ÜRETİM YÖNETİMİ
BÖLÜM 1: ÜRETİM YÖNETİMİNE GİRİŞ TEMEL TANIMLAR
ÜRETİM NEDİR?
Ekonomi Bilimi: fayda meydana getiren işlemler
Mühendisler: belirli bir fiziksel varlık üzerinde onun değerini artıracak bir değişiklik yapmak; ya da
hammadde ve yarı mamul maddeleri, bir mamul haline dönüştürmek
Teknik anlamdaki tanıma göre, eğlence, taşıma, sigortacılık, turizm vb. hizmet üretiminin geçerli
olduğu faaliyet alanları üretim olarak kabul edilmemektedir.
İşletme Bilimi: Üretim; insan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla belirli girdilerin, dönüştürme
sürecinde çeşitli işlemlerden geçirilerek mal veya hizmet olarak çıktıların elde edilmesidir.
İnsan ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile mal veya hizmetlerin meydana getirilmesi işlemi.
Üretim Yönetimi: İşletmenin elinde bulunan malzeme, makine ve insan gücü kaynaklarını, belirli
miktarlardaki mamulün istenilen kalitede, istenilen zamanda ve mümkünse en düşük maliyetle
üretimini sağlayacak biçimde bir araya getirilerek kullanılmasıyla ilgili işlemler.
Faaliyetin sonucunun ölçülebiliyor olması gerekmektedir.
DÖNÜŞÜM SÜRECİ OLARAK ÜRETİM
GİRDİ
Malzeme
Makine
İşçi
Sermaye
Yönetimsel
Faaliyetler

DÖNÜŞÜM SÜRECİ
ÇIKTI

Ürünler
Hizmetler
GERİ BİLDİRİM
Üretim sistemi
Talep
Finans

Malzeme

Dönüşüm
Aktiviteleri
Ürün
ve
Hizmetler

ÇIKTILAR
Mühendislik
Ekipman
Malzeme

İnsan

GİRDİLER
Personel

Ekonomik
olmayan
etkiler

Pazarlama
ve İlişkiler

Ekonomik
etkiler

Sermaye

KONTROL
ÜRETİM YÖNETİMİ
İŞLETMELER AÇISINDAN ÜRETİM YÖNETİMİ
İşletmelerde Üretim Bölümü, Bir işletmede ürün veya hizmetleri üretmekle/gerçekleştirmekle
görevli bölümdür.
ORGANİZASYON
PAZARLAMA
o Müşteri edinme
o Bağlılığı koruma (Daha
kolay ve ucuz)
ÜRETİM
o Ürün veya hizmetin
sağlanması
FİNANS
o Sermaye edinimi
o Paranın takibi
DÖNÜŞÜMLER






Fiziksel - üretim, inşaat, madencilik, tarım
Konumsal (locational) - nakliye, taşıma, depolama, posta/kargo servisi, havayolları, otel(*)
Değiş tokuş (exchange) - perakendecilik, toptancılık, kiralama ve leasing, kütüphane, hisse
senedi işlemleri/borsa
Fizyolojik - sağlık hizmetleri
Psikolojik - eğlence, film, radyo, televizyon, konserler
Bilgi ile ilişkili - iletişim hizmetleri, gazete, radyo ve televizyon haberleri, telefon, uydu, internet
vb
ÜRETİM YÖNETİMİ
ÜRETİM
İnsan ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile mal veya hizmetlerin meydana getirilmesi işlemi.
Üretim sistemi: Girdileri istenen çıktılara dönüştürmek (transform) için kaynakların uygun şekilde
kullanılmasıdır
Malın Özellikleri
 Somut ürün
 Birbirinin aynı ürün tanımı (Miele C3)
 Üretim genellikle tüketimden ayrıdır
 Stoklanabilir
 Düşük müşteri etkileşimi
Mal - Hizmet Karşılaştırması
Mallar
 Tekrar satılabilir
 Stoklanabilir
 Kalitenin bazı yönleri ölçülebilir
 Satış üretimden ayrıdır
 Ürün Taşınabilir
 Tesis yeri, maliyet açısından önemlidir

Otomasyon genellikle mümkündür
Hizmetin Özellikleri
 Soyut ürün
 Aynı anda üretilir ve tüketilir
 Genellikle kendine özgüdür
 Yüksek müşteri etkileşimi
 Birbirinin aynı olmayan ürün tanımı
Hizmetler
 Tekrar satışı nadirdir
 Stoklanması zordur
 Kalite ölçümü zordur
 Satış, hizmetin bir parçasıdır
 Hizmet değil, sağlayıcı taşınabilir
 Tesis yeri, müşteriye ulaşım açısından
önemlidir
 Otomasyon zordur
KRİTİK KARARLAR
 Ürün ve hizmet tasarımı
o Hangi ürün ve hizmetleri sunmalıyız? Talep toplama, bilgi toplama, AR-GE
o Bu ürün ve hizmetler nasıl tasarlanmalı? Trendler
 Kalite yönetimi
o Kaliteden kim sorumlu?
o Kaliteyi nasıl tanımlayacağız? Üretim aşamasının tamamının kaliteli olması gerekir.
 Süreç ve kapasite tasarımı
o Bu ürünler hangi süreçlere hangi sıra ile ihtiyaç duyuyorlar?
o Bu süreçler için hangi ekipman ve teknolojiye ihtiyaç duyuluyor?
 Yerleşim
o Tesis nereye kurulmalı?
o Yerleşim yeri kararında hangi kriterler temel alınmalı? Düşük maliyet-Çin, kalite-Almanya
 Fabrika içi yerleşimi
o Ne büyüklükte bir tesise ihtiyaç var?
o Tesis içi nasıl düzenlenmeli (makineler ve stok yerleri vb)?
 İnsan kaynakları ve iş tasarımı
o Uygun bir çalışma ortamı nasıl sağlanabilir?
o İşçilerin ne miktarda ürün üretmesini bekliyoruz?
o Her bir işlem/adım ne kadar sürede bitmeli?
ÜRETİM YÖNETİMİ

