
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
reaksyon, tanong, o komento
sa mga nag-uulat. Upang
mapanatili ang kaayusan,
pangkatin ang mga magaaral sa apat, nang sa gayon
sa bawat 10 minuto ay
makapunta, makalipat, at
makaikot sila sa bawat sulok
ng silid-aralan.
Matapos ang gawain, bigyan
ng 3-5 minutong pahinga
ang mga mag-aaral upang
makapagproseso sila hinggil
sa mga impormasyong
napakinggan nila.
Bago matapos ang sesyon,
itanong sa mga mag-aaral:
“Sa inyong palagay, posible
bang magkaroon ng
kombinasyon sa mga uri o
paraan ng pagpapahayag sa
iisang teksto lamang?
Patunayan ang inyong
sagot.” Tumawag ng ilang
mag-aaral na magbabahagi
ng kanilang mga sagot.
Magkaroon ng isang
malayang talakayan.
Takdang-aralin: Pumili ng
mahuhusay na pahayag o
yaong mga tumatak sa isip
(at puso) ng mga mag-aaral
mula sa kanilang mga
dinalang teksto. Maaaring
ang mga ito ay tesis na
pahayag, argumento, o
kongklusyon. Salungguhitan
ng mga mag-aaral ang mga
ito, o kaya’y markahan ng
highlighter.
16
ARALIN 1.3: Etika at Resposibilidad sa Pagsulat
Linggo: 3
Deskripsyon: Pag-alam at pag-unawa sa etika at responsibilidad sa pagsulat bilang
mga mahahalagang pamantayan sa Akademikong Pagsulat, partikular na ang usapin
ng Plagiarism.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pamantayan sa Mga Kasanayang
Pangnilalaman
Pagganap
Pampagkatuto
Bilang pangganyak, itanong sa mga
mag-aaral ang etika at responsibilidad
sa:
1) paglalaro ng basketbol
2) paghahanap ng trabaho
3) pakikipag-ugnayan sa bagong kakilala
Tumawag ng ilang mag-aaral upang
magbahagi ng kanilang mga ideya.
Sabihin sa mga mag-aaral na: “Kahit sa
proseso ng pananaliksik at pagsulat ay
may tiyak na etika at resposibilidad. Sa
inyong palagay, ano-ano kaya ang mga
etika at responsibilidad na ito?”
Maaaring pag-usapan ang mga
sumusunod na senaryo:
1) Isa kang journalist, ilalabas mo ba sa
publiko ang isang balitang may
kaugnayan sa “pagkasira” ng imahe ng
Pangulo ng Pilipinas?
2) May nakita kang impormasyon sa
internet na nagsasabing “walang kultura
ang mga Pilipino bago dumating ang
mga Kastila sa Pilipinas.” Paano mo ito
gagawan ng repleksyon sa iyong blog?
3) Isa kang manunulat ng inyong campus
paper. Paano mo ipaaabot nang may
paggalang sa administrasyon ang mga
sirang pasilidad sa inyong paaralan?
Tumawag sa mga mag-aaral, at
ipatalakay ang kanilang mga ideya
tungkol dito.
17
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Basahin ang Etika at
Responsibilidad ng
Mananaliksik, at pag-usapan
ang mga puntos dito hinggil sa:
1) pagkilala sa mga ginamit na
ideya
2) paggamit o pagkuha ng mga
datos nang walang pahintulot.
3) paggawa ng mga
pampersonal na obserbasyon.
4) paggawa ng short cut
5) pandaraya o plagiarism
Pamantayan sa
Mga Kasanayang
Pagganap
Pampagkatuto
Balikan ang ilang mga puntos
sa kahalagahan ng etika at
responsibilidad sa pananaliksik
at pagsulat. Bigyang-linaw na
sa isang akademikong
konteksto, mahalagang
matutunan ang iba’t ibang
karaniwang anyo ng plagiarism
nang sa gayon ay maiwasan ang
mga ito.
Talakayin ang mga
impormasyong nakita ng mga
Talakayin kung paano iiwasan
mag-aaral hinggil sa mga
ang mga ito ng isang etikal at
karaniwang anyo ng plagiarism.
responsableng manunulat o
Bigyang puntos ang
mananaliksik. Gamitin ang mga sumusunod:
pahayag mula sa takdang1) tahasang pag-angkin sa
aralin, at banggitin kung
pananaliksik ng iba
kaninong manunulat o iskolar
2) hindi pagkilala sa sinabi o
nanggaling ang mga pahayag na ideya ng awtor
ito.
3) pag-angkin o panggagaya sa
gawa o pananaliksik ng iba
Takdang-aralin: Magsaliksik sa
Internet tungkol sa usapin ng
Basahin ang Tuwid na Landas
plagiarism. Alamin ang mga
ang Tinahak ni Rizal.
gawaing maituturing na
Suriin kung naging etikal ang
plagiarism. Humandang
talumpati ng pangulo at pagtalakayin ang mga ito sa
usapan kung bakit/bakit hindi
susunod na sesyon.
naging etikal.
Pag-usapan kung paano naging
etikal si Pangulong Aquino sa
pagbanggit ng mga ideya ni
Rizal hinggil sa kaniyang
talumpati.
18
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Sabihin sa mga mag-aaral: “ Isa sa
mahahalagang kasanayan ang paggawa
ng bibliograpiya o sanggunian para sa
mga pinagkunan ng datos o
impormasyon.”
Gawain: ipalista sa mga mag-aaral ang
mahahalagang pahayag na kanilang
pinili mula sa akademikong artikulo
noong nakaraang linggo:
1) buong pangalan ng awtor.
2) taon kung kailan ito naisulat
3) pamagat ng teksto
4) pamagat ng pinagkunang libro o
sanggunian
5) adres at pangalan ng palimbagan.
Ipahanda ang mga tekstong ginamit ng
mga mag-aaral sa Aralin 2, at
magpagawa ng note card para sa mga
ito. Maaaring gumamit ng 1/4 pirasong
papel o 1/8 index card. Sundin ang
sumusunod na format:
1) paksa
2) pinagkunan
3) pahayag, impormasyon, kaalaman, o
konsepto
4) pahina
Gamitin ang halimbawang bionote sa
ibaba.
Takdang-aralin: Mag-isip ng isang tiyak
na paksa na maaaring may kinalaman sa:
a) kursong kukunin sa unibersidad
b) kultural na usapin na ugnay sa
kasalukuyan
c) lugar na kinalakihan
d) interesanteng paksa para sa mag-aaral.
19
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Para sa sesyon na ito,
magtungo sa silid-aklatan
na makikitaan ng mga
limbag na sanggunian na
may kinalaman sa paksang
napili ng mag-aaral. Kung
posible, maaari ring
gumamit ng Internet upang
makakuha ng mga online
na sanggunian.
Papiliin ang mga mag-aaral
ng tig-sampung
sanggunian, at ito ay
gagawan nila ng note card.
Gawing sampol ang nasa
ibaba.
Gabayan ang mga magaaral sa paggawa ng mga
note card.
Ibigay ang panghuling
pagsusulit.
Halimbawang Notecard
Silapan, Ofelia at Melecio Fabros III. 1997. Kasanayan sa Komunikasyon 1.
Quezon City: UP Open University.
Filipino bilang Lingua Franca
“Pambansang lingua franca ang wikang Filipino dahil ito ang ginagamit mo sa
iyong kausap kapag magkaiba ang inyong mga katutubong wika.”
pahina 22
20
KABANATA 1
PANGHULING PAGSUSULIT
I. Piliin ang titik ng wastong sagot sa bawat pangungusap. (2 puntos bawat isa)
1.
Ito ay artikulasyon ng mga ideya, konsepto, paniniwala, at nararamdam sa
paraang nakalimbag.
A. Pakikinig
B. Pagbabasa
C. Pagsasalita
D. Pagsusulat
2.
Anyo ng Pagsulat na nagbibigay-linaw sa mga pangyayari, sanhi at bunga, at
pagbibigay ng mga halimbawa.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
3.
Anyo ng Pagsulat na nakapokus sa pagkakasunod-sunod ng daloy ng mga
pangyayaring aktwal na naganap.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
4.
Anyo ng Pagsulat na nagpapahayag ng katwiran o opinyon o argumentong
pumapanig o sumasalungat sa isang isyung nakahain sa manunulat.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
5.
Anyo ng Pagsulat na na nagsasaad ng obserbasyon, uri, kondisyon, palagay,
damdamin ng isang manunulat hinggil sa isang bagay, tao, lugar, o pangyayari.
A. Paglalahad
B. Paglalarawan
C. Pagsasalaysay
D. Pangangatwiran
21
II. Isulat ang TAMA kung wasto ang ipinahahayag ng mga pangungusap; kung
hindi naman, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
_____ 6. Matapat ang isang mananaliksik na nagsusulat ng impormasyon sa notecard
hinggil sa mga impormasyon na kaniyang nakuha sa mga aklat.
_____ 7. Sistematiko ang isang mananaliksik na nagbabanggit hinggil sa limitasyon
ng kaniyang ginagawang pag-aaral.
_____ 8. Maparaan ang isang mananaliksik na hindi gumagamit ng mga datos na
kwestiyonable.
_____ 9. Ginagamit ang akademikong pagsulat sa pagbabalita ng mga pangyayari
hinggil sa mga paboritong artista sa telebisyon.
_____ 10. Mahalaga ang naidudulot ng akademikong pagsulat, partikular sa pag-uulat
ng mga pananaliksik na ginawa ng iba’t ibang mga iskolar hinggil sa iba’t
ibang mga disiplina.
III. Sagutin ang mga tanong nang hindi lalagpas sa 5 pangugusap. (10 puntos
bawat isa)
1. Bakit isang proseso ang akademikong pagsulat? Patunayan.
2. Ano ang etika sa pagsulat? Magbigay ng ilang katangian.
3. Paano masasabing may oryentasyong Pilipino ang isang pananaliksik? Talakayin.
MGA SAGOT
I.
1.
2.
3.
4.
5.
D
A
C
D
B
II.
6. MALI
7. MALI
8. MALI
9. MALI
10. TAMA
22
KABANATA 2
PANIMULANG PAGSUSULIT
I. Isulat ang P, kung pangunahing ideya; at isulat naman ang S, kung suportang
ideya ang ipinahihiwatig ng mga sumusunod na paksa. (2 puntos bawat isa)
_____ 1. Hudeo-Kristiyanong tradisyon ng paggamot
_____ 2. Katutubong tradisyon ng paggamot
_____ 3. Paggamot sa kasaysayang Pilipino
_____ 4. Siyentipikong tradisyon ng paggamot
_____ 5. Luma at bagong tradisyon ng paggamot
II. Isulat ang TAMA kung wasto ang ipinahahayag ng mga pangungusap; kung
hindi naman, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
_____ 1. Nagsisilbing giya o padron ng isusulat na pag-aaral ang balangkas.
_____ 2. Bagaman maikli, kinakailangang malinaw at direkta ang pagbubuod.
_____ 3. Sa pagbabalangkas, mas mainam ang pasaklaw (deductive) na pag-aayos ng
mga ideya.
_____ 4. Sa pagbabalangkas, maaaring gumamit ng mga parirala o pangungusap
bilang paksa ng bawat aytem.
_____ 5. Sa pagbabalangkas, kinakailangan ng mga sumuportang ideya ang bawat
pangunahing paksa.
III. Ilahad ang pagkakaiba at pagkakapareho ng balangkas at buod. (20 Puntos)
MGA SAGOT
I.
1. P
2. S
3. S
4. S
5. S
II.
6. TAMA
7. TAMA
8. TAMA
9. TAMA
10. TAMA
23
KABANATA 2
Pagbabalangkas at Pagbubuod
ARALIN 2.1: Pagsulat ng Balangkas
Linggo: 4
Deskripsyon: Pag-alam at pag-unawa sa proseso ng pagbabalangkas bilang
mahalagang bahagi ng akademikong pagsulat.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Itanong sa mga mag-aaral
kung bakit mahalaga ang
isang gabay para sa mga
arkitekto, inhinyero, pintor,
manunulat, at iba pa.
Tumawag ng mga magaaral na magbabahagi ng
kanilang mga ideya.
Pamantayan sa
Pagganap
Itanong: “Ano-ano ang
mga maaaring kahinatnan
kung sila ay hindi susunod
sa mga gabay na kanilang
inihanda? Ano kaya ang
epekto nito sa kanilang
mga proyektong
ginagawa?” Tumawag ng
ilang mga mag-aaral na
magbabahagi ng kanilang
mga ideya.
Itanong: “Paano iniuugnay
ang pagbuo ng gabay,
partikular ang
pagbabalangkas sa proseso
ng akademikong pagsulat?
Patunayang mahalaga ito
24
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Ibigay ang
Panimulang
pagsusulit.
Pamantayang
Pangnilalaman
sa proseso ng pagsulat.”
Tumawag ng ilang mga
mag-aaral na magbabahagi
ng kanilang mga ideya.
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayan sa
Pagganap
Kumustahin ang mga magaaral tungkol sa kanilang
mga karanasan sa paggawa
ng balangkas. Itanong:
“Nahirapan ba kayo sa
paggawa nito? Kung oo, ok
lang yan at huwag magalala, iyan ang kagandahan
ng pagbabalangkas –
maaari pa itong baguhin at
paghusayin!”
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Sabihin sa mga mag-aaral:
“Matapos nating patunayan
ang kahalagahan ng
pagbabalangkas bilang
gabay, ating pag-uusapan
kung ano-ano ang mga
katangian nito.”
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pag-usapan sa klase:
1) Kapag ikaw ay gumawa
ng balangkas, mas mapagiisipan mong mabuti kung
paano mo sisimulan o
tatapusin ang iyong
sanaysay.
2) Kapag ikaw ay gumawa
ng balangkas, mapipili mo
ang mga ideya o konsepto
na nais mong isama sa
sanaysay. Dapat lahat ng
ito ay magkakaugnay.
3) Kapag ikaw ay gumawa
ng balangkas, mas
magiging madali sa iyong
ayusin ang mga ideya sa
iyong sanaysay. Mapipili
mo kung ano ang mga
ideyang nais mong ilagay
sa panimula, katawan at
Ipahanda sa mga mag-aaral
ang kanilang ginawang
balangkas mula sa
nakaraang sesyon. Itanong
kung sino sa kanila ang
gumamit ng:
1) parirala
2) pangungusap
3) paksa
sa kanilang mga balangkas.
Sabihing: Tandaan lamang
25
Pamantayang
Pangnilalaman
katapusan ng iyong
sanaysay.
4) Kapag ikaw ay gumawa
ng balangkas, maiiwasan
mong mawala sa pokus
habang nagsusulat ng
sanaysay dahil para itong
mindmap. Gagabayan ka
nito para maisulat ng
malinaw ang iyong mga
ideya.
5) Kapag ikaw ay gumawa
ng balangkas, maiiwasan
mong maging paulit-ulit
ang mga ideya sa iyong
sanaysay, dahil sa simula
pa lang ay nakaplano na
kung ano ang mga ideyang
isasama mo at hindi.
(https://alstutor.wordpress.
com/category/sample-alsoutlinebalangkas/)
Takdang-aralin:
Sabihin sa mga mag-aaral
na: “Bago matutunang
sumulat ng sariling
balangkas hinggil sa
gagawing pananaliksik,
matutunan munang
balangkasin ang gawa ng
iba.”
Basahin ang Buod ng
SONA 2015, at gawan ito
ng balangkas na may
Pamantayan sa
Pagganap
na kung ano ang ginamit sa
simula pa lang, ay ganoon
din dapat ang kabuuan ng
balangkas.”
Maglaan ng 10 minuto
upang maayos pa ng mga
mag-aaral ang kanilang
isinulat na balangkas.
Baguhin ito ung
kinakailangan gamit ang
paraang:
1) parirala
2) pangungusap
3) paksa
Bumuo ng pangkat na may
tig-limang mga miyembro.
Pag-usapan kung ang
kanilang binuong mga
balangkas ay mayroong:
1) angkop na pagbabahagi
ng mga ideya
2) angkop na
pagkakasunod-sunod ng
mga ideya
3) kawastuhan at kasapatan
ng mga pantulong na paksa
sa ilalim ng bawat paksa
Paghambingin ang sagot ng
bawat isa, talakayin ito sa
pangkat. Alamin at ilista
ang mga nakitang
kalakasan at kahinaan ng
mga ginawang balangkas.
Pumili ng isang tagapagulat sa pangkat na
magbabahagi ngkanilang
mga napag-usapan at
natuklasan sa kanilang
ginawang talakayan.
26
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
ganitong format:
I. Paksa 1
A. Paksa 1.1
1. ideya
2. ideya
B. Paksa 1.2
1. ideya
2. ideya
II. Paksa 2
A. Paksa 2.1
1. ideya
2. ideya
B. Paksa 2.2
1. ideya
2. ideya
III. Paksa 3
A. Paksa 3.1
1. ideya
2. ideya
B. Paksa 3.2
1. ideya
2. ideya
(maaari pang dagdagan
kung kulang)
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Isulat sa pisara ang mga
katangian ng isang
mahusay na balangkas,
mula sa ginawang
talakayan ng mga magaaral.
Takdang-aralin:
Magsaliksik sa Internet
tungkol sa mga paksang
may kinalaman sa
Pilipinas. Pumili lamang
ng isa sa mga paksa:
1) Simbahan sa Quiapo
2) Mga Katutubong pagunawa sa sakit o
karamdaman
3) Kultura ng Milenyal na
kabataan
4) Industriya ng call center
sa Pilipinas
5) Masamang epekto ng
paglalaro ng Video Games
6) Facebook sa Pilipinas
at iba pa.
7) (Kahit anong paksa na
may pahintulot at pagsangayon ng guro)
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Itanong sa mga mag-aaral
ang kanilang natutuhan o
naunawaan sa
pagbabalangkas gamit ang
grapikong presentasyon.
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Gumawa ng isang
balangkas na may 3 antas
ng ideya (I, A, 1) hinggil sa
isang partikular na paksa
na nakaugnay sa kahit na
anong malalaking paksa
mula sa ibinigay na
takdang-aralin.
Sabihin sa mga mag-aaral
27
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
na “ang layunin ng
balangkas ay
makapagbigay ng isang
mahusay na “imahe” sa
anumang isusulat na
teksto.”
Gumamit ng papaksang
paraan para sa pagbuo ng
balangkas sa gawaing ito.
Maglaan ng 15 minuto para
rito.
Pangkatin ang mga magaaral na may
magkakaugnay na paksa.
Ibabahagi nila ang mga
balangkas na inihanda sa
bawat isa. Pag-usapan
kung malinaw o hindi ang
“imahe” na ibinibigay ng
balangkas.
Magbigay ng mga
mungkahi sa bawat isa,
upang mas mapahusay pa
ang mga balangkas na
ginawa.
Pag-usapan ang
mahuhusay na balangkas
upang gawing halimbawa
at/o gabay sa klase, at
ihandang ibahagi ito at
talakayin sa harap ng klase.
Maging gabay ang guro sa
talakayan.
28
ARALIN 2.2: Pagsulat ng Buod
Linggo: 5
Deskripsyon: Pag-alam at pag-unawa sa proseso ng pagbubuod bilang mahalagang
bahagi ng akademikong pagsulat.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Tanungin ang mga magaaral kung ano ang
kanilang paboritong
pelikula. Itanong kung
ilang oras ang haba ng mga
ito.
Pamantayan sa
Pagganap
Sabihin sa mga mag-aaral:
“Kapag pinakukwento sa
inyo ang paborito ninyong
pelikula, hindi ba mas
maikli na lamang ito? Sa
ganitong konsepto rin
umiikot ang pagbubuod.
Ngunit, paano ba
ginagamit ang pagbubuod
sa akademikong pagsulat?”
Tumawag ng ilang mga
mag-aaral upang sagutin
ang tanong. Tandaang
walang maling sagot dito.
Tumawag ng ilang magaaral na magbabahagi ng
kanilang palagay tungkol
sa gamit ng pagbubuod sa
akademikong larangan.
Itanong: “bakit kaya ito...”
1) nagpapahusay ng
kasanayan sa pagbabasa? –
pagtiyak sa mga
pangunahing ideya sa
29
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
binabasang teksto.
2) nagpapaunlad ng kritikal
na pag-isip? – paghatol o
pagpapasya sa
mahahalagang ideya ng
teksto na isasama sa buod.
3) nagpapahusay ng
kasanayan sa pagsulat? –
dumaraan sa masusing
pagpili ng sariling mga
salita at pagbuo ng mga
pangungusap ang isang
pagbuod.
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayan sa
Pagganap
Kumustahin ang paggawa
ng buod ng mga mag-aaral.
Tanungin ang ilang
problema na kanilang
pinagdaanan sa pagsulat.
Tumawag ng ilang magaaral na magbabahagi ng
kanilang mga sagot.
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pag-usapan sa klase:
“Paano masasabing buod
ang mga bionote nina
Virgilio Almario at
Bienvenido Lumbera na
makikita sa inyong
babasahin?” Tumawag ng
ilang mga mag-aaral na
magbabahagi ng kanilang
ideya.
Talakayin ang mga paraan
na kanilang ginawa upang
Sabihin sa mga mag-aaral: malagpasan ang mga
problemang kinaharap.
“Upang mas maunawaan
Bilang gabay, ikakategorya
natin ang pagbubuod,
ang mga ito ng guro na
basahin ang akademikong
maaaring may kinalaman
journal na pinamagatang
sa:
Ekonomiks sa Diwang
1) paghanap ng
Pilipino: Halo-Halo, Tingi- mahahalagang ideya
2) pagsulat gamit ang mga
Tingi at Sari-Sari, at
sariling salita at
salungguhitan ang
pangungusap
mahahalagang ideya rito.
