වෙළඳාම • ගැණුම්කරුවෙකු හා විකුණුම්කරුවෙකු අතර කිසියම් ප්‍රතිෂ්ඨාෙකට නිෂ්පාදිත භාණ්ඩ හා ව ්ො ෙල අයිතිය හුෙමාරු වීවම් ක්‍රියාෙලිය වෙළඳාම වල අර්ථ දැක්වවිය හැකිය. • වෙළඳාම ප්‍රවේද කරන ආකාරය පහත දැක්වවෙන ගැලීම් ටහන මඟින් ඉදිරිපත් කළ හැකිය. වෙළඳාම වේශීය වෙළඳාම සිල්ලර වෙළඳා විවේශ වෙළඳාම වතාග වෙළඳාම ආනයන වෙළඳාම අපනයන වෙළඳාම • වේශීය වෙළඳාම (Home Trade) යනු යම් රටක වේශ සීමාෙ තුළ සිදුෙන වෙළඳාම වේ. • වේශීය වෙළඳාම ප්‍රවේද වදකකින් යුක්වත වේ. o ………………………..……………………….. o ………………………..……………………….. • විවේශ වෙළඳාම (Foreign Trade) යනු යම් රටක්ව වෙනත් රටක්ව වහෝ රටෙල් මඟ සිදු වකවරන වෙළඳාම වේ. • විවේශ වෙළඳාම ප්‍රවේද වදකකින් යුක්වත වේ. o ………………………..……………………….. o ………………………..……………………….. • පාරිවභෝගික භාණ්ඩ වෙදාහැරීවම් මාර්ග 1. ………………………..………………………..………………………..…… 2. ………………………..………………………..………………………..…… 3. ………………………..………………………..………………………..…… 4. ………………………..………………………..………………………..…… • නිෂ්පාදකයාවේ සිට පරිවභෝගිකයා දක්වො භාණ්ඩ බෙදාහැරීබේ මාර්ග රාශියක්ව ඇති ෙෙ ඉහත ටහනින් පැහැදිලි වේ. • අංක (1) න් වපන්නුම් කරන්වන් නිෂ්පාදකයා වකළින් ම පාරිබ ෝගිකයා වෙත භාණ්ඩ වෙදා හැරීමයි. ( ෘජු බෙදාහැරීම) • අංක (2), (3), (4) වෙදා හැරීවම් ක්‍රියාෙලිවයහි දී අතරමැදියන් ම්ෙන්ධ වී ඇත. • අතරමැදියන් යනු නිෂ්පාදිත බෙදාහැරීබේ දී නිෂ්පාදකයා හා පාරිබ ෝගිකයා අතර සිටින බෙදාහැරීබේ ක්‍රියාෙලියට ම්ෙන්ධ ෙන පාර්ශෙ වේ. • අතරමැදියන් වල පහත පාර්ශෙ හැඳින්විය හැකිය. o ………………………..……………………….. o ………………………..……………………….. o ………………………..……………………….. • ………………………..………………………..………………………..…………… • අෙ ාන පාරිවභෝජනය ඳහා භාණ්ඩ හා ව ්ො අවලවි කරන්නන් සිල්ලර වෙළඳුන් වල හැඳින්වේ. • කිසියම් ප්‍රධානිවයකුවේ ෙලය පිට යම් කාර්යයක නිරත ෙන්නන් නිවයෝජිතයන් වල හැඳින්වේ. නිවයෝජිතයා තමාවේ ප්‍රධානියා වෙනුවෙන් ෙගකීම් ොර ගනී. ඒ වෙනුවෙන් ඔහුට වකාමි ් මුදලක්ව හිමිවේ. • නිවයෝජිතයින් ඔවුන් පයන ව ්ො අනුෙ පහත දැක්වවෙන ආකාරයට ෙර්ග කළ හැකිය. • ප්‍රධානියාට ොසි දායක ෙන වල තම අභිමතය පරිදි ප්‍රධානියා වෙනුවෙන් භාණ්ඩ මිලට ගැනීමක්ව වහෝ විකිණීමක්ව සිදු කරමින් ඒ මත වකාමි ් මුදලක්ව ලො ගන්නා නිබයෝජිතයා වකාමි ් නිබයෝජිතයා වේ. • ගනුවදනුෙට අඳාල ගැනුම්කරු හා විකුණුම්කරු වතාරතුරු පයා මහර විට විකුණුේකරුවගන්ද ම්මුඛ කරමින් ගනුබදනුව සිදු වීමට අෙශය මහර විට ගැනුම්කරුවගන්ද මහර විට වදපාර්ශෙවයන්මද තම ව ්ෙය වෙනුවෙන් තැරැේ ගා ්තුෙක්ව ලොගන්නා නිවයෝජිතයා තැරැේකරු වේ. නිවයෝජිතයන් වකාමි ් නිවයෝජිතයන් • වරෝකර්ෙරු/ තැරැේකරු ාධයකයා කැපකරු නිබයෝජිතයා බවන්බද්සිකරු ප්‍රධානියා වෙනුවෙන් භාණ්ඩ මිලදී ගැනීවම්දී වහෝ විකිණීවම්දී එම ගනුවදනු තම පුද්ගලික නමින්ම සිදුකරනු ලෙන නිබයෝජිතයා ාධයකයා වේ. • ප්‍රධානියා බවනුබවන් ණයට භාණ්ඩ විකිණීම සිදුකර, එම ණය මුදල් අදාල පාර්ශෙයන්වගන් එකතු කර දීමට කැපවෙමින් කටයුතු කරන නිබයෝජිතයා කැපකරු නිබයෝජිතයා වේ. ඔහුට ාමානය වකාමි ් මුදල් ෙලට අමතරෙ කැපකරු වකාමි ් මුදලක්වද හිමි වේ. • විකුණනු ලෙන භාණ්ඩ බවනුබවන් විෙෘතෙ හා ොචිකෙ ඉහල ගණන් ඉදිරිපත් කළ ගැනුේකරුෙන්ට ප්‍රධානියාවේ භාණ්ඩ අවලවිකරමින් එම කටයුතු සේෙන්ීකරණය කරනු ලෙන පාර්ශෙය බවන්බද්සිකරු වේ. ඒ ඳහා ඔහුට බවන්බද්සි ගා ්තුෙක්ව හිමිවේ. • වෙළදාම ඳහා අතරමැදියන් වයාදා ගැනීවම් ොසි හා අොසි පහත දැක්වවේ. ොසි • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… අොසි • • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… අෙ ාන පාරිබ ෝගිකයාට භාණ්ඩ විකිණීම සිල්ලර වෙළඳාම වල හැඳින්වෙන අතර එව ් විකුණන්නා සිල්ලර වෙවළන්දා වල හැඳින්වේ. • • සිල්ලර වෙළඳාවම් ලක්වෂණ කිහිපයක්ව පහත දැක්වවේ. o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… සිල්ලර වෙළඳුන්වගන් ඉටුෙන ව ්ො නිෂ්පාදකයාට o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… ව ාග වෙවළන්දාට o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… පාරිභ ෝගිකයාට o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… සිල්ලර වෙළඳාවේ ප්‍රෙණ ා • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • ………………………..………………………..………………………..