Tedarik zinciri yönetimi
o Bu ürünü yapmalı mi satın mı almalıyız?
o İyi tedarikçilerimiz kimler ve kaç tedarikçimiz olmalı?
 Stok yönetimi, malzeme ihtiyaçları planı
o Her bir kalemden ne kadar stok bulundurmalıyız?
o Ne zaman yeniden sipariş (üret) emrini vermeliyiz?
 Orta, kısa dönemli çizelgeleme
o Üretimi taşerona vermek iyi bir fikir mi?
o Çizelgeden geride kalma durumlarında ne yapmalı?
 Bakım
o Bakımdan kim sorumlu?
o Bakım planı nasıl yapılmalı?
KARAR ALMA
Birçok üretim kararı, kar üzerinde farklı etkileri olabilecek alternatifler arasından seçim yapmayı
gerektirir
Tipik kararlar şu soruları içerir:
 Hangi: Hangi kaynaklar gerekli, hangi miktarlarda?
 Ne zaman: Her bir kaynak ne zaman gerekiyor? İş ne zamana çizelgelenmeli? Malzeme ve diğer
kalemler ne zaman sipariş edilmeli?
 Nerede: İş nerede yapılacak?
 Nasıl: Ürün veya hizmet nasıl tasarlanacak? İş nasıl yapılacak?
Kaynaklar nasıl atanacak ve paylaşılacak?
 Kim: İşi kim yapacak?
Karar Almada Yaklaşımlar
Modelleme temel araçtır.
Model - soyut veya fiziksel, bir şeyin basitçe ifadesidir.
Modelin temel özellikleri:
o Günlük olayların basitleştirilmiş halidir
o Önemsiz detaylar atlanarak gerçek sistemin en önemli konularına odaklanılmaya çalışılır
Model türleri:
 Fiziksel modeller: Gerçek yaşamdaki karşılıklarına benzerler
 Şematik modeller: Fiziksel modellere kıyasla, gerçek yaşamdaki karşılıklarına daha az benzerler
 Matematiksel modeller: Gerçek yaşamdaki karşılıklarına benzemezler
Sayısal (kantitatif) modeller: Matematiksel temellere dayanan modeller
- Lineer programlama
- Kuyruk teorisi
- Stok modelleri
- Proje yönetimi modelleri
- Tahmin yöntemleri
- İstatistiksel modeller
ÜRETİM YÖNETİMİ
Modellerin dezavantajları
o Varsayımlar ve veriler doğru olmayabilir
o Modellerin kullanılması, her zaman sonucun yani kararın doğru olduğu anlamına gelmez
SİSTEM YAKLAŞIMI
Sistem: bir arada çalışması gereken bağımsız parçalar kümesidir
Bir işletme de, alt sistemlerden oluşan bir sistemdir, örneğin
o Pazarlama alt sistemi
o Üretim alt sistemi
o Finans alt sistemi
• Sistem yaklaşımı: Alt sistemler arasında ilişkileri destekler
o Temel olarak, “bütün, parçalarının toplamından büyüktür” yaklaşımı geçerlidir
o Organizasyonun (bütünün) çıktısı ve amaçları, herhangi bir alt sisteminkinden daha önemlidir
Üretim Yönetiminde Etik Konular
Etik konular üretim yönetiminin birçok alanında söz konusudur
• Finansal tablolar
• İşçi güvenliği
• Ürün güvenliği
• Kalite
• Çevre
• Toplum
• İşe alma ve işçi çıkarma
• İşyeri kapatma
• İşçi hakları
Tarihsel Gelişim
 Doğa, insan ihtiyaçlarını tam olarak karşılayamadığında "üretim" başlamıştır.
 En iyi bilinen dönüm noktası: sanayi devrimi
 Çin Şeddi? Mısır piramitleri? Sanayi devriminden önceki devasa projeler.
 Son 50 yıldaki çok hızlı değişim üretimi nasıl etkiler?
Sanayi Devrimi Avrupa (İngiltere) 18-19. YY. (Buharlı Makineler). 1600’lerde Rönesans’la başladığı
da kabul edilir.
2. ve 3. Sanayi Devrimi Teknolojik Devrim 19. YY sonu. ABD’de fabrika/üretim hattı ile başlamıştır.

•
•
•

Endüstri devrimi
Bilimsel yönetim
İnsan kaynakları yönetimi
Karar modelleri ve yönetim bilimi
Japon üreticilerin etkisi
ÜRETİM YÖNETİMİ
Endüstri devrimi
Bazı temel olaylar ve tarihler
- 1770'ler, İngiltere
- İşbölümü - Adam Smith, 1776 Ulusların Zenginliği adlı kitapta il kez işbölümünden bahsedilir.
- Buharlı motor, 1780’ler
- Değiştirilebilir parçalar - Eli Whitney, 1792
• Yönetim teorisi ve uygulamaları bu dönemde fazla uygulama alanı bulamamıştır.

Charles Babbage – İlk programlanabilir bilgisayar fikrini geliştirmiştir. Mekanik olarak çalışan
hesap makinesini geliştirmiştir.