3) angkop na
pagkakasunod-sunod ng
Mula sa natutunan at
mga ideya batay sa orihinal
30
naunawaan sa naunang
aralin:
1) gawan muna ng
balangkas,
2) Paalalahanan ang mga
mag-aaral. Sabihin ito:
“Bago sumulat ng isang
buod para sa nasabing
artikulo, tandaang dapat ay
maging 1/4 o 1/3 lang ito
sa kabuuang haba ng
orihinal na artikulo.”
na teksto.
Sabihin sa mga mag-aaral:
“Bumuo ng triad. Sa loob
ng 15-20 minuto,
kinakailangang mabasa ng
iyong mga kapangkat ang
buod na iyong isinulat.
Samakatuwid, ang bawat
isa sa inyo ay makababasa
ng dalawang buod mula sa
iyong mga kapangkat.”
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Matapos ang itinakdang
oras, kinakailangang pagusapan nila sa triad kung
kaninong buod ang
pinakamahusay, gamit ang
ganitong pamantayan:
1) Tamang pagkakasunodsunod ng mga pangunahing
ideya.
2) Angkop na paggamit ng
mga salita at wastong
pagkakabuo ng mga
pangungusap
3) Gaan at dali ng pagbasa.
Para sa mga mapipiling
pinakamahusay na buod,
ipapaskil ang mga ito sa
apat na haligi ng silidaralan. Sa loob ng 20-30
minuto, kinakailangang
mabasa ang mga ito ng
mga mag-aaral.
Bilang pagtatapos ng
sesyong ito,
kinakailangang
31
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
mapagbotohan kung anong
buod para sa kanila ang
pinakamahusay sa lahat.
Magsisilbi itong exemplar
o padron para sa lahat.
Maaari ring mag-usap ang
buong klase hinggil sa
isang alternatibong padron,
nang sa gayon ay hingi
naikakahon ang isip nila sa
isang “mahusay” na
padron.
Takdang-aralin: Basahin
ang
Ang Himagsik ni Amanda
Bartolome: Isang
Pagbasang Ideolohikal sa
DEKADA ’70. Gawan ito
ng balangkas ayon sa mga
pangunahing ideya ng
artikulo.
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Para sa sesyong ito, gamit
ang ginawang balangkas
hinggil sa Ang Himagsik ni
Amanda Bartolome: Isang
Pagbasang Ideolohikal sa
DEKADA ’70 ay susulat
ang mga mag-aaral ng
buod nito.
Ibigay ang panghuling
pagsusulit.
32
KABANATA 2
PANGHULING PAGSUSULIT
I. Isulat ang P, kung pangunahing ideya; at isulat naman ang S, kung suportang
ideya ang ipinahihiwatig ng mga sumusunod na paksa. (2 puntos bawat isa)
_____ 1. Hudeo-Kristiyanong tradisyon ng paggamot
_____ 2. Katutubong tradisyon ng paggamot
_____ 3. Paggamot sa kasaysayang Pilipino
_____ 4. Siyentipikong tradisyon ng paggamot
_____ 5. Luma at bagong tradisyon ng paggamot
II. Isulat ang TAMA kung wasto ang ipinahahayag ng mga pangungusap; kung
hindi naman, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
_____ 1. Nagsisilbing giya o padron ng isusulat na pag-aaral ang balangkas.
_____ 2. Kadalasan,1/4 hanggang 1/3 ng kabuuang teksto ang buod nito.
_____ 3. Sa pagbabalangkas, mas mainam ang pasaklaw (deductive) na pag-aayos ng
mga ideya
_____ 4. Sa pagbabalangkas, maaaring gumamit ng mga parirala o pangungusap
bilang paksa ng bawat aytem.
_____ 5. Sa pagbabalangkas, kinakailangan ng mga suportang ideya ang bawat
pangunahing paksa.
III. Ilahad ang pagkakaiba at pagkakapareho ng balangkas at buod. (20 Puntos)
MGA SAGOT
I.
1. P
2. S
3. S
4. S
5. S
II.
6. TAMA
7. TAMA
8. TAMA
9. TAMA
10. TAMA
33
KABANATA 3
PANIMULANG PAGSUSULIT
I. TAMA O MALI. Suriin ang mga pangungusap sa ibaba. Kung tama ang
buong pangungusap, isulat ang TAMA; kung may bahagi namang mali sa
pangungusap, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
_____1. Isang mahalagang rekord ang katitikan ng pulong hinggil sa mga napag
usapan at napagtibay ng isang partikular na organisasyon.
_____2. Ang ulat ng mga napag-usapan at mga aksyong gagawin ay ang siyang
pinakamahalagang impormasyon na makikita sa katitikan ng pulong.
_____3. Agenda ang tawag sa mga paksa o aksyong gagawin na makikita sa katitikan
ng pulong.
_____4. Maaaring magbigay ng enumerasyon ng mga bagay na inilalahad o di kaya’y
suriin ito batay sa bahagi o uriin ayon sa kategorya kapag sumusulat ng
tekstong naglalahad.
_____5. Ang tekstong naglalarawan ay nagkukwento ng isang pangyayari o mga
pangyayaring magkakaugnay at may karakterisasyon o pag-unlad ng tauhan.
_____6. Ang mga tekstong naglalahad at naglalarawan ay nagpapahayag ng mga
katangian batay sa limang pandama: paningin, pandinig, pang-amoy,
panlasa at panalat.
_____7. Nanghihikayat pumanig sa opinyon ng tagapagsalita ang akademikong
sulating nangangatwiran.
_____8.Ang talumpati ay isang akademikong teksto na binibigkas sa harap ng mga
tagapakinig.
_____9.Sapat na ang matitibay na argumento sa posisyong papel kahit walang
ebidensya.
_____10.Mas epektibo ang posisyong papel kung mabulaklak ang pananalita upang
maitago ang tunay na kahulugan ng mga pahayag.
II. PAGPILI NG SAGOT. Piliin ang titik ng tamang sagot. (2 puntos bawat isa)
1. Alin sa mga sumusunod ang hindi nararapat na ilagay sa unang pahina ng katitikan
ng pulong?
A. lugar ng pulong
B. pangalan ng organisasyon
C. oras ng pagtatapos ng pulong
2. Alin sa mga sumusunod ang kadalasang makikita sa katawang bahagi ng katitikan
ng pulong?
A. Mga Dumalo
B. Ikatlong Agenda
C. Oras ng pagsisimula ng pulong
34
3. Alin sa sumusunod ang hindi kailangan habang kumukuha ng tala para sa
gagawing katitikan ng pulong?
A. audio recorder
B. bolpen at papel
C. katitikan ng nakaraang pulong
4. Alin sa sumusunod na pangungusap ang naglalahad?
A. Matangos ang ilong ng babae.
B. Pulang-pula ang labi ng babae.
C. May dugong Hapones ang babae.
5. Alin sa sumusunod na pangungusap ang HINDI nangangatwiran?
A. Dapat wakasan na ang korapsyon sa bansa.
B. Hindi talaga mawakasan ang korapsyon sa bansa.
C. Mahalagang wakasan ang korapsyon para umunlad ang bansa.
6. Ano ang pagkakatulad ng paglalarawan at pagsasalaysay?
A. Hindi maaaring gamitin sa posisyong papel.
B. Gamitin bilang mga ebidensya sa argumento.
C. Ginagamit sa pagkukwento ng mga pangyayari.
7. Ano ang pagkakaiba ng talumpati at posisyong papel?
A. Ang talumpati ay isinulat upang bigkasin samantalang ang posisyong papel
ay isinulat upang basahin lamang.
B. Ang talumpati ay gumagamit ng pagsasalaysay habang ang posisyong
papel ay gumagamit naman ng pangangatwiran.
C. Ang talumpati ay dapat makahikayat, pero ang posisyong papel ay dapat
maglarawan ng isang partikular na isyu.
8. Alin sa sumusunod ang maaaring gamiting matibay na ebidensya para sa
argumento?
A. narinig na kwento
B. balitang napanood
C. sariling karanasan
9. Batay sa binigkas na talumpati ni Dr. Bienvenido Lumbera sa 2009 Carlos Palanca
Awards Night, “Ano ba ang naging batayan sa pagpaparangal sa nagwaging likha?
Galing sa akademya ang karaniwang hinihirang na hurado, kaya’t ang mga propesor
at manunulat ay naghahanap ng mga katangiang kinikilala sa unibersidad at kolehiyo
35
bilang makabuluhan at makasining.” Ano ang mahihinuha sa mga pahayag na ito
tungkol sa pagpili ng mga paparangalang likha?
A. kinikilala at batikang mga manunulat ang nagdedesisyon sa mananalo
B. mga mahuhusay at tanyag na propesor ang pumipili ng mga mananalo
C. mataas na uri ng sining at pagpapahalaga sa lipunan ang pinipiling
mananalo
10. Batay sa Posisyong Papel ng Kagawaran ng Filipinolohiya ng PUP hinggil sa
Pagtatanggal ng Filipino sa mga Kolehiyo at Unibersidad, “Sa halip na alisin, hindi
ba't nararapat na lalo pang patatagin ang disiplinang Filipino sa kurikulum ng
kolehiyo sa pamamagitan ng mga asignaturang Filipino na magiging pundasyon
nito.” Ano ang pangunahing argumento sa nasabing pahayag?
A. pagkilala ng sariling wika
B. intelektwalisasyon ng wika
C. pagtakwil sa dayuhang wika
MGA SAGOT
I.
1.Tama
2.Tama
3.Tama
4.Tama
5. Mali
6. Mali
7. Tama
8. Mali
9. Tama
10. Mali
II.
1. C
2. B
3. C
4. C
5. B
6. C
7. A
8. B
9. B
10. B
36
KABANATA 3
MGA AKADEMIKONG SULATIN BATAY SA ANYO AT LAYUNIN
ARALIN 3.1: Pagsulat ng Katitikan ng Pulong
Linggo: 6
Deskripsyon: Pag-alam at pag-unawa sa proseso ng pagsulat ng katitikan ng pulong
bilang isang mahalagang pangangailangan sa industriya o trabaho
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Ipasagot sa mga mag-aaral
ang paunang pagsusulit.
Pamantayan sa
Pagganap
Tanungin ang mga magaaral sa kahalagahan ng
mga pulong o pagpupulong
sa isang pangkat o
organisasyon. Tumawag ng
ilang mga mag-aaral na
magbabahagi ng kanilang
mga ideya.
Isulat sa pisara ang
mahahalagang puntos
tungkol sa kahalagahan ng
pagpupulong, at pagusapan sa klase kung paano
nangyayari ang mga
sumusunod. (Maaaring
magbigay ng mga
partikular na karanasan ng
mga mag-aaral)
1) Paggawa ng mga
desisyon, mosyon, o boto
2) Pagpaplano ng mga
hakbang na kailangang
gawin
37
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Ibigay ang panimulang
pagsusulit.
Pamantayang
Pangnilalaman
3) Pagtukoy at
pagsubaybay ng mga
problema at aksyon
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Itanong sa mga mag-aaral:
“Paano malalaman at
mauunawaan ng mga hindi
nakadalo ng pulong ang
mga napag-usapan at
napagkaisahan sa mismong
pulong?” Tumawag ng
ilang mag-aaral na
magbabahagi ng kanilang
mga ideya.
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Sabihin sa mga mag-aaral:
“Matapos ninyong maranasan ang
pagkuha ng tala, mayroon ba
kayong mga suliraning kinaharap?”
Isa-isahin at iproseso ang mga tugon
ng mga mag-aaral, sa pamamagitan
ng pagsasagawa ng isang malayang
talakayan. Isulat sa pisara ang mga
lumitaw na sagot ng mag-aaral, at
tumawag ng iba pang mga magaaral kung alin sa mga ito ang
kanilang mga naranasan, at ano-ano
ang kanilang mga ginawa upang
masolusyonan ang mga ito.
Sabihin sa klase: “Upang mas
maunawaan at mas maranasan ang
pagsulat ng katitikan ng pulong,
isasakatuparan natin ito sa
pamamagitan ng pagsasatao ng
isang pulong. Bumuo kayo ng
38
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
pangkat na may 7-8 miyembro, na
magpupulong hinggil sa isang
proyekto, isyu, o problemang
kinakaharap ngayon ng mga
Pilipino. Ang bawat miyembro ay
kikilos, magsasalita, at mag-iisip
bilang isang tunay na indibidwal na
nakalubog sa isang konteksto.
Halimbawa, maaaring gumawa ng
pulong tungkol sa isang proyektong
gagawin ng Sanggunian Kabataan
sa inyong lugar. Sa ganitong
konteksto, kinakailangang
magkaroon ng mga magsasatao ng:
mga kinatawan ng SK, mga
magulang, mga mismong sangkot na
residente, at iba pa. Kinakailangang
makabuo sila ng pagpupulong na
tatalakay sa:
1) paggawa ng mga desisyon,
mosyon, o pagboto
2) pagpaplano ng mga hakbang na
kailangang gawin
3) pagtukoy sa pagsubaybay ng mga
problema at aksyon
Bigyan ang mga mag-aaral ng 15-25
minuto upang makapagplano ang
pangkat tungkol sa kanilang
gagawing pulong. Mas mainam
kung ipapakita ng pangkat ang
kanilang pulong sa harap ng klase,
nang sa gayon ay makita ng mga
mag-aaral ang pinagmulang
kaligiran ng isusulat na katitikan ng
pulong.
Matapos makapagplano, isa-isang
ipapakita ng mga mag-aaral sa loob
ng 15-20 minuto ang kanilang mga
pulong.
Habang nagpupulong,
39
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
kinakailangang mairekord ang
kabuuan ng pulong sa pamamagitan
ng pagsulat ng tala at pagrekord nito
sa pamamagitan ng smart phone o
audio recorder ng ibang pangkat.
Samakatuwid, ang magsisilbing
tagasulat ng katitikan ng pulong ay
ang ibang mga pangkat. Itatalaga ng
guro kung aling pangkat ang
magiging tagasulat ng katitikan ng
pulong ng ibang pangkat. Maaaring
gamitin ang ganitong iskena:
-Pangkat 2 ang susulat ng katitikan
ng pulong na ginawa ng Pangkat 1.
-Pangkat 3 ang susulat ng katitikan
ng pulong na ginawa ng Pangkat 2.
-Pangkat 4 ang susulat ng katitikan
ng pulong na ginawa ng Pangkat 3.
-Pangkat 5 ang susulat ng katitikan
ng pulong na ginawa ng Pangkat 4.
-Pangkat 1 ang susulat ng katitikan
ng pulong na ginawa ng Pangkat 5.
Sa pagsulat ng katitikan ng pulong,
gawin ang ilang paalala:
1) Maging objektiv, tiyak, at
malinaw sa mga isusulat.
2) Gumamit lamang ng isang
pamanahunan, tandaang ang
isinusulat na mga puntos sa pulong
ay nataspos nang pag-usapan.
3) Ilagay ang mga pangalan ng
sangkot na mga indibidwal kung
kinakailangan.
4) Basahin ang katitikan, at i-edit ito
kung kinakailangan.
5) Gamitin ang template sa ibaba.
40
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Matapos maisulat ang
katitikan ng pulong; i-save
at itago ang soft copy at
hard copy ng mga ito.
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Ilapat ang mga naunawaan
at natutunan ng mga magaaral sa araling ito. Ilan sa
mga posibleng senaryo ay:
1) pagsulat ng katitikan ng
Magbigay ng kopya sa mga pulong sa loob ng kanilang
sangkot na pangkat, at pag- kinabibilangang
usapan sa klase kung may
akademikong organisasyon
nakaligtaang mga puntos,
sa paaralan.
may paglilinaw.
2) pagsulat ng katitikan ng
Isakatuparan ito sa
pulong sa mga gagawing
pamamagitan ng isang
ekstra kurikular na
palihan. Magiging gabay
aktibidad o proyekto ng
ang guro sa pagpoproseso
paaralan.
ng mga inihahaing punto
Ipagawa ang katitikan ng
ng bawat pangkat.
pulong bilang output, at
maaaring bigyan ag mga
mag-aaral ng kopya, nang
sa gayon ay mapag-usapan
at matalakay ito sa klase.
41
Katitikan ng Pulong sa _______________________
Pangalan ng Organisasyon/Departamento/Institusyon
Petsa
Lugar ng Pulong
Mga Dumalo
Mga Hindi Nakadalo
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Nagsimula ang pulong sa ganap na _________
(Paksa/Agenda 1)
(Paksa/Agenda 2)
(Paksa/Agenda 3)
(Paksa/Agenda 4)
42
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
(Paksa/Agenda 5)
Nagtapos ang pulong sa ganap na _________
Inihanda ni: __________
(Sa paggawa ng line numbers gamit ang MSWord, iklik ang
Page Layout >Line Numbers)
43
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Gawain sa Pagsulat: Katitikan ng Pulong
Pangalan ng mag-aaral: _____________________________________________
Katangian
Pokus at
Detalye
Organisasyon
Tinig ng
Manunulat
10
6
3
1
May isang
malinaw at
tiyak na paksa,
na
sinusuportahan
ng mga
detalyadong
impormasyon
o argumento.
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, ngunit
hindi
detalyado ang
mga
suportang
impormasyon
o argumento.
May
introduksyon,
mahusay na
pagtalakay, at
may
karampatang
pagtatapos o
konklusyon.
May isang
paksa. Hindi
gaanong
malinaw ang
mga
suportang
impormasyon
o argumento.
Hindi
malinaw
ang paksa at
ang mga
argumento.
May
introduksyon,
pagtalakay, at
pagtatapos o
konklusyon.
Hindi
malinaw
ang
introduksyon,
pagtalakay
sa paksa, at
ang
pagtatapos o
konklusyon.
May
intensyon at
layunin ang
manunulat.
May
kaalaman ang
manunulat sa
paksa.
May kaunting
kalinawan sa
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Limitado ang
kaniyang
kaalaman.
Hindi
malinaw
ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Kawili-wili
ang
introduksyon,
naipakilala
nang mahusay
ang paksa.
Mahalaga at
nauukol sa
paksa ang mga
impormasyon
na ibinahagi sa
isang maayos
na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Kapansinpansin ang
kahusayan ng
manunulat sa
paksa.
44
Pagpili ng mga
angkop na
salita
Estruktura,Gr
amatika,
Bantas,
Pagbabaybay
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita.
Angkop at
natural at hindi
pilit.
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita
bagaman sa
ilang
pagkakataon
ay hindi
angkop at
natural.
Mahusay ang
Mainam ang
pagkakaayos
pagkakaayos
ng mga salita
ng mga salita
at pangugusap. at
Walang
pangungusap.
pagkakamali sa May kaunting
gramatika,
pagkakamali
bantas at
sa gramatika,
baybay.
bantas at
baybay.
Mga Komento
at mungkahi
45
Nasasabi ng
manunulat
ang nais
sabihin,
bagaman
walang
baryasyon sa
paggamit ng
mga salita.
Nakagagawa
ng mga
pangungusap
na may
saysay.
Maraming
mga
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Limitado
ang
paggamit sa
mga salita.
Hindi
maayos ang
mga
pangungusa
p at hindi
maunawaan.
Lubhang
maraming
pagkakamal
i sa
gramatika,
bantas at
baybay.
Aralin 3.2: Pagsulat ng Talumpati
Linggo: 7
Deskripsyon: Pagsulat at pagbigkas ng talumpating naglalahad, nangangatwiran,
nagsasalaysay o naglalarawan sa isang partikular na okasyon o pagtitipon.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Magparinig sa mga mag-aaral ng
isang talumpati ni Pangulong
Benigno Aquino III. Maaaring
gamitin ang bidyo ng Pambansang
Kongreso ng wika: Talumpati ni
Pangulong Benigno S. Aquino III
https://www.youtube.com/watch?v=
cANB8bMTuiM
Kung walang kompyuter, babasahin
ng guro nang malakas sa mga magaaral ang babasahing Tuwid na
Landas ang Tinahak ni Rizal
Bago magparinig o magbasa,
sabihin sa mga mag-aaral na
pakinggang mabuti ang talumpati.
Hindi kailangang magtala ng mga
impormasyon.
Pagkatapos mapakinggan nang
mabuti ng mga mag-aaral ang
talumpati, itanong sa mga mag-aaral
kung ano ang paksa at tungkol saan
ang talumpati.
Itanong din sa mga mag-aaral ang
naging epekto sa kanila ng
talumpating napakinggan.
Tanggapin ang lahat ng sagot ng
mag-aaral.
Kailangang ipaliwanag ng mag46
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
aaral ang sagot.
Sabihin sa klase na ang napakinggan
ay isang talumpati na isang tekstong
binibigkas sa harap ng maraming
tao at ito ay isang uri ng
akademikong teksto/sulatin na
maaaring gamitan ng paglalarawan,
pagsasalaysay, paglalahad at
pangangatwiran.
Sabihin sa mga estudyante na pagaaralan sa araling ito ang katangian
ng isang mabisang talumpati at kung
paano sumulat nito.
Takdang-aralin: Ipabasa sa mga
mag-aaral ang Tuwid na Landas ang
Tinahak ni Rizal ni Pangulong
Benigno Aquino III
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Bago magsimula ng klase,
magdrowing ng concept
web sa pisara.
Pamantayan sa
Pagganap
Itanong sa klase kung
naunawaang mabuti ang
katangian ng paglalahad,
pangangatwiran,
pagsasalaysay at
paglalarawan.
Upang mas malinang pa ang
pag-unawa ng mga mag-aaral,
pangkatin ang klase. Batay sa
talakayan at binasang tekstong
Tuwid na Landas ang Tinahak
ni Rizal
Sabihin sa klase na
tatalakayin sa araw na ito
Ipasagot sa mga mag-aaral
47
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
ang tungkol sa paggamit ng
paglalahad,
pangangatwiran,
pagsasalaysay at
paglalarawan sa talumpati.