… • වෙළඳසැල් රහි සිල්ලර වෙළඳාම • භාණ්ඩ මිල දී ගැනීමට පරිවභෝගිකයා වෙළඳ ැල වෙත වනාවගා ් දුරකථන, ෆැක්ව ්, අන්තර්ජාලය, කැටවලාේ භාවිතවයන් භාණ්ඩ ඇණවුම් කර ලො ගැනීමයි. වමහි ආකාර වදකකි. o ………………………..………………………..………………………..… o ………………………..………………………..………………………..… අතරමැදියන් වනාමැතිෙ නිෂ්පාදිත වකලින් ම පාරිබ ෝගිකයා අතට පත් කිරීම. නිද:. ෘජු තැපෑල - Direct mail කැටවලාේ - Catalogues දුරකථන හා රූපොහිනි මඟින් • ්ෙයංක්‍රීය විකුණුම් යන්ර ර කැවිල් - ව ාක්වලට් - සිසිල්ීම • නෙ කළමනාකරණ ශිල්ප ක්‍රම භාවිතා කිරීම 1. ෙර්තමානවේ දී සිල්ලර වෙළඳ ැල් අතර ප්‍රමුඛස්ථානයට පත්ෙ ඇත්වත් සුපිරි වෙළඳ ැල්්‍ය. a. සුපිරි වෙළඳ ැල්ෙල දැකිය හැක්ව විවශ්ෂ ලක්වෂණ 04 ක්ව ලියන්න. ………………………..………………………..………………………..… ………………………..………………………..………………………..… ………………………..………………………..………………………..… ………………………..………………………..………………………..… b. සුපිරි වෙළඳ ැල් ක්‍රමය වමරට පාරිබ ෝගිකයන් අතර ජනප්‍රිය වීමට වහ්තු 04ක්ව ලියන්න. ………………………..………………………..………………………..… ………………………..………………………..………………………..… ………………………..………………………..………………………..… ………………………..………………………..………………………..… 2. වකතරම් නවීන, ෙයාපාර ක්‍රමවේද හිත වුෙද තෙමත් 'මහජන වපාළ' ංකල්පයට විශාල ආකර්ෂණයක්ව වමරට ජනතාෙ තුල දැකිය හැක. ඊට වහ්තු 04ක්ව ලියන්න. ………………………………………..………………………..………………………..… ………………………………………..………………………..………………………..… ………………………………………..………………………..………………………..… ………………………………………..………………………..………………………..… 3. වකටි ටහන් ලියන්න. a. විවශ්ෂ වෙළඳ ැල් ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… b. වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… c. වෙළඳ ංකීර්ණ ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… d. ෙදු රහිත වෙළඳ ැල් ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… 4. ආංශික වෙළඳ ැල් හා නානාංශ වෙළඳ ැල් අතර වෙන වකටිවයන් පහදන්න. ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… 5. වකටි ටහන් ලියන්න. a. විකුණුම් නිවයෝජිත ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… b. නිෂ්පාදිත නිබයෝජිත ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… c. ඉන්වඩන්ට් නිවයෝජිත ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… d. වේරක නිබයෝජිත ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ව ාග වෙළඳාම • නැෙත විකිණීවම් වේතනාවෙන් මිලදී ගන්නා ගැනුේකරුවන් වෙත නිෂ්පාදිත අවලවි කිරීම වතාග වෙළඳාම වල හැදින්වේ. එව ් නිෂ්පාදිත අවලවි කරන්නා වතාග වෙවළන්දා වේ • • වතාග වෙළඳාවම් පහත ලක්වෂණ දැකිය හැකිය. o ………………………………………..………………………..………………… o ………………………………………..………………………..………………… o ………………………………………..………………………..………………… o ………………………………………..………………………..………………… o ………………………………………..………………………..………………… o ………………………………………..………………………..………………… o ………………………………………..………………………..………………… o ………………………………………..………………………..………………… වතාග වෙවළන්ඳාවගන් ඉටුෙන ව ෙ ් ා නිෂ්පාදකයාට ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… සිල්ලර වෙවළන්දාට ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… 6. පහත වතාග වෙවළඳුන් ෙර්ග වකටිවයන් හඳුන්ෙන්න. a. ොණිජ වතාග වෙවළන්දා ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… b. පූර්ණ ව ්ො පයන වතාග වෙවළන්දා ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… c. සීමිත ව ්ො පයන වතාග වෙවළන්දා ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… d. නිවයෝජිත වතාග වෙවළන්දා ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… 7. වතාග වෙළඳාවම් නෙ ප්‍රෙණතා 04ක්ව ලියන්න. ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… 8. වතාග වෙළඳාම හා සිල්ලර වෙළඳාම අතර වෙන වකටිවයන් පහදන්න. ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… විවේශ වෙළඳාම • යම් රටක්ව වෙනත් රටක්ව වහෝ රටෙල් මඟ සිදු කරන වෙළඳාම විවේශ වෙළඳාම වේ. • විවේශ වෙළඳාම ඳහා පදනම් වී ඇති ාධක කිහිපයකි o ්ෙභාවික ම්පත් වෙදීයාවම් විෂමතාෙ යම් යම් රටෙලට මහර ස්ව ාවික ම්පත් උරුම වී ඇති ආකාරය විෂම වීම නි ා ඒ ආශ්‍රිත නිෂ්පාදිත සිදුකළ හැක්වවක්ව එම රටෙලට පමණි. නිද: මැද වපරදිග - ඛණිජ වතල් දකුණු අප්‍රිකාෙ - රත්තරන් ශ්‍රී ලංකාෙ - වත් o ාවේක්වෂ පිරිෙැය ොසිය රටක්ව භාණ්ඩ ආනයනය කිරීමට සාබේක්ෂව අඩු පිරිෙැයකින් නිපදවිය හැකි නම් එම භාණ්ඩ නිපදො අපනයනය කළ යුතු ෙෙත්, භාණ්ඩය නිපදවීමට සාබේක්ෂව අඩු පිරිෙැයකින් ආනයනය කළ හැකි නම් එම භාණ්ඩය ආනයනය කළ යුතු ෙෙත් මින් අදහ ් වේ. නිද: ශ්‍රී ලංකාෙ - ඇගළුම් නිෂ්පාදනය o මහර නිෂ්පාදිත ම්ෙන්ධ ෙ මහර රටෙල නීතිමය ඒකාධිකාරයක්ව තිීම (Patent & Copyright) මහර නිෂ්පාදන ඳහා අෙශය නිපුණතාෙ හා තාක්වෂණය ෑම රටකට ම වනාමැති වීම වහෝ සීමා වීම නිද: වරාවෙෝ තාක්වෂණය වමෝටර් රථ තාක්වෂණය o භාණ්ඩ ප්‍රවර්ධ්‍නය තම නිෂ්පාදිත වලාෙ පුරා අවලවි කර ගැනීම ඳහා විවිධ ප්‍රවර්ධ්‍න උපක්‍රම භාවිතා කිරීම o වෙළඳ ොධක අෙම වීම වෙළඳාම ඳහා තිබූ තීරු ෙදු හ තීරු ෙදු වනාෙන ම්ොධක වොවහාමයක්ව ඉෙත් වීම. • • විවේශ වෙළඳාවම් ප්‍රවේද කිහිපයකි. o ………………………………………..………………………..………… o ………………………………………..………………………..………… o ………………………………………..………………………..………… o ………………………………………..………………………..………… කිසියම් රටක්ව විවේශ රටකින් වහෝ රටෙලින් භාණ්ඩ හා ව ්ො වගන්වීම ආනයන වෙළඳාම වේ. නිදසුන්: ශ්‍රී ලංකාෙට ජපානවයන් වමෝටර් රථ වගන්වීම • කිසියම් රටක්ව විවේශ රටකට වහෝ රටෙලට භාණ්ඩ හා ව ්ො යැවීම අපනයන වෙළඳාම වේ. නිදසුන් : ශ්‍රී ලංකාවෙන් ඉරාකයට වත් යැවීම • කිසියම් රටකින් ආනයනය කරන ලද ද්‍රෙය රට තුළට වගනවිත් වෙන කට භාජනය කර වහෝ වනාකර නැෙත වෙනත් රටකට වහෝ රටෙලට යැවීම ප්‍රති අපනයන වෙළඳාම වේ. වමහි දී ආනයන අෙ ්ථාවේ දී වගවූ තීරු ෙදු අපනයනය කරන විට ආපසු අය කර ගත හැකිය. නිදසුන් : වරදිපිළි හ අවනකුත් ද්‍රෙය ආනයනය කර ඇගළුම් ක ් කර වෙනත් රටකට අපනයනය කිරීම • විවේශ රටකින් ආනයනය කරන ලද ද්‍රෙය රට තුළට වනාවගන ෙරාය තුළ නැෙත ක ා වහෝ ැකසීමකින් වතාරෙ නැෙත වෙනත් රටකට වහෝ රටෙලට අපනයනය කිරීම අන්තරාල වෙළඳාම වල හැඳින් වේ. වමම ක්‍රියාෙලිය ෙරාය තුළ සිදුෙන නි ා තීරු ගා ්තු අය කිරීමක්ව සිදු වනාවේ. නිදසුන් : ශ්‍රී ලංකාෙට ඉන්දියාවෙන් වත් ආනයනය කර ඉරානයට අපනයනය කිරීම • රටක්ව විවේශ වෙළඳාවම් නිරත වීවමන් ප්‍රතිලාභ අත් කර ගත හැකිය. o අතිරික්වත නිෂ්පාදිත අපනයනය කළ හැකි වීම o රවට් නිපදවිය වනාහැකි නිෂ්පාදිත ආනයනය කළ හැකි වීම o විවේශ විනිමය උපයා ගත හැකි වීම o ආර්ික පිරිමැසුම් අත් කර ගත හැකි වීම විවේශ වෙළඳාම නි ා වේශීය වෙළඳවපාළට පමණක්ව වනාෙ වගෝලීය වෙළඳවපාළ ඳහා ද නිෂ්පාදනය වකවර්. වමව ් පුළුල් වෙවළඳවපාලක්ව ඳහා නිෂ්පාදනය මහා පරිමාණ ෙ සිදු කිරීම නි ා ආර්ික පිරිමැසුම් ඇති කර ගත හැකි වේ. o ජාතයන්තර වෙළඳ ෙඳතා හා ජාතයන්තර හවයෝගීතාෙ ෙර්ධනය වීම o නෙ තාක්වෂණික හා කළමනාකරණ නිපුණතා ෙර්ධනය වීම o ආර්ික සංවර්ධ්‍නයට පිටුෙහලක්ව වීම නිදසුන් : රැකියා උත්පාදනය ජනතාෙවේ ජීෙන මට්ටම උ ් වීම ම්පත්ෙලින් උපරිම ප්‍රවයෝජන ගැනීම • කිසිඳු ොධාෙකින් වතාර ෙ විවිධ පාර්ශෙයන්ට නිදහව ් භාණ්ඩ ආනයනය හා අපනයනය කිරීමට අෙකාශයක්ව පැෙතීම නිදහ ් වෙළදාම වේ. • නිදහ ් වෙළඳාමට ඇති ොධක තීරුෙදු හා තීරුෙදු වනාෙන ොධක වල ෙර්ග වකවර්. • රටෙල් අතර වෙළඳාවම් දී තීරු ෙදු පැනවීම නිදහ ් වෙළඳාමට ොධාෙක්ව වේ. • තීරු ෙදු අය කිරීමට අමතරෙ නිදහ ් වෙළඳාමට ෙලපාන අවනකුත් ොධා තීරු ෙදු වනාෙන ොධා වල හැඳින්වේ. නිදසුන්: ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… ………………………………………..………………………..………………… • නිදහ ් වෙළඳාමට ොධා වගන වදන ාධක 04ක්ව නම් කර වකටිවයන් පැහැදිලි කරන්න. …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… …………………..………………………………………..………………………..……………… ආනයන ක්‍රියාපටිපාටිය හා අපනයන ක්‍රියා පටිපාටිය • ආනයන හා අපනයන වෙළඳ ගනුවදනු වොවහෝ විට සිදු ෙන්වන් නිබයෝජිතවයකු මාර්ගවයනි. නමුත් ෘජුෙම ඇණවුම් කර ගනුවදනු සිදු ෙන අෙ ්ථා ද දක්වනට ලැවේ. කුමන ක්‍රමය අනුගමනය කළ ද ආනයන හා අපනයන ක්‍රියාපටිපාටිවේ දී අෙශය ෙන ලියවිලිෙල වෙන ක්ව සිදු වනාවේ. • ආනයන ක්‍රියාපටිපාටිය o විවේශ ැපයුම්කරුවෙකු වතෝරා ගැනීම ැපයුම්කරුෙන් පිළිෙඳ වතාරතුරු, ොණිජ මණ්ඩල ඟරා හා ප්‍රකාශන, තානාපති කාර්යාල, වෙළඳ ප්‍රදර්ශන හා අන්තර්ජාල වෙේ අඩවි තුළින් ලො වගන සුදුසු විවේශීය ැපයුම්කරුවෙකු වතෝරා ගැනීම. o මිල විමසුමක්ව යැවීම ැපයුම්කරුවෙකු වතෝරා ගැනීවමන් අනතුරුෙ තමන් ආනයනය කිරීමට අදහ ් කරන භාණ්ඩෙල මිල ගණන් විමසීම සිදු වකවර්. ඒ ඳහා වතෝරා ගත් ැපයුම්කරු වෙත මිල විමසුමක්ව යැවේ. o මිල කියුමක්ව ලැීම ැපයුම්කරු (අපනයනකරු) භාණ්ඩ ැපයීමට