Republika ng Pilipinas
Pambansang Mataas na Paaralan ng Marcos
Agunit Campus
Brgy. Pacifico, Marcos, Ilocos Norte
SENIOR HIGH SCHOOL
EPEKTO NG PANINIGARILYO SA KALUSUGAN NG MGA MAG-AARAL
SA PAMBANSANG MATAAS NA PAARALAN NG MARCOS-AGUNIT
KAMPUS
Mga mag-aaral sa ika-labing isang baitang na taga-Ver
Shery Anne A. Juan
Menchie Suguitan
Amy Rivera
Edward Lagran
Precious Joy Agcanas
Angelika Sebastian
Jorgen Palacio
Esmelita Bayaca
James Warren Agcaoili
April Joy Ramos
Marc Jhay Duldulao
Elron Pudiquet
Joana Marie Bumanglag
Melvin Delos Santos
Kristelyn Bayaca
Christian Villanueva
Isang Tesis
na Iniharap sa Pambansang Mataas na Paaralan ng
Marcos-Agunit Kampus
Bilang Bahagi ng mga Gawaing Kailangan
Sa Pagtamo ng Titulong
KOMUNIKASIYON AT PANANALIKSIK
Pebrero 2020
DAHON NG PAGPAPATIBAY
Ang tesis na ito na pinamagatang EPEKTO NG PANINIGARILYO SA
KALUSUGAN NG MGA MAG-AARAL SA PAMBANSANG MATAAS NA
PAARALAN NG MARCOS – AGUNIT KAMPUS na inihanda, isinagawa at
iniharap ng mga mag-aaral ng ika-labing isang baitang na taga Ver, ay isang bahagi
ng mga gawaing kailangan sa pagtamo ng titulong Komunikasiyon at Pananaliksik, ay
tinanggap.
GNG. WILHELMINA A. DULLUOG
Tagapangulo, Lupon ng mga
Tagapayo
FREDDIE V. DULLUOG
Kagawad
Tinatanggap bilang bahagi ng mga gawaing kailangan sa pagtatamong titulong
Komunikasiyon at Pananaliksik.
ALEX D. BENIGNO
Officer In-charge/OIC
Pebrero 03,2020
Petsa
PASASALAMAT
Taos pusong pinapaabot ang aming pasasalamat sa mga taong naging parte ng
aming pag-aaral, para sa walang humpay na suporta’t kontribusiyon upang maisagawa
nang maayos, at matagumpay ang pananaliksik na ito, nang dahil sa kanila napalawak
pa ang aming kaalaman, at magkaroon ng magandang resulta ang pananaliksik na ito.
At ang pagtatagumpay ng pananaliksik na ito ay dahil sa mga sumusunod;
Kay Gng. Wilhelmina Abarra Dulluog, ang aming mahal na guro na siyang
gumabay at nagpalawig ng aming pananaliksik, kami po ay nagpapasalamat sa walang
sawang pag-unawa at pagtulong sa pamamagitan ng pagtama ng aming mali. Habang
sinasagawa namin ang pananaliksik. Kung hindi dahil sa inyo ay walang kalidad na
pananaliksik ang aming magagawa.
Sa mga respondente, na naglaan ng kanilang oras na masigasig na nakilahok sa
pagsagot ng tapat sa aming kwestyuner, at sa pagbigay sa amin ng impormasiyon na
aming kinakailangan sa pananaliksik na ito. Maraming salamat sa inyo.
Sa aming kapwa mag-aaral, na tumulong sa pamamagitan ng kanilang ideya at
kaalaman tungkol sa aming pananaliksik, maraming salamat.
Sa aming mga magulang, na buong unawa kaming tinulungan at sinuportahan sa
aming pangangailangan, kami ay nagpapasalamat sa inyong pagintindi sa amin, sa
panahong abala kami sa paggawa ng pananaliksik.
At higit sa lahat, ay lubos na nagpapasalamat sa Poong Maykapal na pumatnubay
sa bawat hakbang na aming isinagawa mula sa pangangalap ng mga datos hanggang
ito ay matapos. Salamat sa pagbibigay ng sapat na kaalaman, lakas ng loob, at
determinasyon upang maisakatuparan ang pag-aaral na ito.
Muli, maraming salamat po sa inyong lahat.
-Mga mananaliksik
DEDIKASYON
Ang pananaliksik na ito ay buong pagmamahal naming inihahandog unang una sa
mahal na Panginoon na siya ang nagbigay ng lakas at walang sawang pag-gabay sa
amin at sa mga taong kabilang sa pananaliksik na ito.
Buong puso rin ang aming paghahandog sa lahat ng ito sa aming mga magulang
na walang sawang sumusuporta sa aming pangpinansyal na pangangailangan. Sa
pag-intindi sa amin tuwing hindi kami tumutulong sa gawaing bahay dahil sa
paggawa ng aming pananaliksik. Masasabing kayo ang dahilan ng aming pagsisikap.
