Bölüm 7 Bir İşletmede Yönetsel Hiyerarşi Nasıl İşler? Öğrenme Amaçları 1 Yönetim ve yönetsel başarı için gerekli üç beceri türünü tanımlayın. 5 2 İşletmenin başarısında vizyonun ve etik standartların rolünü açıklayın. 6 Liderliği tanımlayın ve farklı liderlik türlerini karşılaştırın. 7 Örgüt kültürünün anlamını ve önemini tartışın. 3 4 Planlamanın başlıca yararlarını özetleyin ve stratejik planlama, taktik planlama ve operasyonel planlamayı birbirinden ayırın. Stratejik planlama sürecini tanımlayın.. 8 İki temel işletme kararlarını karşılaştırın ve karar verme sürecindeki adımları listeleyin. Departmanlaşmanın beş temel biçimini ve örgüt yapılarının dört ana türünü tanımlayın. Yönetim Nedir? Yönetim, insanlar ve diğer kaynaklar yoluyla örgütsel hedefleri başarma sürecidir. Tepe yönetim Örgütleri için uzun dönemli stratejik planlar geliştirirler. Şirketin daha alt düzeydeki idarecilerinin ve çalışanlarının şirketin geleceğine ilişkin vizyonlarını başarmalarını sağlarlar. Orta düzey yönetim Bir örgüt içindeki özel işlemlere, ürünlere ya da müşteri gruplarına odaklanır. Firmanın stratejik planlarını uygulamak için ayrıntılı planlar ve prosedürler geliştirmekten sorumludurlar. İlk kademe yönetim Orta kademe yöneticilerin planlarını uygulamaktan sorumludurlar. Yönetici olmayan çalışanları belirli işler için görevlendirirler. İşçileri günlük, haftalık ve aylık amaçları başarmaya motive etmeye çalışırlar. Yönetsel Başarı İçin Gerekli Beceriler Teknik beceriler Yöneticinin belirli bir disiplin ya da departmana dair teknikleri, bilgiyi, araçları ve donanımı anlama ve kullanabilme yeteneğidir. Beşeri beceriler Çalışanlarla birlikte etkili bir şekilde iş yapılabilmesini olanaklı kılan kişiler arası becerilerdir. Kavramsal beceriler Bir yöneticinin örgütü bir bütün olarak görme ve tüm örgütün her parçasının birbiriyle nasıl etkileştiğini anlama yeteneğidir. Yönetsel Fonksiyonlar Planlama Gelecekteki olayları ve koşulları tahmin etme ve örgütsel hedefleri başarmak için faaliyet yollarını belirleme sürecidir. Kontrol Hedefler karşısında gerçekleşen performansın değerlendirilmesi. 1. Örgütleme Görev ve otoritenin formal yapısıyla beşeri ve maddi kaynaklarını harmanlama. 2. 3. Yürütme Örgütsel hedefleri başarmak için çalışanlara yol gösterme ve güdülemedir. 4. Performans standartlarını oluşturmak, Mevcut performansı izlemek, Mevcut performansı daha önceden belirlenmiş standartlarla karşılaştırmak Gerektiğinde düzeltici önlemleri almak. Vizyonun ve Etik Standartların Belirlenmesi Vizyon, firmanın eylemleri için hedef belirlerken, firmanın rakiplerinden farklılaşmasına ve fırsatlara doğru yönelmesine yardımcı olur. Bir şirketin vizyonu hem odaklanmış olmalı hem de iş dünyasındaki değişikliklere uyum sağlamak için de yeterince esnek olmalıdır. Üst yönetimin belirlediği etik standartlar, firmanın uzun başarısı ile doğrudan ilgilidir. “Başarılması çok zor” olarak nitelendirilen hedefler söz konusu olduğunda, yüksek düzeyde etik standartlar, çalışanları başarı konusunda cesaretlendirir, motive eder ve onlara ilham verir. Planlamanın Önemi Planlamanın farklı tip ve düzeyleri vardır. Her bir aşama kapsamlı bir planlama çerçevesine oturtulmalıdır. Misyonunun belirlenmesinden amaç ve hedeflere… Dar kapsamlı fonksiyonel planlara… Planlar; şirketin belirlediği amaçları ve hedefleri karşılamak için atılacak adımları özetlemektedir. Farklı Örgütsel Kademelerde Planlama Stratejik Planlama Sürecindeki Adımlar SWOT Analizi Karar Vericiler Olarak Yöneticiler Karar verme; bir problem ya da fırsatı fark etme, alternatif çözümleri değerlendirme, seçim yapma ve bir alternatifi uygulama, sonuçları ölçme ve değerlendirme sürecidir. Programlanmış kararlar; çözümlerin hâlihazırda belirlenmiş olduğu, basit, yaygın ve sıklıkla ortaya çıkan problemleri kapsar. Programlanmamış kararlar; örgüt için önemli sonuçları olan karmaşık ve benzersiz