එකඟ ෙන මිල ගණන් හා වකාන්වේසි ඇතුළත් කර මිල විමසුමට පිළිතුරු වල මිල කියුමක්ව ආනයනකරු වෙත එෙනු ලෙයි o ආනයන ෙලපර ලො ගැනීම මහර නිෂ්පාදන ආනයනය කිරීවම් දී ආනයන ෙලපරයක්ව ලො ගත යුතු වේ. වමය ආනයන හා අපනයන පාලක බදපාර්තබේන්ුව විසින් නිකුත් කරනු ලැවේ. ආනයන ෙලපර අෙශය භාණ්ඩ තීරණය කරනු ලෙන්වන් ආනයන හා අපනයන පාලක විසිනි o ඇණවුම (ඉන්වඩන්ටුෙ) ඉදිරිපත් කිරීම ැපයුම්කරුවේ මිල කියුමට ආනයනකරු එකඟ ෙන්වන් නම් ඇණවුමක්ව ඉදිරිපත් කළ යුතු වේ. වමම ඇණවුම ඉන්වඩන්ටුෙ නමින් ද හඳුන්ෙයි. o අපනයනකරුට වගවීම පිළිෙඳ කටයුතු කිරීම වොවහෝ විට අපනයනකරුට වගවීම ඳහා ණයෙර ලිපි හ ණයපත් වයාදා ගනී o භාණ්ඩ නිදහ ් කර ගැනීම අඳාළ වගවීම් කිරීවමන් පසුෙ, නියමිත ලියවිලි ඉදිරිපත් කර භාණ්ඩ නිදහ ් කර ගත හැකිය. • • අපනයන ක්‍රියාපටිපාටිය o අපනයනකරුවෙකු වල ලියාපදිංචි වීම o විවේශ ගැනුම්කරුො ව ායා ගැනීම o අෙශය ෙන්වන් නම් අපනයන ෙලපර ලො ගැනීම o ආනයනකරුවගන් ලැබුණු මිල විමසුමට ප්‍රති ාරයක්ව ෙශවයන් මිල කියුමක්ව යැවීම o ආනයනකරුවගන් ඉන්වඩන්ටුෙ ලො ගැනීම o භාණ්ඩ වතාගය නැේගත කිරීම ඳහා අෙශය ඉඩ වෙන්කර ගැනීම හා අෙශය ලියවිලි ක ් කර ගැනීම o නැේගත කිරීමට සුදුසු ෙන ආකාරයට භාණ්ඩ ඇසුරුම් කිරීම o අපනයන භාණ්ඩ වතාගය රක්වෂණය කිරීම o භාණ්ඩ නැේගත කර වනෞභාරපත ලො ගැනීම o මුදල් ලො ගැනීමට අඳාල කටයුතු කිරීම ආනයන හා අපනයන වෙළඳාවම්දී භාවිතා ෙන ලියකියවිලි පහත පරිදි වකටිවයන් හැඳින්විය හැකිය. o ආනයන / අපනයන බලපත්‍ර ආනයනවේදී හා අපනයනවේදී ෙලපර අෙශය ෙන භාණ්ඩ ආනයන හා අපනයන පාලක විසින් ප්‍රසිද්ියට පත් කරයි. වම් ඳහා ම්ෙන්ධ ෙන ආයතන කිහිපයක් පහත දැක්වවේ. නිදසුන්: වත් - ශ්‍රී ලංකා වත් මණ්ඩලය මැණික්ව හා ස්වර්ණා රණ - රාජය මැණික්ව හා ස්වර්ණා රණ අධිකාරිය එළෙළු, කුළුෙඩු හා බුලත් - ආනයන අපනයන පාලක බදපාර්තබේන්ුව ▪ ඉන්වෙන්ුෙ / ඇණවුම (Indent / Order) ැපයුම්කරුෙකුවේ මිල කියුම අනුෙ, ඔහුවගන් භාණ්ඩ ලො ගැනීමට ආනයනකරුවෙකු එකඟ ෙන්වන් නම්, ඒ ඳහා ඇණවුමක්ව අඳාළ ැපයුම්කරු වෙත යැවිය යුතු ය. විවේශ වෙළඳාවම් දී වමම ඇණවුම හැඳින්වෙන්වන් ඉන්වඩන්ටුෙ නමිනි. වමම ඇණවුම් කිරීම අන්තර්ජාලය හරහා සිදු කළ හැකිය. ආනයනකරුවෙකු විසින් විවේශීය සැපයුේකරුබවකු වෙත යෙනු ලෙන වමම ඇණවුවමහි ආනයනකරුට අෙශය භාණ්ඩ පිළිෙඳ වි ්තර, මිල, නැේගත කිරීමට අදාළ වතාරතුරු ඇතුළත් වකවර්. ▪ වනෞභාරප (Bill of landing) නැේ මාගමක්ව වෙනුවෙන් නැේපති වහෝ ඔහුවේ නිබයෝජිතයකු විසින් අපනයනකරු වෙත නිකුත් වකවර්. වනෞභාරපරවේ ඳහන් භාණ්ඩ වතාගය නැෙට භාරගත් ෙෙටත්, එම භාණ්ඩ අඳාළ රවට් ෙරායට වගන වගා ් භාර වදන ෙෙටත් නැේ මාගම වමයින් බපාබරාන්ු වේ. අපනයනකරු විසින් ආනයනකරුට වමහි පිටපතක්ව යෙන අතර භාණ්ඩ රැගත් නැෙ නියමිත ෙරායට ළඟා වූ විට ආනයනකරුට එම භාණ්ඩෙල අයිතිය තහවුරු කිරීමට වමය අෙශය වේ. භාණ්ඩ පිළිෙඳ වි ්තර, අපනයනකරුවේ නම, ආනයනකරුවේ නම, නැවේ නම, භාණ්ඩ යෙන ෙරාය යනා දී වි ්තර වමහි ඇතුළත් වේ. ▪ ඉන්වොයිසිය (Invoice) අපනයනය කරනු ලෙන භාණ්ඩෙල වි ්තර, මිළ ගණන්, වගවීම් බකාන්බද්සි, ගමන් මාර්ගය, ප්‍රතික්වවෂ්ප කිරීවම් බකාන්බද්සි ආදී වි ්තර ඇතුළත් වල්ඛනයකි. ▪ ප්‍රභෙස්ථාන සහතිකය (Letter of Origin) නැේගත කරන භාණ්ඩ අපනයනය කරන රවට් නිපදො ඇති ෙෙ හතික කරමින් පිළිගත් වෙළද මණ්ඩලයකින් වහෝ රාජය ආයතනයකින් නිකුත් කරනු ලෙන ලියවිල්ලකි. තීරුෙදු හන ලො ගැනීවම් දී වමම ලියවිල්ල ෙැදගත් වේ. o නිදසුන්: ශ්‍රී ලංකාවෙන් යුවරෝපා ංගමයට භාණ්ඩ අපනයනය කරන විට එම භාණ්ඩ ශ්‍රී ලංකාවේ නිපද වූ ෙෙට ආවයෝජන මණ්ඩලය වහෝ කර්මාන්ත අමාතයාංශය ප්‍රභෙ ්ථාන හතිකය නිකුත් කරයි. ▪ ණයෙර ලිපිය (Letter of Credit) ආනයන අපනයන වෙළඳාවම්දී අපනයනකරුට මුදල් වගවීම ඳහා ෙහුලෙ භාවිතා කරන මාධයකි. ආනයනකරුවේ ඉල්ලීම මත, ආනයනකරු වෙනුවෙන්, ඔහුවේ ෙැංකුෙ විසින් අපනයනකරුවේ ෙැංකුෙ වෙත ණයෙර ලිපිය නිකුත් වකවර්. අපනයනකරු විසින් ආනයනකරුවෙකු වෙත් අපනයනය කරනු ලෙන භාණ්ඩ ෙලට මුදල් වගවීම තහවුරු කිරීම ඳහා ආනයනකරුවේ ෙැංකුෙ නිකුත් කරන ලියවිල්ලකි. ▪ ආනයන සටහන්කරය (Import Entry) ආනයනකරු වෙනුවෙන් ෙරායට ලැී ඇති භාණ්ඩ පිළිෙඳ අයිතිය ප්‍රකාශ කිරීම ඳහා ආනයනකරු වහෝ ඔහුවේ නිවයෝජිතවයකු විසින් වර්ගුෙ වෙත ඉදිරිපත් කළ යුතු ලියවිල්ලයි. වනෞභාරපත වහෝ ඉන්වොයිසිය ඇසුවරන් වමය පිලිවයළ වකවර්. ▪ අපනයන සටහන්කරය (Export Entry) අපනයනකරුවේ අපනයනය කිරීමට අවේක්වෂා කරන