Дайындаған:Мелс Ж.
Тексерген: Абдыгазиева Н.
 Д. Ивановский вирустар туралы ілімнің негізін
қалаушы ,«Топырақ микроорганизмдерінің
қызметін туралы"жұмысын жариялады. Ол
академик А. С. Фаминциннің сөзімен басталды:
“Топырақтың микроскопиялық тіршілік иелерінің
сәтті дамуына, бейімделуіне арналған нан
өсімдіктерінің мол өнімін беретін топырақ
болашақта табысты әдіс бола ала ма?” деген
орынды сұрақ туындау мүмкін”
 Топырақ микробиотасы-жер атмосферасының құрамын
реттейтін маңызды фактор болып табылады, өйткені
оның метаболизмі нәтижесінде әртүрлі газдар түзіліп,
тұтынылады. Микроорганизмдердің
жасушаларындағы элементтердің бейорганикалық
формаларының олардың тіршілік әрекеті процесінде
ассимиляциясы (иммобилизация) топырақтың
бейорганикалық бассейнінің сарқылуына әкеледі және
өсімдіктердің өсуін айтарлықтай шектейді.
Өсімдіктерге қол жетімді элементтердің формалары
микробтық жасушалардың лизисі кезінде немесе
оларды қарапайымдылар жеген кезде шығарылады.
Метод
1 г топырақтағы
микроорганизмдердің
саны
Жеке талдаулардағы
көрсеткіштердің
арақатынасы
Қатты қоректік ортаға
себу
1-3* 106 .
1
Оптикалық
микроскоппен тікелей
санау
5-20 * 108
150—1500
Электрондық
микроскоппен тікелей
санау
20-25-*109
15 000 д.
 N2, O2, CO2, ұшпа органикалық қосылыстар, су
булары және т.б. кіретін топырақ ауасының құрамы
атмосфералық ауадан айтарлықтай ерекшеленеді
және топырақта жүретін көптеген химиялық,
биохимиялық, биологиялық процестердің
сипатымен анықталады. Топырақ ауасының
құрамы тұрақты емес, сыртқы жағдайларға және
жыл мезгіліне байланысты ол айтарлықтай өзгеруі
мүмкін. Мысалы, топырақ ауасындағы
көмірқышқыл газының (CO2) мөлшері
микроорганизмдер мен өсімдік тамырларының газ
шығаруының әртүрлі қарқындылығына
байланысты жылдық және тәуліктік циклдерде
айтарлықтай өзгереді.
 Топырақ пен атмосфералық ауа арасында тұрақты газ алмасу
жүреді. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің тамыр жүйелері мен
аэробты микроорганизмдер оттегін қатты сіңіріп, көмірқышқыл
газын шығарады. Топырақтан артық СО2 атмосфераға
шығарылады, ал оттегімен байытылған атмосфералық ауа
топыраққа енеді. Топырақтың атмосферамен газ алмасуына
топырақтың тығыз қосылуы немесе оның артық ылғалдылығы
кедергі келтіруі мүмкін. Бұл жағдайда топырақ ауасында оттегінің
мөлшері күрт төмендейді және метан, күкіртсутек, аммиак және
басқа да газдардың пайда болуына әкелетін анаэробты
микробиологиялық процестер дами бастайды.
 Топырақтағы оттегі өсімдік тамырларының тыныс алуы үшін өте
маңызды, сондықтан өсімдіктердің қалыпты дамуы топыраққа ауа
жеткілікті болған жағдайда ғана мүмкін болады. Топыраққа
оттегінің жеткіліксіз енуімен өсімдіктер кризисқа ұшырайды,
олардың өсуін баяулатады, кейде мүлдем өледі.Топырақтағы
оттегінің топырақ микроорганизмдерінің тіршілік әрекеті үшін де
маңызы зор, олардың көпшілігі аэробтардың қатарына жатады.
Ауаға қол жетімділік болмаған кезде аэробты бактериялардың
қызметі тоқтайды, осыған байланысты топырақта өсімдіктерге
қажетті қоректік заттардың түзілуі тоқтайды. Сонымен қатар,
анаэробты жағдайда топырақта өсімдіктерге зиянды
қосылыстардың жиналуына әкелетін процестер пайда болады.
 Топырақтағы органикалық заттардың ыдырауымен
олардың құрамындағы азот өсімдіктерге қол
жетімді формаларға ауысады. Табиғи жағдайда
олар өсімдік организмдерінің азотпен
қоректенуінің негізгі көзі болып табылады.
Көптеген органикалық заттар органикалықминералды құрылымдық бөліктерді (кесектерді)
құруға қатысады. Осылайша пайда болатын
топырақ құрылымы оның физикалық қасиеттерін,
сондай-ақ су, ауа және жылу режимдерін
анықтайды.
Топырақтағы азот циклінің бактериялық
процестері
Топырақ микрофлорасы in situ
Топырақ температурасы
30
Иванов бойынша
ылғалдандыру
коэффициенті
Биологиялық
белсенділіктің ықтимал
қарқындылығы
l,5
Әлсіз
Өте қарқынды
30—20
1,49—1,0
20—10
0,99—0,6
Қарқынды
10—5
0,59—0,30
Әлсіз
5
0,29—0,13
Өте әлсіз
 Кейде топырақ ауасының құрамында тау
жыныстарының қабаттары арқылы олардың
жиналатын жерлерінен енетін кейбір газдар болуы
мүмкін, бұл пайдалы қазбалар кен орындарын
іздеудің арнайы газ геохимиялық әдістеріне
негізделген.
Топырақ бактерияларының белсенділігі