TALAAN NG NILALAMAN
DAHON NG PAGPAPATIBAY
PASASALAMAT
DEDIKASYON
TALAMBUHAY
TALAAN NG NILALAMAN
TALAAN NG TALAHANAYAN
TALAAN NG LARAWAN
Mga Kabanata
I. Ang Suliranin at Kaligiran nito
1.1 Kaligiran ng Pag-aaral
1.2 Paglalahad ng Layunin
1.3 Kahalagahan ng Pananaliksik
1.4 Saklaw at Delimitasiyon ng Pag-aaral
1.5 Katuturan ng mga Katawagang Ginamit
II. Rebyung mga kaugnay na Literatura at Pag-aaral
2.1 Kaugnay na Literatura
2.2 Kaugnay na Pag-aaral
III. Metodolohiya
3.1 Pinagmulan ng Datos
3.2 Pamaraang Ginamit
3.3 Teknik sa Pagpili ng mga Tagatugon
3.4 Instrumento sa Pananaliksik
3.5 Hakbang sa Paglikom ng mga Datos
3.6 Kagamitang Statistika
IV. Pagpapahayag, Pagsusuri at Pagbibigay ng mga Datos
4.1 Unang Talaan
4.2 Ikalawang Talaan
4.3 Ikatlong Talaan
4.4 Ika-apat na Talaan
4.5 Ika-limang Talaan
4.6 Ika-anim na talaan
4.7 Ikapitong talaan
V. Lagom, Kongklusiyon at Rekomendasiyon
5.1 Lagom
5.2 Konklusiyon
5.3 Rekomendasiyon
VI. Mga Apendiks
TALAAN NG TALAHANAYAN
GRAP 1
Resulta ng pagkakaroon ng sakit sa baga
GRAP 2
Resulta ng pag-itim ng gilagid at bibig
GRAP 3
Resulta ng pagkasira ng ngipin
GRAP 4
Resulta ng pagkapayat ng isang tao
GRAP 5
Resulta ng pagkakaroon ng hika
GRAP 6
Resulta ng pagkakaroon ng goiter
GRAP 7
Resulta ng pagkakaroon ng tuberculosis
Kabanata 1: Ang Suliranin
1.1 Kaligiran ng Pag-aaral
Ang paninigarilyo ay isang gawain na kung saan sinusunog ang sangkap,
karaniwang tobako na maaring rinolyo sa papel sabay sa paghithit ng usok na
inilalabas nito. Ito’y laganap na sa mga tao noon hanggang ngayon. Ngunit sa
paglipas ng panahon, hindi na lamang ang mga nasa tamang edad ang
naninigarilyo kundi pati na rin ang mga menor de edad. Ang mga kabataan sa
ngayon ay natuto at patuoy pa ring gumagamit dulot na rin ng kanilang
pagkahumaling at pagkakahatak ng kani-kanilang mga interes, imbes na pag-aaral,
paglalaro at pakikisalamuha sa ibang tao na siyang dapat ginaawa ng normal na
kabataan ay naituon na sa ibang bagay. Sa kawalan na rin ng kontrol sa kanilang
mga sarili, ito’y pinag-aaksiyahan din nila ng pera.
Sa Pilipinas, ang mga kabataan ay nagsimulang magsigarilyo sa edad na pitong (7)
taong gulang. Naging regular na ang paninigarilyo sa edad na sa edad na labing
tatlo hanggang labing limang taong gulang. Ayon sa Department of Health, isang
tao kada labing tatlong segundo o isang milyong katao ang taon-taon ang
namamatay dahil sa paninigarilyo. Maliban sa pagkamatay, marami rin ang mga
iba pang epekto nito sa katawan dahil sa labing apat na kemikal ang meron sa
sigarilyo.
1.2 Paglalahad ng Layunin
Ang pinaka-espesipikong layunin ng pananaliksik na ito ay suriin ang mga
epekto ng paninigarilyo sa kalusugan ng ating katawan at sa mga kabataang
gumagamit nito. Ang mga sumusunod ay layunin ng pag-aaral na ito:
1. Pag-aralan ng mabuti ang resulta ng pananaliksik tungkol sa paninigarilyo.
2. Ilahad ang mga epekto nito sa kalusugan at magsilbing babala para sa mga gustong
gumamit nito.
3. Magbibigay ng kapupulutan ng aral na kailangang mahalin natin ang ating sarili
sapagkat hiram lamang natin ang buhay na ito.
4. Magbigay babala sa mga magulang na bantayan at pagsabihan ang
kanilang mga anak.
5.Para mapagtanto ng mga kabataan/mag-aaral kung ano at alin ang kaniilang
mararanasan kung sakaling maimpluwensiyahan sila sa paninigarilyo.
1.3 Kahalagahan ng Pananaliksik
Ang pananaliksik na ito ay naglalayon na mabigyang kamulatan ang mga
mag-aaral ng sa gayon ay hindi na lumawak pa ang paggamit ng sigarilyo. Sila ay
lubhang naniniwala na mabibiyang pansin ang mganahuhumaling sa paninigarilyo. Sa
pagsasaliksik na ito ay maaaring maging babala sa kinauukulan dahilan upang
maalarma ang mga gumagamit nito, magsilbing aral sa kanila at ang iba naman ay
makabuo ng aksiyon o paraan upang hindi na lumaganap pa ang problemang ito.
Mag-aaral: Malalaman nila ang magiging sanhi, epekto at kung paano
maso-solusyonan ang paggamit ng sigarilyo.
Magulang: Ang resulta naman ng pananaliksik na ito sa kanila ay malalaman nila
kung paano nila magagabayan ng husto ang kanilang mga anak.
1.4 Saklaw at Delimitasyon ng Pag-aaral
Ang pag-aaral na ito nakapokus lamang sa mga kabataan na gumagamit at
gagamit pa lamang ng sigarilyo partikular na sa mga kabataang mag-aaral sa
Pambansang Mataas na Paaralan ng Marcos- Agunit Kampus. Ang mga taga-tugon ay
limampu (50), mag-aaral ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Marcos-Agunit
Kampus sa taong panuruan 2019-2020. Ang delimitasyon ng pag-aaral na ito ay
pawang mga mag-aaral ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Marcos-Agunit
Kampus lamang ang pagtutuunan ng pansin upang malaman ang kanilang eksaktong
pakiwari at dahilan sa maaaring maagap na solusiyon.
1.5 Katuturan ng mga Katawagang Ginamit
Ang mga mananaliksik ay nagtalaga ng mga kahulugan ng mga pangunahing
terminolohiya upang higit na naintindihan ang nais ipabatid ng pananaliksik na ito.

Sigarilyo - ay siang produktong ginagamit sa pamamagitan ng pagpapausok nito
o paninigarilyo at gawa mula ito sa pinong hiwang dahon ng tabako.

Problema - suliranin, pighati, pasakit

Epekto - ito ang bunga, resulta o kinalabasan ng isang bagay o sitwasiyon.

Kabataan - sila ang mga taong gumagamit ng sigarilyo.