භාණ්ඩ පිළිෙඳෙ සේූර්ණ වි ්තර ඇතුළත් කර අපනයනකරු විසින් අපනයන රවට් වර්ගුෙ වෙත ඉදිරිපත් කරන ලියවිල්ලයි. ▪ රක්ෂණ සහතිකය (Insurance Certificate) අපනයනයට අඳාල භාණ්ඩ වතාගය අපනයන කිරීවම්දී, එම භාණ්ඩ වතාගය රක්වෂණය කර අපනයනකරු වහෝ ආනයනකරු ලොගන්නා රක්වෂණ හතිකයයි. විකුණුම් ගිවිසුම අනුෙ රක්වෂණ හතිකය ලො ගැනීම අපනයනකරු වහෝ ආනයනකරු විසින් සිදුකරනු ලෙයි. ▪ වේදිකා කුයි ාන්සිය / ොප්පුකාර කුයිතාන්සිය (Wharfinget’s Receipt) වර්ගුෙට භාණ්ඩ භාරදුන් පසු එම භාණ්ඩ භාරගත් ෙෙ ඳහන් කරමින් වර්ගුෙ විසින් අපනයනකරුට නිකුත් කරන ලියවිල්ලයි. ▪ හානි රක්ෂණ ලිපිය (Letter of Indemnity) දුශය බනෞ ාරපත්‍රයක්ව නිකුත් කිරීවම් තත්ෙයක්ව ඇති අෙ ථ ් ාෙක දී කැඩී බිදීම් වහෝ පළදු වීම් ඇති එම භාණ්ඩ වතාගවේ අනාගත සියලු අෙදානම් අපනයනකරු භාරගන්නා ෙෙ වනෞභාරපතක්ව ලො ගැනීම ඳහන් කරමින් පාරිශුද්ධ්‍ ඳහා අපනයනකරුවෙකු විසින් නැවේ කපිතාන් වෙත නිකුත් කරන ලියවිල්ලයි. නැෙට පටෙන ලද භාණ්ඩ වහාඳ තත්ෙවේ පෙතින විට නිකුත් කරන වනෞභාරපත පාරිශුද්ධ්‍ වනෞභාරපතවේ. නැෙට පටෙන යම් යම් භාණ්ඩ වහෝ මුළු වතාගයම වහෝ කැඩීම් බිදීම් වහෝ පළඳු හිත ේවෙ යැයි ඳහන් කර නිකුත් කරන ලියවිල්ල දුශය වනෞභාරපත වේ. ▪ සනීපාරක්ෂක සහතිකය / වසෞඛ්‍ය රක්ෂණය (Sanitary Certificate / Health certificate) ආනයන රවට් අෙශයතාෙය මත යම් රටක්ව අපනයනය කරන ඇතැම් කෘෂි නිෂ්පාදිතෙල පරිබ ෝජන වයෝගයතාෙ තහවුරු කරමින් එම රවට් පිලිගත් ආයතනක්ව විසින් නිකුත් කරන ලියවිල්ලකි. නිදසුන්: කෘෂි නිෂ්පාදන ඳහා කෘෂිකර්ම වදපාර්තවම්න්තුෙ මත් ය නිෂ්පාදන ඳහා ධීෙර හා ජලජ ම්පත් සංවර්ධ්‍න අමාතයාංශය ▪ ගුදේ බලපත්‍රය ෙරාය ආශ්‍රිත ගෙඩා ගුදම් වල හැඳින්වේ. ගුදමක භාණ්ඩ තැන්පත් කළ විට ගුදම් අධිකාරීන් ඒ ෙෙ හතික කරමින් ආනයනකරු වෙත නිකුත් කරන ලියවිල්ල ගුදම් ෙලපරය වේ. ගුදවම් තිබියදීම භාණ්ඩෙල අයිතිය වෙනත් වකවනකුට පෙරන්වන් නම්, ගුදම් ෙලපරය පැෙරීවමන් එය කළ හැකිය. එම නි ා ගුදම් ෙලපරය පැෙරිය හැකි ලියවිල්ලකි. විවේශ වෙළඳාවම්දී මුදල් වගවීම ඳහා වයාදාගන්නා ක්‍රම පහත ඳහන් ආකාරයට පැහැදිලි කළ හැකිය. o ▪ ණයෙර ලිපි විෙෘත කිරීම මගින් ▪ ෙැංකු අණකර මගින් යම් පුද්ගලයවයකු විසින් සිය ෙැංකුෙට අඳාල මුදල හා නියමිත ගා ්තු වගො වදන ලද උපවද ් පරිදි නම් කරනු ලැබූ මුදල් ප්‍රමාණයක්ව ලැබිය යුතු තැනැත්තාට වගෙන වල අණකරමින් මුදල් යෙන්නාවේ ෙැංකුෙ විසින් මුදල් ලැබිය යුතු තැනැත්තාවේ ෙැංකුෙට වහෝ නිබයෝජිත ෙැංකුෙට නිකුත් කරන ලියවිල්ලකි. වමය විවේශීය වගවීම් ඳහා වමන්ම වේශීය වගවීම් ඳහාද භාවිතා කරයි. ▪ විදුත් වගවීම් ක්‍රම o ෙර්තමානවේ අන්තර්ජාල ෙඳතා උපවයෝගී කරවගන මුදල් වගවිය හැකි ක්‍රම වමයට අයත් වේ. o නිදසුන් : ණය කාඩ්පත (Credit Card) o මුදල් වගවීම් ඳහා ෙහුලෙ වමම ක්‍රමය භාවිතා කරයි.Visa, Master, American Express ෙැනි කාඩ්පත් ෙැංකුෙක්ව හරහා ලො ගත හැකි අතර අන්තර්ජාලය හරහා වගවීම් මාධයයක්ව වල භාවිතා කරයි. ▪ අන්තර්ජාල වපර වගවුම් පහසුකම් (Internet Prepaid Facility) o තමන්වේ ෙැංකු ගිණුමක්ව මඟින් වගවීම් සිදු කරන අතර වගවීම් ඳහා විධානය දීමට අන්තර්ජාල ෙැංකු පහසුකම් (Internet Banking) භාවිතා කරයි. වර්තමානබේ වොවහෝ ෙැංකු තම ගිණුම් හිමියන්ට වමම පහසුකම් ලො වදන අතර ව ්ොෙ අෙශය අය ලියාපදිංචි වී තමන්ට ලැවෙන ගිණුම් හිමියාවේ නම හා මුර පදය භාවිතා කර අඳාළ වෙේ අඩවියට පිවි වගවීම් කළ හැකිය. ▪ අන්තර්ජාල වපර වගවුම් කාඩ්පත් (Internet Prepaid Card) o අෙශය මුදල් ප්‍රමාණය අඳාළ කාඩ්පතට තැන්පත් කර අෙශය වගවීම් සිදු කිරීම ඳහා තාෙකාලික ෙ භාවිතා කරන කාඩ්පතකි. ▪ විදුත් වගවීම් ව ්ො ආයතන හරහා වගවීම් (Electronic Payment Systems) o යම් වගවීමක්ව කිරීවම්දී අඳාළ භාණ්ඩය වහෝ ව ්ොෙ ලො ගත් ආයතනයට ෘජුෙම වගවීම් වනාකර පිළිගත් වගවීම් ආයතනයක්ව හරහා වගවීම් කිරීවම් ක්‍රමයයි. o නිදසුන්: www.paypal.com o වමම ක්‍රමයට වගවීම් කිරීවම්දී ප්‍රථමවයන් PayPal පේධතිය තුළ ලියාපදිංචි වී ෙැංකු ගිණුම් වහෝ ණයපත් වතාරතුරු PayPal ආයතනයට ලො දී PayPal පේ්‍ධතිය හරහා වගවීම් කළ හැකිය. වමහි දී ගිණුම පිළිෙඳ වතාරතුරු ොහිර පාර්ශෙයන්ට ලො දීමක්ව සිදු වනාවේ. වෙළඳ කලාප • රටෙල් කිහිපයක්ව විසින් ෙදු, තීරු ගා ්තු හ වෙළඳාම පිළිෙඳෙ ගිවිසුමකට එළඹී කටයුතු කරන නිදහ ් වෙළඳ ප්‍රවේශයක්ව, වෙළඳ කලාපයක්ව වල හඳුන්ෙයි. • වෙළඳ කලාප නිදහ ් වෙළඳ ප්‍රවේශ, වෙළඳ හවුල්, වෙළඳ ංගම් යන නම්ෙලින්ද හඳුන්ෙයි. • වෙළඳ කලාේ ෙලට නිදසුන් කිහිපයක් පහත දැක්වවේ. • o ……………………..