Urganch Davlat Universiteti
Fizika-matematika fakulteti
192-gurux ATMDT
Yo’nalishi talabasi Raximberdiyev Bunyod
Axborot tizimlarini loyihalshtirish fanidan tayyorlagan
KURS ISHI
Mavzu: Budilnik dasturini yaratish
Topshirdi:
Raximberdiyev Bunyod
Qabul qildi:
Xujamov Doniyor
Baholash:
____________________
Urganch-2021
MUNDARIJA
I.Kirish............................................................................................................... 3
II.Asosiy qism ................................................................................................... 4
2.1. Budilnik dasturi haqida umumiy ma`lumot .................................................
2.2. PyCharm community edition 2020.3 dasturlash muhiti haqida................. 8
2.3. Masalaning qo`yilishi va loyihasi .............................................................. 9
Xulosa.............................................................................................................. 13
Foydalanilgan adabiyotlar ............................................................................... 14
Kirish
Ilmiy texnika rivojining diqqatga sazovor xususiyatlaridan biri - hisoblash
texnikasining inson faoliyatining barcha sohalariga keng miqyosida tatbiq
qilinishidir.
Xalq xo’jaligining rivoji o’z navbatida yuqori unumli elektron hisoblash
mashinalarini (EHM), raqamli-programmali boshqariladigan stanoklar va
qurilmalar, sanoat robotlari va ishlab chiqarish modullarini ishlab chiqarishni
ko’paytirish va keng miqyosda tatbiq etishni talab etadi. Avtomatlashtirishning
asosiy quroli bo’lib, o’zining algoritmik va programma ta’minotiga ega bo’lgan
kompyuterlar xizmat qiladi. Dvigatel va robotlarning kashf qilinishi jismoniy
mehnatni avtomatlashtirish asrini ochgan bo’lsa, kompyuter va sun’iy intellekt
vositalarning paydo bo’lishi inson aqliy faoliyatida xuddi shunday yangi davrni
boshlab berdi.
Aхborot teхnologiyalari jahonda jadal sur'atlar bilan rivojlanib, takomillashib
borayotgan sohadir. Bu sohaning rivoji uchun bizning buyuk ajdodlarimizning
ilmiy kashfiyotlari asos bo’lib хizmat qilmoqda. Bu haqda Prezidentimiz
I.A.Karimov o’zining "Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch" asarida quyidagi
fikrlarni keltirib o’tadi: "Shu nuqtai nazardan qaraganda, zaminimizda yashab
o’tgan buyuk allomalarimiz, mutafakkir bobolarimizning ibratli hayoti va faoliyati,
bemisl ilmiy-ijodiy kashfiyotlari bugun ham jahon ahlini hayratga solayotganini
g’urur bilan ta'kidlash lozim‖.
Xususiy kompyuterlarning paydo bo’lishi informatikani tatbiq etish va "kompyuter
bo’yicha savodsizlik"ni tugatishni tezlatishga asosiy turtki bo’ldi. Hozirgi zamon
kompyuterlariga bo’lgan qiziqish shuning uchun ham oshdiki, ular masalani
yechishda mehnat unumdorligini keskin oshirdi. Bu integral sxemalar yangi
kompyuterlarda qo’llanishini hisobga olsak, kompyuterlarning mukammallashib
borishi juda tez yuz berishi va yaqin orada juda ham mukammal kompyuterlar
yaratilishi kutilishiga umid qilishimiz mumkin.
Qadimgi Xitoyda qatron va talaş aralashmasidan tayyorlangan tugallangan
tayoqchalar signal soati sifatida ishlatilgan bo'lib, unga og'irlik ip bilan bog'langan.
Tayoqni yoqib yuborishdi va u teriga qadar yoqilganda, og'irlik metall tayanchga
tushdi. [818 kun ko'rsatilmagan manba]
Qadimgi Yunonistonda shunga o'xshash qurilmalar suv soatlariga tatbiq etilgan.
