ÖZET
Bu araştırmada, obez ergenlerin erken dönem uyumsuz şemalarının ve duygu düzenleme
becerilerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi ile ergenlerin duygu düzenleme becerileri
puanları ergenlerin BKİ’lerine göre farklılaşmakta mıdır? Ergenlerin erken dönem uyumsuz
şemaları duygu düzenleme becerilerini yordamakta mıdır? Şema alanı puanı yüksek olan
ergenlerin işlevsel olmayan duygu düzenleme puan ortalamaları, şema alanı düşük
olanlarınkinden anlamlı olarak farklılaşmakta mıdır? sorularına cevap aranmıştır.
Araştırma grubu, 15 -16 yaş aralığında 592 lise öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırma
grubunun 344 ü kız, 248’i erkek öğrencidir. Araştırma grubunu oluşturan, 69 öğrencinin BKİ
≤ 18.9 zayıf, 231 öğrencinin BKİ =19.0 -24.9 (normal BKİ), 173 öğrenci BKİ = 25 – 29.9 hafif
şişman, 119 öğrenci BKİ ≥ 30 obezdir. Araştırmada Ergenler İçin Duygu Düzenleme Ölçeği ile
Çocuklar ve Ergenler için Erken Dönem Uyumsuz Şemalar Ölçekler Takımı (ÇEŞÖT)
kullanılmıştır. Ergenlerin, duygu düzenleme becerisinin dört alt boyutu puan ortalamaları, BKİ
gruplarına göre F testi ile karşılaştırılmıştır. Ortalamalar arasında anlamlı fark yoktur (p> .05).
Kopukluk ve Reddedilme şema alanı, ergenlerde içsel işlevsel duygu düzenlemenin yordayıcısı
değildir. Ancak, aynı şema alanı İçsel İşlevsel Olmayan, Dışsal İşlevsel ve Dışsal İşlevsel
Olmayan Duygu Düzenleme becerilerinin farklı değerlerde yordayıcısıdır.
Zedelenmiş Özerklik ve Performans şema alanının duygu düzenlemenin alt boyutlarını
farklı derecede yordadığı görülmüştür. Duygu düzenlemenin İçsel ve Dışsal İşlevsel Duygu
Düzenlemeyi yordama gücü, İçsel ve Dışsal İşlevsel Olmayan Duygu Düzenleme becerilerine
göre daha düşüktür. İçsel İşlevsel Olmayan Duygu Düzenleme için R2 = .089, Dışsal İşlevsel
Olmayan Duygu Düzenleme için R2 = .277’dir.
Zedelenmiş sınırlar şema alanının içsel işlevsel ve dışsal işlevsel duygu düzenleme
puanlarını yordama gücü, içsel işlevsel duygu düzenleme için R2 =.014, p<.05; içsel işlevsel
olmayan duygu düzenleme için R2 =.129, p<.05; dışsal işlevsel duygu düzenleme için R2= .005,
p>.05 ve dışsal işlevsel olmayan duygu düzenleme için R2=.309, p< .05 olarak bulunmuştur.
Başkalarına Yönelimlilik şema alanını oluşturan erken dönem uyumsuz şemaların, duygu
düzenleme becerilerini yordama gücü ile ilgili bulunan değerler, şema alanı ve duygu düzenin
boyutlarına göre farklılaşmaktadır. Başkalarına Yönelimlilik şema alanın içsel işlevsel duygu
düzenlemeyi yordama gücü çok düşük ve F=.893, p> .05’dir. Aynı şema alanının içsel işlevsel
olmayan duygu düzenleme becerisinin %27’sini açıkladığı, F= 74.01 p< .001 olduğu
görülmektedir. Diğer yandan Başkalarına Yönelimlilik şema alanının dışsal işlevsel duygu
düzenlemenin %6’sını açıkladığı ve bu açıklamanın “kendini onaylamama” ve “onay
arayıcılık” erken dönem uyumsuz şemalardan kaynakladığı görülmüştür. Başkalarına
Yönelimlilik şeması, dışsal işlevsel olmayan duygu düzenlemenin % 4’nü açıkladığı ve bu
değerin tek başına “kendini onaylamama” erken dönem uyumsuz şemadan kaynaklandığı
bulunmuştur (p< .001).
Aşırı Tetikte Olma ve Baskılama şema alanının duygu düzenleme becerilerini ne ölçüde
yordadığı incelenmiş ve şu sonuçlar alınmıştır. Aşırı Tetikte Olma ve Baskılama şema alanının,
içsel işlevsel duygu düzenleme ve dışsal işlevsel duygu düzenleme becerilerini yordama gücü
düşüktür. Ancak, Aşırı Tetikte olma ve Baskılama şema alanının, içsel işlevsel olmayan duygu
düzenleme becerisinin %32’sini açıkladığı ve bu açıklamaya Karamsarlık ve Cezalandırıcılık
erken dönem uyumsuz şemaların birlikte katkı yaptıkları tespit edilmiştir. Aynı şekilde ilgili
şemanın dışsal işlevsel olmayan duygu düzenleme becerisinin %7’sini açıkladığı bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Erken dönem Uyumsuz şemalar- duygu düzenleme, BKİ- duygu
düzenleme