Frederick W. Taylor
o Bilimsel yönetimin babası
o Gözlem, ölçüm, analiz, iş yöntemlerini geliştirme ve ekonomik teşviklere dayalı bir "bilimsel
yönetim" e inanılır
o Planlama, çalışanların seçimi ve eğitimi, her işin en iyi şekilde başarılmasının yolunun
bulunması, yönetim ile çalışanlar arasında işbirliğine ulaşılması işlerinden yönetim
sorumludur
o Çıktının maksimize edilmesine odaklanılır
 Frank Gilbreth - hareket ekonomisi, İş etüdü
• Henry Gantt - Çizelgelemede Gantt şemaları, çalışanların motivasyonu için parasal olmayan
teşviklerin fark edilmesi
• Harrington Emerson - Taylor'un fikirlerinin organizasyonel yapıya uyarlanması
• Henry Ford - Bilimsel yönetim tekniklerinin fabrikalarında uygulanması
o Hareketli montaj hatları
o Yığın üretim
İnsan Kaynaklarına Katkı Sağlayanlar
İş tasarımında insan unsurunun önemi üzerinde durur
- Lillian Gilbreth
- Elton Mayo - çalışan motivasyonu, 1930
- Abraham Maslow - motivasyon teorisi 1940'lar; ihtiyaçlar hiyerarşisi, 1954
- Frederick Hertzberg - ikiTfaktör teorisi, 1959
- Douglas McGregor - X teorisi, Y teorisi, 1960s
- William Ouchi - Z teorisi, 1981
ÜRETİM YÖNETİMİ
BÖLÜM 2: REKABETÇİLİK, STRATEJİ VE VERİMLİLİK / ÜRETİM SİSTEMLERİNİN
SINIFLANDIRILMASI
REKABETÇİLİK
 Bir işletmenin, benzer ürün ve hizmet sunan diğer işletmelere kıyasla, müşteri istek ve
ihtiyaçlarını ne kadar etkin karşıladığı
 Organizasyonlar pazarlama ve üretim fonksiyonlarının bazı kombinasyonları aracılığı ile rekabet
ederler
o Müşteriler ne istiyor?
o Bu istek ve ihtiyaçlar en iyi şekilde nasıl karşılanabilir?
İki Temel Fonksiyon
1) Pazarlama
2) Üretim
‘deki avantajlarla rekabet sağlanabilir.
1) Pazarlama’nın Etkisi
o Müşteri istek ve ihtiyaçlarının tanımlanması
o Fiyatlandırma
o Reklam ve promosyonlar
o Satış sonrası hizmetler
i) Var olan müşteriyi elde tutmak
ii) Yeni müşteri bulmak
2) Üretim Sürecinin / İşlemlerin Etkisi
o Ürün ve hizmet tasarımı
o Hızlı tepki
o Maliyet
o Esneklik
o Tesis yeri
o Hizmet
o Kalite
Hiyerarşik Planlama
 Misyon
 Amaçlar
 Organizasyonel Stratejiler
 Fonksiyonel Stratejiler
 Taktikler
Misyon: bir işletmenin varlık sebebidir.
o Misyonun ifadesi, organizasyonel amaçlara ulaşmada temel sağlar
Amaçlar: organizasyonun misyonunu gerçekleştirilmesi için konan zamanla sınırlı ölçülebilir
hedeflerdir.
o Misyon hakkında detay verir, kapsamını tanımlar
o Amaçlar, organizasyonun yönünü/istikametini belirler
o Amaçlar, organizasyonel stratejiler hakkında temel sağlar
ÜRETİM YÖNETİMİ
Strateji: Organizasyonel amaçIara ulaşma planıdır
o Organizayonun istediği yere (amaçlar) ulaşmasında yol haritasıdır
o Bütünsel stratejiler tüm organizasyonu ilgilendirirler
o Fonksiyonel stratejiler, organizasyonel stratejiyi destekleyecek şekilde her bir fonksiyonla
ilgidirler
Temel Yetkinlik, Temel Yetenek
o Bir işletmeye rekabet avantajı sağlayan ve onu diğerlerinden farklılaştıran temel özellik ve
yetenekler
o Etkin olabilmek için, işletmenin temel yetkinliği ve stratejiler, uyumlu ve aynı yönlü olmalıdır
Örn: - Sony, her şeyin en küçüğünü yapma yeteneği
- Apple, kullanıcı dostu olma (user friendly) yeteneği
- Wallmart, düşük fiyat
STRATEJİ OLUŞTURMAK
o Temel görevleri ve öncelikleri belirlemek
o Temel yetkinlikleri belirlemek
o Diğer kazananları ve nitelikli işletmeleri belirlemek
o İşletmeyi konumlandırmak
Temel Stratejiler (Hepsi birbirine bağlıdır, birbirini bütünler.)
1) Kalite temelli stratejiler
2) Maliyete dayalı stratejiler
3) Zamana dayalı stratejiler
4) Esnekliğe dayalı stratejiler
1) Kalite Temelli Stratejiler
Organizasyonun her aşamasında kaliteye odaklanan stratejiler geliştirmektir.
o Kalite ve kaliteli imajını sağlamak ve korumak
o Düşük kaliteden kaynaklanan tekrarlardan kaçınmak
o Maliyet düşürme stratejisinin bir parçasıdır.
Kalite ile rekabet:
o Müşteriyi memnun etmek
o Müşterinin kaliteye karşı tutumunu ve kalite beklentilerini anlamak
2) Maliyete Dayalı Stratejiler
o Tüm israfı yok etmek (Ürünün makine önünde boşuna beklemesi, gereksiz kalite kontrol,
üretim adımları.)
o Yatırım yapmak
- Tesis ve ekipmana
- Operasyonları modernize etmeye, akışı kesintisiz sağlamaya
- Eğitime
ÜRETİM YÖNETİMİ
3) Zamana Dayalı Stratejiler
İşin ve görevin" tamamlanması için ihtiyaç duyulan sürenin azaltılmasına odaklanan stratejilerdir.
Bu strateji uygulanır çünkü bu süreyi kısaltarak;
o pazara çıkış süresinin daha kısa olacağı,
o maliyetin düşürülebileceği,
o verimliliğin artırılabileceği, ve müşteri Hizmetinin iyileştirileceği düşünülür.

Hangi alanlarda "süre" kısaltılabilir?
o Planlama zamanı
o Ürün/hizmet tasarım süresi
o İşlem zamanı
o Makine hazırlık ve değiştirme süresi
o Teslimat zamanı
 Hızlı hareket etme
 Hızlı adaptasyon
4) Esnekliğe Dayalı Stratejiler
 Çevresel değişimlere uyum sağlayabilme ve esnekliği kullanabilmeye dayanarak rekabet
avantajı sağlamaya dayalı stratejilerdir.
 Bazı temel yeteneklere sahip olmayı gerektirir.
o Çok çeşitlilikte ürün üretebilmek
o Yeni ürün geliştirebilmek ve pazara sunabilmek
o Var olan ürünleri kolay ve hızlıca modifiye edebilmek
o Müşteri ihtiyaçlarına cevap verebilmek
ÜRETİM SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
1) Ürün türüne/adına göre
2) Üretim yöntemine göre
3) Üretim miktarına ve akışa göre
4) Diğer üretim tipleri
1) Ürün Türüne/Adına Göre
- Demir - çelik üretimi
- Kömür üretimi
- Takım tezgahları üretimi
- Kimyasal maddeler üretimi
-
Elektriksel araç - gereç üretimi
Elektronik ürünler üretimi
Tekstil ürünleri üretimi
2) Üretim Yöntemine Göre
 Birincil (primer) Üretim: Doğada mevcut hammaddelerin işlenmek veya kullanılmak üzere
çıkarılmasıdır. Demir, bakır ve diğer madenler ile kömür ve petrol üretimi, balıkçılık vb . (temel
hammaddelerin üretimi)
 Analitik Üretim: Temel hammaddelerin bazıları daha sonra ayırıcı işlemlerle parçalanıp
işlenerek çeşitli mamullere dönüştürülür. Şeker pancarından şeker, ham petrolden benzin, fueloil, boksitten alüminyum, sütten yağ vb
ÜRETİM YÖNETİMİ



Sentetik Üretim: Doğadan elde edilen temel hammaddelerin bazıları da birleştirici işlemlerle
yeni mamullere dönüştürülür. Sentetik kauçuk, alaşımlı çelik, plastik, cam vb.
Fabrikasyon Üretim: Temel veya diğer hammaddelerin şekil verme yolu ile yeni mamuller
edilmesidir. Döküm, tornalama, pres kesme vb. yöntemlerle şekil vererek mal üreten sistemler
Montaj Üretim: Çeşitli hammadde, yarı mamul ve parçaları sistematik biçimde bir araya
getirerek karmaşık bir mamul üretmektir. Otomobil, televizyon, traktör, buzdolabı vb
3)
a)
b)
c)
Üretim Miktarına Ve Akışa Göre
Siparişe Göre Üretim (job shop)
Parti Üretimi (batch shop)
Sürekli Üretim (continuous production)
- Montaj Hattı (assembly lines) Kesikli sürekli üretim
d) Proje Üretimi
a)