[Manba aniqlanmagan 818 kun]
Sanoat inqilobi davrida haqiqiy odamlar budilnik sifatida ishladilar - bu kasb
"nokker-up" deb nomlangan. [Manba 818 kun ko'rsatilmagan]
Mexanik budilnik 1787 yilda amerikalik Levi Xattins [1] tomonidan qurilgan.
Qurilma faqat soat 4:00 da jiringladi. Istalgan vaqtda o'rnatilishi mumkin bo'lgan
budilnik 1847 yilda frantsuz Antuan Redier tomonidan patentlangan.
Analog sozlamali budilnik radiosi
Westclox [ru] [2] Big Ben uyg'otuvchi soatini 1908 yilda taklif qilgan [3]. Unda
soatning butun tanasi qo'ng'iroq rolini o'ynagan, shuning uchun budilnikning ovozi
juda baland bo'lgan.
Qo'shma Shtatlarda Ikkinchi Jahon urushi paytida budilnik soatlari juda
kamchiligida bo'lgan va ishchilar ko'pincha kechikishgan [manba aniqlanmagan
818 kun]. Shu sababli, AQSh narxlarni tartibga solish idorasi 1944 yilda, istisno
tariqasida, soat ishlab chiqaruvchi kompaniyalarga fuqarolik mahsulotlariga
qaytishga ruxsat berdi [manbasi aniqlanmagan 818 kun].
Insonni ishonchli tarzda uyg'otadigan qurilmalar ishlab chiqarishda davom
etmoqda. Ular ikkita muammoni hal qilishga urinmoqdalar: uxlab yotgan odamni
qanday munosabatda bo'lish (uyqusiragan odam qo'ng'iroqni e'tiborsiz qoldirishga
moyil) va signalni o'chirib, egasining yana yotishiga yo'l qo'ymaslik. Turli xil
o'yinlardan foydalaniladi (budilnikni devorga uloqtiring, ishlaydigan budilnikni
ushlang, jumboqni eching va hk). Ushbu qurilmalardan biri 2005 yilda Shnobel
mukofotiga sazovor bo'ldi.
Eng yangi ixtirolardan biri - budilnik uxlab yotgan odamning uyqu fazasini
belgilaydi va odamni ma'lum bir daqiqada uyg'otadi
Asosiy qism
1.1. Budilnik dasturi haqida umumiy ma’lumot
Ushbu kurs ishi Budilnik dasturini yaratishga qaratilgan bo`lib, bu dasturning
vazifasi vaqtni belgilash yoki biror narsani eslatishni amalga oshirish hisoblanadi.
Ushbu dasturiy vositani ishlab chiqishda o’ziga hos talablar mavjud. Bu talablar
quyida sanab o’tiladi.
Dasturiy vositani ishlab chiqish uchun masalaning qo’yilishi haqida yoritib
beramiz.
Dastur kompleksi quyidagi vazifalarni bajarishi talab etiladi.
Eslatmalarni amalga oshirish;
Vaqtni soat bo’yicha to’g’rilash
Vaqtni sekund, minut, soatlarda belgilash;
Budilnik qadim zamonlardan beri keng foydalanib kelinayotgan dastur hisoblanadi.
Budilnik dasturini bir necha xil vazifada ishlatish mumkin:
1.Uyg’otgich
2.Eslatma
Biz asosan bundan uyg’otgich sifatida foydalanamiz. Qadim zamonlarda ham
vaqtni belgilash uchun qum soatlardan foydalanishgan. Bu qum soatlari turli xil
bo’lgan. Masalan, bir daqiqalik, ikki daqiqalik, bir soatlik va shunga o’xshagan
turlari bo’lgan. U paytlarda hozirgidek budilniklar bo’lmaganligi tufayli shunga
o’xshash soatlardan foydalanishganlar. Ilm-fan, texnika rivojlangani sayin
zamonaviy soatlar ishlab chiqarila boshladi. Bu zamonaviy soatlarning deyarli
hammasida budilnik mavjud. Chunki hozirgi ishlab chiqarilayotgan soatlarning
budilniklari foydalanishga judayam qulay va oson hisoblanadi. Shuning uchun ham
bunaqangi soatlarga hozirda talab tobora oshib bormoqda. Budilnik qadimgi
Xitoyda quyosh va linza va sekin yonuvchan tayoqchadan foydalanib qo’llanilgan.
