Bron: (Mschel, 2007)
Wat als de overheid de hand
aan het stuur heeft?
Essay semester 6.1
Inter-organizational processes
Maart, 2014
Berend Bom - 1609442
Diederik van de Laarschot - 1611374
Hogeschool Utrecht
Wat als de overheid de hand aan het stuur heeft?
De supply chains van tegenwoordig worden ingewikkelder. Het is erg eenvoudig om naar de andere kant
van de wereld te komen en hier maken ook bedrijven veel gebruik van. Delen van de productie worden op
steeds grotere afstanden uitbesteed. Ook grondstoffen worden nu overal ter wereld vandaan gehaald.
Deze grondstoffen zijn echter niet eindeloos beschikbaar. De prijzen van de grondstoffen worden bepaald
door schaarste van grondstoffen en deze worden schaarser. Tekorten van grondstoffen zien we overal
terug in de markt. In het verleden sprongen technologische ontwikkelingen altijd op tijd in om middels
efficiëntieverbeteringen, innovatieve
winningsmethoden en
substitutiegoederen de dreigende
schaarste te slim af te zijn. Echter bieden
deze ontwikkelingen zeker geen garantie
voor de tijd die komen gaat. De
wereldbevolking stijgt nog steeds sterk en
daarmee de vraag ook. Op dit moment
heerst er angst voor ernstig stijgende
grondstofprijzen, zie hiernaast de
prijsstijgingen van de afgelopen 20 jaar
afgebeeld is in figuur 1. Dit komt doordat
grondstoffen oneerlijk over de wereld
verdeeld zijn.
Met het inspringen van de overheid kan
hier verandering in komen. Dat kan leiden
tot minder problemen voor de
productiebedrijven met een wereldwijde
supply chain van toeleveranciers
(Marieke, 2012).
Figuur 1. Mondiale prijzen grondstoffen afgelopen 20 jaar (Leefomgeving, 2012)
Europa is over het algemeen het land zonder grondstoffen. Andere landen als Afrika en China zijn een stuk
royaler voorzien van belangrijke grondstoffen. Grondstoffen worden op dit moment voor het merendeel
verhandeld op basis van een vrije marktwerking. Dit heeft een positief effect omdat het concurrentie en
efficiëntere supply chains bevorderd.
Echter treden er door de schaarste aan grondstoffen negatieve effecten zoals machtposities op voor
degenen die in het bezit zijn van grondstoffen. Dit kan op korte termijn leiden tot prijsschommelingen en
onrust, maar op de lange termijn ook tot ernstigere conflicten. Volgens een artikel in de Volkskrant leidt
nieuws over grondstofprijzen tot stijgingen van de grondstofprijzen. Wanneer grondstofprijzen
schommelen door schaarste lopen supermarkten een risico. Prijsstijgingen worden gebruikt als middel
om de risico’s van schommelende prijzen op te vangen. Echter wordt hier zelfs lichtelijk misbruik van
gemaakt doordat supermarkten nu gemakkelijker prijsstijgingen kunnen doorvoeren en de risico’s
kunnen vermijden, wat uiteindelijk ten koste gaat van de consument (Volkskrant, 2013).
Kan invloed van de overheid een positieve invloed hebben op het tekort aan grondstoffen?
Als de overheid de grondstoffen reguleert, zullen er minder verassingen optreden in verhandelde prijzen
op de markt. Als gekeken wordt naar ons buurland Duitsland waarin de overheid, zoals boerderij.nl
vermeldt over de melkproductie, de productie reguleert zodat overtollige leveranciers niet teveel
produceren wat schommelingen in de markt veroorzaakt, valt op dat het hier leidt tot minder onrust en
wantrouwen verderop in de supply chain (Verseput, 2013).
Ook als gekeken wordt naar Duitsland op het gebied van duurzame energie uit biomassa, valt op te
merken dat de supply chain voor biomassa daar goed en ver ontwikkeld is. Een vrije marktwerking heeft
op dit gebied gefaald door monopolies, toetredingsbarrières en oneerlijke concurrentie. Door het
hanteren van duidelijke prijsafspraken voor de komende 20 jaar, welke verplichtingen creëren waarmee
kansen ontstaan, is er in meer succes op dit gebied in Duitsland. In Nederland is hier geen sprake van, hier
worden subsidies gegeven om deze vorm van energieopwekking te stimuleren (Gunst, 2013).