Siparişe Göre Üretim (Atölye tipi üretim)
Müşterinin zaman, miktar ve kalite bakımından özel olarak belirlediği mamulün üretilmesidir.
Üretim ortamı, az sayıda ancak çok çeşitte ürünü üretebilecek şekilde esnektir.
Makine ve insan gücü kapasitesinden yararlanma oranı düşüktür (Belli zamanlarda kapasite atıl
kalırken, belli zamanlarda da siparişlerin yığılması söz konusudur.)
İşçileri birçok konuda kalifiye ve ekipmanlar da genel amaçlıdır.
Makine seçimi, çizelgeleme Kolay değildir, temel problemdir.
Tamir atölyeleri, terzi, marangoz, vb. üretim yerleri
b) Parti Üretimi (Atölye ve Sürekli Üretim’in arası)
 Daha yüksek hacimli "siparişe göre üretim" ortamı olarak düşünülebilir.
 Daha az çeşitte ürün, daha yüksek hacimde üretilir. Yani, bir ürünün, siparişi veya sürekli bir
talebi karşılamak amacı ile belirli miktarlardan oluşan partiler halinde üretilmesidir.
 Ürünler genellikle her partide orta hacimde (10-1000) olacak şekilde üretilir.
 Uygun parti büyüklüğünün belirlenmesi.
 Ev eşyası, konfeksiyon, gıda ve birçok tüketim malları, parti üretimi grubunda yer alır
c)



Sürekli Üretim
İşletmenin sahip olduğu makine ve ekipmanların yalnız belirli bir ürüne tahsis edilmesi.
Üretilen ürünün talep düzeyi ve üretim miktarı çok yüksektir ancak üretilen ürün türü azdır.
Bir üründen başka bir tür ürünün üretimine geçmek oldukça zordur (esnekliği düşük) ve süreç
standartlaşmıştır (maliyetli olarak üretilen üründe küçük tasarım değişikliklerine gidilebilir)
i) Kütle üretimi
ii) Akış (proses) üretimi
i)
Kütle Üretimi: Kütle üretimi: Bir üründen çok büyük miktarlarda ve uzun süre üretilir. Ancak
gerektiğinde, makine, yerleşme düzeni, kalıp vs. değiştirilerek başka bir ürün üretimine
geçilebilir.
Akış (proses) üretimi (Boruların içinden geçen üretim): makine ve tesisler yalnız bir cins ürünü
üretecek şekilde tasarlanmıştır, başka bir ürünü üretmek ya çok pahalıdır veya olanaksızdır
(çimento, şeker, petrol rafinerisi, çoğu kimyasal üretim, motor vb)
ii)
ÜRETİM YÖNETİMİ
o Üretim genellikle daha önce belirlenmiş alımları takip eder (örn. montaj hattı).
o Yüksek düzeyde otomasyon söz konusudur (hat çoğunlukla 24 saat çalışır)
d)




Proje üretimi (Farklı takımlar çalışır)
Belirli bir ürün (çoğunlukla) yalnız bir kez üretilir.
Bir diğer deyişle, herhangi bir süreklilik ve akış yoktur.
Bir elektrik santralinin inşası, tersanede gemi yapımı, film çekimi, bir düğün organizasyonu vb
Ürün sabit konumda bulunurken, makine ve işgücü ürün çevresinde hareket eder.
Üretim miktarına ve akışa göre
Sürekli
üretim
Yüksek
Hacim
Parti
üretim
Düşük
Siparişe göre
Üretim
Proje
Düşük
Standardizasyon
Diğer üretim tipleri
 Araştırma liretimi
 Model ve Prototip Üretimi
 Test Modelleri Üretimi
 Pilot Üretimi
İleri / modern üretim sistemleri
 Grup teknolojisi
 Esnek üretim
Yüksek




Demonstrasyon ve Gösteri Ürünleri Liretimi
İhracat Ürünleri Üretimi
Modifikasyon, Tamir ve İade Ürünleri Liretimi
Geçici Üretim



Bilgisayar destekli tasarım ve üretim (CAD, CAM)
Bilgisayarla bütünleşik üretim (CİM)
Tam zamanında üretim (Just in Time)
Hizmet üretimi / Mal Üretimi Ve Hizmet Üretimi Arasındaki Farklar
 Üç ana sektör: tarım, endüstri, hizmet
 Uygun kapasitenin tayini, yerleşim yeri seçimi, hizmet kalitesinin ölçümü vb.
Faktör
Çıktı
Üretim yeri
Tüketim
İşgücü
Makineleşme
Stoklar
Kapasite
Kalite
Verimlilik
Mal üretimi
Somut
Sabit
Herhangi bir yerde, zaman içinde
Daha az yoğun
Çok
Var
Dengelenebilir
Ölçümü kolay
Yüksek olabilir
Hizmet üretimi
Soyut
Değişken/esnek
Hemen, üretim yerinde
Çok yoğun
Az
Yok
Dengelemesi zor
Ölçüm daha zor
Genellikle düşüktür
ÜRETİM YÖNETİMİ
VERİMLİLİK
a)



Verimlilik (Tek Faktör)
Üretim sistemlerinin performansının değerlendirilmesinde en çok kullanılan ölçüttür.
Bir üretim biriminin, makinenin, işçinin, bir endüstri veya ülkenin verimliliğinden bahsedilebilir.
Üretilenin, üretmek için gerekli olana oranıdır.
Verimlilik=
Çıktı
Girdi

“Çıktı” problemli değildir, üretilen miktar para, adet, ağırlık gibi bir ölçü birimi ile ifade edilebilir.
o Çok çeşitli mamul üretiminde toplam satış geliri de alınabilir, tek tek her cins ürün de.
 “Girdi” tek unsurla ifade edildiğinde yanıltıcı olabilir. Girdi unsurlarının biri, bir kısmı veya hepsi
kullanılabilir.
o Tüm girdi unsurları kullanıldığında “toplam faktör verimliliği” adı verilir
o Pratikte en çok kullanılan tekli ölçüt, işçi girdisidir. “İşçilik verimliliği” kişi başına yaratılan
fayda (ancak tekstil atölyesi ile petrol rafinerisinde fark olacaktır)
Verimlilik (tek faktör)
Örneğin, çalışan verimliliği
Verimlilik=
Üretilen ürün sayısı
Kullanılan işçi-saat
1.000 adet
250 işçi-saat
=
= 4 adet/işçi-saat
b) Verimlilik (Çoklu Faktör)
Bir yıl içinde işletme, her birini 10 pb'ne sattığı 400 adet ürün üretmiştir. Bu üretim sırasında
katlandığı maliyetleri gözden geçiren işletme, toplamda 400 pb işçiliğe, 1000 pb malzemeye ve 300
pb de fazla mesai ücretlerine harcadığını belirlemiştir. Bu işletmenin çoklu faktör verimliliği nedir?
Çoklu faktör verimliliği =
=
Çıktıların satışı kazancı
İşçi maliyet + Malzeme maliyeti + Fazla mesai maliyeti
4.000 pb
400 pb + 1.000 pb + 300 pb
=
4.000 pb
1.700 pb
= 2,35
Verimlilik
 "İşçilik verimliliği" nelere bağlı olabilir?
 İşçi verimliliği,
-