Kabanata II: Rebyung mga Kaugnay na Literatura at Pag-aaral
Ang mga mananaliksik ay kumuha ng mga impormasyon sa internet na may
kinalaman sa kanilang pag-aaral. Ganon din ang mga teorya na may kinalaman at may
pagkaugnay sa kanilang paksa na Epekto ng Paninigarilyo sa kalusugan ng mga
mag-aaral sa Pambansang Mataas na Paaralan ng Marcos- Agunit Kampus.
2.1 Kaugnay na Pag-aaral
Ayon sa World Health Organization, mahigit kalahati sa kabuuang bilang
ngkabataang Pilipino, partikular na iyong nasa edad 7 hanggang 15 ang lulong na sa
bisyo na paninigarilyo. Bahagi sila ng tinatayang 40,000 hanggang 50000 Asian
teenagers na maagang natutong manigarilyo bunga sa kakulangan ng batas laban sa
tobacco at walang humpay na promosiyon nito sa bansang Pilipinas. Sa katunayan, isa
sa bawat tatlong lalake na nasa middle age ang namatay dahil dito. Inaasahang tataas
pa ang bilang na ito sa mga darating na buwan dahil sa mabilis na paglaganap ng
bisyo sa mga kabataan, lalo na sa Pilipinas.
Nalagdaan na ni Pangulong Gloria- Macapagal Arroyo ang Tobacco Regulation
Act of 2003(RA 9211) na naglalayong protektahan ang mga mamamayan laban sa
masamang epekto ng paninigarilyo. Sa ilalim ng batas na ito, bawal na ang
paninigarilyo sa lahat ng pampublikong lugar gaya ng mga paaralan, ospital, mga
terminal, restawran at iba pa. Bawal na rin ang pagbebenta ng yosi sa mga tindahan na
malapit sa paaralan at di na pagbebentahan nito ang mga menor de edad. Requires din
ang mga kumpanyang gumawa ng sigarilyo na ilagay ang health warning sa harapan
ng kaha ng yosi. Iab ban narin simula 2007 ang mga ads ng mga sigarilyo at iba’t
ibang media. Ayon sa Malakanyang, ang Pilipinas ang kauna-unahang bansa sa
mundo na pinakaunang tumupad sa panawagang ng World Health Organization na
iregulate ng mga bansa ang paggamit ng mga produktong may nikotina.
2.2 Kaugnay na Literatura
Ayon kay Dr. Lain ang paninigarilyo ay nakapagpapasaya. Ito ang lumabas na
resilta ng pagaaral na isinagawa ng peninsula medical school sa United kingdom sa
pangunguna hingil sa kaugnayan ng panjnigarilyo sa psychological well being ng tao.
Sa kanilang pagsisiyasat, napag alaman na ang mga naninigarilyo ay nakakaranas ng
mababang antas ng kasiyahan at life satisfaction kumapara sa mga hndi naninigarilyo.
Ayon sa mga pagaaral ang paninigarilyo ay maaring magdulot ng mataas na blood
pressure, paglapot ng dugo, kanser sa baga, bibig, lalamunan, matris at pantog,
katarata, pagkabulag at low birth weight at birth defects ng mga sanggol sa
sinapupunan. Isa sa apat na taong naninigarilyo ang namamatay sa mga sakit na dulot
nito. Ang tar at carbon monoxide na usok ng sigarilyo ay nakakairita at sumisira sa
baga tuwing humihinga ang taong naninigarilyo. Ang pangangati ng lalamunan kay
kalaunang magiging ubo. Kapag nagtagal ay magdudulot ito ng paparaming plema.
Ang mga ito ay paraan ng ating mga katawan ng pagprotekta sa usok. Kapag tinuloy
pa rin ang paninigarilyo, maaring magkaroon ng sipon at trangkaso pati na rin ng
bronchitis pneumonia at iba pang malalang sakit sa puso. Sa kalaunan ay maari pang
magkaroon ng emphysema ang isang taong naninigarilyo, kung saan nasisira ang
ibang bahagi o kabuuan ng baga. Habang lumalala ang sakit ay mahihirapan na ito sa
paghinga at maging sa paglakad. Ang paninigarilyo ay isa sa mga dahilan ng
emphysema.
Kabanata III: Pamaraan at Metodolohiya
Pamaraang Ginamit sa Paglutas ng Suliranin
Nakapaloob sa bahaging ito ang mga instrumento at disenyong ginamit sa
pangangalap at pag-aanalisa ng mga datos. Nandito rin ang mga paraang angkop sa
pag-aanalisa ng mga datos na ginamit sa pag-aaral.
3.1 Pinagmulan ng Datos
Ang pananaliksik na ito ay gumagamit ng kwalitibong paraan ng metodolohiya.
Ito’y nasa deskriptibong pamamaraan bagama’t higit sa lahat ng impormasiyong
magamit sa pagpapatibay sa pag-aaral na ito ay nakalap sa pamamagitan ng
obserbasiyon, kwestyuner at sarbey. Ang mga respondente ay mga mag-aaral na may
edad 12 hanggang 18 ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Marcos- Agunit Kampus
na maaaring dumaranas o makakaranas ng nasabing sakit na pagka-adik sa sigarilyo.
Ang mga respondente ay binubuo ng 50 katao sapagkat limitado lamang ang oras ng
mga mananaliksik upang makapaghanap ng mas marami pang makakapanayam.
3.2 Teknik sa Pagpili ng mga Tagatugon
Ang pag-aaral na ito ay isinagawa sa pamamagitan ng descriptive survey research
design, na gumagamit ng talatanungan (survey questionnaire) para makalikom ng mga
datos upang malaman ang mga opinion ng mga respondent.
3.3 Instrumento sa Pananaliksik
Ang mga mananaliksik ay gumagamit ng sarbey kwestyuner upang malabas ang
lahat ng saloobin ng mga gumagamit ng sigarilyo at mga epekto nito. Sa binibigay na
kwestyuner mayroong nakaatang pagpipilian upang hindi mahirap sa pagsagot ang
mga mag-aaral. Pinagbasihan rin ang mga nagdaang pananaliksik upang sa epekto ng
paninigarilyo ngunit walang halong pangongopya sapagkat indikado ang mga
pangalan ng mga hiniram na statements.