Overheden kunnen ervoor zorgen dat negatieve ontwikkelingen worden voorkomen en dat de economie
wordt versterkt. Dit kan bereikt worden door zuinig om te gaan met grondstoffen en het beperken van
risico’s door de prijsveranderingen en –afwijkingen, maar ook door het reguleren van de beperkte
grondstoffen en zo de risico’s van een te klein aanbod te verlagen.
Op dit moment is er weinig transparantie binnen de markten; informatie over de beschikbare voorraden
ontbreken of zijn niet openbaar. Dit komt ook doordat landen meer maatregelen implementeren om
schaarste binnen eigen land op te lossen. Dit wordt bereikt door onder andere importsubsidies,
prijsregulering en investeringsbeperkingen. Hierdoor ontstaan risico’s; er kan geen industriële
bedrijvigheid meer ontstaan wat uiteindelijk ten koste gaat van de economie (Gunst, 2013).
De overheid moet schaarse producten reguleren, om zo de rol van prijzen te kunnen versterken. Zij
hebben namelijk beschikking over mogelijkheden die leiden tot regulering, beprijzen,
informatieverstrekking en zij investeren in kennis en onderzoek. Hierdoor kunnen de prijzen beter
worden afgesteld op het betreffende product. Dit met als gevolg dat de prijs de werkelijke schaarste kan
weergeven waar bedrijven beter op kunnen inspelen (Gunst, 2013).
Nu zijn er mensen die van mening zijn dat het beter is als overheden niets ondernemen. Door de overheid
te laten ingrijpen, wordt de vrije-marktwerking verstoord. Grondstoffen worden voornamelijk verhandeld
op de vrije markt, echter beperken overheden vaak deze vrije markt door te kijken naar hun eigen land.
Waar men grondstof tekort heeft, probeert men deals te sluiten en waar men een overschot heeft, beperkt
men de export. Idealiter zouden overheden samen richtlijnen opstellen voor de verkoop, inkoop en
verdeling van grondstoffen. Op dit moment worden verkeerde prijzen samengesteld doordat de juiste
informatie simpelweg niet beschikbaar is. Ook maken bedrijven verkeerde inschattingen bij de beslissing
of er wel of niet geproduceerd moet worden. Dit werkt het hele concept van kapitalisme tegen. Bepaalde
bedrijven komen gedwongen in problemen terecht waar ze zich vanaf het begin niet bewust van waren. Er
zal gekeken moeten worden naar een ‘databank’ waardoor men precies de juiste prijs kan maken voor het
juiste product (Marieke, Europa Grondstoffen, 2013).
Een voorbeeld is de voedselmarkt. Volgens het artikel ‘Advanced Engineering Informatics’ is het van
belang dat er transparantie is tussen klant, leverancier en overheid. Zo kan de supply chain beter
geanalyseerd worden, aldus goedkoper en doeltreffender. Tegenwoordig is het in de voedselbranche, net
als vele andere soorten branches, steeds ingewikkelder geworden. Bij goede transparantie kan dit
bedrijven helpen. De overheid is hier de regelaar voor, aangezien zij de overkoepelde gezaghebber is van
een land. Wanneer men veel gegevens kan verzamelen van en voor buurlanden, kan dit veel problemen
binnen de schaarste van grondstoffen in de supply chain van bedrijven oplossen (J.H. Trienekens, 2012).