Gamit ang concept web,
tumawag ng mga magaaral at ipasulat sa pisara
kung anong mga salita ang
maaari nilang iugnay sa
paglalahad,
pangangatwiran,
pagsasalaysay at
paglalarawan.
Isa-isahin ang mga salitang
isinulat ng mga mag-aaral
at talakayin ang katangian
ng paglalahad,
pangangatwiran,
pagsasalaysay at
paglalarawan batay sa mga
salitang ito.
Mahalagang matalakay sa
mga mag-aaral ang mga
sumusunod na katangian:
Para sa paglalahad, ang
susing salita ay
pagpapaliwanag na
sumasagot sa mga tanong
na Sino, Ano, Bakit, Saan,
Kailan at Paano. Sa
paglalahad, maaaring
magbigay ng enumerasyon
ng mga bagay na inilalahad
o di kaya’y suriin ito batay
sa bahagi o uriin ayon sa
kategorya.
Nagpapaliwanag din ito ng
kahulugan at kahalagahan
ng isang konsepto o salita.
Pamantayan sa
Pagganap
ang worksheet na naglalaman
ng mga katanungan sa ibaba:
Paglalahad
1. Sino ang tagapagsalita ng
talumpati at sino ang
tagapakinig?
2. Kailan binigkas ang
talumpati at ano ang okasyon?
3. Ano ang usaping inilahad
ng tagapagsalita?
4. Naging mabisa ba ang
paglalahad? Ipaliwanag ang
sagot.
Pangangatwiran
1. Isa-isahin ang mga inihaing
argumento ng tagapagsalita
batay sa usaping inilahad.
2. Magbigay ng 1-2 ebidensya
na sumuporta sa bawat
argumento.
3. Naging mabisa ba ang
pangangatwiran? Ipaliwanag
ang sagot.
Paglalarawan
1. Ibigay ang mga katangian
ni Rizal na inilarawan ng
tagapagsalita.
2. Ilarawan ang tuwid na daan
batay sa talumpati.
3. Naging mabisa ba ang
paglalarawan? Ipaliwanag ang
sagot.
Pagsasalaysay
1. Isalaysay ang buod ng isang
kwentong ginamit ng
tagapagsalita sa talumpati.
2. Naging mabisa ba ang
pagsasalaysay? Ipaliwanag
48
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Para sa pagsasalaysay, ang
susing salita naman ay
pagkukuwento.
Pagkukuwento ito ng isang
pangyayari o mga
pangyayaring ugnay-ugnay
at may karakterisasyon o
pag-unlad ng tauhan.
Para sa paglalarawan, ang
susing salita dito ay
pagpapakita ng katangian.
Nagpapahayag ito ng mga
katangian batay sa limang
pandama: pangingin,
pandinig, pang-amoy,
panlasa at panalat.
Para sa pangangatwiran,
ang susing salita ay
panghihikayat.
Nanghihikayat itong
pumanig sa opinyon ng
tagapagsalita. Binubuo ito
ng mga matitibay na
argumento o mga dahilan
upang mapasang-ayon ang
mga tagapakinig.
Sinusuportahan naman ng
mga ebidensya ang mga
argumento upang
mapatibay ito at mas
makumbinsi ang mga
tagapakinig.
Pamantayan sa
Pagganap
ang sagot.
Bigyan ng 10-15 minuto ang
mga mag-aaral upang pagusapan at sagutin ang
worksheet.
Pagkatapos ng pangkatang
gawain, tumawag ng isang
pangkat upang sagutin ang
isang partikular na
katanungan sa itaas. Isa-isahin
ang mga pangkat hanggang
maubos ang lahat ng tanong.
Siguraduhing makakasagot
ang lahat ng pangkat.
Tumawag lamang ng isang
mag-aaral na magsasalita para
sa isang pangkat.
Susumahin ng guro ang
talakayan batay sa mga sagot
ng mga mag-aaral. Muling
bigyang-diin ang katangian ng
paglalahad, pangangatwiran,
paglalarawan at pagsasalaysay
at ang naidudulot na epekto
nito sa talumpati.
Takdang aralin: Ipabasa ang
mga tekstong
1. Talumpati sa Pagtatapos
2015 ni Keith Andrew D.
Kibanoff
2.Dangal at Parangal ni
Bienvenido Lumbera
49
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Balik-aralan ang mga katangian ng
paglalahad, pangangatwiran,
paglalarawan at pagsasalaysay na
tinalakay noong nakaraang sesyon.
Batay sa mga katangiang ito, itanong
sa mga mag-aaral kung alin sa
dalawang talumpating ipinabasa sa
kanila bilang takdang-aralin ang mas
nagustuhan nila at ipaliliwanag din ang
kanilang sagot. Tumawag lamang ng
dalawa o tatlong mag-aaral.
Ipakuha sa mga mag-aaral ang kopya
nila ng Talumpati sa Pagtatapos 2015
ni Keith Andrew D. Kibanoff at
Dangal at Parangal ni Bienvenido
Lumbera.
Papiliin ang mga mag-aaral kung
anong talumpati ang mas nagustuhan
nila at humanap ng kaklase na may
kaparehong piniling talumpati.
Magpagawa ng dalawang lebel na
balangkas na pangungusap ng
talumpating pinili. Ipaalala sa mga
mag-aaral ang mga dapat isaalangalang sa paggawa ng isang balangkas.
Magbigay ng 5-10 minuto para
matapos ang gawain.
Pagkatapos ng gawain, tumawag ng
tig-isang magkapareha upang ipresenta
ang ginawang balangkas para sa
Talumpati sa Pagtatapos 2015at
Dangal at Parangal. Ipasulat ito sa
pisara at pagkumparahin ang mga
balangkas.
Itanong sa mga mag-aaral kung paano
sinimulan (introduksyon) ang
dalawang talumpati. Ipabasa sa isang
mag-aaral ang introduksyon ng bawat
50
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
talumpati. Pagkatapos basahin, itanong
sa mag-aaral kung naging madulas ba
ang pagbigkas ng bahaging iyon ng
talumpati.
Itanong din sa klase kung ano sa apat
na paraan (paglalahad,
pangangatwiran, paglalarawan at
pagsasalaysay) ang ginamit sa gitnang
bahagi ng talumpati. Ipabasa ang
bahaging nagpapakita ng paglalahad,
pangangatwiran, paglalarawan at
pagsasalaysay. Pagkatapos basahin,
itanong sa mag-aaral kung naging
madulas ba ang pagbigkas ng bahaging
iyon ng talumpati.
Itanong sa mga mag-aaral kung paano
naman tinapos (konklusyon) ang mga
talumpati. Ipabasa sa isang mag-aaral
ang konklusyon ng bawat talumpati.
Pagkatapos basahin, itanong sa magaaral kung naging madulas ba ang
pagbigkas ng bahaging iyon ng
talumpati.
Batay sa naging talakayan, bigyangdiin na ang talumpati ay isang tekstong
binibigkas kaya dapat madulas
bigkasin ang mga salita at angkop ang
haba ng mga pangungusap.
Ito rin ay nangangailangan ng
nakakapukaw ng interes na
introduksyon. Sa gitnang bahagi nito,
maaaring gamitin ang paglalahad,
pangangatwiran, paglalarawan at
pagsasalaysay. At dapat ito ay may
konklusyon o pagtatapos na
naglalagom ng pangunahing punto ng
talumpati.
51
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Balik-aralan ang mga katangian
ng isang talumpati batay sa mga
nakaraang talakayan.
Sabihin sa mga mag-aaral na
gagawa sila ng talumpati at
maaaring pumili sa mga
sumusunod:
1. Kinatawan ng mga mag-aaral
sa Grade 12 na magbibigay ng
talumpati para sa mga bagong
pasok na mag-aaral sa Grade 11
sa pag-uumpisa ng klase sa
senior high school.
2. Kinatawan ng mga mag-aaral
sa Grade 12 na magbibigay ng
talumpati para sa araw ng
pagtatapos ng klase sa senior
high school na may temang
“Kabataang Mula K to 12,
Tagapagdala ng Kaunlaran sa
Bansang Pilipinas.”
3. Kinatawang mag-aaral ng
paaralan na magbibigay ng
talumpati sa isang paaralan sa
junior high school upang
himuking pumasok sa inyong
paaralan para mag-aral sa senior
high school.
4. Kinatawang mag-aaral ng
paaralan na magbibigay ng
talumpati sa lahat ng mga
papasok na mag-aaral sa senior
highschool upang himuking
kumuha ng Academic Track.
Matapos pumili ng mga mag-
52
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
aaral, magpasulat sa isang buong
papel ng dalawang lebel na
balangkas na pangungusap ng
talumpati.
Ipaalala sa mga mag-aaral na
dapat lagyan ng pamagat, may
introduksyon, may lohikal na
pagkakasunod-sunod ang
katawan at may konklusyon ang
isusulat na talumpati.
Umikot sa silid-aralan habang
gumagawa ng balangkas ang mga
mag-aaral upang magabayan sila.
Sa oras na matapos ang paggawa
ng balangkas ng mag-aaral,
kailangang tsekan ng guro kung
sapat na ito. Kapag natapos na ng
mag-aaral ang balangkas, maaari
nang umpisahang isulat ang
talumpati. Kailangang maipakita
muna ang balangkas sa guro
bago umpisahang gumawa ng
borador ng talumpati. Kapag
hindi natapos ang pagsusulat ng
talumpati, maaari itong ipauwi sa
mga mag-aaral bilang takdangaralin na ipapasa sa susunod na
sesyon.
Mga kahingian sa pagsulat ng
talumpati:
1. Bibigkasin sa loob ng 3-5
minuto.
2. 5-8 pahina na laktaw-laktaw o
double space (maaaring
kompyuterisado o computerized
o sulat kamay)
3. May pamagat, introduksyon,
katawan at konklusyon.
4. Gumawa ng 4 na kopya ng
talumpati.
53
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Maaaring gawing gabay ng magaaral ang mga talumpati na
tinalakay sa klase.
Ipakuha ang kopya ng isinulat na
talumpati sa mga mag-aaral.
Sabihin sa mga mag-aaral na
magkakaroon ng pagki-kritik ng
isinulat na talumpati ng kaklase
upang mas mapaganda pa ang
talumpati.
Ilahad sa mga mag-aaral ang
magiging proseso ng worksyap.
1. Basahin sa harap ng mga
kapangkat ang talumpati.
Kailangang pakinggan ng mga
tagapakinig ang talumpati upang
makapagbigay sila ng komento
pagkatapos magtalumpati ng
kaklase. Huwag munang ibigay
ang kopya ng talumpati.
2. Magbigay ng kopya ng
talumpati sa mga kapangkat at
ipabasa ito sa kanila upang
matingnan ang kamalian sa
ispeling, gramatika at iba pa.
Maaari na rin itong sulatan ng
mga positibo at negatibong
komento na makakapagpaayos
ng talumpati.
3. Pumili ng isang
tagapagpadaloy sa pangkat
ngunit hindi dapat ang nagsulat
ng talumpati.
4. Itatanong ng tagapagdaloy ang
mga komento ng mga kapangkat
tungkol sa napakinggan at
nabasang talumpati ang mga
sumusunod: a. Mayroon bang
interesanteng introduksyon ang
talumpati?
b. Naging lohikal ba ang daloy
54
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
ng katawan?
c. Nagamit ba nang mahusay ang
paglalarawan/ pagsasalay/
paglalahad/ pangangatwiran?
Magbigay ng mga ispesipikong
halimbawa sa teksto. d. Naging
akma ba ang binigay na
konklusyon/ pagtatapos?
e. Kung may bahaging hindi
malinaw, maaari rin itong
itanong sa nagsulat na kaklase.
4. Ulitin ang proseso hanggang
matapos ang lahat ng miyembro
ng pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga magaaral na may 3-4 na miyembro
bawat pangkat. Siguraduhing ibaiba ang piniling paksa/okasyon
ng mga mag-aaral sa isang
pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin
sa mga mag-aaral na irebisa ang
kanilang talumpati batay sa mga
komento ng kanilang kaklase.
Ipapasa ito sa guro sa susunod na
sesyon.
Mga kahingian sa sulatin:
1. Lagyan ng pangalan, baitang
at seksyon.
2. 6-10 pahina na laktaw-laktaw
(maaaring kompyuterisado o
sulat kamay)
3. May pamagat, introduksyon,
katawan at konklusyon.
55
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Gawain sa Pagsulat: Talumpati
Pangalan ng mag-aaral: _____________________________________________
Katangian
Pokus at
Detalye
Organisasyon
Tinig ng
Manunulat
10
6
May isang
malinaw at
tiyak na paksa,
na
sinusuportahan
ng mga
detalyadong
impormasyon o
argumento.
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, ngunit
hindi
detalyado ang
mga
suportang
impormasyon
o argumento.
Kawili-wili ang May introdukintroduksyon,
syon,
naipakilala nang mahusay na
mahusay ang
pagtalakay, at
paksa.
may
Mahalaga at
karampatang
nauukol sa
pagtatapos o
paksa ang mga
konklusyon.
impormasyon
na ibinahagi sa
isang maayos
na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang
May
intensyon at
intensyon at
layunin ng
layunin ang
manunulat.
manunulat.
KapansinMay
pansin ang
kaalaman ang
kahusayan ng
manunulat sa
manunulat sa
paksa.
paksa.
56
3
1
May isang
paksa. Hindi
gaanong
malinaw ang
mga
suportang
impormasyon
o argumento.
Hindi
malinaw ang
paksa at ang
mga
argumento.
May
introduksyon,
pagtalakay, at
pagtatapos o
konklusyon.
Hindi
malinaw ang
introduksyon
pagtalakay sa
paksa, at ang
pagtatapos o
konklusyon.
May kaunting
kalinawan sa
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Limitado ang
kaniyang
kaalaman.
Hindi
malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Katangian
Pagpili ng
mga angkop
na salita
Estruktura,
Gramatika,
Bantas,
Pagbabaybay
10
6
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita.
Angkop ang
gamit ng mga
salita, natural at
hindi pilit.
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita
bagaman sa
ilang
pagkakataon
ay hindi
angkop at
natural.
Mainam ang
pagkakaayos
ng mga salita
at
pangungusap.
May kaunting
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Mahusay ang
pagkakaayos ng
mga salita at
pangugusap.
Walang
pagkakamali sa
gramatika,
bantas at
baybay.
Mga Komento
at mungkahi
57
3
1
Nasasabi ng
manunulat
ang nais
sabihin,
bagaman
walang
baryasyon sa
paggamit ng
mga salita.
Limitado ang
paggamit sa
mga salita.
Nakagagawa
ng mga
pangungusap
na may
saysay.
Maraming
mga
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Hindi
maayos ang
mga
pangungusap
at hindi
maunawaan.
Lubhang
maraming
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
ARALIN 3.3: Posisyong Papel
Linggo: 8
Deskripsyon: Pagsulat ng isang posisyong papel tungkol sa isang napapanahong
isyu.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Magpaskil sa pisara ng mga isyung
panlipunan tulad ng
1. Patuloy na pangingibang bansa ng mga
Pilipino para magtrabaho: nakatutulong o
nakasasama sa bansa?
2. Internet: nakabubuti o nakasasama para
sa mga kabataan?
3. Bitay: dapat bang ibalik o hindi?
Pumili ng isang isyu at hatiin ang klase sa
dalawang pangkat.
Magkakaroon ng debate ang klase. Ang
isang panig ay ipagtatanggol ang positibo
habang ang kabilang panig naman ay para
sa negatibo. Sa loob ng 10 minuto,
magbabatuhan lang ng argumento ang
magkabilang panig. Isang beses lamang
maaaring tumayo ang isang mag-aaral.
Ang guro ang magdedesisyon kung sinong
panig ang mananalo batay sa mga
argumentong inilahad ng mga mag-aaral.
Mahalagang bigyan diin ng guro na ang
magiging pamantayan sa pagkapanalo ay
hindi lamang ang dami ng argumentong
ibinato ngunit maging ang bigat nito.
Sasabihin ng guro kung sino ang nanalo sa
debate at ang dahilan nito. Iuugnay ng
guro ang debate sa magiging aralin para sa
sesyong ito.
Sasabihin ng guro na ang debate ay isang
uri ng pangangatwiran at sa araling ito,
lilinangin ang kasanayan sa
pangangatwiran upang makasulat ng isang
posisyong papel tungkol sa isang isyu.
58
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Batay sa naging talakayan
noong mga nakaraang sesyon,
balik-aralan ang katangian ng
pangangatwiran.
Ang pangangatwiran ay isang
uri ng panghihikayat.
Nanghihikayat itong pumanig
sa opinyon ng manunulat.
Binubuo ito ng mga matitibay
na argumento o mga dahilan
upang mapasang-ayon ang
mga mambabasa.
Sinusuportahan naman ng
mga ebidensya ang mga
argumento upang mapatibay
ito at mas makumbinsi ang
mga mambabasa. Ang mga
ebidensya sa mga argumento
ay maaaring kunin sa
obserbasyon, mga pahayag
mula sa awtoridad (pulis,
abogado, dalubhasa, doktor,
propesor, atbp.), istatistiks o
kaya’y mga
mapagkakatiwalaang datos at
pag-aaral.
Iugnay ang pangangatwiran sa
pagsulat ng posisyong papel.
Ipaliwanag na ang posisyong
papel ay isang akademikong
sulatin na naglalahad ng mga
katwiran ukol sa panig sa
isang isyu. Naglalaman ito
nang malinaw na tindig sa
isyu, mga argumento at
ebidensya.
Takdang-aralin: Ipabasa sa
mga mag-aaral ang Posisyong
Pamantayan sa
Pagganap
Balik-aralan ang mga
katangian ng pangangatwiran
at posisyong papel.
Itanong sa mga mag-aaral
kung ano ang kaugnayan ng
pangangatwiran at ng
posisyong papel.
Itanong sa mga mag-aaral
kung binasa nila ang mga
posisyong papel at ano ang
pangunahing isyung sinasagot
ng mga ito.
Ipaliwanag na inilabas ang
dalawang posisyong papel na
ito kaugnay ng Commission
on Higher Education (CHED)
Memorandum Order Blg. 20
noong 2013 na nagsasaad ng
pag-aalis ng Filipino bilang
asignatura sa kolehiyo.
Hatiin sa pangkat ang mga
mag-aaral. Ipasagot sa mga
mag-aaral ang worksheet na
naglalaman ng sumusunod:
Pamagat: Posisyong Papel ng
Kagawaran ng Filipinolohiya
ng PUP hinggil sa
Pagtatanggal ng Filipino sa
mga Kolehiyo at Unibersidad
Pangunahing posisyon:
Argumento 1:
Ebidensya 1:
Ebidensya 2:
59
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Papel ng Kagawaran ng
Filipinolohiya ng PUP hinggil
sa Pagtatanggal ng Filipino
sa mga Kolehiyo at
Unibersidad at Pagtatanggol
sa wikang Filipino, tungkulin
ng bawat Lasalyano
Pamantayan sa
Pagganap
Argumento 2:
Ebidensya 1:
Ebidensya 2:
Ebidensya 3:
Aksyon kaugnay ng isyu:
Pamagat: Pagtatanggol sa
wikang Filipino, tungkulin ng
bawat Lasalyano
Pangunahing posisyon at
argumento:
Ebidensya 1:
Ebidensya 2:
Ebidensya 3:
Ebidensya 4:
Ebidensya 5:
Ebidensya 6:
Ebidensya 7:
Aksyon kaugnay ng isyu:
Bigyan ng 10-15 minuto ang
mga mag-aaral upang sagutin
ang worksheet.
Pagkatapos ng pangkatang
gawain, tumawag ng isang
pangkat upang sagutin ang
isang partikular na aytem sa
itaas. Isa-isahin ang mga
pangkat hanggang maubos
ang lahat ng tanong.
Siguraduhing makakasagot
ang lahat ng pangkat.
Tumawag lamang ng isang
mag-aaral na magsasalita para
sa isang pangkat.
Pagkatapos ng talakayan,
itanong sa mga mag-aaral
kung alin sa dalawang
60
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
posisyong papel ang mas
nakapagkumbinsi sa kanila
tungkol sa isyu ng pag-aalis
ng asignaturang Filipino sa
klase. Ipataas ang kamay ng
mga mag-aaral. Bilangin kung
anong teksto ang mas marami.
Muling itanong sa klase kung
bakit.
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Susumahin ng guro ang
talakayan batay sa mga sagot
ng mga mag-aaral. Muling
bigyang-diin ang katangian ng
pangangatwiran, at ang
naidudulot na epekto nito sa
pangungumbinsi sa
mambabasa.
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Ipakuha sa mga mag-aaral ang kopya nila
ng Posisyong Papel ng Kagawaran ng
Filipinolohiya ng PUP hinggil sa
Pagtatanggal ng Filipino sa mga
Kolehiyo at Unibersidad at Pagtatanggol
sa wikang Filipino, tungkulin ng bawat
Lasalyano
Papiliin ang mga mag-aaral kung anong
posisyong papel ang mas nagustuhan nila
at humanap ng kaklase na may
kaparehong piniling teksto.
Magpagawa ng dalawang lebel na
balangkas na pangungusap ng posisyong
papel na pinili. Ipaalala sa mga mag-aaral
ang mga dapat isaalang-alang sa paggawa
ng isang balangkas. Magbigay ng 5-10
minuto para matapos ang gawain.
