Uploaded by kimbryanjavier26

Yunit 2

advertisement
YUNIT II
Filipino sa
Humanidades,
Agham Panlipunan
at iba pang kaugnay
na Larangan
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
TATLONG
NAGING WIKANG
OPISYAL
1. TAGALOG– katutubong
wikang pinagbatayan ng
Pambansang wika ng
Pilipinas. (1935)
2. PILIPINO – unang
tawag sa pambansang
wika ng Pilipinas. (1959)
3. FILIPINO-kasalukuyang
pambansang wika ng
Pilipinas.(1987)
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
MGA PANGKAT
NA DAYUHAN SA
ATING BANSA
1. NEGRITO – ambag ay
ang pasalindilang anyo .
2. INDONES – maunlad na
kabihasnan na nagdala ng
kanilang alamat, epiko na
naiupunlad
rin
ang
kanilang dalang wika.
3. MALAY – nagmula ang
sistema ng pamamahala,
wika at sistema ng
pagsulat.
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
Ayon kay Gleason:
MALAYO-POLINESYO
Dito nagmula ang wika sa Pilipinas.
Nabibilang dito ang mga wika at
wikain sa Pilipinas na kinabibilangan
ng ss. na wika:
a. Tagalog d. Pampanga
b. Visaya
e. Samar-Leyte
c. Ilocano
f. Bicol
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
• Sa pagdating ni Miguel Lopez de Legaspi
sa Pilipinas na pormal na pananakop ng
Kastila.
Layunin ng kanilang pananakop ang
pagtuklas ng pampalasa (spices) sa
bansa.
Kristiyanismo
Ang unang nagsagawa ng pag-aaral sa
mga katutubong wika sa Pilipinas ay
mga Prayle.
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
SALIGANG BATAS
NG
BIAK-NA-BATO
• Ang
batas
na
nagpahayag na ang
gamiting
wikang
opisyal sa panahon ng
himagsikan
ay
Tagalog.
• Ang naturang wika ay
naging midyum sa mga
pagbatid-sulat
at
dokumentong kilusan.
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
BATAS Blg. 74
KOMISYON NG
PAMPILIPINAS
• Batas na nag-utos na
gamitin ang wikang
Ingles bilang wikang
panturo sa mga itatag
na paaralang bayan.
• Panahon ng Amerikano
umiral ang batas na ito.
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
BATAS
KOMONWELT Blg.
184
• Ito ay ipinatupad bilang
probisyong pangwika sa
Saligang Batas 1935 na
pinamunuan ni Manuel L.
Quezon noong Nobyembre
13, 1936 na naglalayong
bumuo
ng
samahang
pangwika.
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
BATAS
KOMONWELT Blg.
333
• Ito
ang
batas
na
nagpapatibay
sa
pagkakaroon ng nasabing
samahan ng Surian ng
Wikang Pambansa.
KAUTUSANG
TAGAPAGPAGANAP
Blg. 134
• Ito ay pinagtibay ni Pang.
Quezon noong Disyembre
30, 1937 na Tagalog ay
batayan
ng
Wikang
Pambansa.
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
KAUTUSANG
TAGAPAGPAGANAP
Blg. 263
KAUTUSANG
PANGKAGAWARAN
Blg. 1
• Sa bisa nito nabuong
ganap ni Lope K. Santos
ang
talatinigang
may
pamagat
na
“A
Tagalog-English
Dictionary”
at
“Ang
Balarila
ng
Wikang
Pambansa”.
• Inutos ni Jorge Bacubo na
ituro ang wika base sa
Tagalog sa taong panuruan
1940-1941 sa lahat ng
pag-aaral.
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
ORDER MILITAR
Blg. 13
• Ipinabisa ang paggamit ng
wikang Hapon at Tagalog
sa bansa noong Hulyo
1942 dahil sa pagsiklab ng
ikalawang
digmaang
pandaigdig.
• Naging masigla sa mga
panahong ito ang mga
manunulat ng mga ibang
genre ng panitikan na
kani-kanilang wika ang
ginamit sa katha.
Sitwasyong Pangwika sa
Humanidades at Agham
Panlipunan
ANO ANG
HUMUNIDADES?
Sa pagtuturo sa larangan ng humanidades at
agham panlipunan, batay sa probisyon ng
patakaran ng bilinggwal, dapat gamitin ang
wikang Filipino bilang wikang panturo sa mga
larangang ito.
Nabanggit nina San Juan et al., (2019), (mula kay
Ferguson, 2006), na ang katanyagang taglay ng
wikang Ingles sa sistema ng edukasyon lalo na sa
mga kolehiyo at mga unibersidad ay may
kakambal na sosyo-ekonomiko.