Qadimgi Yunonistonda qurilmaga o’xshash suv soatlardan foydalanilgan.Mexanik
soatlar sanoat inqilobi davrida 1787-yilda Amerikalik Levi Xatchins tomonidan
qurilgan mexanizm faqat soat 4:00 da jiringlar edi.1847-yili esa Fransiyalik olim
Antonie Radek tomonidan yaratilgan qurilma har qanday vaqtda ham jiringlar edi
va u budilnik loyihasi uchun patent oldi.1908-yilda esa bu qurilmadan Londondagi
Big Ben soatida qo’llash taklifi bilan chiqdilar. Bundan keyin esa elektron
budilniklar ixtiro qilana boshlandi bu esa mexanik soatlarni butkul sindirish
arafasida edi. Elektron budilniklarning afzal jihatlari mexanik soatlargidek 12
soatdan jiringlamay 24 soat ichida xohlagan soatda minut sekundigacha to’g’rilash
mumkin edi. Bu esa insonlarda qulaylik tug’dirdi.
Qiziqarli ma’lumot: Sensorwake dasturchilari uyqudan uyg’otishning noodatiy
yo’lini taklif qildi. Ularning taklifiga ko’ra, endilikda ertalablari uyg’onish uchun
qattiq tovush talab etilmaydi. Yangi budilnik okeanlar, jungli o’rmonlari, kofe,
shokolad, yalpiz yoki hatto dollarning o’tkir hidini taratish orqali uyg’otadi.
Budilnikdagi kukunlar hidi hech qanday kimyoviy reaksiyaga olib kelmaydi. Agar
hid 3 daqiqa ichida uyg’ota olmasa, budilnik ovoz chiqara boshlaydi. Bunday
budilnik kartrij orqali ishlaydi.
Leonardo da Vinchi ixtiro qilgan budilnik uxlayotgan odamning oyoqlarini
qitiqlab uyg’otgan ekan.
1.2. PyCharm community edition 2020.3
PyCharm community edition 2020.3 dasturida dasturlash o`ziga yarasha
qulayliklarni yaratadi. Shuning uchun biz shu muhitda dasturlash tilini PyCharm
community da dasturlashni amalga oshiramiz. Siz esa o`zingizga yoqqan muxitda,
dasturlash tilida va albatta o`qituvchining talablarini inobatga olgan holda
ishlashingiz mumkin. Misol uchun Turbo paskal, turbo C++, Borland Delphi 7,
boorlend Delfy 2009 va boshqa dasturlash muhitida ishlashingiz mumkin.
PyCharm community edition 2020.3 dasturini ishga tushiramiz va PyCharm
community edition 2020.3 dasturining asosiy oynasi va bosh sahifa ochiladi
PyCharm community edition 2020.3 dasturida ko`p dasturlash tillari yordamida
dasturlash mumkin. Dasturlashni boshlashdan oldin yangi proyekt yoki yaratilgan
proyektni ochib dasturlashimiz mumkin. Biz bu misolda yangi proyekt yaratib
dasturlashni boshlaymiz.
1.3.Masalaning qo’yilishi va loyihasi
Ushbu budilnik dasturini yaratishda PyCharm community edition 2020.3
dasturidan foydalangan holda yaratildi. Bu turdagi dasturlash tillarida tuzilgan
dasturlar ishlashi uchun avvalo Microsoft companiyasing. Soatlarning
budilniklarni ishlatish uchun uning buragichini burash orqali ma’lum bir vaqtni
belgilaymiz. Biz yaratgan budilnik dasturi esa kompyuter uchun mo’ljallangan. Bu
budilnik dasturni ishga tushirish uchun kompyuteringizda yuqorida aytib o’tilgan
PyCharm community edition 2020.3 dasturi kerak bo`ladi kerak bo’ladi. Bu
budilnik dasturini ishlab chiqishdan maqsad turli xil sohalarda qulayliklar yaratish
uchun ishlab chiqildi.
