Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
PANITIKANG FILIPINO
GEED 10133
Ipinasa ni
Tracy Lianne Marie P. Montes
BA History 2-3
Ipinasa kay:
G. John Christian A. Agudera
Propesor
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
KABANATA 3
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
Babasahin
Basahin at unawain ang maikling kuwentong “Kapayaan sa madaling araw” ni Rogelio
Ordoñez.
Mga gabay na tanong para sa pag-unawa sa pagbabasa:
1. Sa anong sector nabibilang pangunahing tauhan o mga pangunahing tauhan.
Ang mga pangunahing tauhan sa maikling kuwentong “Kapayapaan sa madaling araw” ni
Rogelio Odoñez ay kabilang sa mga nasa laylayan ng lipunan na kilala bilang mga informal settlers.
Sila ang mga taong nasa mababang uri ng estado na kung saan walang permanenteng trabaho at
tirahan dahil sa kanilang uri ng kanilang pamumuhay na mayroon sila. Panlilimos ang tanging
ikinakabuhay ng kanilang mag-anak. Ito ay isa sa dahilan ng pagmamanipula ng mga naghaharinguri sapagkat ang mga pulitiko ay pakitang tao lamang tuwing panahon ng eleksyon. Ang pangako
na tutulungan ang mga mahihirap ay napako lamang, Maraming mga mahihirap na umaasa sa
pangakong hindi kayang tuparin ng mga pulitiko ngunit hanggang ngayon ang hagulgol ng mga
mamamayan ay hindi mapakinggan ng mga pulitiko matapos manalo. Kaya ito ay patunay lamang
na ginagamit nila ang mga mahihirap para sa sariling interes.
2. Ano ang mga nagtutulak sa pangunahing tauhan sa kaniyang mga desisyon at aksyon?
Matinding kahirapan sa buhay at pangungulila ang nag-udyok sa kanya upang gumawa ng
desisyon at aksyon upang harapin ang mga suliranin sa buhay na humantong sa depresyon. Dahul
sa kagustuhan niyang i-ahon ang kanyang sarili mula sa hirap na kanyang dinaranas, nagdesisyon
siyang tapusin ang kanyang buhay na sa tingin niya’y makakamit ang tunay na katahimikan at
kapayapaan para sa kanya. Mula nang mamatay ang kanyang asawa, hindi na nakayanan pa ang
mas mahirap na pagsubok dahil labis siyang nasaktan sa pangyayaring iyon. Nangamba si Andong
na mas mahihirapan pa ang kanilang buhay pagkatapos ng pagpanaw. Kaya naisipan na kitilin ang
buhay niya. Hindi natin mahuhusgahan ang ginawa ni Andong sapagkat nilukod na siya ng
maraming problema at paghihinagpis na nangyari sa kanyang pamilya.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
3. Anong bahagi ng realidad ng lipunan ang sinasalamin ng akda?
Sinasalamin ng akdang ito ang patuloy na lumalalang kahirapan sa bansa. Ang mga
Pilipinong nasa mababang sektor ng lipunan ay mas naaapektuhan ng kahirapan dahilan ng
pagiging gahaman ng pamahalaan sa kanilang kapangyarihan, sa halip na tugunan ang mga
problemang kinahaharap ng masa sa pamamagitan ng paglalatag ng mga konkreto at makataong
plano. Hindi maiiwasan na maraming nabibiktima ng kahirapan dala ng pagmamanipula ng estado.
Kaya ang iba ay pinili nalang na kumapit sa patalim upang magkaroon ng kaunting kita o kaya
naman ay wakasan ang sariling buhay dahil sa hindi nakayanang problema.
4. Ano ang kahalagahan sa lipunan ng akda?
Ipinakita ng may akda kung gaano kahalaga ang akda sa reyalidad ng ating lipunan upang
magsilbing boses sa mga taong walang kakayahang magpahayag ng hinanaing sa mga problemang
matagal nang umiiral. Kumbaga, binibigyan ng boses ang mga walang boses. At nagsisilbing isang
epektibong paraan upang imulat ang mata at isip ng lipunang natutulog sa katotohanan at bigyang
pansin ang mga problemang kayang isagawa ang solusyon.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
KABANATA 4
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
GAWAIN 1
Batay sa tekstong Ang Sanaysay: Introduksiyon ni Bienvenido Lumbera,
1. Ano ang kasaysayan sa pagakaroon ng sanaysay sa Pilipinas?
Batay sa artikula ni Bienvenido Lumbera, ang sanaysay ay sinimulang binuo sa
pamamagitan ng paggamit ng wika at komunikasyon.noong unang siglo ng pananakop ng mga
Kastila sa Pilipinas. Sa pagpapahayag ni Lumbera, masasabing malinaw na nakasaad sa kanyang
sulatin na sinimulang pairalin ng sanaysay na ginagawa ng mga katutubo upang mapabuti ang
kanilang kasanayan sa pagsusulat ng mga akda, mula sa pagsasalin-dila. Kaya malaki ang
ginampanan ng sanaysay noong panahong iyon sapagkat sa mga kaparaanang ginawa ng mgas
prayle, naging daan ito sa pagpapahayag ng kanilang saloobin at pananaw ukol sa pagpapakilala
at pagpapalaganap ng relihiyong Kristiyanismo at iba pang mga konsepto nang sila ay dumating
sa Pilipinas.