……………………..…………………….. o ……………………..……………………..…………………….. o ……………………..……………………..…………………….. යුවරෝපීය සංගමය European Union ( EU) යුවරෝපිවේ පිහිටි රටෙල් 26කින් වමය මන්විත වේ. 1957 දී යුවරෝපීය රටෙල් 6ක්ව විසින් අත් න් තෙන ලද වරෝම ගිවිසුම(Treaty of Rome) මගින් පිහිටුෙන ලද යුවරෝපීයා ආර්ික ප්‍රජාෙ (European Economic Community) වමහි මූලාරම්භයයි. වමහි ාමාජික රටෙක්ව වපාදු වෙළඳ ප්‍රතිපත්තියක්ව, කෘෂි හා ධීෙර ප්‍රතිපත්තියක්, ප්‍රාබද්ශීය ංෙර්ධන ප්‍රතිපත්තියක් පෙත්ො වගන යන අතර, 1999 දී EU විසින්යුවරෝ (Euro) නමින් වපාදු මුදල් ඒකකයක්ව හඳුන්ො දී ඇත. EU ාමාජික රටෙල් • o ඔ ්ියා o ඉතාලිය o වමෝල්ටා o රුවම්නියාෙ o o වෙල්ජියම o වඩන්මාක්ව o ලිතුවේනියා o වනදර්ලන්තය o ව ාල්වේනියා o ෙල්වේරියා o එ ්වටෝනියා o ලැට්වියා o වපෝලන්තය o ව ාල්වේනියා o ෆින්ලන්තය o ප්‍රංශය o ජර්මනිය o ග්‍රීසිය o හන්වේරියාෙ o යිප්‍ර ් o අයි ්ලන්තය o ලක්වෂම්ෙර්ේ o පෘතුගාලය ්පාඤ්ඤ්ය o ව ක්ව රිපේලික්ව o ්වීඩනය අග්නනිදිග ආසියානු ජාතීන්වග්න සංවිධානය (ආසියන් සංගමය) ඈත වපරදිග ආසියාවේ රටෙල් 10ක වේශපාලනික හා ආර්ික හවයෝගීතා ංගමයකි.1961 දී පිලිපීනය , මැවල්සියාෙ, තායිලන්තය යන රටෙල් 3 එක්වෙ පිහිටවූ ඈත වපරදිග ආසියානු ංගමය වමහි මූලාරේ යයි. ඉහත රටෙල් 3 1967 දී ඉන්ුනීසියාෙ හා සිංගේූරුව මඟ එකතු වී ASEAN ංගමය පිහිටුෙන ලදී. ASEAN ාමාජික රටෙල් පිලිපීනය ඉන්දුනීසියාෙ වියට්නාමය කාම්වෙෝජය මැවල්සියාෙ ලාඕ ය තායිලන්තය ෙෲනායි මියන්මාරය සිංගේපූරුෙ • රටෙල් 8 කණ්ොයම (Group of Eight - G8) වලෝකවේ ප්‍රධාන වපවල් රටෙල් අටක්ව විසින් පිහිටුො ගත් ජාතයන්තර ංගමයකි. 1973 දී ඇති වූ වතල් අර්බුදයත් වගෝලීය ආර්ිකය ප්‍රපාතනයත් වමම ං දය බිහි වීමට ෙලපෑ අතර 1974 දී ඇමරිකා එක්ව ත් ජනපදය ෙටහිර ජර්මනිය, ජපානය හ ප්‍රංශය යන රටෙල් නිල වනාෙන කණ්ඩායමක්ව ෙශවයන් එක්වවීම වමහි මුලාරම්භයයි. 1997 දී රුසියාෙ නිල ෙශවයන් G7 මුළුෙට ම්ෙන්ධ වීමත් මඟ වමය G8 වල නම් වකවරනි. G8 ාමාජික රටෙල් ඇ.එ.ජ.(USA) ෙටහිර ජර්මනිය කැනඩාෙ එක්ව ත් රාජධානිය (UK) ඉතාලිය රුසියාෙ ප්‍රංශය ජපානය වෙළඳ ගිවිසුේ රටෙල් වදකක්ව වහෝ කීපයක්ව අතර යම් කාල පරිච්බේදයක් තුල වෙළඳ ද්‍රෙය හුෙමාරු කර ගැනීම ඳහා ඇතිකරගන්නා එකඟතාෙය වෙළඳ ගිවිසුම් වල හැඳින්වේ. රටෙල් වදකක්ව අතර ඇතිෙන ගිවිසුම ේවිපාර්ශික ගිවිසුම වල ත් රටෙල් කිහිපයක්ව අතර ඇතිෙන ගිවිසුම ෙහු පාර්ශවීය ගිවිසුම් වල ත් හැඳින්වේ. නිදසුන්: • o උතුරු ඇමරිකානු නිදහ ් වෙළඳ ගිවිසුම (NAFTA) o දකුණු ආසියානු නිදහ ් වෙළඳ කලාපය (SAFTA) o ආසියා පැසිෆික්ව වෙළඳ ගිවිසුම (APTA) උතුරු ඇමරිකානු නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම (NAFTA) ඇමරිකා එක්ව ත් ජනපදය, කැනඩාෙ හා බමක්සිබකෝව යන රටෙල් 3 ාමාජිකත්ෙය දරණ වමම ගිවිසුම ආරම්භ වූවේ 1994 ජනොරි 1 සිටයි. වමම රටෙල් තුන අතර වෙළඳ ොධා ඉෙත් කිරීම, තීරු ෙදු ඉෙත්කිරීම, ශ්‍රමය හුෙමාරු කරගැනිම ම්ෙන්ධ බකාන්බද්සි ගිවිසුවමහි ඇතුළත් වේ. වමම ගිවිසුවමහි ඇති විවශ්ෂ ලක්වෂණ ෙන්වන් ඉහත රටෙල් 3හි නිෂ්පාදිත ෙලට පමණක්ව ගිවිසුම සීමා වීමයි. වෙනත් රටක නිපදවූ භාණ්ඩ වමම රටෙල් 3 අතර හුෙමාරු වීවම්දී තීරු ගා ්තු ක්‍රියාත්මක වේ. තීරු ගා ්තු නිදහ ් ෙනුවේ ඇමරිකා එක්ව ත් ජනපදවේ නිපදෙන ලදී (Made in USA) කැනඩාවේ නිපදෙන ලදී (Made in Canada) වහෝ බමක්සිබකෝබේ නිපදෙන ලදී (Made in Mexico) යනුවෙන් ඳහන් නිෂ්පාදිත ඳහා පමණි. • දකුණු ආසියානු නිදහස් වෙළඳ කලාපය (SAFTA) ාක්ව කලාපීය වෙළඳ සහබයෝගීතාව ෙයාේත කිරීමටත්, දකුණු ආසියාෙ තුළ වෙළඳ ප්‍රවේශයක්ව ඇති කඑඅ ගැනීමටත් ාක්ව කලාපීය රටෙල ආර්ික පිළිවෙත් බගෝලීයකරණයට අනුගත කිරීමටත් ඇතිකරගත් එකඟතාෙයි. 2004 ෙර්ශවේ ඉ ්ලාමාොත් හි පැෙති 12 ෙන SAARC මුළුවේදී වමම ගිවිසුම අත් න් කරන ලදී. ෆ්තා (SAFTA) ගිවිසුමට එළඹීවමන් එම ගිවිසුමට එලැඹි රාජයයන් අතර ආනයනය ඳහා කිසිදු ොධාෙකින් වතාරෙ තීරු ෙදු ඉෙත් කිරීම.