Budilnik dasturi quyidagi vazifalarni bajarishi lozim:
1. Eslatmalarni amalga oshirish
2. Uyqudan uyg’otish
3. Vaqtni belgilash va h.k.z
Eslatmalarni amalga oshirishda esingizdan chiqishi mumkin bo’lgan barcha
ma’lumotlarni yozib qo’yishingiz mumkin. Bunda o’sha budilnik dasturini
ochganimizda dastur oynasi hosil bo’ladi va bu oynaning pastki qismida yozish
uchun mo’ljallangan bo’shliq paydo bo’ladi. Siz esa o’sha ajratilgan joyga xohlagan
narsani yozib qo’yishingiz mumkin. Uyqudan uyg’otishda ham xuddi shu kabi
usullarni qo’llashingiz mumkin. Bunda ertalab o’qish yoki ishga borish uchun vaqtni
belgilab qo’yishingiz mumkin. Bu vaqtni belgilashda ham xuddi shu kabi oyna hosil
bo’ladi va o’sha oynada ko’rsatilgan soat, minut, sekundlari o’zingizga kerakli
bo’lgan vaqtni belgilash imkonini beradi. Bunda ham eslatmalar yozishingiz
mumkin. Masalan ertalab uyqudan uyg’onganingizdan keyin ish yoki o’qishingizga
olib ketishingiz kerak bo’lgan narsalarni yozib qo’yish mumkin.
Loyihani sozlash
Kerakli modullarni / kutubxonalarni o'rnating
Yaxshi, shuning uchun birinchi navbatda birinchi narsa!
Ushbu loyihada biz boshqa ishlab chiquvchilar tomonidan taqdim etilgan tashqi
modullardan foydalanamiz. Ushbu modullar ko'p vaqt va kuch sarflashimizga
yordam beradi. Biz boshlashimiz kerak bo'lgan yagona narsa - ularni loyihamizga
import qilish.
Modullarni import qilish juda oddiy. Siz qilishingiz kerak bo'lgan yagona narsa bu terminaldan oddiy pip o'rnatish buyrug'ini ishga tushirish va bizning
belgilangan modulimiz tizimimizga yuklab olinadi.
Bizga loyihamiz uchun 2 xil modul kerak - datetime & playound.
Pip install buyrug'ini ishga tushiramiz va ushbu ikkala modulni yuklab olamiz.
pip o'rnatish datetime
pip install datetime
datetime - biz ushbu moduldan foydalanish mumkin bo'lmagan vaqtni olish uchun
ushbu moduldan foydalanamiz.
pip o'rnatish oynasini o'rnatish
pip install playsound
playound - biz ushbu moduldan budilnik chalinishi bilan signal ohangini ijro etish
uchun foydalanamiz.
Signal qo'ng'irog'ini yuklab oling
Biz deyarli u erdamiz! Loyihamizni boshlashdan oldin so'nggi bir narsa, biz
qo'ng'iroq signalini o'chirganda qo'ng'iroq ohangini yuklab olishimiz kerak.