3.4 Hakbang sa Paglikom ng mga Datos
Ang isinagawang hakbang ng mga mananaliksik sa paglikom ng mga datos ay
nagsimula sa paggawa ng mga katanungan na maaaring may kinalaman o
makakatulong sa pag-aaral na ito. Sa unang bahagi naglalaman ng mga personal na
impormasiyon ng mga tagatugon. Sa pangalawa hanggang sa huling bahagi ay kung
ano ang mga sanhi at epekto na naidudulot ng paninigarilyo sa kanilang kalusugan at
pisikal na kaanyuan.
Ang mga katanungan na ito ay ipinasagot sa mga mag-aaral ng Pambansang
Mataas na Paaralan ng Marcos- Agunit Kampus gamit ang nakuhang mga datos,
pag-aaralan at susuriing mabuti ng mga mananaliksik ang maaaring resulta at
makagawa ng hakbang para matulungan ang mga kabataan na saklaw ng pananaliksik
na ito.
3.5 Kagamitang Statististika
Pie graph – ginamit upang ipakita ang kabuuang bilang ng mga sumang-ayon,
hindi sumang-ayon, at nag-alinlangan.
Kabanata IV: Pagpapahayag, Pagsusuri, Pagbibigay ng mga Datos
4.1 Unang Talaan
Ang paninigarilyo ay nakakasanhi ng sakit sa baga.
4% 2%
94%
sumang-ayon
hindi sumang-ayon
medyo sumang-ayon
May apatnapu't-pito (47) o may katumbas na 94% sa loob ng limampung
estudyante ang sumang-ayon na ang paninigarilyo ay nakakasanhi ng sakit sa baga.
Habang dalawa (2)-4% ang hindi sumang-ayon at isa (1)-2% ang medyo
sumasang-ayon. Ang posibilidad na maidudulot ng paninigarilyo ay sakit sa baga
dahil ayon sa datos na nasuri mas malaki ang bilang ng sumang-ayon.
4.2. Ikalawang Talaan
Nakakaitim ng bibig at gilagid ang paggamit ng sigarilyo.
8%
2%
90%
sumang-ayon
hindi sumang-yon
medyo sumang-ayon
Sa pagkuha ng datos ng mga mananaliksik may apatnapu’t-lima (45)- 90% na
estudyante ang sumang-ayon na nakakaitim ng gilagid at bibig ang paggamit ng
sigarilyo. Habang apat (4)- 8% ang hindi sumang-ayon at isa (1)-2% ang medyo
sumang-ayon. Ayon sa nasuri lumalabas na makatotohanan ang pangalawang
naitalang epekto sa kwestyuner dahil mas madami ang bilang ng mga sumang-ayon sa
hindi.
4.3 Ikatlong Talaan
Ang paninigarilyo ay nakakaapekto ng pagkasira ng ngipin.
24%
4%
72%
sumang-ayon
hindi suman-ayon
medyo sumang-ayon
Sa limampung (50)-100% mag-aaral na pinagkuhanan ng mga datos sa talaang ito,
may tatlumpu’t-anim (36)-72% na estudyante ang sumang-ayon na ang paninigarilyo
ay nakakaapekto ng pagkasira ng ngipin. Habang dalawa (2)-4% ang hindi
sumang-ayon at labing-dalawa (12)-24% ang pumagitna. Sinasabi dito na mas marami
ang bilang ng mga naniniwala sa epekto na naitala ng mga mananaliksik.
4.4 Ika-apat na Talaan
Ito ay nakakasanhi ng pagpayat ng isang tao.
26%
10%
sumang-ayon
64%
hindi sumang-ayon
medyo sumang-ayon
Sa limampu (50)-100% na estudyante na aming napagtanungan kung nakakasanhi
ng pagpayat ng isang tao ang paninigarilyo, may talumpu’t dalawa (32)-64% ang
sumang-ayon, habang lima(5)-10% ang hindi at labing-tatlo(13)-26% ang medyo
sumang-ayon.
4.5 Ikalimang Talaan
Isa sa mga sakit na naidudulot ng paninigarilyo ay asthma.
16%
6%
78%
sumang-ayon
hindi sumang-ayon
medyo sumangayon
May tatlumpu’t siyam (39)-78% ang nagsabing ang asthma ang isa sa mga sakit
na naidudulot ng paninigarilyo. Samantalang tatlo (3)-6% ang hindi sumang-ayon at
walo (8)-16% ang medyo sumang-ayon. Ang posibilidad na maidulot ng paninigarilyo
ay asthma dahil ayon sa datos na napagtagpi-tagpi, ito ay nakakuha ng mas malaking
porsyento.
4.6 Ika-anim na Talaan
Nagdudulot ba ng goiter ang paninigarilyo?
36%
60%
4%
sumang-ayon
hindi sumang-ayon
medyo sumang-ayon
May tatlumpu (30)-60% na estudyante ng sumang-ayon na nagdudulot ng goiter
ang paninigarilyo at dalawa (2)-4% ang hindi. Samantalang labing-walo (18)-36%
ang medyo sumang-ayon.
4.7 Ikapitong Talaan
Nakakadulot rin ba ng tuberculosis ang paninigarilyo?
12%
16%
72%
sumang-ayon
hindi sumang-ayon
medyo sumang-ayon
Tatlumpu’t anim (36)-72% na estudyante ang tumugon na nagdudulot ng
tuberculosis ang paninigarilyo at walo (8)-16% ang hindi tumugon at anim (6)-12%
ang medyo. Lumalabas na makatotohanan ang naitalang epekto ng paninigarilyo,
dahil sa mga nakuhang datos, mas marami ang sumagot ng sumang-ayon.