61
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Pagkatapos ng gawain, tumawag ng tigisang magkapareha upang ipresenta ang
ginawang balangkas para sa Posisyong
Papel ng Kagawaran ng Filipinolohiya ng
PUP hinggil sa Pagtatanggal ng Filipino
sa mga Kolehiyo at Unibersidad at
Pagtatanggol sa wikang Filipino,
tungkulin ng bawat Lasalyano.
Ipasulat ito sa pisara at pagkumparahin
ang mga balangkas.
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Itanong sa mga mag-aaral kung paano
sinimulan (introduksyon) ang teksto.
Itanong sa mga mag-aaral kung paano
iprinesenta ang mga argumento at
ebidensya.
Itanong sa mga mag-aaral kung paano
naman tinapos (konklusyon) ang mga
posisyong papel.
Batay sa naging talakayan, bigyang-diin
na ang posisyong papel ay isang
akademikong teksto/ sulatin na
nangangatwiran at nagbibigay ng
paninindigan sa isang partikular na isyu.
Inilalahad nang malinaw ang mga
argumento at pinapatibay ito ng mga
malalakas na ebidensya. Kailangang
manaliksik upang makakuha ng mga
ebidensya. At bilang pangwakas, may
aksyong ginagawa ang sumulat sa isyung
inihain.
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
62
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Balik-aralan ang mga katangian ng isang
posisyong papel batay sa mga nakaraang
talakayan.
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Tanungin ang mga mag-aaral kung ano sa
tingin nila ang mainit na isyu ngayon sa
Pilipinas.
Maglista sa pisara ng 5 isyung panlipunan
batay sa sagot ng mga mag-aaral.
Mula sa limang isyu, papiliin ang magaaral ng isang isyu na nais niyang gawan
ng posisyong papel.
Matapos pumili ng mga mag-aaral,
magpasulat sa isang buong papel ng
dalawang lebel na balangkas na
pangungusap para sa isusulat na
posisyong papel.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat lagyan
ng pamagat, may kawili-wiling
introduksyon, lohikal na pagkakasunodsunod ang mga argumento at mga
ebidensya at may tiyak na aksyon bilang
konklusyon ang isusulat na posisyong
papel.
Umikot sa silid-aralan habang gumagawa
ng balangkas ang mga mag-aaral upang
magabayan sila. Sa oras na matapos ang
paggawa ng balangkas ng mag-aaral,
kailangang tsekan ng guro kung sapat na
ito. Kapag natapos na ng mag-aaral ang
balangkas, maaari ng umpisahang isulat
ang posisyong papel. Kailangang
maipakita muna ang balangkas sa guro
bago umpisahang gumawa ng borador ng
posisyong papel. Kapag hindi natapos ang
pagsusulat ng posisyong papel, maaari
itong ipauwi sa mga mag-aaral bilang
takdang-aralin na ipapasa sa susunod na
sesyon.
Mga kahingian sa pagsulat ng posisyong
papel:
1. 3-5 pahina na laktaw-laktaw (maaaring
63
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
kompyuterisado o sulat kamay)
3. May pamagat, introduksyon, may 3-5
argumento at ebidensya at konklusyon.
4. Gumawa ng 4 na kopya ng posisyong
papel.
Maaaring gawing gabay ng mag-aaral ang
dalawang posisyong papel na tinalakay sa
klase.
Ipakuha ang kopya ng isinulat na
posisyong papel ng mga mag-aaral.
Sabihin sa mga mag-aaral na
magkakaroon ng pagki-kritik ng isinulat
na posisyong papel ng kaklase upang mas
mapaganda pa ang papel.
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging
proseso ng worksyap.
1. Magbigay ng kopya ng posisyong papel
sa mga kapangkat at ipabasa ito sa kanila
upang matingnan ang kamalian sa
ispeling, gramatika at iba pa. Maaari na
rin itong sulatan ng mga positibo at
negatibong komento na makakapagpaayos
ng posisyong papel.
2. Pumili ng isang tagapagpadaloy sa
pangkat ngunit hindi dapat ang nagsulat
ng posisyong papel. 3. Itatanong ng
tagapagdaloy ang mga komento ng mga
kapangkat tungkol sa nabasang posisyong
papel ang mga sumusunod:
a. Mayroon bang malinaw na tindig ang
posisyong papel?
b. Naging malinaw ba ang mga
argumento?
c. Napatibay ba ng mga ebidensyang
inihain ang mga argumento?
d. Naging konkreto ba ang aksyong
gagawin bilang konklusyon?
e. Kung may bahaging hindi malinaw,
maaari rin itong itanong sa nagsulat na
64
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
kaklase.
4. Ulitin ang proseso hanggang matapos
ang lahat ng miyembro ng pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-aaral na
may 3-4 na miyembro.
Siguraduhing iba-iba ang piniling paksa
ng mga mag-aaral sa isang pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa mga
mag-aaral na irebisa ang kanilang
posisyong papel batay sa mga komento ng
kanilang kaklase. Ipapasa ito sa guro sa
susunod na sesyon.
Mga kahingian sa sulatin:
1. Lagyan ng pangalan, baitang at
seksyon.
2. 3-5 pahina na laktaw-laktaw (maaaring
kompyuterisado o sulat kamay)
3. May pamagat, introduksyon, 3-5
argumento at ebidensya at konklusyon.
Ipasagot ang panghuling pagsusulit.
65
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Gawain sa Pagsulat: Posisyong Papel
Pangalan ng mag-aaral: _____________________________________________
Katangian
Pokus at
Detalye
Organisasyon
Tinig ng
Manunulat
Pagpili ng
mga angkop
na salita
10
6
3
1
May isang
malinaw at tiyak
na paksa, na
sinusuportahan
ng mga
detalyadong
impormasyon o
argumento.
May isang
malinaw at
tiyak na paksa,
ngunit hindi
detalyado ang
mga suportang
impormasyon
o argumento.
Hindi
malinaw ang
paksa at ang
mga
argumento.
Kawili-wili ang
introduksyon,
naipakilala nang
mahusay ang
paksa. Mahalaga
at nauukol sa
paksa ang mga
impormasyon na
ibinahagi sa
isang maayos na
paraan. Mahusay
ang pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Kapansin-pansin
ang kahusayan
ng manunulat sa
paksa.
May
introduksyon
mahusay na
pagtalakay, at
may
karampatang
pagtatapos o
konklusyon.
May isang
paksa. Hindi
gaanong
malinaw
ang mga
suportang
impormasyo
no
argumento.
May
introduksyon,
pagtalakay,
at
pagtatapos o
konklusyon.
Hindi
malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Malinaw ang
paggamit ng mga
salita. Angkop at
natural at hindi
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita
bagaman sa
May
kaunting
kalinawan
sa intensyon
at layunin
ng
manunulat.
Limitado
ang
kaniyang
kaalaman.
Nasasabi ng
manunulat
ang nais
sabihin,
May intensyon
at layunin ang
manunulat.
May kaalaman
ang manunulat
sa paksa.
66
Hindi
malinaw ang
introduksyon
pagtalakay sa
paksa, at ang
pagtatapos o
konklusyon.
Limitado ang
paggamit sa
mga salita.
Katangian
10
pilit.
Estruktura,G
ramatika,
Bantas,
Pagbabaybay
6
3
bagaman
walang
baryasyon
sa paggamit
ng mga
salita.
Mahusay ang
Mainam ang
Nakagagaw
pagkakaayos ng pagkakaayos
a ng mga
mga salita at
ng mga salita
pangungusa
pangugusap.
at
p na may
Walang
pangungusap.
saysay.
pagkakamali sa
May kaunting
Maraming
gramatika,
pagkakamali sa mga
bantas at baybay. gramatika,
pagkakamal
bantas at
i sa
baybay.
gramatika,
bantas at
baybay.
1
ilang
pagkakataon
ay hindi
angkop at
natural.
Mga Komento
at mungkahi
67
Hindi
maayos ang
mga
pangungusap
at hindi
maunawaan.
Lubhang
maraming
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
KABANATA 3
PANGHULING PAGSUSULIT
I. TAMA O MALI. Suriin ang mga pangungusap sa ibaba. Kung tama ang
buong pangungusap, isulat ang TAMA, kung may bahagi namang mali sa
pangungusap, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
_____1. Isang mahalagang rekord ang katitikan ng pulong hinggil sa mga napag
usapan at napagtibay ng isang partikular na organisasyon.
_____2. Ang ulat ng mga napag-usapan at mga aksyon gagawin, ay ang siyang
pinakamahalagang impormasyon na makikita sa katitikan ng pulong.
_____3. Agenda ang tawag sa mga paksa o aksyong gagawin na makikita sa katitikan
ng pulong.
_____4. Maaaring magbigay ng enumerasyon ng mga bagay na inilalahad o di kaya’y
suriin ito batay sa bahagi o uriin ayon sa kategorya kapag sumusulat ng
tekstong naglalahad.
_____5. Ang tekstong naglalarawan ay nagkukuwento ng isang pangyayari o mga
pangyayaring ugnay-ugnay at may karakterisasyon o pag-unlad ng tauhan.
_____6. Ang mga tekstong naglalahad at naglalarawan ay nagpapahayag ng mga
katangian batay sa limang pandama: pangingin, pandinig, pang-amoy,
panlasa at panalat.
_____7. Nanghihikayat pumanig sa opinyon ng tagapagsalita ang akademikong
sulating nangangatwiran.
_____8.Ang talumpati ay isang akademikong teksto na binibigkas sa harap ng mga
tagapakinig.
_____9.Sapat na ang matitibay na argumento sa posisyong papel kahit walang
ebidensya.
_____10.Mas epektibo ang posisyong papel kung mabulaklak ang pananalita upang
maitago ang tunay na kahulugan ng mga pahayag.
II. PAGPILI NG SAGOT. Piliin ang titik ng tamang sagot. (2 puntos bawat isa)
1. Alin sa mga sumusnod ang hindi nararapat na ilagay sa unang pahin ng katitikan ng
pulong?
A. oras ng pagtatapos ng pulong
B. lugar ng pulong
C. pangalan ng organisasyon
2. Alin sa mga sumusonod ang kadalasang makikita sa katawan na bahagi ng
katitikan ng pulong?
A. Mga Dumalo
B. Ikatlong Agenda
C. Oras ng pagsisimula ng pulong
68
3. Alin sa mga sumusunod ang hindi kailangan habang kumukuha ng notes para sa
gagawing katitikan ng pulong?
A. audio recorder
B. katitikan ng nakaraang pulong
C. bolpen at papel
4. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang naglalahad?
A. Matangos ang ilong ng babae.
B. Pulang-pula ang labi ng babae.
C. May dugong Hapones ang babae.
5. Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang HINDI nangangatwiran?
A. Dapat na wakasan na ang korapsyon sa bansa.
B. Hindi talaga mawakasan ang korapsyon sa bansa.
C. Mahalagang wakasan ang korapsyon para umunlad ang bansa.
6. Ano ang pagkakatulad ng paglalarawan at pagsasalaysay?
A. Hindi maaaring gamitin sa posisyong papel.
B. Gamitin bilang mga ebidensya sa argumento.
C. Ginagamit sa pagkukwento ng mga pangyayari.
7. Ano ang pagkakaiba ng talumpati at posisyong papel?
A. Ang talumpati ay isinulat upang bigkasin samantalang ang posisyong papel
ay isinulat upang basahin lamang.
B. Ang talumpati ay gumagamit ng pagsasalaysay habang ang posisyong
papel ay gumagamit naman ng pangangatwiran.
C. Ang talumpati ay dapat makahikayat, pero ang posisyong papel ay dapat
maglarawan ng isang partikular na isyu.
8. Alin sa mga sumusunod ang maaaring gamiting matibay na ebidensya para sa
argumento?
A. narinig na kwento
B. balitang napanood
C. sariling karanasan
9. Batay sa binigkas na talumpati ni Dr. Bienvenido Lumbera sa 2009 Carlos Palanca
Awards Night, “Ano ba ang naging batayan sa pagpaparangal sa nagwaging likha?
Galing sa akademya ang karaniwang hinihirang na hurado, kaya’t ang mga
propesor at manunulat ay naghahanap ng mga katangiang kinikilala sa unibersidad
69
at kolehiyo bilang makabuluhan at makasining.” Ano ang mahihinuha sa mga
pahayag na ito tungkol sa pagpili ng mga paparangalang likha?
A. kinikilala at batikang mga manunulat ang nagdedesisyon sa mananalo
B. mga mahuhusay at tanyag na propesor ang pumipili ng mga mananalo
C. mataas na uri ng sining at pagpapahalaga sa lipunan ang pinipiling
mananalo
10. Batay sa Posisyong Papel ng Kagawaran ng Filipinolohiya ng PUP hinggil sa
Pagtatanggal ng Filipino sa mga Kolehiyo at Unibersidad, “Sa halip na alisin,
hindi ba't nararapat na lalo pang patatagin ang disiplinang Filipino sa kurikulum
ng kolehiyo sa pamamagitan ng mga asignaturang Filipino na magiging
pundasyon nito.” Ano ang pangunahing argumento sa nasabing pahayag?
A. pagkilala ng sariling wika
B. intelektwalisasyon ng wika
C. pagtakwil sa dayuhang wika
III. MAIKLING SANAYSAY. Gumawa ng maikling sanaysay nang hindi
bababa sa limang (5) pangungusap. (10 puntos)
Ilahad ang pagkakaiba at pagkakapareho ng katitikan ng pulong, talumpati at
posisyong papel.
a. Nilalaman- 7 puntos
b. Organisasyon- 2 puntos
c. Wika- 1 puntos
MGA SAGOT
I.
II.
1.Tama
2.Tama
3.Tama
4.Tama
5. Mali
6. Mali
7. Tama
8. Mali
9. Tama
10. Mali
1. C
2. B
3. C
4. C
5. B
6. C
7. A
8. B
9. B
10. B
70
KABANATA 4
PANIMULANG PAGSUSULIT
I. TAMA O MALI. Suriin ang mga pangungusap sa ibaba. Kung tama ang
buong pangungusap, isulat ang TAMA, kung may bahagi namang mali sa
pangungusap, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
____1. Ang sanaysay ay akademikong sulatin na nagsasaad ng sariling damdamin,
kuru-kuro o
kaisipan ng isang manunulat kaugnay ng kanyang nakikita o naoobserbahan.
____2. Seryoso at personal ang paksa ng pormal na sanaysay.
____3. Kalimitang ginagamit ang patalinhagang sanaysay sa mga impormal na
sanaysay.
____4. Maituturing na lakbay-sanaysay ang programang Biyahe ni Drew.
____5. Ang programang pampaglalakbay ay nakasulat na tekstong naglalarawan at
nagsasalaysay tungkol sa lugar, tao, aktibidad at pagkain sa isang partikular na
lugar.
____6. Ang lakbay-sanaysay ay mapanuri o kritikal na uri ng sanaysay na tungkol sa
mga naiisip ng manunulat kaugnay sa kanyang nakikita o naoobserbahan.
____7. Ang replektibong sanaysay ay personal na sanaysay na tungkol sa mga
nararamdaman, kaugnay ng mga nakikita o naoobserbahan ng manunulat.
____8.Maaaring lamanin ng replektibong sanaysay ang mga kalakasan at kahinaan ng
manunulat.
____9.Mas naglalahad at nangangatwiran ang replektibong sanaysay kaysa
nagsasalaysay at naglalarawan.
____10.Parehong may introduksyon, katawan at wakas ang replektibong sanaysay at
lakbay-sanaysay.
II. SANAYSAY. Sumulat ng sanaysay batay sa hinihingi sa ibaba. (40 puntos)
1. Pumili ng isang lugar na napuntahan.
2. Pumili ng isang paksa sa ibaba:
a. pag-ibig
b. kahirapan
c. edukasyon
3. Batay sa napiling lugar at paksa sa itaas, sumulat ng isang sanaysay na
nagsasalaysay at naglalarawan ng paglalakbay at repleksyon kaugnay ng paksa.
(Halimbawa: paglalakbay sa Boracay at repleksyon tungkol sa pag-ibig)
4. Gumawa ng dalawang lebel na balangkas na pangungusap. Lagyan ng pamagat,
introduksyon, katawan at wakas.(5 puntos)
5. Magsulat ng sanaysaysay na HINDI BABABA sa 15 pangungusap. (45 puntos)
Pamantayan sa Pagmamarka
a. Nilalaman- 15 puntos
b. Organisasyon- 15 puntos
c. Wika- 15 punto
71
MGA SAGOT
I.
1.Tama
2. Mali
3. Mali
4.Mali
5. Mali
6. Mali
7. Mali
8. Tama
9. Mali
10. Tama
72
KABANATA 4
SANAYSAY
ARALIN 4.1: Lakbay-Sanaysay
Linggo: 9
Deskripsyon: Pagsulat ng isang lakbay-sanaysay batay sa isang programang
pampaglalakbay na napanood.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Isulat ang salitang sanaysay sa pisara ng
pababa tulad nito:
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Ipasagot ang
panimulang
pagsusulit.
S
A
N
A
Y
S
A
Y
Magtanong sa klase ng mga salita, parirala
o pangungusap na pumapasok sa isipan
nila kapag naririnig ang salitang sanaysay
na nagsisimula sa letrang S at itanong
kung bakit.
Isunod ang letrang A, N, A, Y, S, A, at Y.
Tanggapin ang lahat ng sagot ng mga
mag-aaral.
Itanong sa klase kung sino na sa kanila
ang nakasulat na ng sanaysay at kung
tungkol saan ito.
Ipapaliwanag ng guro na ang tatalakayin
sa araling ito, ang pagsulat ng sanaysay at
ang mga uri nito partikular na ang
Lakbay-Sanaysay at Replektibong
Sanaysay.
73
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Itanong sa mga mag-aaral
kung nakasulat na na sila
ng sanaysay at kung ano
ang naging paksa nila.
Tanggapin ang lahat ng
sagot ng mga mag-aaral.
Iugnay ang mga sagot na
ito sa kahulugan at
katangian ng sanaysay.
Talakayin na ang sanaysay
ay isang akademikong
sulatin na nagsasaad ng
sariling damdamin, kurukuro o kaisipan ng isang
manunulat kaugnay ng
kanyang nakikita o
naoobserbahan.
May tatlong uri ng
sanaysay.
1. Ang Personal na
sanaysay ay tungkol sa
mga nararamdaman,
kaugnay ng mga nakikita o
naoobserbahan.
2. Ang Mapanuri o Kritikal
na sanaysay ay tungkol sa
mga naiisip ng manunulat
kaugnay sa kanyang
nakikita o naoobserbahan.
Pamantayan sa
Pagganap
Isulat sa pisara ang salitang
LAKBAY-SANAYSAY. Itanong sa
klase kung ano ang pagkakaunawa
nila sa sanaysay batay sa talakayan
noong nakaraang sesyon.
Sabihin na mayroon pang isang
salitang nakadugtong sa sanaysay,
ang salitang lakbay. Itanong sa mga
mag-aaral kung ano ang kahulugan
ng salitang lakbay. Mga inaasahang
sagot 1.pagpunta sa ibang lugar
2. paglalakwatsa, pagliliw-aliw
3. suroy-suroy
4. pagtuklas
Itanong sa mga mag-aaral kung sino
sa kanila ang mahilig maglakbay at
kung saan-saang lugar na sila
nakarating.
Sabihin sa klase na maglalakbay sila
ngayon sa Palawan partikular sa
Coron sa pamamagitan ng panonood
ng programang pampaglalakbay o
travel show na pinamagatang
Biyahe ni Drew (maaaring maakses
dito:
https://www.youtube.com/watch?v=
tDPM91TqoHg)
40 minuto ang haba ng video.
Habang nanonood ipatala sa mga
mag-aaral ang mga sumusunod:
3. Ang Patalinhagang
1. Mga lugar na pinuntahan ni Drew
sanaysay ay tungkol sa
2. Mga pagkaing kinain ni Drew
mga kasabihan o sawikain. 3. Mga taong nakasalamuha ni
Drew o ininterbyu sa bidyo
Maaari ring maging pormal 4. Mga ginawa ni Drew (mas
o impormal ang sanaysay.
nakatutok sa mga pandiwa tulad ng
74
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Sa pormal, mas seryoso
ang paksa
habang sa impormal mas
magaan ang paksa.
Itanong sa mga mag-aaral
kung naunawaan nila ang
kahulugan at pangunahing
katangian ng sanaysay.
Sabihin sa mga mag-aaral
na inaasahan silang
makakapagsulat ng isang
lakbay sanaysay na isang
uri ng personal at
impormal na sanaysay sa
pagtatapos ng aralin.
Pamantayan sa
Pagganap
umakyat sa bundok, lumangoy,
atbp.)
Matapos ang bidyo, hatiin sa apat na
pangkat ang mga mag-aaral batay sa
mga ipinalista habang nanonood.
Ipasagot sa pangkat ang tanong
batay sa napili nila:
1. Saan-saang lugar pumunta si
Drew sa Coron? Paano ilalarawan
ang mga ito batay sa nakita sa
video? Paano siya nakapunta sa mga
lugar na nabanggit?
2. Ano-ano ang kinain ni Drew sa
Coron? Paano ilalarawan ang mga
ito batay sa nakita sa bidyo at
paglalarawan ni Drew? Magkano
ang halaga ng mga pagkain?
3. Sino-sino ang nakasalamuha ni
Drew sa paglilibot sa Coron? Sinosinong mga tao ang nagpakilala sa
Coron batay sa bidyo? Paano
ilalarawan ang mga taong ipinakita
batay sa pinanood?
4. Ano-ano ang mga ginawa ni
Drew habang nasa Coron siya?
Isalaysay o ikwento ang mga ito.
Magkano ang ginastos niya upang
magawa ang mga iyon?
Bigyan ng 10-15 minuto ang mga
pangkat upang matapos ang gawain.