Naniniwala na ang marami sa pamamagitan ng
pagiging mataas sa paggamit ng Ingles, pasalita o
pasulat, ay magbibigay ng malaking oportunidad
na magkaroon ng maayos na trabaho na
mag-aangat sa kanilang kalagayang ekonomiko na
maaaring maging daan upang magkaroon sila ng
malawak na impluwensiya sa lipunan at politika.
Higit na nauna ang larangan ng
Humanidades kaysa sa agham na
panlipunan. Marami sa teoretiko at
pilosopikong
pundasyon
ng
agham
panlipunan ay nagmula sa humanidades.
Bawat larangan ay may tiyak na set ng mga
terminong ginagamit na tinatawag na REGISTER.
•Isang kahulugan lamang dahil ekslusibo itong
ginagamit sa isang tiyak na disiplina.
•Dalawa o higit pang kahulugan dahil ginagamit sa
dalawa o mahigit pang disiplina.
•Isang kahulugan lamang sa dalawang magkaibang
disiplina gawa ng pagkakaroon ng ugnayan ng mga
disiplinang ito.
LARANGAN NG HUMANIDADES
Ang pangunahing layunin ng humanidades ay
“hindi kung ano ang gagawin ng tao, kundi kung
paano maging tao”
Ang layuning ito ay sinugsugan ni J. Irwin
Miller, na nagsabi na “ang layon ng
Humanidades ay ang gawin tayong tunay na tao
sa pinakamataas na kahulugan nito”.
Ang larangan ng Humanidades ay umusbong
bilang reaksiyon sa iskolastisismo sa panahon
ng Griyego at Romano kung saan inihanda ang
mga tao na maging Doktor, abogado at sa mga
kursong praktikal, propesyonal at seyentipiko.
Ang analitikal na lapit ay ginagamit sa
pag-oorganisa ng mga impormasyon sa mga
kategorya, bahagi, grupo, uri at mga
pag-uugnay-ugnay ng mga ito sa isa't isa.
Ang kritikal na lapit ang ginagamit
kung ginagawan ng interpretasyon,
argumento, ebalwasyon at sa pagbibigay
ng sariling opinyon sa ideya.
Ang ispekulatibong lapit ay kadalasang
ginagamit sa pagkilala ng mga senaryo,
mga estratehiya o pamamaraan ng
pagsusuri, pag-iisip at pagsulat.
TATLONG (3) ANYO SA PAGSULAT SA
LARANGAN NG HUMANIDADES
1. Impormasyonal- maaring isagawa batay sa
sumusunod:
a. paktwal ang mga impormasyon bilang
background gaya ng talambuhay o maikling bionote,
artikulo sa kasaysayan at iba pa.
b. paglalarawan nagbibigay ng detalye, mga imahe na
denetalye sa isipan ng mambabasa, sinasabayan ng
kritikal na pagsusuri na karaniwan ay isinasagawa sa mga
akdang pampanitikan gaya ng krisismo, tula, kuwento,
nobela at iba pa.
c. proseso binubuo ng paliwanag kaugnay ng teknik,
paano isinagawa at ang naging resulta na kadalasan ay
ginagawa sa sining at musika.
2. Imahinatibo- binubuo ng mga malikhaing akda gaya
ng piksyon (nobela, dula, maikling kuwento) sa
larangan ng panitikan, gayundin ang pagsusuri nito.
3. pangungumbinse- pagganyak upang mapaniwala o
di mapaniwala ang bumabasa, nakikinig at nanonood sa
teksto o akda. Subhetibo ito kaya't ang mahalagang
opinyon ay kaakibat ng ebidensya at katuwiran o
argumento.
LARANGAN NG AGHAM PANLIPUNAN
Ang agham panlipunan ay isang larangang akademiko
na pumapaksa sa tao-kalikasan, mga gawain at
pamumuhay nito, kasama ang mga implikasyon at
bunga ng mga pagkilos nito bilang miyembro ng
lipunan.
Tulad ng Humanidades, tao at kultura ang sakop nito
subalit itinuturing itong isang uri ng siyensya o agham.
MGA DISIPLINA SA LARANGAN NG AGHAM PANLIPUNAN
SOSYOLOHIY
A
SIKOLOHIYA
LINGGUWISTIK
A
ANTROPOLOHIY
A
KASAYSAYAN
HEOGRAPIYA
MGA DISIPLINA SA LARANGAN NG AGHAM PANLIPUNAN
AGHAM
PAMPOLITIKA
EKONOMIKS
ARKEOLOHIY
AREA STUDIES
A
RELIHIYON
Pagsulat sa Agham Panlipunan
•Kaiba sa Humanidades, ang maga sulatin sa Agham
Panlipunan ay simple, impersonal, direkta, tiyak
ang tinutukoy, argumentatibo, nanghihikayat at
naglalahad.