Uzmanlaşma ve iş tasarımı iyileşmesi ile artar
Daha gayretli çalışma ile artar
Daha sıkı gözetimde artar
Verimlilikte artış işsizliği artırır
-
İşçi-işveren ilişkisinin bir sonucudur
Yönetim politikalarının bir sonucudur
Çevre koşullarının bir fonksiyonudur
Hangi işletmede hangi faktör ne kadar önemli ve doğru?
Maliyet ve ücret belirlemede kullanılır. Yorumlama nasıl yapılacak?
ÜRETİM YÖNETİMİ
Hizmet sektöründe verimlilik
Hizmet sektöründe verimliliği ölçmek ve yönetmek daha zordur çünkü;
o Düşünsel faaliyetleri de içerirler
o Ancak hizmet sektöründe girdilerin hesaplanması ve çıktıların ölçümü zordur
o Yüksek oranda değişkenlik söz konusudur
o Çıktı "miktarı", çıktı "kalitesi"
o Algılanan hizmet kalitesi daha önemli bir kavramdır
ÜRETİM YÖNETİMİ
BÖLÜM 3: SATIŞ TAHMİNLERİ
Tahmin: Bilinmeyen bir parametrenin değerinin, bilinen parametreler kullanılarak (bu bilinen
parametrelerin tanımlandığı şartlar dahilinde) kestirilmesidir.
Bir değişkenin (örneğin talep düzeyi) gelecekteki değeri hakkındaki yargıdır.
o
o
o
o
Ekonomik tahminler: enflasyon oranı, paranın değeri, sektör verimlilikleri, nüfus tahminleri vb
Teknolojik tahminler: teknoloji gelişim hızı, yeni ürünlere olacak etkisi vb
Hava durumu tahminleri
Talep (satış) tahminleri: var olan ürünlerin talepleri, yeni ürünlerin talepleri, rakip ürünlere
olacak talep
İşletmelerde tahmin - talep tahminleri
İşletmelerde talep tahminleri birçok kararda etkilidir: Kapasite büyüklüğü belirleme, üretim
miktarları, ne kadar stok tutulacağı, neler/ne kadar satın alınmalı, işgücü ne kadar olmalı vb.
Muhasebe
Finans
İnsan kaynakları
Pazarlama
Üretim
Maliyet/kâr tahminleri
Nakit akışı
İşe alma/çıkarma/eğitim
Fiyatlama/promosyon/strateji
Çizelgeleme/stok kontrol/malzeme ihtiyaç planlama, işyükü
Faaliyet:
 Talep tahminlerinin yapılması (Önce)
 Üretim planlarında veri olarak kullanma (Sonra)
 Gerçek değerle satışlar arasındaki sapmaların tespiti
 Sapmaların nedenlerinin araştırılması
 Düzeltmelerin yapılması
 Düzeltmelerin üretim planlarına yansıtılması
Farklı Dönemlerde Tahmin Sonuçları Kullanımı
Planlama Dönemi
Uzun dönemli (2-10 yıl)
Orta dönemli (1-24 ay)
Kısa dönemli (1-8 hafta)


Kullanım Amaçları
- Üretilecek ürün/hizmeti belirleme
- Kullanılacak teknolojiyi belirleme
- Kapasite seçimi
- Kuruluş yeri seçimi
- İşgücü miktarını belirleme
- Tutulacak stok miktarını belirleme
- Gereken fazla mesaiyi hesaplama
- Optimal üretim ve satın alma parti büyüklüğünü belirleme
- Siparişlerin makinelere atanması
- İşgücünün makinelere atanması
- Siparişlerin işlem sırasını belirleme
Talep tahminlerinin kapsadığı zaman aralığı büyüdükçe sonucu etkileyen faktörlerin sayısı artar
ve bunlar arasındaki ilişkiler gittikçe karmaşık ve belirsiz bir hal alır.
Vade kısaldıkça da tahminlerin gerçeğe uygunluk derecesi önem kazanmaya başlar.
ÜRETİM YÖNETİMİ
İşletmelerde talep tahmin konuları
 Yeni ürün için talep araştırmaları
 Endüstri dalına ilişkin talep araştırmaları
 İşletmeler grubuna ait talep araştırmaları
 İşletmenin geleceğine ait toplam talep tahminleri
 Bir ürün grubuna ait talep tahminleri
 Belirli bir ürün için yapılan talep araştırmaları
Tüm tahminler için ortak olan...
 Geçmişte gerçekleşenin gelecekte de var olacağını varsayar
 Tahminler nadiren mükemmeldir: rastsallık
 Gruplar için tahmin, bireysel (tekil) tahminlerinden daha doğrudur
 Uzun dönemlik tahminler, kısa dönemlik tahminlere kıyasla daha az doğrudur
TALEP TAHMİN YÖNTEMLERİ
Hiçbir tahmin doğru değildir!
1) KALİTATİF (NİTELİKSEL) YÖNTEMLER
A)
B)
C)
D)
Üst yönetim fikirleri
Satış gücünün fikirleri
Tüketici araştırmaları
Delphi metodu
Talep
tahmin
yöntemleri
Kalitatif
yöntemler
(niteliksel)
Kantitatif
yöntemler
(niceliksel)
2) KALİTATİF (NİTELİKSEL) YÖNTEMLER
A) Zaman Serileri
i) Naive Tahmin
ii) Ortalamaya Dayalı Tahmin
a) Basit Hareketli Ortalama
b) Ağırlıklı Hareketli Ortalama
c) Üstsel Düzeltme
iii) Trend Analizi
B) İlişkisel Modeller
i) Regresyon Analizi
ii) Korelasyon
Üst yönetim
fikirleri
makro fikirler, tecrübe,
geniş çevre
Satış
gücünün
fikirleri
Satış elemanları B2B
ürünler
Tüketici
araştırmaları
Anket, müşteri şikayeti
Delphi
metodu
Birden çok uzmanın
görüşü derlenir
Zaman
serileri
İlişkisel
modeller
ÜRETİM YÖNETİMİ
1)