Matapos nito, tumawag ng isang
kinatawan ng bawat pangkat na
mag-uulat ng kanilang mga sagot.
Bigyang-diin na ang mga
elementong bumubuo sa
programang pampaglalakbay ay
paglalarawan at pagsasalaysay ng
mga lugar, tao, aktibidad at pagkain
sa isang partikular na lugar. Kasama
rin dito ang maaaring magastos sa
75
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
paglalakbay.
Itanong sa mga mag-aaral kung sino
ang gustong pumunta sa Coron
batay sa napanood sa bidyo.
Sa panonood ng programang
pampaglalakbay, naeengganyo nito
ang mga manonood na pumunta sa
nasabing lugar.
Takdang-aralin:
Ipabasa sa mga mag-aaral ang Solo
sa
Oslo ni Will Ortiz at
Mga Pagsasanay sa Paggalugad sa
Siyudad ni Eugene Evasco
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Balikan ang pinanood na episode ng
“Biyahe ni Drew,” at ihambing ito sa
mga sanaysay nina Will Ortiz at Eugene
Evasco.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano-ano
ang pagkakapareho ng dalawang tekstong
nabasa at sa programang
pampaglalakbay. Inaasahang sagot:
1. parehong tungkol sa paglalakbay
2. parehong nagsasalaysay sa mga
karanasan sa isang lugar
3. parehong naglarawan ng kanilang mga
nakita at naramdaman
Itanong din sa mga mag-aaral ang
pagkakaiba ng tatlo. Inaasahang sagot
1. ang programang pampaglalakbay ay
bidyo habang ang dalawa ay nakalimbag
76
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
na teksto 2. ang isa ay tumalakay sa isang
lugar sa Pilipinas habang ang dalawa ay
tumalakay sa ibang bansa
Ipakuha sa mga mag-aaral ang kopya nila
ng Solo sa
Oslo ni Will Ortiz at
Mga Pagsasanay sa Paggalugad sa
Siyudad ni Eugene Evasco
Papiliin ang mga mag-aaral kung anong
lakbay-sanaysay ang mas nagustuhan nila
at humanap ng kaklase na may
kaparehong piniling teksto. Ipasagot ang
worksheet na naglalaman ng mga
sumusunod. Sagutin ng isang
pangungusap o parirala o ilang salita
lamang sa loob ng 10-15 minuto.
A. Pamagat ng akda:
B. Pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari
Pangyayari 1:
Pangyayari 2:
Pangyayari 3:
Pangyayari 4:
Pangyayari 5:
C. Mga Lugar na pinuntahan
Lugar 1:
Paglalarawan:
Ginawa:
Lugar 2:
Paglalarawan:
Ginawa:
Lugar 3:
Paglalarawan:
Ginawa:
D. Mga Taong nakasalamuha
Tao 1:
Katangian:
Tao 2:
77
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Katangian:
Tao 3:
Katangian:
E. Mga Kinain
Pagkain 1:
Paglalarawan:
Pagkain 2:
Paglalarawan
Pagkain 3:
Paglalarawan:
E. Mga Ideyang naisip o napagtanto ng
awtor sa paglalakbay
Ideya 1:
Ideya 2:
Ideya 3:
Pagkatapos ng gawain, tumawag ng tigisang magkapareha upang ipresenta ang
mga sagot para sa Solo sa
Oslo ni Will Ortiz at
Mga Pagsasanay sa Paggalugad sa
Siyudad ni Eugene Evasco
Ipasulat ito sa pisara at pagkumparahin
ang mga sagot. Hindi na kailangang isaisahin ang mga sagot ng mga mag-aaral.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang
pangkalahatang obserbasyon nila sa
dalawang teksto batay sa sagot sa
worksheet.
Mga inaasahang sagot:
1. may maayos na daloy ng mga
pangyayari
2. may malinaw na paglalarawan sa mga
lugar, tao at pagkain
3. gumamit ng maraming pandiwa at
pang-uri upang mailarawan at maikwento
ang mga pangyayari, tao at lugar
4. may mga ideyang napagtanto sa
paglalakbay
78
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Sa pangkalahatan, itanong sa klase kung
pormal ba o impormal ang naging paraan
ng mga manunulat at bakit kaya nila
nasabi ito.
Batay sa naging talakayan, bigyang-diin
na ang lakbay-sanaysay ay isang
akademikong teksto na nagsasalaysay at
naglalarawan ng mga karanasan ng mayakda sa pinuntahang lugar,
nakasalamuhang tao at pagkain at
maging ang kanyang mga naisip o
napagtantong ideya. Kadalasan mas
personal at impormal ang pagkakasulat
nito.
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Balik-aralan ang mga katangian ng isang
lakbay-sanaysay batay sa mga nakaraang
talakayan.
Tanungin ang mga mag-aaral kung saansaang mga lugar na sila nakapunta.
Maaaring ito ay lugar sa Pilipinas o sa
ibang bansa.
Sabihin sa mga mag-aaral na pumili ng
isang lugar kung saan sila nakapaglakbay
na at ito ang gagawing paksa sa isusulat
na lakbay-sanaysay. O kaya’y sa lugar
nila kung saan maaaring mamasyal ang
mga kaklase.
Magpasulat sa isang buong papel ng
dalawang lebel na balangkas na
pangungusap para sa isusulat na lakbay79
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
sanaysay.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat lagyan
ng pamagat, may maayos na daloy o
pagkakasunod-sunod na mga pangyayari,
at paglalarawan ng mga taong
nakasalamuha, lugar na pinuntahan at
pagkaing kinain at sa huli maaari ring
maglagay ng mga ideyang napagtanto sa
paglalakbay.
Umikot sa silid-aralan habang gumagawa
ng balangkas ang mga mag-aaral upang
magabayan sila. Sa oras na matapos ang
paggawa ng balangkas ng mag-aaral,
kailangang tsekan ng guro kung sapat na
ito. Kapag natapos na ng mag-aaral ang
balangkas, maaari ng umpisahang isulat
ang lakbay-sanaysay. Kailangang
maipakita muna ang balangkas sa guro
bago umpisahang gumawa ng borador ng
lakbay-sanaysay. Kapag hindi natapos ang
pagsusulat ng lakbay-sanaysay, maaari
itong ipauwi sa mga mag-aaral bilang
takdang-aralin na ipapasa sa susunod na
sesyon.
Mga kahingian sa pagsulat ng lakbaysanaysay:
1. 3-5 pahina na laktaw-laktaw (maaaring
kompyuterisado o sulat kamay)
3. May pamagat, panimula, 2-5
pangyayari, 2-5 taong nakasalamuha, 2-5
pagkaing kinain, 1-2 ideyang napagtanto
at katapusan.
4. Gumawa ng 4 na kopya ng lakbaysanaysay.
Maaaring gawing modelo ng mag-aaral
ang dalawang lakbay-sanaysay na
tinalakay sa klase.
80
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Ipakuha ang kopya ng isinulat na lakbaysanaysay ng mga mag-aaral.
Sabihin sa mga mag-aaral na
magkakaroon ng pagki-kritik ng isinulat
na lakbay-sanaysay ng kaklase upang mas
mapaganda pa ang papel.
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging
proseso ng worksyap.
1. Magbigay ng kopya ng lakbaysanaysay sa mga kapangkat at ipabasa ito
sa kanila upang matingnan ang kamalian
sa ispeling, gramatika at iba pa. Maaari na
rin itong sulatan ng mga positibo at
negatibong komento na makakapagpaayos
ng lakbay-sanaysay.
2. Pumili ng isang tagapagpadaloy sa
pangkat ngunit hindi dapat ang nagsulat
ng lakbay-sanaysay.
3. Itatanong ng tagapagdaloy ang mga
komento ng mga kapangkat tungkol sa
nabasang lakbay sanaysay ang mga
sumusunod:
a. Mayroon bang interesanteng panimula
ang lakbay-sanaysay?
b. Naging maayos ba ang daloy o
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari?
c. Nailarawan bang mabuti ang mga lugar,
tao at pagkain?
d. Naging malinaw ba ang ideyang
napagtanto sa paglalakbay?
e. Kung may bahaging hindi malinaw,
maaari rin itong itanong sa nagsulat na
kaklase.
4. Ulitin ang proseso hanggang matapos
ang lahat ng miyembro ng pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-aaral na
may 3-4 na miyembro bawat pangkat.
81
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa mga
mag-aaral na irebisa ang kanilang lakbaysanaysay batay sa mga komento ng
kanilang kaklase. Ipapasa ito sa guro sa
susunod na sesyon.
Mga kahingian sa sulatin:
1. Lagyan ng pangalan, baitang at
seksyon.
2. 3-5 pahina na laktaw-laktaw (maaaring
kompyuterisado o sulat kamay)
3. May pamagat, panimula, 2-5
pangyayari, 2-5 taong nakasalamuha, 2-5
pagkaing kinain, 1-2 ideyang napagtanto
at katapusan.
82
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Gawain sa Pagsulat: Lakbay-sanaysay
Pangalan ng mag-aaral: _____________________________________________
Katangian
Pokus at
Detalye
Organisasyon
Tinig ng
Manunulat
10
6
May isang
malinaw at
tiyak na paksa,
na
sinusuportahan
ng mga
detalyadong
impormasyon o
argumento.
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, ngunit
hindi
detalyado ang
mga
suportang
impormasyon
o argumento.
Kawili-wili ang May
introduksyon,
introduksyon,
naipakilala nang mahusay na
mahusay ang
pagtalakay, at
paksa.
may
Mahalaga at
karampatang
nauukol sa
pagtatapos o
paksa ang mga
konklusyon.
impormasyon
na ibinahagi sa
isang maayos
na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang
May
intensyon at
intensyon at
layunin ng
layunin ang
manunulat.
manunulat.
KapansinMay
pansin ang
kaalaman ang
kahusayan ng
manunulat sa
manunulat sa
paksa.
paksa.
83
3
1
May isang
paksa. Hindi
gaanong
malinaw ang
mga
suportang
impormasyo
no
argumento.
Hindi
malinaw ang
paksa at ang
mga
argumento.
May
introduksyon,
pagtalakay,
at pagtatapos
o
konklusyon.
Hindi
malinaw ang
introduksyon,
pagtalakay sa
paksa, at ang
pagtatapos o
konklusyon.
May
kaunting
kalinawan sa
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Limitado ang
kaniyang
kaalaman.
Hindi
malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Katangian
10
6
3
1
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita
bagaman sa
ilang
pagkakataon
ay hindi
angkop at
natural.
Mainam ang
pagkakaayos
ng mga salita
at
pangungusap.
May kaunting
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Nasasabi ng
manunulat
ang nais
sabihin,
bagaman
walang
baryasyon sa
paggamit ng
mga salita.
Nakagagawa
ng mga
pangungusap
na may
saysay.
Maraming
mga
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Limitado ang
paggamit sa
mga salita.
Pagpili ng
mga angkop
na salita
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita.
Angkop at
natural at hindi
pilit.
Estruktura,
Gramatika,
Bantas,
Pagbabaybay
Mahusay ang
pagkakaayos ng
mga salita at
pangugusap.
Walang
pagkakamali sa
gramatika,
bantas at
baybay.
Mga Komento
at mungkahi
84
Hindi maayos
ang mga
pangungusap
at hindi
maunawaan.
Lubhang
maraming
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
ARALIN 4.2: Replektibong Sanaysay
Linggo: 10
Deskripsyon: Pagsulat ng isang replektibong sanaysay batay sa sariling karanasan.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Iparinig sa mga mag-aaral ang
kantang “Kanlungan” ni Noel
Cabangon.
Maaaring gamitin ang video na ito:
https://www.youtube.com/watch?v=g
FDuZ_xs7AE
Pamantayan sa
Pagganap
Sabihin sa mga estudyante na
pakinggang mabuti ang kanta at
intindihin ang mensahe.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano
ang ibig sabihin ng “Kanlungan” sa
pinakinggang kanta? Mga inaasahang
sagot
1. lugar kung saan nagkita ang mga
tauhan sa kanta
2. paraiso
3. magandang lugar
Sabihin o kantahin sa mga mag-aaral
ang linyang paulit-ulit sa kanya,
“Pana-panahon ang pagkakataon.
Maibabalik ba ang kahapon?”
Itanong sa mga mag-aaral kung
mayroon silang gusto o maaaring
balikan mula sa kanilang nakaraan,
ano ito? Tanggapin ang lahat ng
sagot.
Sabihin sa mga mag-aaral na sa
araling ito, tatalakayin ang tungkol sa
replektibong sanaysay. Ang gawain
ay may kaugnayan sa pagre-reflek o
pagninilay-nilay tungkol sa mga
karanasan.
85
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Itanong sa mga mag-aaral
kung anong
pagpapakahulugan nila sa
salitang REPLEKTIBO o
REPLEKSYON.
Mga inaasahang sagot
1. pagbabalik-tanaw at
pagsusuri sa mga pangyayari
batay sa personal na
karanasan
2. pag-iisip ng mga naging
epekto sa sarili ng personal na
karanasan
Balik-aralan ang
katangian ng lakbay sanaysay
at replektibong sanaysay.
Magdrowing ng Venn
diagram upang ipakita ang
pagkakapareho at
pagkakaugnay ng lakbay at
replektibong sanaysay.
Itanong kung ano ang
pagkakapareho at pagkakaiba
ng dalawa. Inaasahang sagot
1. pagkakaiba: lakbay
sanaysay- tungkol sa
paglalakbay, mas nakatuon sa
mga nakita at naranasan,
personal
replektibong
sanaysay- tungkol sa
kalakasan at kahinaan batay sa
karanasan, personal at kritikal
2. pagkakatulad: may
panimula, katawan at
katapusan, impormal, batay sa
karanasan, naglalarawan at
nagsasalaysay
Iugnay ang mga sagot na ito
sa kahulugan at katangian ng
replektibong sanaysay.
Talakayin na ang replektibong
sanaysay ay isang
akademikong sulatin na
nagsasalaysay ng mga
personal na karanasan at
sinusuri ang naging epekto ng
mga karanasang iyon sa
manunulat. Maaaring lamanin
nito ang kalakasan ng
manunulat at maging ang
kanyang mga kahinaan.
Isinasalaysay at inilalarawan
din ng manunulat kung paano
napaunlad ang kanyang mga
kalakasan at kung paano niya
naman napagtagumpayan o
balak pagtagumpayan ang
kanyang mga kahinaan.
Itanong sa mga mag-aaral
kung ano ang gusto nilang
maging silbi o maiambag sa
pamilya at bayan nila
pagkatapos ng senior high
school? Tanggapin ang lahat
ng sagot ng mga mag-aaral.
Balik-aralan ang tatlong uri ng
sanaysay (personal,
86
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
kritikal/mapanuri at
patalinhaga).
Itanong sa mga mag-aaral
kung saan nabibilang ang
replektibong sanaysay.
Inaasahang sagot 1.personal at
mapanuri/kritikal
2. May pagka-impormal din
ito dahil sa tumatalakay ito sa
personal na karanasan ng
manunulat.
Itanong sa mga mag-aaral
kung naunawaan nila ang
kahulugan at pangunahing
katangian ng replektibong
sanaysay.
Sabihin sa mga mag-aaral na
inaasahan silang
makakapagsulat ng isang
replektibong sanaysay na
isang uri ng personal,
mapanuri/kritikal at impormal
na sanaysay sa pagtatapos ng
aralin.
Takdang-aralin: Ipabasa sa
mga mag-aaral ang Bakit Ako
naging Manunulat? ni Rene
Villanueva.
Itanong sa mga mag-aaral
kung nabasa ba nila ang mga
nila ang mga akdang Bakit
Ako naging Manunulat? at
Hindi Ngayon ang Panahon
Itanong sa klase kung ano ang
pangunahing paksa ng mga
manunulat.
Papiliin ang mga mag-aaral
kung anong replektibong
sanaysay ang mas nagustuhan
nila at humanap ng 2-3
kaklase na may kaparehong
piniling teksto.
Pangkatin ang mga mag-aaral
na binubuo ng 3-4 na
estudyante bawat pangkat.
Ipasagot ang worksheet na
naglalaman ng sumunusunod:
A. Pamagat ng sanaysay
B. Ano ang pangunahing
pinagnilayan ng may-akda?
C. Mga pangyayaring
nagpapakita ng kalakasan ng
may-akda
1.
2.
3.
4.
5.
87
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
D. Mga pangyayaring
nagpapakita ng kahinaan ng
may-akda
1.
2.
3.
E, Hakbang na ginawa upang
mapagtagumpayan ang
kahinaan.
1.
2.
3.
F. Mga napagtanto/ pagsusuri
sa karanasan
1.
2.
3.
Bigyan ng 10-15 minuto ang
mga pangkat. Matapos nito,
tumawag ng isang kinatawan
bawat pangkat upang magulat ng kanilang mga sagot.
Sumahin ang talakayan sa
pagbibigay-diin sa katangian
ng sanaysay batay sa
nabasang mga halimbawa.
Bigyang-diin na ang
replektibong sanaysay ay
nagsasalaysay at naglalarawan
ng mga personal na karanasan
at sinusuri ang naging epekto
ng mga kahinaan at kalikasan
ng manunulat sa kanyang
isinulat.
88
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Muling ipakuha sa mga mag-aaral ang
kopya nila ng Bakit Ako naging
Manunulat? ni Rene Villanueva.
Pahanapin ng kapareha ang mga magaaral. Ipasagot ang worksheet na
naglalaman ng mga sumusunod:
A. Paano sinimulan ng manunulat ang
sanaysay? Naging kawili-wili ba ito?
B. Mayroon bang kaisahan ang katawan at
may lohikal na daloy ito? Gumawa ng
balangkas ng katawan ng sanaysay.
C. Paano tinapos ng may-akda ang
sanaysay? Naging maayos ba ito?
Pagkatapos ng gawain, tumawag ng tigiisang magkapareha upang sagutin ang
bawat katanungan.
Isulat sa pisara ang balangkas ng sanaysay
batay sa sagot ng mga mag-aaral.
A. Introduksyon
B. Katawan
1. Unang
pangyayari
2. Ikalawang
pangyayari
3. Ikatlong
pangyayari
C. Konklusyon
Batay sa mga kasagutan ng mga magaaral, itanong sa klase kung ano ang
pangkalahatang obserbasyon nila sa
teksto.
Mga inaasahang sagot:
1. may kawili-wiling introduksyon
89
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
2. may maayos na daloy ng mga
pangyayari
3. may malinaw na pagsasalaysay at
paglalarawan sa mga karanasan.
4. gumamit ng mga pandiwa at pang-uri
upang mailarawan at maisalaysay ang
mga pangyayari, tao at lugar
5. may malinaw na pagsusuri sa mga
karanasan sa buhay
6. may maayos na pagtatapos.
Sa pangkalahatan, itanong sa klase kung
pormal ba o impormal ang naging paraan
ng mga manunulat at ipapaliwanag ito.
Bigyang-diin sa pagtatapos ng klase na
ang replektibong sanaysay ay mayroon
kawili-wiling introduksyon, mga
karanasang sumusuporta dito at malinaw
na pagtatapos na nagsusuma ng
karanasan.
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Balik-aralan ang mga katangian ng
isang replektibong sanaysay batay sa
mga nakaraang talakayan.
Tanungin ang mga mag-aaral kung
ano ang balak nila pagkatapos ng
senior high school at ano ang
maiaambag ng kanilang gawain o
trabaho sa Pilipinas.
Sabihin sa mga mag-aaral na
kumpletuhin ang pangungusap na
90
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
ito: (Pangalan ng mag-aaral) bilang
(gawain o trabaho) ng Pilipinas. Ito
ang magiging pamagat ng kanilang
isusulat na sanaysay.
Magpasulat sa isang buong papel ng
dalawang lebel na balangkas na
pangungusap para sa isusulat na
replektibong sanaysay.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat
lagyan ng pamagat, may kawiliwiling panimula, maayos na
pagsasalaysay at paglalarawan ng
mga pangyayari,
malalim na pagsusuri sa mga
pangyayari at malinaw na pagtatapos
o konklusyon.
Umikot sa silid-aralan habang
gumagawa ng balangkas ang mga
mag-aaral upang magabayan sila. Sa
oras na matapos ang paggawa ng
balangkas ng mag-aaral, kailangang
tsekan ng guro kung sapat na ito.
Kapag natapos na ng mag-aaral ang
balangkas, maaari ng umpisahang
isulat ang replektibong lakbay.
Kailangang maipakita muna ang
balangkas sa guro bago umpisahang
gumawa ng borador ng replektibong
sanaysay. Kapag hindi natapos ang
pagsusulat ng replektibong
sanaysay, maaari itong ipauwi sa
mga mag-aaral bilang takdang-aralin
na ipapasa sa susunod na sesyon.
Mga kahingian sa pagsulat ng
lakbay-sanaysay:
1. 3-5 pahina na laktaw-laktaw
(maaaring kompyuterisado o sulat
kamay)
91
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
3. May pamagat, panimula, 2-5
pangyayari, 2-5 pagsusuri sa mga
pangyayari, at katapusan.
4. Gumawa ng 4 na kopya ng
replektibong sanaysay.
Maaaring gawing modelo ng magaaral ang dalawang replektibong
sanaysay na tinalakay sa klase.
Ipakuha ang kopya ng isinulat na
replektibong sanaysay ng mga magaaral.
Sabihin sa mga mag-aaral na
magkakaroon ng pagki-kritik ng
isinulat na replektibong sanaysay ng
kaklase upang mas mapaganda pa
ang papel.
Ilahad sa mga mag-aaral ang
magiging proseso ng worksyap.
1. Magbigay ng kopya ng lakbaysanaysay sa mga kapangkat at
ipabasa ito sa kanila upang
matingnan ang kamalian sa ispeling,
gramatika at iba pa. Maaari na rin
itong sulatan ng mga positibo at
negatibong komento na
makakapagpaayos ng replektibong
sanaysay.