•Di-piksyon ang anyo ng mga sulatin sa larangang
ito na madalas ay mahaba dahil sa presentasyon ng
mga
ebidensya
ngunit
sapat
upang
mapangatuwiranan ang katuwiran o tesis.
Mga Anyo ng Sulatin sa Agham Panlipunan
report
sanaysay
papel ng pananaliksik
abstrak
artikulo
rebyu ng libro
Balita
Proseso
Sa kalahatan, may sinusunod na proseso sa pagsulat sa
Agham Panlipunan. Ang mga ito ay ang sumusunod:
a. Pagtukoy sa genre o anyo ng sulatin gaya ng binanggit sa
itaas.
b. Pagtukoy at pagtiyak sa paksa. Wala pa bang
nakapgatatalakay nito? Kung mayroon na, ano ang bagong
perspektibang dala ng pagtalakay sa paksa? Paano ito maiiba?
c. Paglilinaw at pagtiyak sa paksang pangungusap.
Karaniwang sa simula inilalagay ito ngunit maaari ding sa gitna
o sa hulihan. Sa ibang pagkakataon, hindi ito isinusulat ngunit
nalilinaw sa takbo ng pagtalakay
d. Pagtiyak sa paraan ng pagkuha ng datos.
Maaaring gamitin ang interbyu, mass media,
internet, social media at new media, aklatan,
sarbey, focus-group discussion, obserbasyon at iba
pa.
e. Pagkalap ng datos bilang ebidensya at suporta
sa tesis.
f. Analisis ng ebidensya gamit ang lapit sa
pagsusuring
kuwantatibo,
kuwalitatibo,
argumentatibo, deskriptibo, at etnograpiko.
g. Pagsulat ng sulatin gamit ang lohikal,
malinaw, organisado (simula, gitna at
wakas), angkop, sapat at wastong paraan
ng pagsulat.
h. Pagsasaayos ng sanggunian at
talababa sa mga ginamit na sulatin ng
ibang may-akda.
KASAYSAYAN AT TUNGKULIN NG PAGSASALIN
SA PAGSULONG NG FILIPINO
Napakahalaga ng papel na ginampanan ng pagsasalin sa patuloy na
pagsulong ng wikang Filipino sa akademya.
Ang pagsasalin ay nagmula sa salitang Latin na “translatio” na
“translation” naman sa wikang Ingles. “Metafora” o “metaphrasis”
ito sa wikang Griyego na pinagmulan ng salitang Ingles na
metaphrase o salitang-sa-salitang pagsalin (Kasparek 1983 hango kay
Batnag 2009).
Ito ang dahilan kung bakit palaging inaakala na ang pagsasalin ay
isang simpleng pagtatapatan lamang ng mga salita ng dalawang wika
o rehiyong na wika
Ang sumusunod na mga pakahulugan sa pagsasalin ay mula sa aklat
nina A. Batnag at J. Petra (2009):
1. Translation consists in producing in the receptor language the
closest, natural equivalent of the message of the source language,
first in meaning and secondary instyle (Nida, 1964).
Ang pagsasalin ay pagbuo sa tumatanggap na wika ng pinakamalapit
at likas na katumbas ng mensahe ng simulaang wika, una ay sa
kahulugan at ikalawa ay sa estilo.
2. Translation is made possible by an equivalent of though that lies
behind its verbal epressions (Savory, 1968).
Ang pagsasalin ay maaaring maisagawa sa pamamagitan ng
pagtutumbas sa ideyang nasa likod ng pananalita.
Layunin ng Pagsasalin
1. Magdagdag ng mga impormasyon at kaalaman
mula sa pag-aangkat ng mga kaisipan mula sa ibang
wika.
2. Mailahok sa pambansang kamalayan ang iba’t
ibang katutubong kalinangan mula sa iba’t ibang
wikang rehiyonal at pangkating etniko sa bansa.
3. Mapagyaman ang kamalayan sa iba’t ibang
kultura mula sa pagbubukas ng bagong mundo
mula sa mga salin.