Budilnikni shu yerdan yuklab olishingiz mumkin. Ushbu loyiha uchun nafaqat
signal ohanglari, balki sizga yoqadigan har qanday musiqadan foydalanishingiz
mumkin. Siz qilishingiz kerak bo'lgan narsa - audiofaylning kengaytmasi .wav
ekanligiga ishonch hosil qilish. Ishonch hosil qilish uchun yana bir narsa - audio
faylni kodingiz bilan bir xil papkada saqlashga harakat qiling.
from datetime import datetime
from playsound import playsound
Ikkala modulimiz ham hozir foydalanishga tayyor.
from tkinter import *
import datetime
from tkinter.messagebox import *
from tkinter.ttk import *
import winsound
obj=Tk()
obj=Tk()
obj.geometry("500x200")
def alarm():
if c1.get() == "AM":
x=int(e1.get())
y=int(e2.get())
if c1.get() == "PM":
x=int(e1.get())+12
y=int(e2.get())
showinfo("notification","alarm has been set")
while True:
if x == datetime.datetime.now().hour and y ==
datetime.datetime.now().minute:
for i in range(0,50):
winsound.Beep(10000,100)
break
l1=Label(obj,text='HOURS:')
l2=Label(obj,text="MINUTES:")
l1.grid(row=0,column=0)
l2.grid(row=1,column=0)
e1=Entry(obj)
e2=Entry(obj)
e1.grid(row=0,column=1)
e2.grid(row=1,column=1)
b1=Button(obj,text="SET ALARM",command=alarm)
b1.grid(row=2,column=1)
c1=Combobox(obj,values=["AM","PM"])
c1.grid(row=0,column=2)
l3=Label(obj,text="AM or PM")
l3.grid(row=0,column=3)
obj.mainloop()
XULOSA
Ushbu kurs ishini ishlab chiqish natijasida budilnik dasturi haqida va uning ishlash
prinsplari dasturiy vositasi ishlab chiqildi. Bu budilnik dasturi turli xil sohalarda
qo’llanilishi mumkin. Budilnik dasturini yaratish uchun ― PyCharm community
edition 2020.3 ‖ dasturidan foydalanildi. Hozirgi kunga kelib budilnikning turli
xillari ishlab chiqarilmoqda. Bular: ovozli budilniklar, hid bilan uyg’otuvchi
budilniklar va boshqa ko’plab turlari mavjud. Budilnikdan yosh-u qari birdek
foydalanadi. Budilnik dasturi deyarli barcha tizimlarda mavjud. Masalan uy
soatlari, qo’l soatlari, uy telefonlari, mobil telefonlar, kompyuterlar , televizorlar va
boshqa ko’plab qurilmalarda uchratish mumkin. Biz bu budilnik dasturidan
uyg’otgich sifatida deyarli har kuni foydalanamiz. Budilnik dasturi ko’proq yoshi
kattalarga qulay hisoblanadi. Chunki yosh o’tgan sayin inson xotirasi susayib
boradi va budilnik dasturiga talab yanada kuchayadi. Budilnik dasturi esa barcha
esingizdan chiqadigan barcha narsalarni eslatib turadi. Bu dasturni ishga tushirish
juda oddiy va qulay hisoblanadi.
Bu budilnik dasturini ishlab chiqishdan maqsad turli xil sohalarda qulayliklar
yaratish uchun ishlab chiqildi.
Budilnik dasturi quyidagi vazifalarni bajarishi lozim:
1. Eslatmalarni amalga oshirish
2. Uyqudan uyg’otish
3. Vaqtni belgilash va h.k.z
Eslatmalarni amalga oshirishda esingizdan chiqishi mumkin bo’lgan barcha
ma’lumotlarni yozib qo’ysangiz bo’ladi. Ertalab o’qish yoki ishga borish uchun
vaqtni belgilab qo’yishingiz mumkin. Bunda ham eslatmalar yozishingiz mumkin.
Masalan ertalab uyqudan uyg’onganingizdan keyin ish yoki o’qishingizga olib
ketishingiz kerak bo’lgan narsalarni yozib qo’yish mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Karimov I.A. Yuksak ma'naviyat-engilmas kuch.-T.: "Ma'naviyat", 2008 y.
2. Г.Р.Громов Основы информацион технология .
3. Алимов К. Создание новых информационных компьютерных технологий и
систем. 1993.
4. О.Ефимов, В.Морозов, Н.Угрипович. «Курс компьютерной технологии с
основами информатики», М., 1999 г.
5. www.google.com
6. www.w3school.com