Kabanata V : Lagom, Konklusiyon at Rekomendasyon
5. 1 Lagom
Batay sa opinyong nakalap naming sa isang daang porsyento na mga mag-aaral sa
Pambansang Mataas na Paaralan ng Marcos- Agunit Kampus. 94% ang sumang-ayon,
2% ang hindi at 4% naman ang nag-alinlangan na nakakasanhi ng sakit sa baga ang
paniniagrilyo. 90% ang sumang-ayon, 8% ang hindi at 2% ang nag-alinlangan sa
pangingitim ng galagid. 72% ang sumang-ayon, 24% ang hindi at 4% ang
nag-aalinlangan sa pagkasira ng ngipin. 64% ang sumang-ayon 26% ang hindi at 10%
ang nag-alinlangan na ito’y nakakapayat. 78% ang sumang-ayon, 16% ang hindi at 6%
ang nag-aalinlangan na ito’y nakakadulot ng hika. 60% ang sumang-ayon, 365 ang
hindi at 4% ang nag-aalinlangan na ito’y nakakasanhi ng goiter. 72% ang
sumang-ayon, 16% ang hindi at 12% ang nag-alinlangan naman sa pagkakaroon ng
tuberculosis.
Ang mga respondent ditto ay binubuo ng 50 katao na mag-aaral ng Pambansang
Paaraln ng Marcos -Agunut Kampus, sampu sa ika-pitong baitang, ika-walong baitang,
labing-pito sa ika-siyam na baitang, apat sa ika-sampung baitang at siyam sa
ika-labing isang baitang. Lahat sila ay nag-eedad labing-dalawa pataas.
5.2 Konklusyon
Ang paninigarilyo ay isang masamang bisyo. Bukod sa magastos na. Ito rin ay
masama sa ating kalusugan dahil nagdudulot ito ng pagkakaroon ng sakit sa baga,
sinundan rin nito ang pag-itim ng galagid at bibig, pagkadulot ng sakit na hika at
pagkasira ng ngipin, maliban dito nakakasanhi rin ito ng pagpayat at pagkakaroon ng
goiter kung ipagpapatuloy parin ang paninigarilyo, pwede na itong maging resulta ng
pagkamatay.
5.3 Rekomendasyon
Ito ang mga bagay na maaaring gawin upang maiwasan ang paninigarilyo: Una,
huwag makihalubilo sa mga taong gumagamit ng sigarilyo o mas pwede ring iwasan
ang mga taong naninigarilyo upang sa ganon ay hindi maimpluwensiyahan na
gumamit rin o matukso na tumikim ng sigarilyo. Pangalawa, kung dati ka nang
naninigarilyo ngunit gusto muna itong itigil, pagtuonan mo ng oras ang ibang bagay o
sa ibang salita libangin mo ang iyong katawan o isipan upang sa ganon ay hindi
sumagi sa iyong isipan ang sigarilyo. At higit sa lahat mag ehersisyo araw- araw,
huwag magpapalipas ng gutom, kumain ng regular at dapat mga masusustansiya ang
iyong kinakain dahil ang mga Ito ay magaling na lunas sa lason ng tabako
Ang aking Talambuhay
Sa buwan ng tag-lamig na sinabayan pa ng malakas na pagpatak ng ulan, isang
babae ang nabuo sa pagmamahalan nila Josephine Juan at Crispin Juan. Ito ay si
Shery Anne A. Juan, na may tatlong kapatid at kasalukuyang namamalagi sa
Barangay Ver, Bayan ng Dingras Probinsiya ng Ilocos Norte (Sitio Canuangan).
Ika-24 ng Mayo, taong dalawang libu't tatlo ng isilang ako sa Bayan ng Piddig,
Probinsiya ng Ilocos Norte. Na kung saan dating namamalagi ang aking ina. Ang
aking ama ay taga Barangay Ver, Bayan ng Dingras Probinsiya ng Ilocos Norte.
Pangatlo ako sa aming magkakapatid. Ang aming haligi at ilaw ng tahanan ay
parehong anak-pawis kung kaya't payak lamang ang aming pamumuhay pero hindi ito
naging hadlang upang hindi maging masaya at tamasahin ang buhay. Masaya at
tulong-tulong kaming lahat ngunit hindi maiiwasan ang problema na talagang
susubukin ang isang pamilya pero ang kailangan lamang ay pagmamahal at pananalig
sa Diyos. Ngunit kung gaano kami kasaya noon ay tila ba'y napawi lahat ito at
napalitan ng lungkot. Buwan ng Abril, taong dalawang libo't labing lima ng pumanaw
ang aming haligi ng tahanan. Mahirap mawalan ng isang miyembro ng pamilya dahil
sa tuwing makakakita ako ng isang kompletong pamilya ay naiisip ko ang aking ama
at bumabalik ang mga ala-alang kailanman ay hinding-hindi ko malilimutan,
hinihiling ko na sana ay nandito pa siya at mayakap manlang ng mahigpit kahit na
sandali dahil hindi ko nagawa ito ng siya ay buhay pa lamang. Kaya't habang maaga
pa ay huwag aaksayahin ang oras na nakakasama mo ang iyong pamilya dahil hindi
natin madidiktahan kung kailan tayo mawawala sa mundong ito.
Taong dalawang libo't labing apat hanggang labing lima, nakapagtapos ako ng
pag-aaral sa elementarya ng Paaralang Elementarya ng Ver at mapalad na
ginantipalaan bilang with honors. At Junior High School sa Pambansang Mataas na
Paaralan ng Marcos (Agunit Kampus) at ngayon, kasalukuyang nag-aaral ng Senior
High School (STEM) sa parehong paaralan. Maraming masasayang ala-ala ang
naranasan ko sa aking buhay High Skul kasama ang aking mga kaibigan ngunit hindi
rin mawawala ang mga pagsubok na tila ba'y hihilain ka na lang pababa at
mawawalan ng ganang mag-aral pero kailanman ay hinding-hindi ito mangyayari. Sa
pagtungtong ko sa aking ika- labing isang baitang dito ko sobrang naramdaman ang
paghihirap sa pag-aaral dahil
halos araw-araw ay andaming mga kinakailangang
gawain, para lang makapasa ka. Pero ako ngayon ay nagsusunog ng kilay dahil
pangarap kong masuklian ang paghihirap ng aking magulang para lang mabigyan
kami ng magandang kinabukasan at makapag-aral, hindi ko sasayangin ang
pagkakataong ito dahil ang makapagtapos ng pag-aaral ang siyang tanging regalo na
maisususkli ko sa aking magulang.