Bescherming van producten door overheid
Naast het focussen op de grondprijzen om een land te beschermen, kan de overheid dit ook doen met
bepaalde producten. Een voorbeeld is zonnepanelen. Volgens een artikel van Dekker in de Trouw is het
mogelijk zonnepanelen zo goedkoop te maken, dat zonne-energie in veel landen kan concurreren met
stroom uit het elektriciteitsnet. Begrijpelijk is dat veel bedrijven hun kans grijpen in deze markt door
zonnepanelen in China in te kopen. Echter heeft er in China door Chinese zonnepaneelfabrikanten
dumping1 plaatsgevonden, wat ervoor zorgde dat zonnepanelen vele malen goedkoper op de markt
kwamen dan werkelijk mogelijk was. Deze dumping is mogelijk gemaakt door hoge subsidies aan de
fabrikanten. Zo was het mogelijk om zonnepanelen tegen lage prijzen op de markt te brengen, waardoor
ook de Nederlandse fabrikanten in problemen kwamen. Zij konden hun eigen panelen niet slijten (Dekker,
2012). Om de fabrikanten te beschermen heeft de overheid op zijn beurt weer importheffingen ingevoerd
over de buitenlandse zonnepanelen. Hierdoor zijn deze duurder gemaakt, met het gevolg dat de nationale
ondernemer beschermd zou worden voor de buitenlandse concurrent. Uiteindelijk heeft de Europese Unie
er in overleg met China een stokje voor gestoken om een prijzenoorlog te vermijden (Reijerman, 2013).
Dit is een duidelijk voorbeeld van het belang dat de overheden meer transparantie moeten hebben voor
elkaar bij het uitoefenen van invloed op de markt.
Naast producten kan de overheid ook beter toezicht hebben op werkwijzen in specifieke supply chains.
Als bijvoorbeeld binnen eigen land gekeken wordt naar de ontwikkeling van het product ‘energie’ in de
markt, kunnen we ook de conclusie trekken dat de overheid hier een positieve invloed op heeft gehad. De
energiemarkt welke in 2004 is vrijgegeven werd tot dan toe door de overheid gereguleerd, wat veel
duidelijkheid verschafte. Op dit moment heeft de overheid minder grip op bijvoorbeeld groene energie in
de markt. Groene energie is niet altijd groen volgens de Vereniging World Information Service on Energy
(WISE). Zo kunnen er groene certificaten gekocht worden vanuit Noorwegen voor slechts 1,44 euro per
Definitie: subsidies voor de uitvoer en/of verkoop aan het buitenland van produkten aan prijzen onder de interne markprijs.
(Dumping, 2014)
1
1000 kWh. In Noorwegen wordt echter voor het overgrote deel al groene stroom opgewekt en wordt dit
als de nieuwe standaard gezien. Dit zorgt voor onduidelijkheid in onze energiemarkt, hierdoor denken
consumenten voor groene energie te betalen terwijl ze uiteindelijk gewoon ‘grijze’ energie, aldus
kolencentrales, financieren. De invloed op de supply chain komt in dit geval tekort omdat bedrijven niet
samenwerken maar zich inzetten voor de eigen financiën (Energievergelijken, 2013).
Wereldbevolking
De wereldbevolking stijgt op dit moment van 7 miljard naar 9 miljard mensen. Dit houdt in dat er meer
‘geschaakt’ zal moeten worden met grondstoffen. Zo meldt het Financieel Dagblad dat men goed moet
nadenken hoe men nieuwe (verdien)modellen kan maken, om nog steeds de welvarende maatschappij te
behouden, maar ook zodat men genoeg grondstoffen en voedsel heeft. Volgens de tegenstanders is dit
kansloos. Zei zeggen dat dit onmogelijk is, omdat de wereldleiders het nooit eens zullen worden over de
over het beprijzen van ecologische schade. Terwijl de voorstanders zeggen dat de groei van mensen juist
goed is omdat dit zorgt voor innovaties en doorbraken. Het antwoord ligt echter bij een combinatie van
beiden. Volgens het FD kan de oplossing voor de groei alleen opgelost worden als de overheid
economische modellen creëert, die zorgen voorspellingen hoe ondernemingen moeten omgaan met de
verschillen van grondstoffen van nu en over tien jaar. (FD, 2012)
Zo is het belangrijk dat men bewuster wordt van het feit dat er machtsverschuivingen gaan plaatsvinden
bij de toeleveranciers van schaarste producten. Een voorbeeld zijn de boeren die mais verbouwen. Zij
krijgen de keuzen om hun producten te verkopen aan voedselproducenten of aan de producenten van
biobrandstof. Het is belangrijk dat de overheid, een bestuurder, dit kan gaan monitoren om zo te kunnen
analyseren wat de marktverhouding in de toekomst zal zijn, zodat betere inschattingen gedaan kunnen
worden (FD, 2012).
