5 - LABORATORIYA ISHI
Mavzu: AND, OR, NOT mantiqiy standart so’zlardan
foydalanish
Ishdan maqsad: Talabalarda AND, OR, NOT mantiqiy stanndart
so‗zlardan foydalanish va shu orqali relyatsion MB da ishlash
ko‘nikmasini hosil qilish.
Masalaning qo‟yilishi: AND, OR, NOT, IN, BETWEEN,
LIKE operatoridan foydalanib avvalgi mashg‘ulotlarda yaratilgan
jadvallar ustida amallar bajarish.
Uslubiy ko`rsatmalar:SQL tilida shart ifodalarini tuzish uchun
solishtirish va mantiqiy operatorlardan tashqari yana bir qator maxsus
operatorlar qo‗llaniladi. Bu operatorlar dasturlash tillarida mavjud
emas. Bu operatolar:
Operator
=
>
<
>=
<=
<>
IN
Ta`rifi
teng
katta
kichik
katta yoki teng
kichik yoki teng
teng emas
biror qiymatlar to‗plamiga tegishliligini
tekshirish
BETWEEN
biror qiymatlar diapozoniga tegishliligini
tekshirish
LIKE
namuna bilan mosligini tekshirish
IS NULL
qiymat mavjudmasligini tekshirish
NOT
Mantiqiy inkor operatori
AND
VA mantiqiy operatori
OR
YOKI mantiqiy operatori
5.1-jadval. WHERE buyrug`i bilan ishlovchi operatorlar.
Misol: Imtihonlarda kamida bitta 2 yoki 3 baho olgan
talabalarni identifikatorini tanlab chiqarish so`rovi.
SELECT id_st, mark
FROM mark_st
25
WHERE mark IN (2,3)
BETWEEN amali maydon qiymatini berilgan intervalga
kirganligini tekshirish uchun ishlatiladi. Yuqoridagi natijani
BETWEEN operatoridan foydalanib olish mumkin: SELECT id_st,
mark
FROM mark_st
WHERE mark BETWEEN 2 AND 3
Birorta xam 2, 3 olmagan talaba haqidagi ma‘lumotlar olish
uchun NOT IN yoki NOT BETWEEN ishlatiladi.
Misol: Familiyalari A xarfi bilan boshlanuvchi talabalar
ro‘yxatini tanlab olish.
Bunday xolatda LIKE operatoridan foydalanish qulay
hisoblanadi. LIKE operatori faqat simvolli maydonlar uchun
qo‗llaniladi va maydon qiymati operatorda ko‗rsatilgan namunaga
mosligini tekshirish imkonini yaratadi. Namuna quyidagi maxsus
simvollardan tashkil topadi:
 _ (tagiga chizish belgisi) – bitta ixtiyoriy simvolni bildiradi;
 % (foiz belgisi) – ixtiyoriy miqdordagi simvollar ketma –
ketligini bildiradi.
SELECT id_st, surname
FROM student
WHERE surname LIKE 'A%'
Ishni bajarish tartibi
1. Oyligi 4 000 000 dan ko‘p yoki id 2 dan katta Xodimlar Idsini,
FISHini lavozimini esa katta harflarda chiqaramiz;
Zavod va kon xodimlari jadvallarini ko‘ramiz;
So`rov: SELECT *FROM ishchilar;
26
Natija:
5.1-rasm. Zavod_xodimlari jadvalidagi ma‘lumotlarni ko‘rish.
So`rov: SELECT id, FISH, UPPER(Lavozimi) from
ishchilar WHERE Oyligi>2000000;
Natija:
5.2-rasm. UPPER funksiyasini qo‘llanishi natijasi.
2. So`rov: select id, substr(FISH,1,3), FISH,Manzil,
length(Manzil), Oyligi from ishchilar where id in(1,2) and
Oyligi>2000000;
27
Natija:
5.2-rasm. Substr va mantiqiy amallarning qo‘llanishi.
3. So`rov: select FISH, length(Lavozimi), Manzil, Oyligi from
ishchilar where not id=4;
Natija:
5.3– rasm. Length funksiyasi va NOT mantiqiy amalining
qo‘llanishi.
4. Zavod xodimlarining ism, familiyasini LOWER
yordamida kichik harflarda, manzilining uzunligi va IDsi 1
va 2 oralig‘idagi xodimlarni chiqaramiz:
So`rov: select id, lower(FISH),Manzil,
length(Manzil), Oyligi from ishchilar where id
between 1 and 2;
28
Natija:
5.4 – rasm. Lower, length funksiyalari va Between mantiqiy
amalining qo‘llanishi.
Vazifalar
1. Yuqorida ko`rsatilganlardan foydalanib tanlangan variyantga muvofiq
mavzu uchun MySQL da AND, OR, NOT,IN, BETWEEN, LIKE
buyruqlari bilan ishlaymiz.
2. Bajarilgan ishlar haqida hisobot tayyorlang (1-2-ilovalarga qarang).
Nazorat savollari
1. Ma`lumotlar bazasidagi qanday mantiqiy operatorlarni bilasiz?
2. BETWEEN nima va u qanday so`rovlar uchun qo`llaniladi?
3. AND, OR, NOT operatorlarining vazifasi nima?
4. IN, BETWEEN, LIKE operatorlarinig vazifasi nima?