2. Pumili ng isang tagapagpadaloy
sa pangkat ngunit hindi dapat ang
nagsulat ng replektibong sanaysay.
3. Itatanong ng tagapagdaloy ang
mga komento ng mga kapangkat
tungkol sa nabasang replektibong
sanaysay ang mga sumusunod:
a. Mayroon bang interesanteng
panimula ang replektibong
sanaysay?
b. Naging maayos ba ang daloy o
92
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari?
c. Nakapagbigay ba ng pagsusuri o
repleksyon sa mga pangyayari?
d. Naging malinaw ba ang
pagtatapos?
e. Kung may bahaging hindi
malinaw, maaari rin itong itanong sa
nagsulat na kaklase.
4. Ulitin ang proseso hanggang
matapos ang lahat ng miyembro ng
pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga magaaral na may 3-4 na miyembro
bawat pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa
mga mag-aaral na irebisa ang
kanilang replektibong sanaysay
batay sa mga komento ng kanilang
kaklase. Ipapasa ito sa guro sa
susunod na sesyon.
Mga kahingian sa sulatin:
1. Lagyan ng pangalan, baitang at
seksyon.
2. 3-5 pahina na laktaw-laktaw
(maaaring kompyuterisado o sulat
kamay)
3. May pamagat, panimula, 2-5
pangyayari, 2-5 pagsusuri sa mga
pangyayari, at katapusan.
Ipasagot ang panghuling pagsusulit.
93
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Gawain sa Pagsulat: Replektibong Sanaysay
Pangalan ng mag-aaral: _____________________________________________
Katangian
Pokus at
Detalye
Organisasyon
Tinig ng
Manunulat
Pagpili ng
mga angkop
na salita
10
6
May isang
malinaw at tiyak
na paksa, na
sinusuportahan ng
mga detalyadong
impormasyon.
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, ngunit
hindi
detalyado ang
mga
suportang
impormasyon.
Kawili-wili ang
May
introduksyon,
introduksyon,
naipakilala nang
mahusay na
mahusay ang
pagtalakay, at
paksa. Mahalaga at may
nauukol sa paksa
karampatang
ang mga
pagtatapos o
impormasyon na
konklusyon.
ibinahagi sa isang
maayos na paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang
May
intensyon at
intensyon at
layunin ng
layunin ang
manunulat.
manunulat.
Kapansin-pansin
May
ang kahusayan ng kaalaman ang
manunulat sa
manunulat sa
paksa.
paksa.
Malinaw ang
paggamit ng mga
salita. Angkop at
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita
94
3
1
May isang
paksa.
Hindi
gaanong
malinaw
ang mga
suportang
impormasy
on.
May
introduksyon,
pagtalakay,
at
pagtatapos
o
konklusyon
.
Hindi
malinaw ang
paksa at ang
mga
argumento.
May
kaunting
kalinawan
sa
intensyon
at layunin
ng
manunulat.
Limitado
ang
kaniyang
kaalaman.
Nasasabi
ng
manunulat
Hindi
malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Hindi
malinaw ang
introduksyon
, pagtalakay
sa paksa, at
ang
pagtatapos o
konklusyon.
Limitado ang
paggamit sa
mga salita.
Katangian
Estruktura,G
ramatika,
Bantas,
Pagbabaybay
10
6
natural at hindi
pilit.
bagaman sa
ilang
pagkakataon
ay hindi
angkop at
natural.
Mahusay ang
pagkakaayos ng
mga salita at
pangugusap.
Walang
pagkakamali sa
gramatika, bantas
at baybay.
Mainam ang
pagkakaayos
ng mga salita
at
pangungusap.
May kaunting
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Mga Komento
at mungkahi
95
3
1
ang nais
sabihin,
bagaman
walang
baryasyon
sa
paggamit
ng mga
salita.
Nakagagaw
a ng mga
pangungus
ap na may
saysay.
Maraming
mga
pagkakama
li sa
gramatika,
bantas at
baybay.
Hindi
maayos ang
mga
pangungusap
at hindi
maunawaan.
Lubhang
maraming
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
KABANATA 4
PANGHULING PAGSUSULIT
I. TAMA O MALI. Suriin ang mga pangungusap sa ibaba. Kung tama ang
buong pangungusap, isulat ang TAMA, kung may bahagi namang mali sa
pangungusap, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
____1. Ang sanaysay ay akademikong sulatin na nagsasaad ng sariling damdamin,
kuru-kuro o kaisipan ng isang manunulat kaugnay ng kanyang nakikita o
naoobserbahan.
____2. Seryoso at personal ang paksa ng pormal na sanaysay.
____3. Kalimitang ginagamit ang patalinhagang sanaysay sa mga impormal na
sanaysay.
____4. Maituturing na lakbay-sanaysay ang programang Biyahe ni Drew.
____5. Ang programang pampaglalakbay ay nakasulat na tekstong naglalarawan at
nagsasalaysay tungkol sa lugar, tao, aktibidad at pagkain sa isang partikular na
lugar.
____6. Ang lakbay-sanaysay ay mapanuri o kritikal na uri ng sanaysay na tungkol sa
mga naiisip
ng manunulat kaugnay sa kanyang nakikita o naoobserbahan.
____7. Ang replektibong sanaysay ay personal na sanaysay na tungkol sa mga
nararamdaman,
kaugnay ng mga nakikita o naoobserbahan ng manunulat.
____8.Maaaring lamanin ng replektibong sanaysay ang mga kalakasan at kahinaan ng
manunulat.
____9.Mas naglalahad at nangangatwiran ang replektibong sanaysay kaysa
nagsasalaysay at
naglalarawan.
____10.Parehong may introduksyon, katawan at wakas ang replektibong sanaysay at
lakbay-anaysay.
96
II. SANAYSAY. Sumulat ng sanaysay batay sa hinihingi sa ibaba. (40 puntos)
1. Pumili ng isang lugar na napuntahan.
2. Pumili ng isang paksa sa ibaba:
a. pag-ibig
b. kahirapan
c. edukasyon
3. Batay sa napiling lugar at paksa sa itaas, sumulat ng isang sanaysay na
nagsasalaysay at naglalarawan ng paglalakbay at repleksyon kaugnay ng paksa.
(Halimbawa: paglalakbay sa Boracay at repleksyon tungkol sa pag-ibig)
4. Gumawa ng dalawang lebel na balangkas na pangungusap. Lagyan ng pamagat,
introduksyon, katawan at wakas.(5 puntos)
5. Magsulat ng sanaysaysay na HINDI BABABA sa 15 pangungusap. (45 puntos)
Pamantayan sa Pagmamarka
a. Nilalaman- 15 puntos
b. Organisasyon- 15 puntos
c. Wika- 15 puntos
MGA SAGOT
I. 1.Tama
2. Mali
3. Mali
4.Mali
5. Mali
6. Mali
7. Mali
8. Tama
9. Mali
10. Tama
97
KABANATA 5
PANIMULANG PAGSUSULIT
I. TAMA O MALI. Suriin ang mga pangungusap sa ibaba. Kung tama ang
buong pangungusap, isulat ang TAMA, kung may bahagi namang mali sa
pangungusap, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
____1. Ang abstrak ay buod ng papel-pananaliksik na naglalaman ng kaligiran,
layunin,
metodolohiya, resulta at konklusyon ng pag-aaral.
____2. Maaaring hindi na isama sa abstrak ang konklusyon dahil makikita na ito sa
mismong
papel-pananaliksik.
____3. Layunin ang pinakamahalagang bahagi ng papel-pananaliksik kaya ito ang
dapat mauna sa pagsulat ng abstrak.
____4. Ginagamit na ang wikang Filipino sa mga akademikong sulatin sa
humanidades, agham
panlipunan at agham kaya masasabing ito ay isang intelektwal na wika.
____5. Batay sa mga mananaliksik, ang Sillag Festival ay maikukumpara sa isang
sinag na kakikitaan ng kultura at identidad ng mga Ilokano.
____6. Nakuha ng Sillag Festigal ang pangalan nito sa sil-lag na nangangahulugang
sinag ng buwan.
____7. Batay kay Samuelson, ang ekonomiks ay isang sangay ng agham panlipunan
na natutungkol sa pamamahagi ng iba’t iba ngunit limitadong yaman upang
tugunan ang
paparami at walang hanggang hilig ng tao.
____8. Ang tingi, halo-halo at sari-sari ay mga katutubong konsepto ng ekonomiks sa
lipunang Pilipino.
____9. Sa tradisyong Hudeyo-Kristiyano, ang tao ay binubuo ng katawan at kaluluwa
lamang.
____10. Tradisyong Awstronesyano o katutubo ang pinakamatatag at pinakatamang
tradisyon ng paggamot sa Pilipinas.
II. PAGPILI NG SAGOT. Piliin ang titik ng tamang sagot.(2 puntos bawat isa)
1. Ano ang pagkakapareho ng buod at abstrak?
A. may iisang talata lamang
B. binubuo ng 200-300 salita
C. nagsusuma ng akademikong sulatin
2. Alin sa mga sumusunod na kurso ang nabibilang sa Humanidades?
A. biolohiya
B. linggwistiks
C. heograpiya
98
3. Alin sa mga sumusnod na kurso ang HINDI nabibilang sa Agham Panlipunan?
A. Panitikan
B. Sikolohiya
C. Arkeolohiya
4. Saang mga disiplina nabibilang ang pag-aaral na may pamagat na “Wika,
Astronomiya, Kultura: Kulturang Pilipino sa mga Katawagang Astronomiko”?
A. Agham at Humanidades
B. Agham at Agham Panlipunan
C. Agham Panlipunan at Humanidades
5. “Nais ng pag-aaral na ito na makapag-ambag sa pagpapaunlad ng wikang Filipino
upang lalong mapabilis ang intelektwalisasyon nito.” Anong bahagi ng papel
pananaliksik ang isinasaad sa itaas na hango sa abstrak ni Tereso Tullao, Jr.?
A. Layunin
B. Metodolohiya
c. Kaligiran ng pag-aaral
6. Alin sa mga sumusunod ang naglalahad ng konklusyon?
A. Ang pag-aaral ay isang pangunahin o eksploratoryong pag-aaral sa
ugnayan ng wika at ang mga tradisyon/pamamaraan ng paggamot o
medisina.
B. Tunay ngang mayaman ang festival bilang pagkukunan ng mahahalagang
impormasyon bilang daluyan ng kultura at identidad ng anumang wika,
lahi at kultura.
C. Marapat lamang sundan, hamak man, ang mga katangi-tanging
pinasimulan ng mga
Pilipino propesor na gumamit ng wikang Filipino bilang instrumento sa
pagsusuri.
7. Alin sa mga sumusunod ang HINDI kaugnay ng ekonomiks na nakaugat sa
lipunang Pilipino?
A. pagbibigay ng pasa load
B. panonood ng mga telenobela
C. pagmamano sa mga nakatatanda
8. Alin sa mga sumusunod ang masasabing may kahulugan sa Sillag Festival bilang
pagkakakilanlan ng La Union?
A. adobo
B. bulalo
C. pinakbet
99
9. Ano ang pagkakaiba ng tradisyong katutubo at tradisyong siyentipiko sa
paggagamot?
A. Mga katutubong Pilipino ang manggagamot sa tradisyong katutubo habang
mga prayle naman ang manggagamot sa tradisyong siyentipiko.
B. Sa tradisyong katutubo, ang sakit ay maaring sa katawan, ginhawa at
kaluluwa habang sa tradisyong siyentipiko ang sakit ay sa katawan lamang.
C. Ginagamit ang mga halaman at orasyon sa tradisyong Awstronesyano
bilang gamot habang bakuna lamang ang itinuturing na gamot sa
tradisyong siyentipiko.
10. Ano ang pinatutunayan ng paggamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang disiplinang
pang-akademya?
A. pambansang wika ang wikang Filipino
B. intelektwalisado na ang wikang Filipino
C. marami na ang nakakaunawa ng wikang Filipino
II. PAGSULAT NG ABSTRAK. Sumulat ng abstrak na 5-7 pangungusap na
naglalaman ng kaligiran, layunin, metodolohiya, resulta at konklusyon ng pagaaral. (30 puntos).
Pamantayan sa Pagmamarka
a. Nilalaman- 10 puntos
b. Organisasyon- 10 puntos
c. Wika- 10 puntos
Direksiyong Historikal ng mga Pag-aaral Panggramar ng mga Wikang Timog
Bisaya Kalakip ang Parsiyal na Anotasyon ng Ilang Sulatin sa Gramatika mula 1960
– 2015Francisco B. Bautista, Jr.
Sa papel na ito, may pagtatangkang ilahad ang direksiyong historikal ng
mga gramatikal na pag-aaral sa mga wikang Timog Bisaya (i.e. Sebwano, Tausug,
Surigaonon, Butuanon) mula sa taong 1900 hanggang kasalukuyan. Gamit ang
freymwurk ni Gonzales-Garcia (2011) sa pagkaklasipika ng mga meyjor na trend
sa Filipino/Tagalog, dinalumat ang kalakhan ng mga lawas ng teksto upang
matiyak na ang mga representatibong teksto sa bawat panahon ay maitatampok.
Sa mga wikang nakapaloob sa sangay na pinagaralan, lumalabas na
malaki ang diperensya ng mga sulatin ukol sa Sebwano kumpara sa mga kapatid
nitong wika. Magkagayunman, kahit ang Sebwano ay nakapagtala rin ng mas
kaunting bilang ng pag-aaral kung ihahanay sa mga pangunahing wika sa bansa
base sa imbentaryong isinagawa nina Blake (1920), Asuncion-Landé (1971),
atbp. kung saan ito ay bumubuo lamang sa 1 hanggang 7 porsiyento ng lahat ng
mga nasarbey na sulatin.
100
Ipinakita ng paglalahad ng progresong historikal na malinaw ang
pagkakasalin-salin ng interes pagdating sa pag-aaral ng wika. Ang naging
direksiyon ay mula sa masidhing kagustuhan ng mga misyonero na ipalaganap
ang Kristiyanismo tungo sa mas akademikong lapit ng mga katutubo at
dayuhang iskolar. Mayroong iba’t ibang motibasyon ang paglalathala ng mga
papel katulad ng pagbuo ng politikal na impluwensiya sa komunidad pangwika
at ng komersiyal nitong halaga lalo na kung ang target na mambabasa ay mga
dayuhang nag-aaral ng katutubong wika.
Upang maging katuwang ng kapwa mananaliksik, isang parsiyal na
anotasyon ng mga piling kontemporaneong sulatin sa gramatika (mula 1960
hanggang kasalukuyan) ang inilakip sa tekstong ito.
Sanggunian: Bautista, Francisc Jr. “Direksiyong Historikal ng mga Pag-aaral
Panggramar ng mga Wikang Timog Bisaya Kalakip ang Parsiyal na Anotasyon ng
Ilang Sulatin sa Gramatika mula 1960 hanggang 2015.” Daluyan: Journal ng
Wikang Filipino 21.1 (2015): 7-31.
MGA SAGOT
I.
1. Tama
2. Mali
3. Tama
4. Tama
5. Tama
6. Tama
7. Tama
8. Tama
9. Mali
10. Mali
II
1. C
2. B
3. A
4. A
5. A
6. B
7. C
8. C
9. B
10. B
101
KABANATA 5
MGA AKADEMIKONG SULATIN SA IBA’T IBANG DISIPLINA
ARALIN 5.1: Akademikong sulatin sa Humanidades
Linggo: 11
Deskripsyon: Pagbasa ng isang akademikong sulatin sa larang o disiplina ng
Humanidades at pagsulat ng abstrak ng nabasang papel-pananaliksik.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Isulat sa pisara ang salitang Akademya.
Itanong sa mga mag-aaral kung anong
mga salita ang maaari nilang iugnay sa
salitang akademya. Tanggapin ang lahat
ng kasagutan ng mga estudyante.
Sabihin sa mga mag-aaral na sa
kabanatang ito, tatalakayin ang iba’t ibang
akademikong sulatin o papel-pananaliksik
na nakasulat sa wikang Filipino sa tatlong
disiplina o larangan: Humanidades,
Agham Panlipunan at Agham. Ang mga
papel-pananaliksik na ito ay mas nakatuon
sa lipunang Pilipino at nakasulat sa
wikang Filipino. Sabihin na makikita rin
sa bahaging ito na ang wikang Filipino ay
dumadaan na sa yugto ng
intelektwalisasyon. Ang
intelektwalisasyon ay ang paggamit ng
wika sa mas matataas na diskurso
partikular sa akademya. Ibig sabihin
nagagamit na rin ang wikang Filipino sa
iba’t ibang disiplina.
102
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Ipasagot ang
panimulang
pagsusulit.
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Sabihin sa klase na sa araling ito,
magbabasa at magsusuri sila ng isang
akademikong sulatin o papel-pananaliksik
sa larang o disiplina ng Humanidades na
nakasulat sa wikang Filipino.
Ang Humanidades ay mga akademikong
disiplina na nakatutok sa pag-aaral
kaugnay sa wika, panitikan, sining,
linggwistiks, pilosopiya, atbp. Sa pagbasa
at pagsusuri ng mga akademikong sulatin,
inaasahang makakapagsulat ang mga
mag-aaral ng isang abstrak.
Talakayin na ang abstrak ay isang uri ng
buod na karaniwang makikita sa unang
bahagi ng isang papel-pananaliksik o
akademikong papel na nalathala sa isang
dyornal. Ito ay karaniwang isang pahina
lamang at may haba na 200-300 mga
salita. Kailangang lamanin ng abstrak ang
mga sumusunod:
1. Kaligiran o background ng pag-aaral 2.
Layunin ng pag-aaral
3. Metodolohiyang ginamit
4. Mga natuklasan/ resulta ng pag-aaral
5. Konklusyon
Itanong sa mga mag-aaral kung
naunawaan nila ang kahulugan,
pangunahing katangian at nilalaman ng
abstrak.
Takdang-aralin: Ipabasa sa mga mag-aaral
ang Ang Wika ng Sillag Festival Bilang
Daluyan ng Kultura at Identidad ng mga
Ilokano nina John Amtalao at Jane Lartec
103
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Ipanood sa mga mag-aaral ang isang
pagtatanghal sa Sillag Festival sa La
Union. Maaaring ipakita ang unang 2
minuto lang ng bidyong ito mula sa
youtube:
https://www.youtube.com/watch?v=qx
S2V1JvP8U
Itanong sa mga mag-aaral kung ano
ang napansin nila sa mga kasuotan,
kagamitan at galaw ng mga kalahok.
Mga inaasahang sagot:
1. makulay na kasuotan
2. masiglang galaw ng katawan
3. gumamit ng mga ilaw sa
pagtatanghal
4. may mga katutubong kagamitan
tulad ng banga
5. may krus at dasal sa pag-uumpisa
ng pagtatanghal
Itanong sa klase kung ano kaya ang
sinisimbulo ng mga gamit, galaw at
kasuotang napanood sa bidyo. Hindi
kailangang sagutin. Sabihin sa mga
mag-aaral na sila ang maghahanap ng
sagot batay sa ginawang pananaliksik
nina John Amtalao at Jane Lartec na
pinamagatang Ang Wika ng Sillag
Festival Bilang Daluyan ng Kultura at
Identidad ng mga Ilokan. Huwag
ipabasa sa mga mag-aaral ang unang
pahina ng papel-pananaliksik dahil
nilalaman nito ang abstrak. Magsimula
sa PANIMULA.
Pangkatin ang mga mag-aaral na
binubuo ng 3-4 na estudyante.
Ipasagot ang worksheet na naglalaman
ng sumusunod. Kailangang sagutin
104
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
ang bawat tanong ng isang
pangungusap lamang:
A. Pamagat ng akademikong sulatin/
papel-pananaliksik
B. Bakit isinagawa ng mga
mananaliksik ang pag-aaral?
C. Ano ang kahalagahan ng
pananaliksik?
D. Paano isinagawa ng mga
mananaliksik ang pag-aaral?
E. Ano ang Sillag Festival?
F. Batay sa pananaliksik, ano-ano ang
winiwika ng Sillag Festival?
E. Batay sa nabuong dayagram ng
mga mananaliksik, ipaliwanag ang
relasyon ng Sillag Festival, Kultura at
Wika.
Bigyan ng 10-15 minuto ang mga
pangkat. Matapos nito, tumawag ng
isang kinatawan sa bawat pangkat
upang mag-ulat ng kanilang mga
sagot.
Ipabasa sa mga mag-aaral ang unang
pahina ng papel-pananaliksik. Sabihin
sa mga mag-aaral na pagkumparahin
ang sagot nila sa ginawang abstrak ng
mga mananaliksik.
Sumahin ang talakayan sa
pamamagitan ng pagbibigay-diin na
ang abstrak ay buod ng papelpananaliksik na naglalaman ng
kaligiran, layunin, metodolohiya, mga
105
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
resulta at konklusyon ng pag-aaral.
Takdang-aralin:
Pahanapin ang mga mag-aaral ng
isang artikulo na nakasulat sa wikang
Filipino na saklaw ng disiplina ng
humanidades (wika, panitikan, sining,
linggwistiks, at pilosopiya) na galing
sa mga nalathalang dyornal.
Kailangang basahin ito nang mabuti at
isama rin ang abstrak ng artikulo.
Maaaring sumangguni sa mga
sumusunod na dyornal:
1. Humanities Diliman Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/h
umanitiesdiliman
2. Malay Journal
http://ejournals.ph/index.php?journal=
malay
3. Daluyan Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/d
jwf
Kung walang akses sa internet o sa
kahit anumang dyornal ang mag-aaral,
maaaring ipabasa ang papelpananaliksik na Matagal nang Patay
ang Babae: Bawal sa Panitikang
Bayan
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Balik-aralan ang mga katangian ng
abstrak batay sa mga nakaraang talakayan.
