IX sinif Azərbaycan dili Kişik Summativ Qiymətləndirmə №2 Şagirdin soyadı,adı:_____________________________________Tarix:____________________________ “Bəhlul” jurnalı “Molla Nəsrəddin” jurnalından sonra Azərbaycanda çıxan¹ ilk satirik jurnallardan biri də “Bəhlul”dur. Jurnalın adı xalq içərisində müdrik² fikir və hikmətli ifadələri ilə məşhur olan Bəhlul Danəndədən götürülmüşdür. Harun ər-Rəşidin qardaşı olan Bəhlulun tarixi şəxsiyyət olmasına baxmayaraq, o, Yaxın Şərqdə Molla Nəsrəddin kimi əfsanələşdirilmişdir. Jurnalın ilk nömrəsi 1907-ci il may ayının 19-da Bakı şəhərində “Kaspi” mətbəəsində nəşr edilmişdir. Redaktoru Azərbaycanın görkəmli inqilabçı və maarifpərvər xadimlərindən olan Ələsgər Əliyev idi. O, daim mətbuatda inqilabi-publisistik məqalələrlə çıxış edirdi. “Bəhlul”un ayda iki nömrəsi buraxılırdı. Jurnalın cəmi doqquz nömrəsi çıxmışdır. Az müddət davam etməsinə baxmayaraq, “Bəhlul” Azərbaycan mətbuatını və ədəbiyyatı tarixini öyrənmək³ üçün əhəmiyyətlidir. “Bəhlul” forma etibarı ilə “Molla Nəsrəddin”ə bənzəyirdi. Jurnalda şəkillər, felyetonlar, satirik şeir, bilməli xəbərlər, teleqraf xəbərləri, lüğət, tapmaca və başqa yazılar dərc olunurdu. Jurnalın nömrələrində “Molla Nəsrəddin”ə dair maraqlı materiallar verilmişdir. “Bəhlul” və “Molla Nəsrəddin” jurnallarının əməkdaşları arasında sıx əlaqə yaranmışdı4. Jurnalın redaktoru M.Ə.Sabirin yüksək istedadını nəzərə alıb onu jurnalla əməkdaşlığa dəvət etmişdir. “Bəhlul”un nəşri də dəfələrlə dayandırılmışdır. Lakin irticaçıların təqibi “Bəhlul”u öz yolundan döndərə bilməmişdi. Onun “Camaata” adlı müraciətində “Molla Nəsrəddin”in bütün islam aləmində ən qabaqcıl ideyaları ▲təbliğ etdiyini və məhz bu səbəbdən mürtəce qüvvələrin onu dağıtmaq, məhv etmək5 istədiklərini bildirirdi. Jurnal “Oyanın! Oyanın!” – deyə xalqa xitabında “Molla Nəsrəddin”i qorumağa çağırırdı. 1.Verilmiş fikirlərdən hansılar mətnin əsas hissəsinə aiddir? 4 bal 1.Jurnalın səhifələrində müxtəlif yazılar dərc olunurdu. 2.İrticaçı qüvvələr jurnalı təqib etməyə çalışırdılar. 3.Satrik jurnalın əməkdaşları bir-birləri ilə əməkdaşlıq etməyə çalışırdılar. 4.Bu jurnal camaata “Molla Nəsirəddini” qorumağa çalışırdı. A) 1,4 B) 2,3 C) 1,3 D) 2,4 E) 1,2 2.Hansı nümunə qarşısında işarə qoyulmuş sözün şərhinə uyğundur? 4 bal A) O,xalqın mədəniyyəti haqqında məlumat yayırdı. B) Aşpaz xəmiri nazik yayırdı. C) Bitkilərin xoş ətri ətrafa yayılırdı. D) Arif dostunu dərsi oxumağa həvəsləndirdi. E) Müəllimimiz bizi bu işdən yayındırdı. 3.Tünd-qara hərflərlə verilmiş sözün kontekstə uyğun mənasını müəyyənləşdirin.4 bal 1.sorğu 2.məlumat 3. Bilik 4. Informasiya A) 1.4 B) 2.3 C) 1.3 D) 1.2 E) 2.4 4. Mətnə görə doğru fikirlər hansılardır?4 bal 1.Bütün maarifçi yazarlar əsərlərini yalnız “Molla Nəsrəddin “ bə “Bəhlul” da nəşr etdirdilər. 2.Jurnalda həm şəkillər,həm də ciddi məqalələr dərc olunurdu. 3.Digər məcmuələr kimi “Bəhlul” da təqiblərə məruz qaldı. 4.”Molla Nəsirəddin” və “Bəhlul”-un redaktoru eyni adam idi. A) 1.2 B) 3.4 C) 1.4 D) 1.3 E) 2.3 5.Mətndə işarələnmiş sözlərdən hansının mənası kontekstə görə düzgün verilməmişdir.4 bal A) çıxan- nəşr olunan B) müdrik-ibrətamiz C) öyrənmək- bilmək D) yaranmışdı-meydana gəlmişdi E) məhv etmək-nüfuzdan salmaq 6.”Bəhlul” Azərbaycan mətbuatını və ədəbiyyat tarixini öyrənmək üçün əhəmiyyətlidir. 15 bal Cümləısində zərfliyi seçib mənaca növünü , quruluşca növünü və ifadə vasitəsini qeyd edin. ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________ 7.Altından xətt çəkilmiş cümlələri yazıb düzgün sintaktik təhlil edin.20 bal ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________ 8. “Bəhlul”un nəşri dəfələrlə dayandırılmışdır. Lakin irticaçıların təqibi “Bəhlul”u öz yolundan döndərə bilməmişdi. 8 bal Verilmiş cümlələrdən tabesiz mürəkkəb cümlə düzəldib yazın. ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________ 9.Mətndən elə cümlə seçib yazın ki,eyni zamanda uzlaşma,idarə və yanmaşa əlaqələri işlənmiş olsun.8 bal ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________ 10. Jurnalın ilk nömrəsi 1907-ci il may ayının 19-da Bakı şəhərində “Kaspi” mətbəəsində nəşr edilmişdir.Cümləsindəki mürəkkəb adları seçib yazın.7 bal ______________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________ 11.Mətndə çərçivəyə alınmış sözü hansı sözlərlə əvəz etmək olar? 7 bal ______________________________________________________________________________________ 12. Jurnalın redaktoru M.Ə.Sabirin yüksək istedadını nəzərə alıb onu jurnalla əməkdaşlığa dəvət etmişdir. 15 bal Birində uyğunluq pozulub. A) Jurnalın redaktoru-idərə,uzlaşma B) əməkdaşlığa dəvət etmişdir-idarə C) nəzərə alıb dəvət etmişdir-uzlaşma D) onu dəvət etmişdir-idarə E) M.Ə.Sabirin yüksək istedadını nəzərə alıb-idarə,uzlaşma,yanaşma Suallar__________Düzgün______Səhv_______Bal_______Qiymət____________________ Fənn müəllimi: _____________________________