KALİTATİF (NİTELİKSEL) YÖNTEMLER
Durumda ciddi bir belirsizlik varsa
Sonucu etkileyen değişkenler çok sayıdaysa veya karmaşık ilişkilere sahipse
Geçmiş veri veya ilgili veri ulaşılabilirliği sınırlı ise
Tecrübenin daha iyi bir belirleyici olduğu konularsa (tüketici bu durumda nasıl davranır)
Örneğin: yeni bir ürün, yeni bir teknoloji
2) KALİTATİF (NİTELİKSEL) YÖNTEMLER
Geçmiş dönem verileri olmalı!
Kantitatif
(niceliksel)
yöntemler
Zaman
serileri
İlişkisel
modeller
Naive tahmin
Hareketli
ortalama
Ortalamaya
dayalı
yöntemler
Ağırlıklı hareketli
ortalama
Trend analizi
Üstsel düzelme
Regresyon
analizi
(basit ve çoklu)
Korelasyon
2009 Satışları
2010 Satışları
2011 Satışları
A) Zaman
Serisi
Modelleri
2023 Satışları
Ürün fiyatı
20artışı
Nüfus
B) İlişkisel
Modeller
2023 Satışları
A) Zaman Serileri: Zaman serisi tahmin edilecek değişkenin geçmiş değerlerinden oluşan seridir
Eşit zaman aralıklıdırlar
Temel varsayım geçmişte olanın geleceği yansıta bildiğidir
Amaç, genel yapıların ortaya çıkarılması ve tahminde kullanılmasıdır
i) Naive tahmin
ii) Ortalamaya dayalı yöntemler
a) Basit Hareketli ortalama
b) Ağırlıklı hareketli ortalama
c) Üstsel Düzeltme
iii) Trend Analizi
ÜRETİM YÖNETİMİ
Zaman serileri - veri yapıları
Satışlar zamana bağlı değil
Satışlar zamanla artarak
yükseliyor
Zaman serileri ile tahmin – bileşenler
Satışlar zamanla yükseliyor
Mevsimsel yapı
ÜRETİM YÖNETİMİ
i)
Naive Tahmin (Geçen hafta 250 teker sattığımıza göre, bu hafta da 250 teker satacağız...)
 Bir dönemin talep tahmini, bir önceki dönemin gerçekleşen talebine eşit olarak kabul edilir
o Kullanımı kolay, hızlı, maliyetsiz
o Standart olarak alınabilir
 Doğruluğu yüksek değildir
ii) Ortalamaya Dayalı Tahminler
a) Basit hareketli ortalama
Belirli sayıda (n adet) "güncel dönemlerin" ortalamasını alır ve her dönem, gerçekleşen satış verileri
ile bu tahmini günceller
n
: dönem, periyot
t
MAt : t döneminin tahmini
Σ At-i
A
n
İ=1
MAt =
n
: gerçekleşen talep miktarı
: dönem sayısı
Örnek: bir büfenin LEZİZ marka gofret satışları aylar bazında aşağıdaki gibidir. 3 dönemlik hareketli
ortalamaya göre temmuz ayı gofret satışları ne olacaktır? Son 3 dönem anlamında
3 dönemlik  n=3 yani i1’den i3’e kadar
3
Ay
1
Ocak
1325
2
3
4
5
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
1353
1305
1275
1210
Haziran
Temmuz
1195
?
6
t= 7
Σ A7-1
Satışlar
İ=1
MA7 =
=
3
1195+1210+1275
3
=
=
A6+A5+A4
3
1227 Adet
veya açıklamalarda güncel dönem dediği için; istenilen değer=7, 7’den önceki 3 güncel dönem=6,5,4
yani A6+A5+A4 / 3
Örnek: Aşağıda gerçekleşen satış değerleri verilen bir ürün için, 3- dönemlik hareketli ortalama
yöntemini kullanarak Nisan, Mayıs, Haziran ve Temmuz satış tahminlerini gerçekleştiriniz
Ay
Gerçekleşen Satışlar
3 Dönemlik Tahmin
Ocak
10
Şubat
12
Mart
13
Nisan
16
13+12+10 / 3
11,67
Mayıs
19
16+13+12 / 3
13,67
Haziran
23
19+16+13 / 3
16,00
Temmuz
26
23+19+16 / 3
19,33
ÜRETİM YÖNETİMİ
Avantajları:
o Uygulaması kolay
o Çok sayıda veri gerektirmez
o n, isteğe göre değiştirilebilir
Dezavantajı:
o Geçmişteki "n" adet verinin hepsi eşit ağırlıkta. Mantıklı mı?
b) Ağırlıklı Hareketli Ortalama
Tahmin gerçekleştirilirken, daha yakın (güncel) olan veriler, tahminde daha etkindir
• Geçmiş "n" döneme farklı ağırlıklar verilir
• Her döneme verilen ağırlıkların toplamı 1'dir.
Örnek: Temmuz ayının satış tahminini, 3 dönemlik ağırlıklı hareketli ortalama ile bulunuz. Ağırlıkları,
geçmiş dönemden başlamak üzere 0,50; 0,30; 0,20 olarak alınız.
Ay
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Satışlar
1325
1353
1305
1275
1210
1195
?
MATemmuz = 1195*0,50 + 1210*0,30 + 1275*0,20
MATemmuz = 1216 Adet
(3'e bölmüyoruz.)
c) Üstsel Düzeltme
Gelecek tahmini temel olarak en son gözleme (gerçekleşen değere) ve en son yapılan tahminin
hatasına dayanır
α: geçmişteki hatanın önemi
Ft = Ft-1 + α (At-1 - Ft-1)
(Hata)
F:
α:
A:
t:
tahmin (forecast)
düzetme katsayısı (tahmin hatası yüzdesi)
gerçekleşen talep (actual)
dönem
Tahmin + [Düz. katsayı * (gerçekleşen – tahmin)]
Varsayımlar: t. dönemdeyiz ve bu dönemin tahminini gerçekleştirmek istiyoruz (Ft). Bir önceki
dönemin (t-1) tahmini hesaplandı (Ft-1) ve bir önceki dönemin gerçekleşen talep değerini biliyoruz
(At-1)
ÜRETİM YÖNETİMİ
Örnek: Üstel düzeltme yöntemini kullanarak Haziran ayındaki satışları tahmin ediniz, a katsayısı 0,1
olarak alınabilir.
Ay
Satışlar
Ocak (1)
F6 = F5 + α (A5 - F5)
F5 i bilmiyoruz. Bulmak için geriye
doğru 1'e kadar gideceğiz.
F1 = A1 = 42
F1 i soruda vermediğinden A1
olarak kabul ettik.
42
Şubat (2)
40
Mart (3)
43
Nisan (4)
40
Mayıs (5)
41
Haziran (6)
F2 = F1 + α (A1 - F1)
F2 = 42 + 0,1 (42 - 42)
F2 = 42
F3 = 42 + 0,1 (40 - 42)
F3 = 41,80
?
F4 = 41,92
F5 = 41,73
F6 = 41,66
iii) Trend Analizi
Verilerin zaman içerisindeki dağılımı bir yapı (eğilim) gösteriyorsa trend analizi kullanılabilir
Ft = y = a + b * t
Ft= y
b>0
b=
n Σ(ty) - Σt Σy
n
a=
Ft = y
t
a
b
Σt2
-
(Σt)2
Σy - b Σt
n
b<0
a
0 1 2 3 4
5 6 7
: t dönemi için tahmin
: dönem sayısı
: 0. dönemde Ft (y) değeri (doğrunun y eksenini kesme noktası)
doğrunun eğimi
t= x
ÜRETİM YÖNETİMİ
Örnek: Bir işletmenin geçmiş 7 yıllık satışları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Verilere trend analizi
uygulayarak 2022 ve 2023 yıllarındaki satışı tahmin ediniz.
t
Yıl
t
Satışlar
y
t2
t.y
1 2015
1.213
1.213
1
2 2016
1.290
2.580
4
3 2017
1.508
4.524
9
4 2018
1.466
5.864
16
5 2019
1.928
9.640
25
6 2020
2.052 12.312
36
7 2021
28
2.114 14.798
11.571
=
n Σt2 - (Σt)2
Σy - b Σt
a=
=
n
7 * 50.931 - 28 * 11.571
7 * 140 - 282
11.571 - 166 * 28
= 166
= 989
7
Ft(y)
= a+b*t
Aslında 2022'yi yaşayıp 2023'ü
öyle hesaplamak gerekir.
y2022= 989 + 166 * 8
49
50.931
n Σ(ty) - Σt Σy
b=
veya b=166 ise her yıl 166
artıyor demek
y2022= 2.317
989 + 166 * 9
y2023= (Tahmin)
140
y2023= 2.483
y2023=2.317+166=2.483
Örnek: Bir işletmenin geçmiş dört yıldaki elektrik tüketimi altı aylık dönemler bazında aşağıda
verilmiştir. D'nin ikinci altı ayı için elektrik tüketimini tahmin ediniz
t
Yıl Elektrik
Dönem Talebi
t.y
t2
1
A-I
74
74
1
2
A-II
79
158
4
3
B-I
80
240
9
4
B-II
90
360
16
5
C-I
105
525
25
6
C-II
142
852
36
7
D-I
122
854
49
692
3.063
140
28
n Σ(ty) - Σt
7 * 3.063 - 28
Σy
* 692
b=
=
= 11
2
2
2
n Σt - (Σt)
7 * 140 - 28
a=
Σy - b Σt
n
Ft(y) = a + b * t
yD-II= 55 + 11 * 8
yD-II= 143
=
692 - 11 * 28
= 55
7
ÜRETİM YÖNETİMİ
B) İlişkisel Modeller
i)