Ayon nga sa kasabihan na "Ang buhay ng tao ay parang gulong, na kahit anong
sama o ganda ng iyong buhay ay daraan ka rin sa iba't-ibang pagsubok na magiging
gabay sa susunod na kabanata ng iyong buhay." Marami man ang mga pagsubok na
dumaan sa ating buhay ng dahil dito natututo tayong tumibay at nagkakaroon ng
matinding pananalig sa ating Poong Maykapal. At dapat ay huwag nating sayangin
ang buhay na ibinigay ng ating Diyos dahil hiram lang natin ito, dapat tamasahin natin
Ito hanggat tayoy nandito pa dahil hindi natin malalaman kung saan at kailan tayo
papanaw sa mundong ito.
Ang aking talambuhay
Sa isang munting tahanan ako nakatira.May isang pamilya na masaya,at sa
aming apat na magkakapatid ,Ako ang munting bunso nila.Nag ngangalang Esmelita
Bayaca,sa buwan ng September 13 2002.Ako ipinanganak,at sa aking paglaki ay may
mataas na pangarap na sanay aking makamit.Ganito man ako pero may pangarap ako
sa buhay,ako ay hindi perpektong anak sa aking mga magulang,ako'y isang malaking
pasaway sakanila ngunit nagbibigay saya,ako'y lumaki sa mahirap na pamilya at
nakatira sa brgy ver.
Ipapasa kay:Gng.Wihelmina Dulluog
TALAMBUHAY
Araw ng Abril 13,2002 may isang batang naipanganak na nag ngangalang
April Joy Ramos, tatlo kaming magkakapatid, ako ang bunso at nag iisang babae. Sa
edad na anim nawalan kami ng isang napaka importanteng ama, mahirap man
tanggapin, masakit man isipin pero kailangan naming tanggapin. Kahit maaga kaming
nawalan ng ama hindi naman kami pinababayaan ng aming Ina.
Grade 2 palang ako noon hindi ko na masyadong nakakasama ang aming
ina dahil pumunta siya sa manila para mag trabaho at para sa aming kinabukasan.
Araw araw akong umiiyak dahil hindi ako sanay na wala ang aking ina sa aking tabi
pag ako'y natutulog pero kailangan kung labanan dahil kung hindi magtratrabaho
ang aming ina, wala kaming makakain araw araw at wala kaming baon pag papasok
na kami sa paaralan.
Pag dating ng labing anim na taong gulang, ako'y nabuntis, noong nalaman
ng pamilya ng naka buntis sakin hindi nila noon tanggap gusto pang ipalaglag ng ina
ng nakabuntis sa akin ang bata na nasa sinapupunan ko, pero hindi ko yun ginawa
dahil ang daming pumipigil sakin at ayaw din ni Jomari na ipalaglag ko. Si jomari ay
ang lalaking naka buntis sakin. Hindi ko pinalaglag ang aking anak dahil ayaw ito ng
nakabuntis sa akin at alam ko ring malaking kasalan to sa Diyos. Kahit ayaw nang
magulang niya noon hindi ko parin ginawa ang gusto nilang mangyari. Hindi ko
pinagsisisihan na maaga akong nabuntis dahil ang sarap sa pakiramdam na kahit
pagod at marami kang problema pag nakikita mong masaya ang anak mo nawawala
lahat ng gumugulo sa isip mo.
Ang pinagsisisihan ko lamang ay kung sino ang ama ng anak ko, dahil ang
akala ko noon matino siyang lalaki dahil nung nalaman niyang buntis ako at gustong
ipatanggal ng kanyang magulang pinigilan niya ang mga ito. Nagkakamali pala ako
nung lumalaki na ang anak namin gumagawa parin siya ng kalokohan, nag hahanap
parin siya ng ibang babae, mas importante pa ang kanyang barkada kesa sa anak niya
at yung pinaka ayaw kung maranasan pag dumating man ang araw na mag-aasawa
ako ay yung sinasakal ako at linoloko. Lahat ng pinaka ayaw kong maranasan, ay
ginawa niya sa akin. Sinasakal niya ako pag nag-aaway kami at sinasabunutan ako
kaya sobrang pinagsisisihan ko na siya ang ama ng anak ko
Kahit hanggang ngayong isang taon na ang anak namin gumagawa parin
siya ng kalokohan kaya ang iniisip ko nalang ay ang anak ko, wala na akong pakialam
kung anong gusto niyang gawin dahil pagod na akong nakikipag away ng dahil lang
sakanyang mga babae .
Ito lang ang maikwekwento kong tungkol sa buhay ko. Salamat.
Talambuhay
Noong panahon
ako, taon ng 2002 buwan
ng
agosto araw ng 4 sa aming bahay sa probinsya ng Ilocos Sur. Kuwento
ng
mga magulang
akung Elron
ng
ko, ako
tag-ulan ipinanganak
daw
ay
iyakin at madalas magtampo.Pinangalanan
ang aking ina ay si Gng.Ailene Pudiquet at
ang aking ama ay si
G. Elcid Pudiquet. Ikaapat ako sa magkakapatid.Nag-aral ako ng Day-care at
Kinder
sa paaralan sa lugar ng sinait at nung elementarya na ako nag-aral na ako sa
paaralan ng
paaralan
school na
Brgy. Ver Dingras.At nung
ng
MNHS (Agunit Campus) At
studyante
sa
Academic Strand (GAS).
sekondarya na ako nag-aral ako sa
ngayon
ako na ay
grade 11 .Ang aking kinuha na
Senior High
kurso ay
General
TALAMBUHAY
Ako si Joanna Marie Lagran Bumanglag, ako ay isinilang noong ika-27 ng
setyembre taong 200. Ako ay produkto nina Joel Bumanglag at Anabel Lagran.