ෙරාය හා ප්‍රොහන පහසුකම් ඇති කිරීම වෙළඳාමට ම්ෙන්ධවයන් ාමූහික එකඟතා ඇති කරගන්නා ලදී. ම්ෙන්ධ ව ්ො ැපයීම යනාදිය • ආසියා පැසිෆික් වෙළඳ ගිවිසුම (APTA) 1975 ෙර්ෂවේ ෙැංවකාක්ව ගිවිසුම නමින් ආරම්භ වූ වමම ගිවිසුම 2005 බනාවැේෙර් 2ෙන දින සිට ආසියා පැසිෆික් වෙළඳ ගිවිසුම යනුවෙන් නම් කරන ලදී. වමහි මාජික රටෙල් ෙනුවේ ෙංග්ලාබද්ශය, චීනය, ඉන්දියාව, ලාඕ ය, වමාන්වගෝලීයාෙ, ශ්‍රී ලංකාෙ හා දකුණු වකාරියාෙ යි. ආසියා පැසිෆික්ව කලාපවේ ඇති පැරණිම ෙරණීය වෙළඳ ගිවිසුම ෙන්වන් වමම ගිවිසුමයි. ාමාජික වනාෙන රටෙලින් භාණ්ඩ හා ව ්ො ආනයනය කිරීමට ෙඩා හනදායී වල ාමාජික රටෙලින් භාණ්ඩ හා ව ්ො ආනයනය කිරීමට හැකිෙන පරිදි වෙළඳ ොධක හැකිතාක්ව අෙම කරමින් මාජික රටෙල් අතර ආර්ික ංෙර්ධනය වේගෙත් කිරීම වමම ගිවිසුවම් අරමුණ වේ. ජා යන් ර සංවිධාන විවේශ වෙළඳාමට එවරහි ෙන තීරු ෙදු, විනිමය පාලන නීතිරීති, වර්ගු නිතීරීති ෙැනි විවිධ ොධා අෙම කරගැනීමට පිහිටුො වගන ඇති ංවිධාන ජාතයන්තර ංවිධාන වල හැඳින්වේ. එෙැනි ජාතයන්තර ංවිධාන ෙලට නිදසුන් කිහිපයක්ව පහත දැක්වවේ. o o • වලෝක වෙළඳ ංවිධානය ාක්ව ංවිධානය o ආසියානු ංෙර්ධන ෙැංකුෙ o වලෝක ෙැංකුෙ o ජාතයන්තර මූලය අරමුදල වලෝක වෙළඳ සංවිධානය- World Trade Organization ජාතයන්තර වෙළඳාම ලිහිල් කිරීමට හා සුපරික්වෂාකරනය ඳහා ස්ථාපිත කරන ලද ජාතයන්තර ංවිධානයකි. 1995 ජනොරි 1 වෙනි දින ආරම්භ වූ වමම ංවිධානය වගෝලීය මට්ටමින් ජාතීන් අතර වෙළඳ නීතී රීතී ම්ෙන්ධෙ කටයුතු කරයි. වමහි ප්‍රධාන කාර්යාලය ස්විට්සර්ලන්තබේ ජිනීොහි පිහිටුො ඇත. වෙළඳාවම් ප්‍රවර්ධ්‍නය ඳහා ජාතීන් අතර ාකේඡා පැෙැත්වීමට අෙකාශ ැලසීමත් වෙළඳ ොධා පහත වහලීමත් ාමාජික රටෙල ජනතාෙවේ සුෙ ාධනය නංොලීමත් වමහි ප්‍රධාන ඉලක්වකයයි. • දකුණු ආසියානු කලාපීය සහභයෝගීතා සංගමය SAARC දකුණු ආසියාතික රටෙල් 8 ක ආර්ික හා වේශපාලනික ංගමයකි. 1985 වද ැම්ෙර් ම 8ෙන දින වමම ංවිධාන ්ථාපිත කරන ලදී. SAARC සංවිධ්‍ානවේ හවයෝගීතා කටයුතු ක්වවෂ්ර 5ක්ව යටවත් සිදු වේ. එනම් o කෘෂිකර්මාන්තය හා ග්‍රාමීය සංවර්ධ්‍නය o විදුලි ංවේශ විදයාෙ තාක්වෂණය හා වේශගුණික විදයාෙ o ව ෞඛය හා ජනගහන කටයුතු o ප්‍රොහනය o මානෙ ම්පත් සංවර්ධ්‍නය SAARC ාමාජික රටෙල් • ශ්‍රී ලංකාෙ ෙංගලාවේශය භූතානය ඉන්දියාෙ වන්පාලය ඇෆ්ගනි ්ථානය පකි ්තානය මාලදිෙයින ආසියානු සංෙර්ධන බැංකුෙ 1996 බදසැේෙර් 19 ෙනදා ආසියානු ංෙර්ධන ෙැංකුෙ ආරම්භ විය. පිලිපීනවේ ෙැනිලා නුෙර වමහි මූලස්ථානය පිහිටුො ඇත. ෙර්තමානවේ රටෙල් 67 ක්ව වමහි ාමාජිකත්ෙය ලො ඇති අතර ඉන් රටෙල් 47ක්ව ආසියා කලාපවයන්ද රටෙල් 19ක්ව පැසිෆික්ව කලාපවයන්ද වේ. ාමාජික රටෙල ාමාජීය හා ආර්ික සංවර්ධ්‍නය ප්‍රවර්ධ්‍නය කිරීම වමහි අරමුණ වේ ඒ ඳහා ාමාජික රටෙල ණය හා ප්‍රතිපාදන පයමින් එම රටෙල දුේපත්කම නැති කිරීමට වමම ෙැංකුෙ කටයුතු කරයි. • ප්‍රතිසංස්කරණය හා සංවර්ධනය පිළිබඳ ජාතයන්සතර බැංකුෙ (වලෝක බැංකුෙ) වදෙන වලෝක යුේධවයන් විනාශයට පත් වූ යුවරෝපා ආර්ිකය වගාඩනැංවීම ඳහා බ්‍රිටන් වූඩ් ් ගිවිසුම මඟින් 1945 බදසැේෙර් 25 ෙන දින ආරම්භ විය. සංවර්ධ්‍නය ෙන රටෙල ුේපත්කම පහත වහළීවම් අරමුණින් එම රටෙක සංවර්ධ්‍න ෙැඩ ටහනක්ව ඳහා ණය පයන ෙැංකුෙ වල වමම ෙැංකුෙ හඳුන්ෙයි. තිර ාර සංවර්ධ්‍නය ක්‍රියාත්මක කිරීම ඳහා ුේපත්කම තුරන් කිරීම වල ෙැංකුවේ ප්‍රධාන ඉලක්වකය වේ. • ජාතයන්සතර මූලය අරමුදල මූලය හා තාක්ෂණික ආධාර ලො දීවමන් විනිමය අනුපාත හා වගවුම් වශ්ෂ නිරීක්ෂණය කිරීවමන් ජාතයන්තර සංවිධ්‍ානය වල IMF හැඳින්විය හැකිය. වමහි ප්‍රධාන කාර්යාලය ඇමරිකා එක්ව ත් ජනපදවේ බවාෂින්ටන් නගරවේ පිහිටුවා ඇත. වමය වගෝලීය මූලය සහබයෝගීතාවය දියුණු කිරීම මූලය ්ථායීතාෙ හතික කිරීම ජාතයන්තර වෙළඳාමට පහසුමක්ව ැලසීම, රැකී රක්වෂා පුළුල් කිරීම, තිර ාර ආර්ිකය, සංවර්ධ්‍නය හා ුේපත්කම අඩු කිරීම අරමුණු කරවගන ආරම්භ කර ඇත. • වෙළඳ ංගම්, වෙළඳ ගිවිසුම් හා ජාතයන්තර ංවිධාන විවේශ වෙළඳාමට විවිධ ෙලපෑම් ඇති කරයි නිදසුන්: o නිදහ ් වෙළඳාමට එවරහි තීරු ෙදු හා තීරු ෙදු වනාෙන ොධා ඉෙත් වීම o රටෙල් අතර සහබයෝගීතාව ෙර්ධනය වීම o වෙළඳ ගිවිසුම් හරහා තම රවට් නිෂ්පාදිත ඳහා ්ීර වෙළඳවපාළක්ව හිමිවීම o ්ීර මිලක්ව ලැීම නි ා මිල උේ ාෙ න ෙලින් අොසි සිදු වීම අෙම වීම o ාමාජික ෑම රටකටම මාන වරප්‍රසාද හිමි වීම o වගෝලීය මූලය සහබයෝගීතාව ෙර්ධනය වීම හා මූලය ්ථායීතාෙ හතික වීම o රැකී රක්වෂා පුළුල් වීම හා තිර ාර ආර්ිකය සංවර්ධ්‍නය හා ුේපත්කම අඩුවීම • විවේශ වෙළදාවම් ප්‍රෙණතා කිහිපයක් පහත දැක්වවේ. o විදුත් ොණිජය හරහා විවේශ වෙළඳාම වලාෙ පුරාම වයාේත වීම o ආර්ික ෙර්ධනය වේගෙත් කරගැනීමටත් ආර්ික අර්බුදෙලට ශක්තිමත්ෙ මුහුණ දීමටත්, නෙ වෙළඳ කලාප හා වෙළඳ හවුල් ඇති වීම o ාම්ප්‍රදායික අපනයනෙලට සීමා වනාවී ඉහළ තාක්ෂණයකින් යුතු නිෂ්පාදිත විවිධාංගීකරණය වකවරහි වයාමු වීම. o ඉහළ එකතු කළ අගයක්ව හිත නිෂ්පාදිත දිරි ගැන්වීම ඳහා විවේශ වෙළඳ ප්‍රතිපත්තියට වයාමු වීම o ශ්‍රී ලංකාවේ අපනයන භාණ්ඩ පැ පිළිෙඳ වර්තමානබේ අෙදානය වයාමු වෙමින් පැෙතීම. 1. ශ්‍රී ලංකාෙ ම්ෙන්ධ වී සිටින ෙැදගත් කලාපීය ංවිධාන 4ක්ව නම් කර වකටිවයන් පහදන්න. …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… 2. කලාපීය ංවිධාන ෙලට ම්ෙන්ධ වීවමන් ශ්‍රී ලංකාෙට ඇති ොසි හා අොසි 4 ෙැගින් ලියන්න. …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… …………………..