Itanong sa mga mag-aaral kung
nakapaghanap ba sila ng mga papel-
106
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
pananaliksik o artikulo mula sa mga
dyornal. Tumawag ng 2 o 3 mag-aaral
upang ibahagi ang pamagat ng nakuhang
artikulo.
Magpasulat sa isang buong papel ng 200300 salitang abstrak.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat lagyan
ng pamagat, ilahad ang kaligiran, layunin
ng pag-aaral, metodolohiya, mga
natuklasan/ resulta at
konklusyon ng pag-aaral. Maaaring
gamiting gabay ang abstrak na kasama ng
artikulong nahanap.
Umikot sa silid-aralan habang gumagawa
ng abstrak ang mga mag-aaral upang
magabayan sila. Bigyan ng 20-30 minuto
ang mga mag-aaral upang matapos ang
abstrak.
Kapag natapos na ang mag-aaral sa
pagsulat, magkakaroon ng pagki-kritik ng
isinulat na abstrak ng kaklase upang mas
mapaganda pa ang papel.
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging
proseso ng worksyap.
1. Ipabasa ang abstrak nang malakas sa
nagsulat. Kailangang makinig ng mga
kapangkat upang malaman kung may
kamalian sa gramatika, gamit ng salita at
iba pa.
2. Pumili ng isang tagapagpadaloy sa
pangkat ngunit hindi dapat ang nagsulat
ng abstrak.
3. Itatanong ng tagapagdaloy ang mga
komento ng mga kapangkat tungkol sa
nabasang abstrak ang mga sumusunod:
a. Malinaw ba ang kaligiran ng pag-aaral?
107
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
b. Nailahad ba ang layunin ng pag-aaral?
c. Natukoy ba ang metodolohiyang
ginamit sa pag-aaral?
d. Natiyak ba ang (mga) kinalabasan ng
pag-aaral?
e. Malinaw ba ang ibinigay na
konklusyon?
f. Kung may bahaging hindi malinaw,
maaari rin itong itanong sa nagsulat na
kaklase.
4. Ulitin ang proseso hanggang matapos
ang lahat ng miyembro ng pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-aaral na
may tatlong miyembro.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa mga
mag-aaral na irebisa ang kanilang abstrak
batay sa mga komento ng kanilang
kaklase. Ipapasa ito sa guro sa susunod na
sesyon kasama ang abstrak ng artikulong
nahanap at ang mismong artikulo.
Kahingian sa sulatin:
1. Lagyan ng pangalan, baitang at
seksyon.
2. 1 pahina na laktaw-laktaw (maaaring
kompyuterisado o sulat kamay)
3. May pamagat, panimula, 1-2
pangungusap tungkol sa kaligiran ng pagaaral, 1-2 pangungusap tungkol sa
layunin, 1 pangungusap tungkol sa
metodolohiya, 3-4 pangungusap na
naglalahad ng mga natuklasan sa pagaaral at 1 pangungusap na nagsasaad ng
konklusyon.
108
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Gawain sa Pagsulat: Abstrak (Humanidades)
Pangalan ng mag-aaral: _____________________________________________
Katangian
Pokus at
Detalye
Organisasyon
Tinig ng
Manunulat
10
6
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, na
sinusuportaha
n ng mga
detalyadong
impormasyon.
3
1
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, ngunit
hindi
detalyado ang
mga
suportang
impormasyon.
Kawili-wili
May
ang
introduksyon,
introduksyon, mahusay na
naipakilala
pagtalakay, at
nang mahusay may
ang paksa.
karampatang
Mahalaga at
pagtatapos o
nauukol sa
konklusyon.
paksa ang
mga
impormasyon
na ibinahagi
sa isang
maayos na
paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
May isang
paksa. Hindi
gaanong
malinaw ang
mga
suportang
impormasyon.
Hindi
malinaw ang
paksa at ang
mga
impormasyon.
May
introduksyon,
pagtalakay, at
pagtatapos o
konklusyon.
Hindi
malinaw ang
introduksyon,
pagtalakay sa
paksa, at ang
pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Kapansinpansin ang
kahusayan ng
manunulat sa
paksa.
May kaunting
kalinawan sa
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Limitado ang
kaniyang
kaalaman.
Hindi
malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
May
intensyon at
layunin ang
manunulat.
May
kaalaman ang
manunulat sa
paksa.
109
Katangian
10
6
3
1
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita
bagaman sa
ilang
pagkakataon
ay hindi
angkop at
natural.
Mainam ang
pagkakaayos
ng mga salita
at
pangungusap.
May kaunting
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Nasasabi ng
manunulat
ang nais
sabihin,
bagaman
walang
baryasyon sa
paggamit ng
mga salita.
Nakagagawa
ng mga
pangungusap
na may
saysay.
Maraming
mga
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Limitado ang
paggamit sa
mga salita.
Pagpili ng mga
angkop na
salita
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita.
Angkop at
natural at
hindi pilit.
Estruktura,Gr
amatika,
Bantas,
Pagbabaybay
Mahusay ang
pagkakaayos
ng mga salita
at
pangugusap.
Walang
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Mga Komento
at mungkahi
110
Hindi maayos
ang mga
pangungusap
at hindi
maunawaan.
Lubhang
maraming
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
ARALIN 5.2: Akademikong sulatin saAgham Panlipunan
Linggo: 12
Deskripsyon: Pagbasa ng mga akademikong sulatin sa larang o disiplina ng agham
panlipunan at pagsulat ng abstrak batay sa nabasang papel-pananaliksik.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang
mas tinatangkilik nila sa mga larawang
ipapakita at bakit.
Magpakita ng mga larawan o magdala ng
mga sumusunod:
1. Isang paketeng shampoo at isang
boteng shampoo
2. Prepaid card (PhP 300-500) o pagloload
ng tingi (PhP 1-200)
3. Imitation o pekeng produkto tulad ng
sapatos/damit/bag/relo/ selfon at tunay na
produkto (Halimbawa Adidas vs Abidas/
Nike vs Niek)
4. Mais con yelo at halo-halo
Sabihin sa klase na sa araling ito,
tatalakayin ang isang akademikong sulatin
na kaugnay ng larang o disiplinang
Agham Panlipunan. Ilan sa mga
disiplinang nakapaloob sa Agham
Panlipunan ay ang antropolohiya,
arkeolohiya, ekonomiks, heograpiya,
agham pampulitika, sikolohiya,
sosyolohiya, atbp. Aalamin sa araling ito
ang kaugnayan ng mga larawan kanina sa
larang ng ekonomiks.
Ipabasa sa mga mag-aaral ang artikulong
Ekonomiks sa Diwang Pilipino: HaloHalo, Tingi-Tingi at Sari-Sari ni Tereso
Tullao, Jr.
111
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Ipalabas sa mga mag-aaral ang kopya
ng artikulong Ekonomiks sa Diwang
Pilipino: Halo-Halo, Tingi-Tingi at
Sari-Sari
Ipasagot ang worksheet na naglalaman
ng sumusunod:
A. Pamagat ng akademikong sulatin/
papel-pananaliksik
B. Bakit isinulat ng mananaliksik ang
artikulo?
C. Ano ang kahalagahan ng artikulo?
D. Ano ang limang pangunahing
konsepto sa ekonomiks?
E. Paano inilarawan ng mananaliksik
ang konsepto ng ekonomiks sa
lipunang Pilipino?
F. Ano-ano ang patunay na inilahad ng
mananaliksik sa paglalarawan ng
konsepto ng ekonomiks sa diwang
Pilipino?
E. Ano ang naging rekomendasyon ng
mananaliksik sa kanyang artikulo?
Bigyan ng 10-15 minuto ang mga
pangkat. Matapos nito, magtawag ng
tig-iisang kinatawan ng pangkat upang
mag-ulat ng kanilang mga sagot.
Matapos ang talakayan, itanong sa mga
mag-aaral kung ano ang kaugnayan ng
mga ipinakitang larawan sa naunang
diskusyon. Mga inaasahang sagot:
1. may kaugnayan sa ekonomiks ang
mga larawan
2. kaugnay ito ng mga konseptong
tingi, sari-sari at hilig na nakapaloob pa
rin sa ekonomiks
112
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Bigyang-diin na ang pag-aaral na
isinasagawa sa akademya ay hindi
nalalayo sa mga pang-araw-araw na
pamumuhay ng mga Pilipino tulad ng
nakita sa Sillag Festival ng
Humanidades at ngayon sa ekonomiks
ng agham panlipunan.
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Balik-aralan ang katangian at nilalaman ng
abstrak.
Sabihin sa mga mag-aaral na humanap ng
kapareha.
Ipalabas ang abstrak ng Ekonomiks sa
Diwang Pilipino: Halo-Halo, Tingi-Tingi at
Sari-Sariat Ang Wika ng Sillag Festival
Bilang Daluyan ng Kultura at Identidad ng
mga Ilokano.
Pagkukumparahin ang dalawang tinalakay
na mga artikulo at punan ng sagot:
Pagkatapos ng gawain, tumawag ng tigisang magkapareha upang ipresenta ang
mga sagot.
113
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Itanong sa mga mag-aaral kung paano
nagkapareho at nagkaiba ang dalawang
artikulo.
Bigyang-diin na ang
abstrak ay pare-pareho sa kahit anong
disiplina at nagkakaiba-iba lamang batay sa
nilalaman ng papel-pananaliksik o artikulo.
Takdang-aralin:
Pahanapin ang mga mag-aaral ng isang
artikulo na nakasulat sa wikang Filipino na
saklaw ng disiplina ng Agham Panlipunan
(antropolohiya, arkeolohiya, ekonomiks,
heograpiya, agham pampulitika, sikolohiya,
sosyolohiya, atbp.) na galing sa mga
nalathalang dyornal. Kailangang basahin ito
nang mabuti at isama rin ang abstrak ng
artikulo.
Maaaring sumangguni sa mga sumusunod
na dyornal:
1. Social Science Diliman Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/socials
ciencediliman/index
2. Philippine Social Science Review Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/pssr/in
dex
3. Malay Journal
http://ejournals.ph/index.php?journal=malay
4. Daluyan Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/djwf
Kung walang akses sa internet o sa kahit
anumang dyornal, maaaring ipabasa ang
papel-pananaliksik na Ang Pagiging
Deboto Bilang Pakikipagkapwa: Isang
Panimulang Pagsusuri sa mga Liham
Pasasalamat ng mga Deboto
114
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Ipalahad sa mag-aaral ang
mga konseptong natutuhan
at naunawaan sa mga
gawain at pagsasanay
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Balik-aralan ang mga katangian ng
abstrak batay sa mga nakaraang talakayan.
Itanong sa mga mag-aaral kung
nakapaghanap ba sila ng mga papelpananaliksik o artikulo mula sa mga
dyornal. Tumawag ng 2 o 3 mag-aaral
upang ibahagi ang pamagat ng nakuhang
artikulo.
Magpasulat sa isang buong papel ng 200300 salitang abstrak.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat lagyan
ng pamagat, ilahad ang kaligiran, layunin
ng pag-aaral, metodolohiya, mga
natuklasan/ resulta at
konklusyon ng pag-aaral. Maaaring
gamiting gabay ang abstrak na kasama ng
artikulong nahanap.
Umikot sa silid-aralan habang gumagawa
ng abstrak ang mga mag-aaral upang
magabayan sila. Bigyan ng 20-30 minuto
ang mga mag-aaral upang matapos ang
abstrak.
Kapag natapos na ang mag-aaral sa
pagsulat, magkakaroon ng pagki-kritik ng
isinulat na abstrak ng kaklase upang mas
mapaganda pa ang papel.
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging
115
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
proseso ng worksyap.
1. Ipabasa ang abstrak nang malakas sa
nagsulat. Kailangang makinig ng mga
kapangkat upang malaman kung may
kamalian sa gramatika, gamit ng salita at
iba pa.
2. Pumili ng isang tagapagpadaloy sa
pangkat ngunit hindi dapat ang nagsulat
ng abstrak.
3. Itatanong ng tagapagdaloy ang mga
komento ng mga kapangkat tungkol sa
nabasang abstrak ang mga sumusunod:
a. Malinaw ba ang kaligiran ng pag-aaral?
b. Nailahad ba ang layunin ng pag-aaral?
c. Natukoy ba ang metodolohiyang
ginamit sa pag-aaral?
d. Natiyak ba ang (mga) kinalabasan ng
pag-aaral?
e. Malinaw ba ang ibinigay na
konklusyon?
f. Kung may bahaging hindi malinaw,
maaari rin itong itanong sa nagsulat na
kaklase.
4. Ulitin ang proseso hanggang matapos
ang lahat ng miyembro ng pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-aaral na
may tatlong miyembro bawat pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa mga
mag-aaral na irebisa ang kanilang abstrak
batay sa mga komento ng kanilang
kaklase. Ipapasa ito sa guro sa susunod na
sesyon kasama ang abstrak ng artikulong
nahanap at ang mismong artikulo.
Kahingian sa sulatin:
1. Lagyan ng pangalan, baitang at
seksyon.
2. 1 pahina na laktaw-laktaw (maaaring
kompyuterisado o sulat kamay)
116
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
3. May pamagat, panimula, 1-2
pangungusap tungkol sa kaligiran ng pagaaral, 1-2 pangungusap tungkol sa
layunin, 1 pangungusap tungkol sa
metodolohiya, 3-4 pangungusap na
naglalahad ng mga natuklasan sa pagaaral at 1 pangungusap na nagsasaad ng
konklusyon.
117
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Gawain sa Pagsulat: Abstrak (Agham Panlipunan)
Pangalan ng mag-aaral: _____________________________________________
Katangian
Pokus at
Detalye
Organisasyon
Tinig ng
Manunulat
10
6
3
1
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, na
sinusuportaha
n ng mga
detalyadong
impormasyon.
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, ngunit
hindi
detalyado ang
mga suportang
impormasyon.
May isang
paksa. Hindi
gaanong
malinaw ang
mga suportang
impormasyon.
Hindi
malinaw ang
paksa at ang
mga
impormasyon.
Kahali-halina
ang
introduksyon,
naipakilala
nang mahusay
ang paksa.
Mahalaga at
nauukol sa
paksa ang
mga
impormasyon
na ibinahagi
sa isang
maayos na
paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
May
introduksyon,
mahusay na
pagtalakay, at
may
karampatang
pagtatapos o
konklusyon.
May
introduksyon,
pagtalakay, at
pagtatapos o
konklusyon.
Hindi
malinaw ang
introduksyon,
pagtalakay sa
paksa, at ang
pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Kapansinpansin ang
kahusayan ng
manunulat sa
paksa.
May
intensyon at
layunin ang
manunulat.
May kaalaman
ang manunulat
sa paksa.
May kaunting
kalinawan sa
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Limitado ang
kaniyang
kaalaman.
Hindi
malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
118
Katangian
Pagpili ng
mga angkop
na salita
Estruktura,G
ramatika,
Bantas,
Pagbabaybay
10
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita.
Angkop at
natural at
hindi pilit.
Mahusay ang
pagkakaayos
ng mga salita
at
pangugusap.
Walang
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
6
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita
bagaman sa
ilang
pagkakataon
ay hindi
angkop at
natural.
Mainam ang
pagkakaayos
ng mga salita
at
pangungusap.
May kaunting
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Mga Komento
at mungkahi
119
3
1
Nasasabi ng
Limitado ang
manunulat ang paggamit sa
nais sabihin,
mga salita.
bagaman
walang
baryasyon sa
paggamit ng
mga salita.
Nakagagawa
ng mga
pangungusap
na may
saysay.
Maraming
mga
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Hindi maayos
ang mga
pangungusap
at hindi
maunawaan.
Lubhang
maraming
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
ARALIN 5.3: Akademikong Sulatin sa Agham
Linggo: 13
Deskripsyon: Pagbasa ng mga akademikong sulatin sa larang o disiplina ng afhamat
pagsulat ng abstrak batay sa nabasang papel-pananaliksik.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Magpakita ng iba’t ibang salita at itanong
sa mga mag-aaral kung ano ang
kahulugan nito o di kaya’y magsabi ng
sitwasyon kung kailan ito nagaganap:
1. usog (hindi magandang pakiramdam
kapag may bumating hindi kakilala)
2. kaluluwa (humihiwalay sa katawan
kapag namamatay)
3. orasyon (mga dasal o mga inuusal ng
mga albularyo kapag nanggagamot o
nagpapaalis ng sakit)
4. apotekaryo (gumagawa ng halamang
gamot o herbalist)
5. bakuna (pagpapaineksyon para
maiwasan o magamot ang sakit)
Sabihin sa klase na sa araling ito,
tatalakayin ang isang akademikong sulatin
na kaugnay ng larang o disiplinang
Agham. Ilan sa mga disiplinang
nakapaloob sa Agham ay ang biolohiya,
kemistri, pisika, agham pangmundo o
earth science, matematika, agham
pangkompyuter, inhenyeriya, medisina
atbp.
Ipabasa sa mga mag-aaral ang artikulong
Paggamot, Medisina, at Wika ni Enrico
Azicate
120
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Ipalabas sa mga mag-aaral ang kopya ng
artikulong Paggamot, Medisina, at Wika.
Ipasagot ang worksheet na naglalaman ng
sumusunod:
A. Pamagat ng akademikong sulatin/
papel-pananaliksik
B. Bakit isinagawa ng mga mananaliksik
ang pag-aaral?
C. Ano ang kahalagahan ng pananaliksik?
D. Paano isinagawa ng mga mananaliksik
ang pag-aaral?
E. Ano-ano ang tradisyon ng paggamot sa
Pilipinas?
F. Batay sa pananaliksik, ano ang
pagkakaiba ng mga tradisyon ng
paggamot sa Pilipinas?
E. Batay sa mananaliksik, ipaliwanag ang
relasyon wika, kultura at paggamot/
medisina.
Bigyan ng 10-15 minuto ang mga
pangkat. Matapos nito, magtawag ng tigiisang kinatawan ng pangkat upang magulat ng kanilang mga sagot.
Bigyang-diin na ang pag-aaral na
isinasagawa sa akademya at pinapaksa sa
akademikong sulatin ay hindi nalalayo sa
mga pang-araw-araw na pamumuhay ng
mga Pilipino tulad ng nakita sa
humanidades at agham panlipunan.
121
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Balik-aralan ang katangian at nilalaman
ng abstrak.
Sabihin sa mga mag-aaral na humanap ng
kapareha.
Ipalabas ang abstrak ng kopya ng
Paggamot, Medisina, at Wika ni Enrico
Azicate at Wika, Astronomiya, Kultura:
Kulturang Pilipino sa mga Katawagang
Astronomikoni Dante Ambrosio, at
Paggamot, Medisina, at Wika ni Dante
Ambrosio.
Pumili lamang ng isang artikulo at
gagawan ito ng abstrak.
Bigyan ng 10-15 minuto para
makapagsulat ng abstrak ang mga magaaral.
Pagkatapos ng gawain, tumawag ng tigdalawang magkapareha para sa isang
artikulo upang ipresenta ang nabuong
abstrak. Unang babasahin ang tungkol sa
abstrak ng Paggamot, Medisina, at Wika.
Itanong sa mga mag-aaral kung nasabi na
ng dalawang magkapareha ang dapat
lamanin ng abstrak.
Tumawag naman ng tig-dalawang
magkapareha para sa Wika, Astronomiya,
122
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Kultura: Kulturang Pilipino sa mga
Katawagang Astronomiko.
Pagkumparahin ang sagot ng mga
magkapareha at itanong sa klase kung
nasabi na ang dapat lamanin ng abstrak.
Bigyang-diin na ang paggawa ng abstrak
ay hindi lamang nakalimita sa mga papelpananaliksik kundi maging sa mga
artikulo na nalathala sa mga libro.
Takdang-aralin:
Pahanapin ang mga mag-aaral ng isang
artikulo na nakasulat sa wikang Filipino
na saklaw ng disiplina ng agham
(biolohiya, kemistri, pisika, agham
pangmundo o earth science, matematika,
agham pangkompyuter, inhenyeriya,
medisina atbp.)
na galing sa mga nalathalang dyornal.
Kailangang basahin ito nang mabuti at
isama rin ang abstrak ng artikulo.
Maaaring sumangguni sa mga sumusunod
na dyornal:
1. Social Science Diliman Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/socia
lsciencediliman/index
2. Humanities Diliman Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/huma
nitiesdiliman
3. Philippine Social Science Review
Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/pssr/i
ndex
4. Malay Journal
http://ejournals.ph/index.php?journal=mal
ay
5. Daluyan Journal
http://journals.upd.edu.ph/index.php/djwf
Kung walang akses sa internet o sa kahit
123
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
anumang dyornal, maaaring ipabasa ang
hindi ginawan ng abstrak na papelpananaliksik .
Ipalahad sa mag-aaral ang mga konsepto
na dapat naintindihan at naunawaan.
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Balik-aralan ang mga katangian ng
abstrak batay sa mga nakaraang talakayan.
Itanong sa mga mag-aaral kung
nakapaghanap ba sila ng mga papelpananaliksik o artikulo mula sa mga
dyornal. Tumawag ng 2 o 3 mag-aaral
upang ibahagi ang pamagat ng nakuhang
artikulo.
Magpasulat sa isang buong papel ng 200300 salitang abstrak.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat lagyan
ng pamagat, ilahad ang kaligiran, layunin
ng pag-aaral, metodolohiya, mga
natuklasan/ resulta at
konklusyon ng pag-aaral. Maaaring
gamiting gabay ang abstrak na kasama ng
artikulong nahanap.