Noong limang buwan pa lamang ako ay iniwan ako ng aking Ama, at noong
tatlong taon ako'y iniwan ako ni mama sa aking lola dahil kailangan niyang
makipagsapalaran sa maynila dahil kami ay mahirap lamang. Lumaki ako ng walang
ama kung kaya't hindi naging madali ang akin naging karanasan dahil nai-inggit ako
sa mga kaklase kong buo ng pamilya.Hindi naging madali ang aking karanasan sa
puwang ng aking lola dahil palagi niya akong pinapagalitan at pinapalo kahit wala
naman akong kasalanan. Nasa ika-isang baitang ako noong nakilala ko ang aking mga
kaibigan na sina menchie at nathalie, sobrang saya ko kasi sa kanila ko naramdaman
na hindi ako nag-iisa kahit wala ang mga magulang ko sa aking tabi. Sa tuwing ako'y
uuwi galing eskwela, may isang lalake na palaging naghihintay sa akin sa brgy. hall
dahil doon ako nag lalakad pauwi sa aming bahay.
Palaging tanong ng isip ko kung sino ang lalaking iyon, kung bakit palagi niya
akong hinihintay at binibigyan ng pera. Naiisip ko tuloy kung ano nga ba ang relasyon
ko sa lalaking iyon. May mga nagsasabi na siya raw ang tunay kong Ama. Pagdating
ko sa aming tahanan ay tinanong ko ang aking Ina kung sino nga ba ang tunay kong
Ama, tumulo ang luha ng aking Ina at ipinagtapat niya lahat. Ngayon alam ko na ang
tunay kong pagkatao. Madami mang pagsubok ang dumating sa ating buhay, ating
kakayanin basta't magdasal lang tayo. Mahalin natin ang ating mga magulang kahit
ano pa man ang mga masasakit na dedisyon na nagawa nila dahil may rason kung
bakit nila nagawa ang mga bagay na iyon, iniisip lang nila ang ating ikabubuti bagkus
mahalin natin sila nang higit pa sa lahat.
TALAMBUHAY
Ako si Kristelyn Bayaca, ako ay isinilang noong ika-20 ng Abril, taong 2002.
Ipinanganak akong normal at malusog. Ang mga magulang ko ay sina Gng. Genelyn
Bayaca at G. Valentino Bayaca, anim lahat kaming magkakapatid.
Bata pa lamang ay namulat na ako sa katotohanan na mahirap lang ang kami
pero kahit ganon ay hindi nagkulang ang aking mga magulang sa pagpapalaki sa akin
'Lagi lang nating isipin na kahit gaano man kahirap ang buhay basta't masaya at
magkakasama, palagi lang nating isipin na nandiyan lang ang panginoong Diyos na
gumagabay sa atin.'
Talambuhay
Taong
(2002) ika
anim
ng nobyembre ako at ipinanganak
Beriones brgy. Ver, Dingras Ilocos Norte. Kwento ng aking
noon ako
ay bata
pa
ay madalas
ako na
dinadala sa
sa sitio
mga magulang na,
hospital dahil sa
aking sakit na asthma, maraming ng doctor na tumingin sa akin subalit wala
parin pero may nakapagsabi daw sa mga magulang ko
doctor sa
ubo,kaya pinunta ako
ng magulang ko
na may
magaling na
sa doctor na yun.
Naiconfine ako ng 3 araw sa hospital para daw magpagaling. Makalipas ng
ilang
araw inilabas na
ako
ng
aking magulang sa hospital at
kami
ay
umuwi na. makalipas lang daw ng 5 linggo sinumpung na naman daw ako ng
aking ubo. Pagdating ng gabi hhiga na daw sana kami at matutulog.Pag karga
daw ako ng aking tatay wala
na raw akong buhay at
namatay na -iyak at
pag tawag sa diyos ang ginawa ng magulang ko para lamang ako'y mabuhay. Ang
nakakgulat,hinawakan daw ng aking tatay ang aking tiyan, nagulat na lamang sila
na biglang huminga ako. Iyak
daw
ng iyak ang mga
magulang
ko
nagpapasalamat sila ng marami sa panginoon may kapal. Sa ngayon sa aking ubo at
heto na ako ngayon malusog din at
dalaga Na. Huli, ako nga pala si Angelika
Sebastian labing pitong taong gulang at nakatira sa Brgy. Ver, Dingras, I.N. Ito
aking talambuhay na hindi ko malilimutan.
ang
TALAMBUHAY
Sa lugar ng naglayaan(ver) may isang binata at dalaga ang nagmahalan. Ang
kanilang pag-iibigan ay umabot sa simbahan. Sila'y pinalad ng tadhana kaya naman
sila'y nakabuo ng apat na nilalang.
Noong hunyo, buwan ng tag ulan sa eksaktong ika- pitong araw ng dalawang
libo't tatlo, ako'y isinilang. Ang aking mga magulang na sina gng. Lorna at g. Tirso
agcanas ay pinagpala dahil nailabas akong normal at malusog na bata. Pinalaki ako ng
aking mga magulang na puno ng pagmamahal at aruga. Tinuruan nila ako kung paano
maging masiyahin at mabuti sa kapwa. Ibinigay nila ang aking mga pangangailangan
at mga gusto paminsan minsan. Sa aming magkakapatid, ako ang pangatlo. Ang
panganay namin ay nagngangalang Donabel Damo, samantalang pumapangalawa ang
ate kong si Diesibhel Agcanas, sumunod ay ako at panghuli ang lalake naming bunso
na si Alwhin Agcanas. Kaming magkakapatid ay malapit sa isat isa pero minsan din
ay parang aso't pusa. Ako ang pangatlo ngunit ang aking tangkad ay parang bunso.
Noong ako'y mag-aapat na taong gulang, pinag aral ako sa Ver Day Care Center.
Nang natapos ko na ang Day care, pinagpatuloy ko pa ang aking pag-aaral sa
Paaralang elementarya
ng Ver. Marami ang kaganapan na nangyari sa aking buhay
elementarya. Halos lahat ay puro masasaya peron noong sumapit na ang ika anim na
baitang na kung saan kami'y magtatapos na at kailangan na ng pagpapaalam. Napuno
kami ng aking mga kapwa mag aaral at guro ng iyakan at yakapan. Ako'y pinagpala
ng Panginoon dahil nagtapos ako bilang valedictorian.