Uri ng Pagsasalin
1. Pagsasaling Pampanitikan - nilalayon na
makalikha ng obra maestra batay sa orihinal
na akdang nakasulat sa ibang wika
2. Pagsasaling siyentipiko-teknikal komunikasyon ang pangunahing layon
KASAYSAYAN NG PAGSASALIN
PANAHON NG KASTILA
Nagsimula ang kasaysayan ng pagsasalin sa bansa noong
dumating ang mga Español at ipayakap ang Kristiyanismo
sa mga Pilipino. Naging napakalaking suliranin para sa
mga Español ng wikang umiiral sa bansa sapagkat lubhang
magkalayo ang pamilya ng mga wika sa bansa at sa
España.
PANAHON NG HAPON
Iba naman ang estratehiyang ginamit ng mga Hapon upang
mapaniwala ang mga Pilipino sa kanilang adhikain sa bansa.
Ang panahong ito ang itinuring na Gintong Panahon ng Panitikan
dahil sa paggamit ng wikang Tagalog o Pilipino (Filipino ngayon)
sa pagsulat at pilit na pag-aalis sa sistema ng mga Pilipino ng
wikang Ingles.
Ilang mga akdang pampanitikan din ang naisalin noong panahong
ito. Kadalasang may paksang politikal at panlipunan ang mga dula
noon samantalang ang mga maiikling kwento naman ay nasa
anyong panitikang pambata.
PANAHON NG AMERIKANO
Naging hudyat ng pagsisimula ng kasaysayan ng imperyalismong
Amerikano sa bansa noong pumirma ang Estados Unidos at Espanya
sa Kasunduan sa Paris noong ika-10 ng Disyembre 1898 na simula
naman ng pagwawakas ng kasaysayan ng pananakop ng España.
Batay sa kasunduan, ang pagsakop ng Estados Unidos sa Pilipinas ay
may layuning:
1) ekspansyong ekonomiko;
2) pagtatayo ng depensang militar at pandagat sa Asya-pasipiko; at
3) pagpapalaganap ng protestantismo (San Juan et al., 2019).
Kapwa nabigyan ng pagkakataong makapag-aral ang mahihirap at
mayayaman kung saan mga sundalong Amerikano ang nagsilbing
mga guro na higit na kilala sa tawag na Thomasites.
Kasabay nito ang pag-usbong ng pagsasalin upang higit na
maunawaan ng mga Pilipino ang mga panitikang ito. Hindi
mabilang ang mga tula, dula, maikling kwento, nobela at sanaysay
na naisalin sa Filipino.
Naging napakalaking pangangailangan ng pagsasalin sa
kasalukuyang panahon dahil sa patuloy na pag-unlad ng
teknolohiya ng kompyuter at komunikasyon.
lalong lumakas ang pagkakakapit ng wikang Ingles sa
mga Pilipino dahil sa paniniwalang ito ang wika ng
globalisasyon.
Napakahalaga ng papel na ginagampanan ng wika sa
buhay ng bawat mamamayan, subalit mawawalan ito ng
saysay o kabuluhan kung hindi ito maiintindihan ng mga
taong nakikinig o makababasa nito.
Mga Tungkulin ng Pagsasalin sa Pagsusulong sa
Filipino
Ilan sa mga tungkulin ng pagsasalin sa pagsusulong sa
Filipino ayon kina San Juan et al.,:
1. Sa naipamamalas na hindi hanggang sa ordinaryong
talakayan lamang magagamit ang Filipino kundi kaya
nitong magamit sa pagpapahayag ng mga intelektuwal na
diskurso na makikita sa mga naisaling akda sa agham,
teknolohiya, agham panlipunan, panitikan at marami pang
iba.
2. Napapaunlad ang korpus ng Filipino
habang patuloy ang mga gawaing pagsasalin.
Sa mga katulad na inisyatiba, nabibigyang
katumbas sa ating wika ang mga konsepto na
tanging sa Ingles o ibang wika natin
nababasa.
3. Naiimbak ang mahahalagang kaalaman sa
iba’t ibang larangan sa pamamagitan ng
Filipino.
4. Kung mga aklat at materyales na panturo o sanggunian
ang mga naisalin magiging mas madali na ang pagtuturo at
hindi na magiging dahilan ang kawalan ng kagamitan kaya
hindi ginagamit ang Filipino sa mga kursong wala pang
nalilimbag na aklat sa Filipino.
5. Napauunlad nito ang pedagogical idiom sa isang
larangan. Bagamat pagpapaunlad din ito sa korpus ng
Filipino, partikular na tinutukoy nito ang mga salita na
magagamit para maituro nang mabilis at episyente ang
isang kurso gamit ang Filipino. Dahil sa mga naisaling
akda, unti-unti itong mabubuo ng mga gagamit ng Filipino
sa pagtuturo ng iba’t ibang larangan.
Download
Study collections