………………………………………..………………………..…………… විදුත් වෙළඳාම වෙළඳ කටයුතුෙලට අමතරෙ නිෂ්පාදන, අවලවිකරණ, ගිණුම්කරන, මානෙ ම්පත්, කළමනාකරණ කටයුතු ආදී සියලුම අ යන්තර ක්‍රියාෙලීන් පරිගණක ජාල භාවිත කරමින් සිදුකවරන වයාපාර විදුත් වයාපාර වල හැඳින්වේ. විදුත් ෙයාපාරයක පෙතින අංශ අතර සිදුෙන වතාරතුරු හුෙමාරු හ මාවයෝජන කටයුතු ඳහා වතාරතුරු තාක්වෂණය භාවිතා කරයි. විදුත් ොණිජය යනු විදුත් වයාපාර ෙල එක්ව වකාට ක්ව පමණි. එනම් වෙළඳ කටයුතු හා වෙළඳාම ඳහා හාය ෙන ප්‍රොහනය, සන්නිබේදන, ෙැංකු ෙැනි උපකාරක ව ්ො කටයුතුද විදුත් ජාල ඔ ්ව ් සිදු කිරීමයි. විදුත් වයාපාර හා විදුත් ොණිජය පහත ටහන මඟින් හැඳින්විය හැකිය. • විදුත් වෙළඳාම යනු භාණ්ඩ හා ව ්ො මිලදී ගැනීම හා විකිණීවම් කටයුතු අන්තර්ජාලය ප්‍රමුඛ පරිගණක ගත වතාරතුරු පේධති හරහා සිදු කිරීමයි. • • විදුත් වෙළඳාවම් ක්‍රියාපටිපාටිය පහත පරිදි දැක්වවිය හැකිය. o අන්තර්ජාලය ඔ ්ව ් ගැනුේකරුෙන් හා විකුණුම්කරුෙන් ම්මුඛ වීම o වෙළඳ ගනුවදනුෙ සංවිධ්‍ානය කර ගැනීම o භාණ්ඩ විකිණීවම් හා මිලට ගැනීවම් කටයුතු සිදු වීම o ගනුවදනුෙට අඳාල වගවීම් කටයුතු පියවීම විදුත් වෙළඳාවමන් ෙයාපාරිකයාට, ගනුවදනුකරුොට, හා ාමාජීය ෙශවයන් ලැවෙන ොසි පහත දැක්වවිය හැකිය. • ෙයාපාරිකයාට ලැවබන ොසි o ෙඩාත් කාර්යක්ෂම හා ඵලදායී ව ්ෙයක්ව ලොදිය හැකි නි ා කීරිතිනාමය හා ලාභය ෙැඩි වීම o භූවගෝලීය සීමා වනාමැති වීම නි ා වෙළඳවපාළ පුළුල් වීම o පිරිෙැය ොසි අත්වීම නිදසුන්: වතාග ම්ෙන්ධ පිරිෙැය අෙම වීම ලිපිද්‍රෙය හා සන්නිබේදනය ඳහා පිරිෙැය අෙම වීම අතරමැදියන් අෙම විම නි ා පිරිෙැය අෙම වීම • පාරිවභෝගිකයාට ලැවබන ොසි o භාණ්ඩ වතෝරාගැනීමට පුළුල් ඉඩකඩක්ව පැෙතීම o පහසුවෙන් හා ඉක්මනින් ඇණවුම් කළ හැකි වීම o දෙව ් පැය 24 පුරාම ගනුවදනු කළ හැකි වීම o නිෂ්පාදිතවේ මිල මට්ටම සාබේක්ෂව අඩු වීම • • සාමාජීය ෙශවයන් ලැවබන ොසි o පාරිවභෝගිකයින්වේ ජීෙන තත්ෙය ඉහළ යාම o නෙ භාණ්ඩ පරිහරණයට ඉඅඩ කඩ ැලසීම o නෙ වෙළඳවපාලෙල්, හ රැකියා අෙ ථ ් ා උදා වීම විදුත් ොණිජවේ සීමා කිහිපයක් පහත දැක්වවේ. 1. අන්තර්ජාල පහසුකම් ෑම ප්‍රබද්ශයකම වයාේත වනාවීම 2. භාවිතය පිළිෙඳ පාරිබ ෝගිකයින්වේ දැනුම මදිකම 3. වගවීම් ක්‍රමෙල පෙතින ගැටළු 4. ෙදු අයකිරීම් ෙැනි නීතිමය සීමා 5. විදුත් ක්‍රම පිළිෙඳෙ විනිමය වි ්ො ය වනාමැති කම 6. පරිගණක පේධති ආශ්‍රිතෙ ෙං ා හා දූෂණ සිදු වීම • විදුත් වෙළඳාම සිදුෙන ආකාරය පහත පරිදි දැක්වවිය හැකිය. 1. B2B - ෙයාපාරිකයාවගන් ෙයාපාරිකයාට ෙයාපාරයක්ව තෙත් ෙයාපාරයක්ව මඟ සිදු වකවරන ගනුවදනුෙ වේ. නිදසුන්: ෙයාපාරයකින් වයාපාරයකට අන්තර්ජාලය හරහා ඇණවුම් ලැීම o B2C - ෙයාපාරිකයාවගන් පාරිබ ෝගිකයාට ෙයාපාරයක්ව යම් භාණ්ඩයක්ව වහෝ ව ්ොෙක්ව අන්තර්ජාලය හරහා පාරිබ ෝගිකයින්ට අවලවි කිරීමයි. වමය විදුත් සිල්ලර වෙළඳාම E- tailing වල හැඳින්වේ. o C2C - පාරිබ ෝගිකයාවගන් පාරිබ ෝගිකයාට යම් පාරිබ ෝගිකවයකු විසින් තෙත් පාරිබ ෝගිකවයකුට භාණ්ඩ වහෝ ව ්ො අන්තර්ජාලය හරහා අවලවි කිරීමයි. නිදසුන්: ebay වෙේ අඩවිය හරහා සිදුෙන ගනුවදනු o G2C - රජවයන් පුරවැසියන්ට රාජය ව ්ො ඳහා යම් යම් වගවීම් සිදුකිරීම හා රාජය ව ්ො ලො ගැනීමයි නිදසුන් : ෙස්නාහිර පළාවත් ජනතාෙට තම ොහන ෙලපර අලුත් කර ගැනීම www.motortraffic.wp.govilk වෙේ අඩවිය හරහා සිදු කළ හැකි වීම. o B2G - ෙයාපරිකයාවගන් රජයට ෙයාපාරිකයින් විසින් රජයට අන්තර්ජාලය හරහා යම් යම් වගවීම් සිදු කිරීම හා ව ්ො ැපයීමයි. නිදසුන් : ව ්ෙක අර්ථසාධ්‍ක අරමුදල් වගවීම් කිරීම o G2B - රජවයන් ෙයාපාරිකයාට නිදසුන්: අන්තර් ෙැංකු වගවීම් පේධතිය (SLIPS) o C2G - පුරවැසියන්වගන් රජයට නිදසුන් : බිල්පත්, විභාග ගා ්තු, ෙලපර ගා ්තු ආදිය වගවීම විශ්ෙවිදයාල ප්‍රවේශය ඳහා අයදුම් කිරීම