Regresyon Analizi
Nedensel modeller
Tahmin etmeye çalıştığımız değişkeni (talebi) etkilediği düşünülen değişkenlere ilişkin veriler
kullanılır.
 Bu değişken ile talebin nasıl değiştiği bulunmaya çalışılır
 Talep, burada "bağımlı değişken" olarak adlandırılır. Bunu etkilediği düşünülen ve modele alınan
değişken ise "bağımsız değişken" olarak tanımlanır.
- y: bağımlı değişken (satış tahmini)
y=a+b.x
- x: bağımsız değişken (etkilediği düşünülen bir faktör)
y, x’e bağlı olarak değişir
Örnek: x: yağan yağmur miktarı; y: silecek satışları
Regresyon analizi - veri yapıları
 Bağımlı ve bağımsız değişkenler analitik düzlemde işaretlenerek veri yapısına bakılmalıdır
 Saçılım grafiği
X artarken y de artıyor
X artarken y azalıyor




X ve y arasındaki ilişkinin lineer (doğrusal) olduğu varsayılır
Basit regresyon modelinde y'yi (talebi) etkileyen tek bir değişken (x) vardır
Bağımsız değişkenin (x) aldığı değer karşısında bağımlı değişkenin (y, talep) ne değer alacağı
hesaplanır
Doğrusal olmayan regresyon veya birçok bağımsız değişkenin birlikte ele alındığı çoklu
regresyon modelleri de bulunmaktadır
ÜRETİM YÖNETİMİ
Lineer regresyon analizi
 Basit doğrusal regresyon analizi, iki değişken arasındaki doğrusal ilişkiyi inceler
y= a+b*x
b=
n Σ(xy) - Σx Σy
n Σx2 - (Σx)2
a=
Σy - b Σx
n
y
: bağımlı değişkenin değeri
x
: bağımsız değişkenin değeri
a
: y-eksenini kesim noktası (x=0)
b
: regresyon doğrusunun eğimi
Örnek: Yerel bir işletme, ürün satışlarının o bölgedeki çalışanların maaş düzeyleri ile ilgili olduğunu
düşünmektedir. Farklı maaş düzeyleri için gerçekleşen satışları aşağıdaki tabloda görülmektedir. Bu
ilişki nasıl ifade edilebilir? Bu ilişkiye göre maaş düzeyi "6" iken ürünün satışının ne olması
beklenir?
Ürün satışları, maaş düzeylerine göre değiştiğinden; maaş düzeyleri sabit (x), satışlar değişken (y)’dir.
Satışlar
Yerel
Maaşlar
1
2,0
1
2
1
2
3
4
5
6
3,0
2,5
2,0
2,0
3,5
15,0
3
4
2
1
7
18
9
10
4
2
24,5
51,5
9
16
4
1
49
80
x2
x.y
b= 6*51,5 - 18*15 = 0,25
6*80 - 182
a=
15 - 0,25*18
6
= 1,75
y= 1,75 + 0,25*6
= 3,25
Örnek: Yerel bir işletme, ürün satışlarının o bölgedeki çalışanların maaş düzeyleri ile ilgili olduğunu
düşünmektedir. Farklı maaş düzeyleri için gerçekleşen satışları aşağıdaki tabloda görülmektedir. Bu
ilişki nasıl ifade edilebilir? Bu ilişkiye göre maaş düzeyi "9" iken ürünün satışının ne olması beklenir?
Satışlar
Yerel
Maaşlar
2,0
1
3,0
2,5
2,0
2,0
3,5
3
4
2
1
7
* Değerler 1-7 arasındadır. Regresyon analizinde 9 bağımsız
değişkenlerin dışında kaldığı için 9'a karşılık gelen satışlar bulunamaz.
ÜRETİM YÖNETİMİ
ii)





Korelasyon
Değişkenler arasındaki lineer ilişki ne kadar güçlü?
Korelasyon katsayısı (r)
Korelasyon katsayısı, iki değişken arasındaki lineer ilişkinin gücünün ve yönünün bir ölçütüdür.
r değeri, + 1.0 ile -1.0 arasında olabilir.
Korelasyon katsayısının ± 1.0 olması değişkenler arasında mükemmel bir lineer ilişki olduğunu
ifade ederken, 0 ise doğrusal bir ilişki olmadığı anlamına gelir.
r=
n Σxy - Σx Σy
√ [n(Σx2) - (Σx)2] [n(Σy2) - (Σy)2]

Noktalar çizgiye ne kadar
yakınsa o kadar güçlü ilişki
var demektedir.

r; 1’e yakınsa güçlü, 0’a
yakınsa zayıf lineer ilişki
vardır.