Conclusie
Met de ontwikkelingen van afgelopen paar decennia krijgen bedrijven en hun supply chains problemen in
de toekomst. De bevolking groeit, de vraag stijgt en de grondstoffen raken op. De overheid is de
aangewezen instantie om hier verandering in te brengen. Dit kan niet alleen positieve effecten hebben
voor schaarste maar ook op bepaalde milieubewuste werkwijzen en producten. Er zijn veel voorbeelden
te noemen waarbij de overheid een positieve invloed heeft gehad op de marktwerking. Maatregelen als
boycots, importheffingen, wetten, accijnzen et cetera zijn een slechte werking op de vrije marktwerking en
ontlopen de meest effectieve oplossing. Wanneer men veel gegevens kan verzamelen van en voor
buurlanden en daarmee een samenwerking kan creëren, kan dit veel problemen binnen de schaarste in
grondstoffen voor de supply chains oplossen. Er zal meer transparantie ontstaan, waardoor men later de
groeiende bevolking beter kan opvangen.
Literatuurlijst
Dekker, V. (2012, 09 17). Importheffing op Chinese zonnepanelen. Opgeroepen op 03 18, 2014, van
www.trouw.nl: http://www.trouw.nl/tr/nl/5151/Vincent-wilzon/article/detail/3317397/2012/09/17/Petitie-tegen-importheffing-op-Chinese-zonnepanelen.dhtml
Dumping. (2014). Opgeroepen op 03 22, 2014, van woorden-boek.nl: http://www.woordenboek.nl/woord/dumping
Energievergelijken. (2013). Groencertificaten: gesjoemel? Opgeroepen op 03 19, 2014, van
www.energievergelijken.net: http://www.energievergelijken.net/groencertificaten-gesjoemel
FD, K. D. (2012, 05 30). Grondstoffen mondiale schaarste te lijf. Opgeroepen op 03 19, 2014, van
www.kpmg.com:
http://www.kpmg.com/NL/nl/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Documents/PDF/Energy-andNatural-Resources/FD-Outlook-Grondstoffen.pdf
Gunst, M. d. (2013, 03). Overheidsregulering, de missende factor in de Nederlandse biomassaketen voor
energieopwekking?! Opgeroepen op 04 14, 2014, van www.utwente.nl:
http://essay.utwente.nl/63057/1/Masterscriptie_M._de_Gunst,_maart_2013.pdf
J.H. Trienekens, P. W. (2012, 01). Transparency in complex dynamic food supply chains. Opgeroepen op 03
10, 2014, van www.sciencedirect.com:
http://www.sciencedirect.com.www.dbproxy.hu.nl/science/article/pii/S1474034611000553?np=y
Leefomgeving, P. v. (2012). Schaarse grondstoffen opnieuw op de agenda. Opgeroepen op 03 03, 2014, van
www.pbl.nl: http://themasites.pbl.nl/balansvandeleefomgeving/2012/bevindingen/de-grote-opgavenvoor-het-leefomgevingsbeleid/grondstoffen-schaarste
Marieke. (2013, 05 30). Europa Grondstoffen. Opgeroepen op 03 15, 2014, van
www.supplychainmagazine.nl: http://www.supplychainmagazine.nl/%E2%80%98europa-niet-alert-optoenemende-schaarste-aan-grondstoffen%E2%80%99/
Marieke. (2012, 11 01). Productiebedrijven vrezen grondstofschaarste. Opgeroepen op 02 28, 2014, van
www.supplychainmagazine.nl: http://www.supplychainmagazine.nl/productiebedrijven-vrezengrondstofschaarste/
Mschel. Rusty chain. Section of a rusty chain. Wikipedia.
Reijerman, D. (2013, 12 2). EU-importheffing voor Chinese zonnepanelen gaat naar 42 procent. Opgeroepen
op 02 27, 2014, van www.tweakers.net: http://tweakers.net/nieuws/92934/eu-importheffing-voorchinese-zonnepanelen-gaat-naar-42-procent.html
Verseput, W. (2013, 02 08). Beheerste Duitse melkproductie werkt stabiliserend op grondstofmarkt.