Umikot sa silid-aralan habang gumagawa
ng abstrak ang mga mag-aaral upang
magabayan sila. Bigyan ng 20-30 minuto
ang mga mag-aaral upang matapos ang
abstrak.
Kapag natapos na ang mag-aaral sa
pagsulat, magkakaroon ng pagki-kritik ng
isinulat na abstrak ng kaklase upang mas
124
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
mapaganda pa ang papel.
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging
proseso ng worksyap.
1. Ipabasa ang abstrak nang malakas sa
nagsulat. Kailangang makinig ng mga
kapangkat upang malaman kung may
kamalian sa gramatika, gamit ng salita at
iba pa.
2. Pumili ng isang tagapagpadaloy sa
pangkat ngunit hindi dapat ang nagsulat
ng abstrak.
3. Itatanong ng tagapagdaloy ang mga
komento ng mga kapangkat tungkol sa
nabasang abstrak ang mga sumusunod:
a. Malinaw ba ang kaligiran ng pag-aaral?
b. Nailahad ba ang layunin ng pag-aaral?
c. Natukoy ba ang metodolohiyang
ginamit sa pag-aaral?
d. Natiyak ba ang (mga) kinalabasan ng
pag-aaral?
e. Malinaw ba ang ibinigay na
konklusyon?
f. Kung may bahaging hindi malinaw,
maaari rin itong itanong sa nagsulat na
kaklase.
4. Ulitin ang proseso hanggang matapos
ang lahat ng miyembro ng pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-aaral na
may tatlong miyembro bawat pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa mga
mag-aaral na irebisa ang kanilang abstrak
batay sa mga komento ng kanilang
kaklase. Ipapasa ito sa guro sa susunod na
sesyon kasama ang abstrak ng artikulong
nahanap at ang mismong artikulo.
Kahingian sa sulatin:
1. Lagyan ng pangalan, baitang at
125
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
seksyon.
2. 1 pahina na laktaw-laktaw (maaaring
kompyuterisado o sulat kamay)
3. May pamagat, panimula, 1-2
pangungusap tungkol sa kaligiran ng pagaaral, 1-2 pangungusap tungkol sa
layunin, 1 pangungusap tungkol sa
metodolohiya, 3-4 pangungusap na
naglalahad ng mga natuklasan sa pagaaral at 1 pangungusap na nagsasaad ng
konklusyon.
Ipasagot ang panghuling pagsusulit.
126
Gabay sa Pagmamarka ng Pagsulat
Gawain sa Pagsulat: Abstrak (Agham)
Pangalan ng mag-aaral: _____________________________________________
Katangian
Pokus at Detalye
Organisasyon
Tinig ng Manunulat
10
6
3
1
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, na
sinusuportaha
n ng mga
detalyadong
impormasyon
.
May isang
malinaw at
tiyak na
paksa, ngunit
hindi
detalyado
ang mga
suportang
impormasyo
n.
May
introduksyon
, mahusay na
pagtalakay,
at may
karampatang
pagtatapos o
konklusyon.
May isang
paksa. Hindi
gaanong
malinaw ang
mga
suportang
impormasyo
n.
Hindi
malinaw
ang paksa
at ang mga
impormasy
on.
May
introduksyon
, pagtalakay,
at pagtatapos
o
konklusyon.
Hindi
malinaw
ang
introduksyo
n,
pagtalakay
sa paksa, at
ang
pagtatapos
o
konklusyon
.
May
intensyon at
layunin ang
manunulat.
May
kaalaman
ang
manunulat sa
May
kaunting
kalinawan sa
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Limitado
ang
Hindi
malinaw
ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Kawili-wili
ang
introduksyon,
naipakilala
nang
mahusay ang
paksa.
Mahalaga at
nauukol sa
paksa ang
mga
impormasyon
na ibinahagi
sa isang
maayos na
paraan.
Mahusay ang
pagtatapos o
konklusyon.
Malinaw ang
intensyon at
layunin ng
manunulat.
Kapansinpansin ang
kahusayan ng
manunulat sa
127
paksa.
paksa.
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita.
Angkop at
natural at
hindi pilit.
Malinaw ang
paggamit ng
mga salita
bagaman sa
Pagpili ng mga
ilang
angkop na salita
pagkakataon
ay hindi
angkop at
natural.
Mahusay ang Mainam ang
pagkakaayos pagkakaayos
ng mga salita ng mga salita
at
at
pangugusap.
pangungusap
. May
Estruktura,Gramatik Walang
pagkakamali kaunting
a, Bantas,
sa gramatika, pagkakamali
Pagbabaybay
bantas at
sa gramatika,
baybay.
bantas at
baybay.
Mga Komento at
mungkahi
128
kaniyang
kaalaman.
Nasasabi ng
manunulat
ang nais
sabihin,
bagaman
walang
baryasyon sa
paggamit ng
mga salita.
Nakagagawa
ng mga
pangungusap
na may
saysay.
Maraming
mga
pagkakamali
sa gramatika,
bantas at
baybay.
Limitado
ang
paggamit sa
mga salita.
Hindi
maayos ang
mga
pangungusa
p at hindi
maunawaan
. Lubhang
maraming
pagkakamal
i sa
gramatika,
bantas at
baybay.
KABANATA 5
PANGHULING PAGSUSULIT
I. TAMA O MALI. Suriin ang mga pangungusap sa ibaba. Kung tama ang
buong pangungusap, isulat ang TAMA, kung may bahagi namang mali sa
pangungusap, isulat ang MALI. (2 puntos bawat isa)
____1. Ang abstrak ay buod ng papel-pananaliksik na naglalaman ng kaligiran,
layunin, metodolohiya, resulta at konklusyon ng pag-aaral.
____2. Maaaring hindi na isama sa abstrak ang konklusyon dahil makikita na ito sa
mismong papel-pananaliksik.
____3. Layunin ang pinakamahalagang bahagi ng papel-pananaliksik kaya ito ang
dapat mauna sa pagsulat ng abstrak.
____4. Ginagamit na ang wikang Filipino sa mga akademikong sulatin sa
humanidades, agham panlipunan at agham kaya masasabing ito ay isang
intelektwal na wika.
____5. Batay sa mga mananaliksik, ang Sillag Festival ay maikukumpara sa isang
sinag na kakikitaan ng kultura at identidad ng mga Ilokano.
____6. Nakuha ng Sillag Festigal ang pangalan nito sa sil-lag na nangangahulugang
sinag ng buwan.
____7. Batay kay Samuelson, ang ekonomiks ay isang sangay ng agham panlipunan
na natutungkol sa pamamahagi ng iba’t iba ngunit limitadong yaman upang
tugunan ang paparami at walang hanggang hilig ng tao.
____8. Ang tingi, halo-halo at sari-sari ay mga katutubong konsepto ng ekonomiks sa
lipunang Pilipino.
____9. Sa tradisyong Hudeyo-Kristiyano, ang tao ay binubuo ng katawan at kaluluwa
lamang.
____10. Tradisyong Awstronesyano o katutubo ang pinakamatatag at pinakatamang
tradisyon ng paggamot sa Pilipinas.
II. PAGPILI NG SAGOT. Piliin ang titik ng tamang sagot.(2 puntos bawat isa)
1. Ano ang pagkakapareho ng buod at abstrak?
A. may iisang talata lamang
B. binubuo ng 200-300 salita
C. nagsusuma ng akademikong sulatin
2. Alin sa mga sumusunod na kurso ang nabibilang sa Humanidades?
A. biolohiya
B. heograpiya
C. linggwistiks
129
3. Alin sa mga sumusnod na kurso ang HINDI nabibilang sa Agham Panlipunan?
A. panitikan
B. sikolohiya
C. arkeolohiya
4. Saang mga disiplina nabibilang ang pag-aaral na may pamagat na “Wika,
Astronomiya, Kultura: Kulturang Pilipino sa mga Katawagang Astronomiko”?
A. agham at humanidades
B. agham at agham panlipunan
C. agham panlipunan at humanidades
5. “Nais ng pag-aaral na ito na makapag-ambag sa pagpapaunlad ng wikang Filipino
upang lalong mapabilis ang intelektwalisasyon nito.” Anong bahagi ng papel
pananaliksik ang isinaad sa itaas na hango sa abstrak ni Tereso Tullao, Jr.?
A. layunin
B. metodolohiya
c. kaligiran ng pag-aaral
6. Alin sa mga sumusunod ang naglalahad ng konklusyon?
A. Ang pag-aaral ay isang pangunahin o eksploratoryong pag-aaral sa
ugnayan ng wika at ang mga tradisyon/pamamaraan ng paggamot o
medisina.
B. Tunay ngang mayaman ang festival bilang pagkukunan ng mahahalagang
impormasyon bilang daluyan ng kultura at identidad ng anumang wika,
lahi at kultura.
C. Marapat lamang na sundan, hamak man, ang mga katangi-tanging
pinasimulan ng mga Pilipinong propesor na gumamit ng wikang Filipino
bilang instrumento sa pagsusuri.
7. Alin sa mga sumusunod ang HINDI kaugnay ng ekonomiks na nakaugat sa
lipunang Pilipino?
A. pagbibigay ng pasa load
B. panonood ng mga telenobela
C. pagmamano sa mga nakatatanda
8. Alin sa mga sumusunod ang masasabing may kahulugan saSillag Festival bilang
pagkakakilanlan ng La Union?
A. adobo
B. bulalo
130
C. pinakbet
9. Ano ang pagkakaiba ng tradisyong katutubo at tradisyong siyentipiko sa
paggagamot?
A. Mga katutubong Pilipino ang manggagamot sa tradisyong katutubo habang
mga prayle naman ang manggagamot sa tradisyong siyentipiko.
B. Sa tradisyong katutubo, ang sakit ay maaring sa katawan, ginhawa at
kaluluwa habang sa tradisyong siyentipiko ang sakit ay sa katawan
lamang.
C. Ginagamit ang mga halaman at orasyon sa tradisyong Awstronesyano
bilang gamot habang bakuna lamang ang itinuturing na gamot sa
tradisyong siyentipiko.
10. Ano ang pinatutunayan ng paggamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang disiplinang
pang-akademya?
A. pambansang wika ang wikang Filipino
B. intelektwalisado na ang wikang Filipino
C. marami na ang nakakaunawa ng wikang Filipino
II. PAGSULAT NG ABSTRAK. Sumulat ng abstrak na binubuo ng 5-7
pangungusap na naglalaman ng kaligiran, layunin, metodolohiya, resulta at
konklusyon ng pag-aaral. (30 puntos).
Pamantayan sa Paggrado
a. Nilalaman- 10 puntos
b. Organisasyon- 10 puntos
c. Wika- 10 puntos
Direksiyong Historikal ng mga Pag-aaral Panggramar ng mga Wikang Timog Bisaya
Kalakip ang Parsiyal na Anotasyon ng Ilang Sulatin sa Gramatika mula 1960 –
2015Francisco B. Bautista, Jr.
Sa papel na ito, may pagtatangkang ilahad ang direksiyong historikal ng
mga gramatikal na pag-aaral sa mga wikang Timog Bisaya (i.e. Sebwano, Tausug,
Surigaonon, Butuanon) mula sa taong 1900 hanggang kasalukuyan. Gamit ang
freymwurk ni Gonzales-Garcia (2011) sa pagkaklasipika ng mga meyjor na trend
sa Filipino/Tagalog, dinalumat ang kalakhan ng mga lawas ng teksto upang
matiyak na ang mga representatibong teksto sa bawat panahon ay maitatampok.
Sa mga wikang nakapaloob sa sangay na pinagaralan, lumalabas na
malaki ang diperensya ng mga sulatin ukol sa Sebwano kumpara sa mga kapatid
nitong wika. Magkagayunman, kahit ang Sebwano ay nakapagtala rin ng mas
kaunting bilang ng pag-aaral kung ihahanay sa mga pangunahing wika sa bansa
base sa imbentaryong isinagawa nina Blake (1920), Asuncion-Landé (1971),
131
atbp. kung saan ito ay bumubuo lamang sa 1 hanggang 7 porsiyento ng lahat ng
mga nasarbey na sulatin.
Ipinakita ng paglalahad ng progresong historikal na malinaw ang
pagkakasalin-salin ng interes pagdating sa pag-aaral ng wika. Ang naging
direksiyon ay mula sa masidhing kagustuhan ng mga misyonero na ipalaganap
ang Kristiyanismo tungo sa mas akademikong lapit ng mga katutubo at
dayuhang iskolar. Mayroong iba’t ibang motibasyon ang paglalathala ng mga
papel katulad ng pagbuo ng politikal na impluwensiya sa komunidad pangwika
at ng komersiyal nitong halaga lalo na kung ang target na mambabasa ay mga
dayuhang nag-aaral ng katutubong wika.
Upang maging katuwang ng kapwa mananaliksik, isang parsiyal na
anotasyon ng mga piling kontemporaneong sulatin sa gramatika (mula 1960
hanggang kasalukuyan) ang inilakip sa tekstong ito.
Sanggunian: Bautista, Francisc Jr. “Direksiyong Historikal ng mga Pag-aaral
Panggramar ng mga Wikang Timog Bisaya Kalakip ang Parsiyal na Anotasyon ng
Ilang Sulatin sa Gramatika mula 1960 hanggang 2015.” Daluyan: Journal ng
Wikang Filipino 21.1 (2015): 7-31.
132
MGA SAGOT
I. 1.Tama
2. Mali
3. Tama
4. Tama
5. Tama
6. Tama
7. Tama
8. Tama
9. Mali
10. Mali
II. 1. C
2. C
3. A
4. A
5. A
6. B
7. C
8. C
9. B
10. B
133
PAGGAWA NG PORTFOLIO
Linggo: 19 at 20
Deskripsyon: Pagtitipon ng iba’t ibang akademikong sulatin ng mag-aaral sa isang
portofolio at pagsulat ng bionote o tala tungkol sa awtor.
I. Tuklasin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Magpaikot sa mga mag-aaral ng mga
portfolio na naglalaman ng iba’t ibang
akademikong sulatin.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang
napansin nila sa mga portfolio. Tanggapin
ang lahat ng sagot.
II. Linangin
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Sabihin sa mga mag-aaral na tapos na ang
talakayan sa iba’t ibang mga akademikong
sulatin. Kailangang tipunin ang mga
sulating ito sa isang portfolio.
Ang mga bahagi ng portfolio ay ang mga
sumusunod:
1. Bionote o Tala tungkol sa awtor
2. Talaan ng Nilalaman
3. Buod
4. Balangkas
5. Katitikan
6. Talumpati
7. Posisyong Papel
8. Lakbay-sanaysay
9. Replektibong sanaysay
10. Abstrak 1 (Humanidades)
11. Abstrak 2 (Agham Panlipunan)
12. Abstrak 3 (Agham)
Sabihin sa mga mag-aaral na natalakay na
134
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
ang lahat ng mga uri ng akademikong
pagsulat maliban sa isa, ang bionote o tala
tungkol sa awtor.
Ipaliwanag na ang bionote o tala tungkol
sa awtor ay maikling pagpapakilala sa
manunulat. Nilalaman nito ang
kapanganakan, karaniwan itong nasa
ikatlong panauhan. Naglalaman ng
mahahalagang tala tungkol sa pinagaralan ng manunulat, mga karangalang
natamo at mga interes sa buhay o pagaaral. Hindi ito lumalampas sa isang
pahina.
III. Pagnilayan at Unawain
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Ipakuha ang kopya ng bionote o tala
tungkol sa awtor na sina Bienvenido
Lumbera at Virgilio Almario.
Sabihin sa mga mag-aaral na humanap
ng kapareha at suriin kung ano-ano ang
nilalaman ng dalawang bionote.
Batay sa nilalaman, sumulat ng sariling
bionote. Isusulat ito sa isang buong
papel at isasama sa portfolio. Maaari
din itong kompyuterisado at hindi
lalagpas ng isang pahina. Hindi na
kailangan ikritik ito. Maaari itong
ipauwi sa mag-aaral kung hindi
natapos.
Takdang-aralin: Magdala ng mga
kagamitan para sa portfolio (maaaring
lumang magasin o folder, pandikit at
gunting)
135
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
IV. Ilapat
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
Ibalik sa mga mag-aaral ang mga
akademikong sulatin na isinulat sa
isang buong semestre.
Sabihin sa mga mag-aaral na tingnan
ang komento ng mga guro ukol sa
isinulat na akademikong sulatin.
Maaari nilang irebisa ang mga
akademikong sulatin batay sa
komento ng guro.
Tipunin ang mga sulatin sa isang
portfolio. Sabihin sa mga mag-aaral
na maging malikhain sa paggawa ng
portfolio at dapat ito ay kaaya-aya sa
paningin ng babasa.
Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat
ang pagkakasunod-sunod nito ay:
1. Bionote o Tala tungkol sa awtor
2. Talaan ng Nilalaman
3. Buod
4. Balangkas
5. Katitikan
6. Talumpati
7. Posisyong Papel
8. Lakbay-sanaysay
9. Replektibong sanaysay
10. Abstrak 1 (Humanidades)
11. Abstrak 2 (Agham Panlipunan)
12. Abstrak 3 (Agham)
Umikot sa silid-aralan habang
gumagawa ng portfolio ang mga
mag-aaral upang magabayan sila.
Bigyan ng 20-30 minuto ang mga
mag-aaral upang matapos ang
portfolio.
Kapag natapos na ang mag-aaral sa
paggawa ng portfolio, magkakaroon
136
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
ng pagki-kritik ng portfolio ang
kaklase upang mas mapaganda ito.
Ilahad sa mga mag-aaral ang
magiging proseso ng worksyap.
1. Ipakita ang portfolio sa mga
kaklase.
2. Pumili ng isang tagapagpadaloy sa
pangkat ngunit hindi dapat ang
gumawa ng portfolio.
3. Itatanong ng tagapagdaloy ang
mga komento ng mga kapangkat
tungkol sa portfolio:
a. Maayos ba ang pagkakasunodsunod ng nilalaman?
b. Narebisa ba ang nilalaman batay sa
komento ng guro?
c. Naging malikhain ba ang ginawang
portfolio?
d. Kaaya-aya ba para sa mambabasa
ang kabuuang hitsura ng portfolio?
e. Kung may iba pang komento,
maaari rin itong sabihin sa gumawa
ng portfolio.
4. Ulitin ang proseso hanggang
matapos ang lahat ng miyembro ng
pangkat.
Hatiin sa pangkat ang mga mag-aaral
na may tatlong miyembro bawat
pangkat.
Pagkatapos ng worksyap, sabihin sa
mga mag-aaral na ayusin ang
kanilang portfolio batay sa mga
komento ng kanilang kaklase.
Ipapasa ito sa guro sa susunod na
sesyon.
Kahingian sa portfolio:
1. Malikhain
137
Pamantayang
Pangnilalaman
Pamantayan sa
Pagganap
Mga Kasanayang
Pampagkatuto
2. Kumpleto ang nilalaman (Bionote
o Tala tungkol sa manunulat, Talaan
ng Nilalaman, Buod, Balangkas,
Katitikan, Talumpati, Posisyong
Papel, Lakbay-sanaysay,
Replektibong sanaysay, Abstrak 1
(Humanidades), Abstrak 2 (Agham
Panlipunan), Abstrak 3 (Agham))
3. Narebisa batay sa mga komento ng
guro at kaklase.
Kolektahin ang portfolio ng mga
mag-aaral.
138
Gabay sa Pagmamarka ng Porftolio
10
8
6
4
 Mahusay at
 Epektibong
 Maayos na
 May
epektibong
nailalahad ang nailalahad ang kakulangan
nailalahad ang mga ideya
mga ideya
sa mga ideya
(Daloy ng
mga ideya
 Nasunod ang  Nasunod ang  Hindi
ideya at
karamihan ng
ilan sa mga
nasunod ang
 Nasunod ang
pagrerebisa sa lahat ng mga
mga
mungkahing
mga
iba’t ibang uri mungkahing
mungkahing
rebisyon
mungkahing
ng
rebisyon
rebisyon
rebisyon
akademikong
sulatin)
NILALAMAN
 Lohikal at
 Masinop ang  May
 Hindi
masinop ang
pagkakaayos
pagtatangkan
naisaayos
pagkakaayos
sa iba’t ibang
g maging
nang mabuti
(pagkakasuno
sa iba’t ibang
akademikong
masinop sa
ang iba’t
d-sunod at
akademikong
sulatin
pagkakaayos
ibang
elementong
sulatin
sa iba’t ibang
akademikong
nag-uugnay sa  May malinaw  May
akademikong
sulatin
akademikong
sulatin
na
elementong
 Walang
sulatin )
elementong
nag-uugnay sa  May
pagkakaugna
nag-uugnay sa iba’t ibang
pagtatangkan
y-ugnay ang
iba’t ibang
akademikong
g maglagay
iba’t ibang
akademikong
sulatin
ng
akademikong
sulatin
elementong
sulatin
 Kumpleto ang  Kumpleto ang nag-uugnay sa  Hindi
iba’t ibang
lahat ng
lahat ng
kumpleto
akademikong
akademikong
akademikong
ang mga
sulatin
sulatin
sulatin
akademikong
 Kumpleto ang sulatin
lahat ng
akademikong
sulatin
ORGANISASYON
MALIKHAIN
(kabuuang
anyo ng
portfolio)
 Kaaya-ayang  Malikhaing
 May
 Hindi naging
at malikhaing
naipresenta
pagtatakang
kaayaya at
naipresenta
ang mga
maging
malikhain sa
ang mga
akademikong
malikhain sa
pagpepresent
akademikong
sulatin
pagpepresenta a ng mga
sulatin
ng mga
akademikong
akademikong
sulatin
sulatin
139