+ ise aynı yönlü, - ise ters
yönlü ilişki vardır.
Örnek: Yerel bir işletme, ürün satışlarının o bölgedeki çalışanların maaş düzeyleri ile ilgili olduğunu
düşünmektedir. Farklı maaş düzeyleri için gerçekleşen satışları aşağıdaki tabloda görülmektedir. Bu
ilişki nasıl ifade edilebilir?
Satışlar
Yerel
Maaşlar
1
2,0
1
2
1
4
2
3
4
5
6
3,0
2,5
2,0
2,0
3,5
15,0
3
4
2
1
7
18
9
10
4
2
24,5
51,5
9
16
4
1
49
80
9
x2
x.y
6 * 51,5 – 18 * 15
r=
√ [6 * 80 - 182] [6 * 39,5 152]
y2
6,25
4
4 0,901; + ve 1’e çok yakın bir değer olduğundan
12,25 pozitif ve çok güçlü bir ilişki vardır.
39,5
309 - 270
=
√ [480 - 324] [237 225]
39
=
√ 156 *
12
39
=
= 0,901
43,26
ÜRETİM YÖNETİMİ
Örnek: Bir televizyon satıcısı, bölgedeki işsizlik oranı ile bir ürünlerinin satış miktarı arasında lineer
bir ilişki olduğunu düşünmektedir. Verileri işaretleyerek bu iki değişken arasındaki ilişkiyi
yorumlayınız. Eğer aralarında lineer ilişki varsa, doğrusal regresyonu ifade eden eşitliği bulunuz. Bu
ilişkiye dair korelasyon katsayısı nedir, nasıl yorumlanabilir?
Dö
nem
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
y
Satış
Adeti
x
İşsizlik
Oranı
20
41
17
35
25
31
38
50
15
19
14
305
7,2
4
7,3
5,5
6,8
6
5,4
3,6
8,4
7
9
70,2
x2
y2
51,84
16
53,29
30,25
46,24
36
29,16
12,96
70,56
49
81
476,3
400
1681
289
1225
625
961
1444
2500
225
361
196
9907
xy
b=
n Σxy - Σx Σy
√ [n(Σx2) - (Σx)2] [n(Σy2) - (Σy)2]
r=
(11*1750,8)-(70,2*305)
√ [(11*476,3) - (70,2*70,2)] [(11*9907) - (305*305)]
r=
19259-21411
√ (5239,3-4928,04)*(108977-93025)
=
n Σx2 - (Σx)2
144
164
124,1
192,5
170
186
205,2
180
126
133
126
1750,8
r=
n Σ(xy) - Σx Σy
(11*476,3)-(70,2*70,2)
b=
-2.152,20
311,26
= -6,91
a=
Σy - b Σx
n
=
a=
790,40
11
y= a+b*x
y = -4,21
=
(11*1750,8)-(70,2*305)
305-(-6,91*70,2)
11
= 71,85
= 71,85+(-6,91*11)
-2.152
-0,97
=
2.228
Negatif yönlü güçlü bir ilişki vardır.
Tahminin Doğruluğu
 Hata: tahmini değer ile gerçekleşen değer arasındaki fark (At – Ft)
Tahmin ne kadar etkin, tahmin yöntemi ne kadar uygun, hangi tahmin yöntemi daha uygun, α seçimi
 Hata kaynakları:
o Kullanılan model uygun olmayabilir
o Dikkate alınan değişkenler uygun olmayabilir, yeterli olmayabilir
o Aniden ortaya çıkan trendler
o Ekonomik kriz, doğal afet gibi olayların neden olduğu ani ancak yapısal değişiklikler
o Rastsal değişkenler, tesadüfi olaylar
ÜRETİM YÖNETİMİ
Hata Ölçüm Yöntemleri
 MAD (mean absolute deviation, ortalama mutlak sapma)
 MSE (mean squared error, ortalama hata karesi)
Not: Her ikisi de hesaplanmaz, sadece biri (MAD veya MSE) hesaplanır.
MAD=
Σ |tahmin hatası|
Σ |gerçekleşen - tahmin|
=
n
n
MSE=
Σ (tahmin hatası)2
Σ (gerçekleşen - tahmin)2
=
n-1
n-1
Örnek: Aşağıdaki tabloda 8 dönem için yapılan tahminler ve gerçekleşen satış değerlerine dair
veriler bulunmaktadır. Bu talep tahmin yöntemine dair MAD ve MSE değerleri nedir?
Dönem
Gerçekleşen
Talep
1
2
3
4
5
6
7
8
217
213
216
210
213
219
216
212
Yapılan
Tahmin
215
216
215
214
211
214
217
216
A-F
Hata
|Hata|
2
-3
1
-4
2
5
-1
-4
-2
2
3
1
4
2
5
1
4
22
Hata2
4
9
1
16
4
25
1
16
76
MAD=
22
8
= 2,75
MSE=
76
8-1
= 10,86
MAD2=3,1 olduğunu farz edelim. MAD hata katsayısı olduğundan küçük olan yöntem (MAD1 )
tercih edilir.
MSE2=7,6 ise 2. yöntem bizim için daha uygundur.




MAD ve MSE, farklı talep tahmin yöntemlerini karşılaştırmak için kullanılır. Örneğin bir yönetici,
elindeki geçmiş veriler için iki farklı tahmin yöntemini uygulayarak, hangisinin verilerine daha
uygun olduğunu belirleyebilir.
Veya üstel düzeltme yönteminde farklı α değerleri kullanılarak tahmin gerçekleştirilir ve hangi
α değerinin daha uygun olduğu belirlenebilir.
Bu durumda MAD veya MSE bulunur ve daha düşük MAD veya MSE değerini veren tahmin
yöntemi seçilir.
Örneğin, üstel düzeltme örneğinde a değeri 0,1; 0,3 ve 0,6 olacak şekilde üç kez hesaplanarak
MAD veya MSE değerleri karşılaştırılarak, hangi α değerinin verilere daha uygun olduğu
bulunabilir.
ÜRETİM YÖNETİMİ
Özet...
 Tahmin, satış (talep) tahmini
 İşletmelerde kullanım alanları ve gerekliliği
 Kalitatif (yargısal) yöntemler: Yönetici fikirleri, satış elemanı yargıları, pazar araştırmaları,
delphi metodu vb
 Kantitatif (sayısal) yöntemler: zaman serileri ve ilişkisel tahmin.
 Zaman serileri: naive yöntem, ortalama bazlı yöntemler (basit hareketli ortalama, ağırlıklı
hareketli ortalama, üstel düzeltme), trend analizi
 İlişkisel yöntemler: regresyon analizi, korelasyon katsayısı
 Tahminin doğruluğu
ÜRETİM YÖNETİMİ
BÖLÜM 4: KARAR TEORİSİ / KARAR VERME ARAÇLARI