bir problem ya da fırsatı işaret eder. Yöneticiler Nasıl Karar Verirler? Lider Olarak Yöneticiler Liderlik, insanları belirli amaçları gerçekleştirmeye yönlendirme ve bu doğrultuda etkileme yeteneğidir. Gücün ve etkinin kullanımını kapsar. Liderlerde yaygın olarak üç özellik gözlemlenir: Empati Öz farkındalık Tarafsızlık Liderlik Türleri Otokratik liderlik Otokratik liderler çalışanlarına danışmadan karar alırlar. Demokratik liderlik Görevleri devrederler, çalışanların önerilerini alırlar ve katılımı teşvik ederler. Özgürlükçü liderlik En az seviyede kontrole inanırlar. Örgüt Kültürü Örgüt kültürü, bir şirketin ilkeler, inançlar ve değerler sistemidir. Yöneticiler örgüt kültürünü güçlendirmek ve sürdürmek adına sembolleri, ritüelleri, seremonileri ve hikayeleri kullanırlar. Örgüt Yapıları Örgüt ortak amaçları başarmak için birlikte çalışan insanlardan oluşan, yapılandırılmış bir gruptur. Üç ana unsuru içerir: Beşeri etkileşim Amaç yönlü faaliyetler Yapı Örgüt Şeması Departmanlaşma Örgüt içindeki faaliyetleri birimlere ayırma sürecidir. Ürüne göre bölümlere ayırma: İş birimlerini bir şirketin sunduğu ürünler ve hizmetler temelinde örgütler. Coğrafik temelde bölümlere ayırma: Birimleri bir ülkedeki coğrafik bölgelere göre örgütler ya da çok uluslu bir firma için dünyadaki bölgelere göre örgütler. Müşteri temelinde bölümlere ayırma: Farklı türde müşterileri hedefleyen, çeşitli mallar ve hizmetler sunan bir firma kendini müşteriye göre departmanlaşma temelinde yapılandırabilir. Fonksiyonel bölümlere ayırma: Bazı firmalar iş birimlerini finans, pazarlama, insan kaynakları ve üretim gibi fonksiyonlara göre örgütlerler. Süreç temelinde bölümlere ayırma: Bazı mallar ve hizmetlerin üretimlerinin tamamlanması için çoklu iş süreçleri gerekebilir ve yapı bu doğrultuda oluşturulur. Bir Şirkette Bölümlere Ayırmanın Farklı Biçimleri Yetkilendirme Yetkilendirme, işlerin ve görevlerin çalışanlara atandığı yönetsel süreçtir. Görevlerin tamamlanabilmesi adına gerekli sorumluluğun ve yetkinin çalışanlara verilmesi. Böylelikle çalışanlar performanslarına dair hesap verme sorumluluğuna da sahip olurlar. Yönetim alanı ya da kontrol alanı, bir yöneticinin idare edeceği çalışan sayısıdır. Merkeziyetçilik, bir örgütte karar verme işlevinin yönetim hiyerarşisinin en tepesine bırakılmasıdır. Ademimerkeziyetçilik , karar verme yetkisinin alt kademelere dağıtılmasıdır. Örgüt Yapısının Türleri Kumanda Örgütler ❑ En eski ve en basit örgüt yapısı olan kumanda örgüt, tepe yönetimden çalışanlara kadar doğrudan yetki akışını ifade eder. ❑ Kumanda örgüt, basit, açık bir komuta zincirini, yöneticilerin ve işçilerin hiyerarşisini tanımlar. Kumanda ve Kurmay Örgütler ❑ Kumanda ve kurmay departmanları bir araya getirir. ❑ Kumanda departmanlar örgütün temel faaliyetlerini etkileyen kararlara doğrudan katılırlar. ❑ Kurmay departmanlar uzmanlaşmış teknik destek sağlarlar. Kumanda ve Kurmay Örgüt Komite Örgütler Yetki ve sorumluluğu tek bir yöneticiden birden fazla bireye ortak olarak veren bir yapıdır. Tipik olarak düzenli bir kumanda ve kurmay yapının parçası. Yeni ürün geliştirme Yavaş ve muhafazakâr bir şekilde hareket etme eğilimlidirler En iyi alternatifi seçmek yerine çatışan çıkarları uzlaştırarak karar alabilirler Matriks Örgütler Matriks yapı belirli projelerde birlikte çalışmak için örgütün farklı bölümlerinden çalışanları bir araya getirir Matriks yapıda her çalışan biri kumanda yöneticisi ve biri de proje yöneticisi olmak üzere iki yöneticiye rapor verir. Avantajları: Değişimlere uyum sağlamakta esneklik Kaynakları ana problemlere ya da ürünlere odaklama Çalışanların yaratıcılığını ve inisiyatif almasını kolaylaştırma Dezavantajları: ❑ ❑ Farklı departmanlardan gelen uzmanların becerilerini uyumlu bir takımda bütünleştirmenin zorluğu Takım üyelerinin sürekli nitelikteki fonksiyonel yöneticileri ile ilişkileri Matriks Örgüt