Noong ako'y magsesekondarya na,
nag
enrol ako sa Marcos NHS(Agunit
Campus). Doon ko ipinagpatuloy ang aking pag-aaral. Marami ang naging karanasan
sa aking buhay sekondarya gaya ng kamping, mga patimpalak sa math at at iba pa.
Marami rin ang mga naging pagsubok ng aking buhay kagaya na lamang ng
pagkamatay ng aking lolo at lola. Ako'y naging malungkot subalit hindi dun
nagtatapos ang aking buhay kaya't nagpatuloy lng ako. Masasabi kong napakahirap
talaga ang mag aral pero kung pursigido kang makamit ang iyong mga pangarap sa
buhay, kakayanin mo ito. Sa kabutihang palad akoy naka pagtapos sa ikasampong
baitang.
Sumapit na ang buwan na aking kinanatatakutan, ito ay ang pagbabalik paaralan
bilang nasa labing isang baitang na may kursong STEM. Sa aking buhay grade-11,
nakilala ko ang aking mga magaganda at mababait na mga kaibigan na sina Shery,
Janine at Amy. Sila ang mga kasama ko sa kahirapan ng baitang na ito. Marami na
ang paghihirap na aming dinanas, minsan nga naiiyak na kami pero salamat sa
Panginoon dahil nakatayo parin kami at lumalaban. Kasalukuyan akong nag aaral pa
sa labing isang baitang at hinihiling ko sa mabuting Panginoon na gabayan ako palagi
sa aking pag aaral upang sa ganon sa pagdating ng tamang panahon ay matulungan ko
ang aking pamilya sa kahirapan ng buhay.
Bago ko po tapusin ang kwento ng aking buhay, gusto ko munang magpakilala
upang sa ganon ay alam niyo po kung sino ang may talambuhay nito.
Ako po si
Precious Joy Agcanas, labing anim na taong gulang at namamalagi sa Brgy. Ver,
Dingras, I.N at ako'y mag iiwan ng kasabihang " gawin lahat ang mga bagay na ating
gusto at inaasam basta walang kang nasasaktan na ibang tao dahil iisa lang buhay
dapat wala kang mga pag sisisi na dadalhin pag dumating na si kamatayan".
Talambuhay
Sa buwan nang taglamig sa ika-bente ng enero sa taong dalawang libo't tatlo
(January 20 2003),ako ay sinilang sa Mariano Marcos State Memorial Hospital
(MMSMH) na nakadistino sa Batac City.Ako Jorgen Clemente Palacio nakatira sa
Brgy. Ver Dingras I.N(Sitio Moris).Ako ay nag-aral sa Ver Elementary
School(Primary),
at
ngayon
ako
ay
nag-aaral
dito
sa
Marcos
National
Highschool(Agunit). Ako na po ay isang senior high student sa strand na STEM. Ang
mga magulang ko ay sina Emerito B. Palacio at Noralyn C. Palacio. Ako lang po ang
nag-iisang anak at breadwinner nang aming pamilya(sa hinaharap). Sila ngayon ay
nakatira sa Maui, Hawaii upang magtrabaho para maibigay nila aking mga
pangangailangan. Kaya tututukan ko ang aking pag-aaral nang sa gayon ay masuklian
ko ang kanilang paghihirap at ako naman ang tutulong sakanila balang araw.
Ang Aking Talambuhay
Bago ko panimulan ang aking talambuhay nais ko lamang ihayag sa iyo ang
ibat-ibang kaisipang bumabato sa aking isipan.
"Ang buhay ng tao ay masasabing parang gulong, na kahit anong sama o ganda ng
iyong buhay ay daraan ka rin sa iba't-ibang pagsubok na magiging gabay sa susunod na
kabanata ng iyong buhay."
"Masasabi nating, maganda o magulo ang ating kapalaran. Maganda, dahil
maraming karanasan at mithiin ang napagtatagumpayan. Magulo, dahil ang ibang
layunin ay hindi naisasakatuparan. Ngunit, sa ganitong kalagayan, kailangan nating
ipagpatuloy ang ating adhikain sa buhay dahil ang buhay ay maihahalintulad rin sa
isang puno na kahit anu mang suliranin ang iyong kinasasadlakan ay yayabo rin ang
iyong buhay kung patuloy kang mangangarap at tatayo mula sa kahirapan."
"Mula sa mga problema ng ating buhay na ating nalalampasan, natututo tayong
tumibay at nagkakaroon ng matinding pananalig sa ating Poong Maykapal"
Taong dalawang libo't dalawa,ika-dalawampu't siyam ng Oktubre,nang ako ay
isinilang. Ako ay ipinanganak noon sa isa sa mga probinsya ng Ilocos Norte, na kung
saan ako ngayo’y nabibilang. Pinangalanan nila ako bilang si Amy Rivera na sa
kasalukuyang ipinagpapatuloy ang pagsisikap sa buhay upang makamit ang kanyang
mithiin. Bunso sa apat na magkakapatid,ngunit sa kasamaang palad sa aming lahat ako
lamang ang hindi pinalad na masilayaan ang aming ama,dahil pagkaraan ng ilang
buwan ng ako ay naisilang sa mundong ito ay siya namng kanyang paglisan.
Enero,ika dalawampu't-apat taong dalawang libot'-labing lima,lumisan namn ang
aking kinikilalang ina. Sobrang hirap tanggapin,ngunit kahit mahirap kailangang
tanggapin.Sa murang edad,nakaranas ako ng hirap. Nahirapan akong bumangon
agad,dahil sa biglang paglisan ng aking ina. Hindi ako pinapatrabaho sa aming tahanan
noon ni maghugas ng pinggan, magwalis at iba pa,hindi pinapagawa sa akin,kaya nung
siya ay lumisan ako'y nahirapan. Ilang taon na ang nakalipas ngunit hanggang ngayon
dinadala ko pa rin ang sakit at pighating aking naranasan,hanggang ngayo'y
nangungulila pa rin sa yakap ng isang ina.
MGA
TALAMBUHAY
MGA
APENDIKS