May mga halimbawa ng sanaysay na nakasaad sa kanyang artikulo na sinulat ng mga
Kastila tulad ng Doktrina sa Memorial de la Vida Christiana na sinulat ni Padre Francisno Blancas
de San Jose noong 1605, Explicacion de la Doctrina Cristiana na ginawa ni Padre Alonso de Santa
Ana noong 1628, at ang cun manga mahal na pagninilay na sadia sa Santong Pageexercicios na
sinulat ni Padre Pedro de Herrera noong 1645 na pumukaw sa konsensiya ng mga Kristiyano. Ang
mga nabanggit na sanaysay ay isinulat sa wikang katutubo. Bago pa man ito ilatha, inaral ang
wikang katutubo na naging mabisa sa pagpapalaganap ng reliyon at kultura. Naniniwala silang
mas madaling maunawaan ang pagtuturo ng wikang Kastila sa pag-aaral nila ng wikang katutubo.
Kalaunan, nabuo ni Alejandro G. Abadilla sa bokabularyong Tagalog na sanaysay, mula
sa mga salita “sanay” at salaysay upang magamit sa pagtukoy sa anyong pampanitikan. Binigyan
niya ito ng kahulugan upang kilalanin at bigyan ng kahalagahan hanggang sa kasalukuyang
panahon.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
2. Paano masasabing mahusay ang isang sanaysay?
Ang sanaysay ay masasabing mahusay sa tatlong mahahalagang kadahilanan: Una sa lahat,
nagiging mahusay ang pagsulat ng sanaysay kung ang isang manunulat ay matatag at matinong
paghawak o paggamit ng wika na nagsisilbing tulay upang punan ang hinihinging bisa na nais
nitong ipaabot sa mambabasa ng layo niyong sabihin. Karaniwang natatamo ito kapag ang mga
kaisipan, damdamin, o obserbasyon ay maingat na naisasaayos ayon sa layunin ng sanaysay na
isang epektibong paraan upang maabot ang punto, bisa at epekto ng akda sa mga mambabasa na
sa gayon ay lumawak ang kanilang isipan tungkol magiging paksa sa pagsulat ng sanaysay.
Pangalawa, ang mga salitang pinili ng mga manunulat ay mahalaga na isaalang-alang upang
maipalaman sa mga mambabasa ang nais sabihin tungkol sa nilalaman ng akda, lalo na ang paksain
nito. At panghuli, ang pagiging mahusay ng isang sanaysay ay nakasentro sa pagiging
makabuluhan ng nilalaman nito bilang pagkilala na nakapasok lamang sa panahon at kamalayan
ng mga mambabasa.
3. Paano magiging kapaki-pakinabang ang pagbasa ng sanaysay?
Magiging kapaki-pakinanbang ang pagbasa ng sanaysay kung ang manunulat ay
magdadagdag ng mga linyang hindi magbibigay ng ilan sa mga mambabasa dahil sinasabi ang
sanaysay ay “akdang walang pantig ng buhay,” mababagot agad ang mambabasa kapag
sinumulang basahin at suriin ang sanaysay. Nagiging matimbang ang sanaysay at likas na siksik
ito sa mga ideya o konsepto kaya kinakailangang hima-himayin ang bawat bahagi upang
maintindihan ng mga mambabasa at malaman ang kahulugan ng isang sanaysay batay sa paksang
ginamit. Sa kaparanaang ginamit sa pagsusuri, malaki ang naging pakinababang ng pagbabasa ng
isang sanaysay dahil tagumpay na maipapaabot sa kaisiapan at kamalayan ng mga mambabasa ang
paksa at layunin ng sanaysay kung saab ay ipoproseso ng utak at matatamo ang malalim na pagintindi at pagkatuto sa isang akda.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
4. Ano ang mga katangian at kahalagahan ng Sanaysay?
Ang pagsulat ng sanaysay ay may mga katangiang dapat taglayin: Una ay ang boses ng
sanaysay kung saan matutuklasan ang nais isiwalat ng manunulat na tila’y kinakausap ang
mambabasa depende sa estilo at ang karanasan nito sa buhay. Ang manunulat ay maaaring may
naglalahad na mga diwa at damdaming personal o emotion na naantig ng isang pangyayari o
eksena. Maaari maging tagapamagitan ang manunulat dahil may mga bagay na gusting iparamdam
o ipaunawa dahil sa tingin niya ay mahalaga ang idudulot ng pagkakaunawa, May ibang manunulat
naman na sabik ibahagi ang isang karanasang ayaw niya siya lamang at dumanas at may mga
karanasang nakabagabang sa manunulat na kinakailangang iparamdam at ikumpisal sa mambabasa.
Pangalawa ay ang tono ng sanaysay. Dito malalaman ang pakay o tunay na layuning awtor. Sa
pasusulat ng sanaysay, nangingibabaw ang damdamin na siyang pangunahing nakadugtong dito.