Opgeroepen op 03 16, 2014, van www.boerderij.nl:
http://www.boerderij.nl/Rundveehouderij/Nieuws/2013/2/Beheerste-Duitse-melkproductie-werktstabiliserend-op-grondstofmarkt-1169883W/
Volkskrant. (2013, 07 26). Consument draait op voor prijsstijging grondstoffen. Opgeroepen op 03 18, 2014,
van www.volkskrant.nl:
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2680/Economie/article/detail/3482232/2013/07/26/Consumentdraait-op-voor-prijsstijging-grondstoffen.dhtml
Evaluaties
Diederik van de Laarschot
Het essay heeft mij veel geleerd over hoe essays geschreven horen te worden. Op het kleine essay na uit
het vorige blok had ik verder nooit een essay geschreven. Hoewel de start wat stug verliep, doordat ik het
moeilijk vind te beslissen waar het essay om moet draaien, ging de afronding een stuk vlotter en ben ik erg
tevreden met het eindresultaat.
Supply chain management is erg interessant en het geeft zeker informatie om over na te denken. Wanneer
bedrijven in de supply chain samenwerken en elkaar informatie verschaffen, is er zeker winst te behalen
in het efficiënter en zuiniger omgaan met grondstoffen; dit is ook de hele kern van supply chain
management. Door mijn werk, waarbij ik energieabonnementen verkoop, vind ik het leuk dat ook daar de
invloed van de overheid te merken is en veel verandering veroorzaakt. Om dit weer terug te koppelen in
het essay gaf mij ook meer interesse door de actualiteit van het onderwerp.
Dat op de HU een dergelijke onderzoeksopdracht wordt gegeven met ook de noodzaak van de APAbronvermelding, vind ik erg positief. Ik vind het namelijk van belang om goed informatie te kunnen
opzoeken en te gebruiken op een verantwoordelijke manier.
Over de samenwerking ben ik goed te spreken, deze is vlekkeloos verlopen.
Berend Bom
Aan het essay werken verliep aan het begin erg stroef, omdat de opzet naar mijn idee het moeilijkst is. Het
is ingewikkeld om een goede start te maken en hierop door te pakken. Uiteindelijk is dit gelukt door
samen om de beurt stukken te typen waardoor je bij elkaar inspiratie opdeed. Op deze manier hebben we
samen een essay kunnen maken waar we veel van hebben kunnen leren. Naast dat het leuk is om samen
opzoek te gaan naar een leuk onderwerp om je hier verder in te verdiepen, is het ook leuk dat je op deze
manier anders kijkt naar supply chain dan wat geleerd wordt door het boek en goed om te zien hoe het in
zijn werk gaat in de echte wereld. Daarnaast is het een goede start voordat de tentamens gemaakt moeten
worden. Het begrip supply chain is duidelijker geworden. Ik zie deze opdracht daarom ook als een goede
toevoeging van het vak!
Naast dat het leerzaam was, was het ook handig om alvast te kijken naar de juiste manier van het
schrijven van een paper (of rapport). Ik zie voor de APA-methode als erg leerzaam voor volgend jaar.
Daarnaast werden we ook gedwongen om opzoek te gaan naar wetenschappelijke artikelen wat ervoor
zorgde dat we hier ook goed naar moesten kijken. Al met al is het goed verlopen en ben ik erg tevreden
met het eindresultaat.
Naast de ervaring heb ik ook geleerd over het onderwerp zelf. Over het algemeen was ik altijd van mening
dat de overheid zich zo min mogelijk moet bemoeien met een land. Echter, na enkele artikelen gelezen te
hebben, heb ik toch lichtelijk mijn mening aangepast. Vooral als we kijken naar het argument dat de
bevolking groeit en groeit, waar we voor moeten gaan oppassen in de toekomst. De productie van voedsel
(en producten) zal efficiënter, maar ook effectiever moeten. De overheden zijn denk ik de beste
bestuurders om dit te regelen om de groeiende wereldbevolking op te kunnen vangen. Transparantie is
erg belangrijk!