Pangatlo, may ugnay ang sanaysay na kung saan nararapat na galugarin ng mga mambabasa kung
ano ang tono at boses nito sa sanaysay. Sa madaling salita, nais malaman ang estilo sa pagsulat ng
sanaysay. Kinakailangang matutuhan ang mga mambabasa na madalas maiuugnay ang sanaysay
sa mga tao sa lipunan at sa mga usaping panlipunan o mga isyu na patuloy na umiiral sa ating
lipunan. At panghuling anyo ay ang kuro-kuro sa sanaysay na kailangang paraanin ito sa palitan
ng opinyon. Mas mapapahalagahan ng mga mambabasa ang kuro-kuro na makapagbubukas sa
kanila ng isipan upang isabuhay at mapakinabangan ang mga estilong ipinapakita ng awtor sa
pagbuo ng sanaysay lalo na’t kung ito ay may kaugnay sa reyalidad ng lipunan.
Ang ilan sa mga katangian at kahalagahan ng sanaysay ay may kakayahang magbigay ng
pahayag patungkol sa isyung kultural at panlipunan at nagsusulong ng kuro-kuro o opinyon sa
pagbabasa at pagsusulat na nakabatay sa ideolohiya at paniniwala ng manunulat na nagpapatibay
sa teorya ng pagbabasa, pagsusuri, at pagbibigay ng suhestyon at panibagong pakahuluganna
makakatulong sa pag-unawa tungkol sa mga isyung nangyayari sa ating lipunan at nakaaambag sa
pagpapaunlad ng iba;t-ibang disiplina gaya ng sining, musika, agham, kasaysayan, at marami pang
iba.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
GAWAIN 2
Basahin ang “Tungkol kay Angel Locsin” p. 101-107, at “Pangmomolestiya sa Pabrika” p.
113-116 mula sa Peryodismo sa Bingit: Mga Naratibong Ulat sa Panahon ng Digmaan at
Krisis ni Kennenth Roland A. Guda, at sagutin ang mga sumusunod na tanong:
1. Suriin ang mga tekstong binasa sa pamamagitan ng mga katangian nito. (Boses, Tono,
Ugnay, at Kuro-kuro)
Tungkol kay Angel Locsin
Ang akdang “Tungkol kay Angel Locsin” ay naglalahad ng mga impormasyon at
testimonya na magsisilbing boses sa mga problemang nangyayari sa ating lipunan kung saan
umiiral pa rin sa kasalukuyang panahon ang macho-patriyarkal na sistema na marami sa mga
Pilipino, partikular ang sektor ng mga kababaihan na nakararanas ng diskriminasyon at inhustisya
sa kamay ng mga naghaharing-uri. Ang manunulat ay isiniwalat ang mga ideya at pangyayaring
may kinalaman sa mga kababaihan na nasa ilalim ng sistemang patriyarkal sa lipunan. Ito ay may
layuning unawain ng mga mambabasa ang mga katangiang katangi-tangi at likas na tinataglay ng
mga kababaihan na maaaring wala sa mga kalalakihan.
May tonong nagsasalaysay, at nagkukuwento at malinaw na ipinapahayag ng may akda
ang isyu na pumapatungkol sa mga problema sa sektor ng mga kababaihan. Pinagsama-sama niya
ang mga ideya at konseptong ginamit sa pagsasalaysay ng mga mahahalagang impormasyon gamit
ang maayos at mahusay na paggamit ng mga salitang naaangkop sa boses ng may akda at
naiuugnay sa paksa.
Naipakita ng may akda ang kaugnayan ng akda sa mambabasa at sa tunay na reyalidad ng
lipunan. Mapapansin natin na ang mga kababaihan noong panahon ng mga Kastila ikinulong ang
kamalayan at binabaan ang katayuan nito sa lipunan kaya umiiral pa rin rito ang hindi
pagkakapantay na pagtingin sa kasarian hanggang sa kasalukuyan at tinitignan na mas mababa ang
katayuan nito kaysa sa mga kalalakihan, sa kabila ng pag-usbong ng liberal na kamalayan ng mga
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
kababaihan o ang tinatawag na feminismo sa ilalim ng sistemang patriyarkal na lipunan. Sa
madaling sabi, nangangahulugan ito na mas mataas, mas dominante, at mas may kakayahan ang
mga kalalakihan kaysa sa mga kababaihan. Nilinaw ng akda na sa likod na madilim at pangit na
nakaraan ay may maipakikitang kakayahan ang mga kababaihan na makisali sa mga gawaing
panlipunan tulad ng pakikibaka at mamuno. May kalayaang magtrabaho kahit sabihing kapantay
lamang ng mga trabahong ginagawa ng mga kalalakihan. Inaalis dito ang paniniwala na gawaing
pantahanan lamang ang kayang gawin mga kababaihan dahil ipinapakita rito na mahina ang babae
at walang kakayahang gumawa ng mga mabibigat na bagay. Kaya ang mga kababaihan ay
magsisilbing simbolo ng kasipagan, katatagan, katapangan, at kabayanihan sa modernong panahon.
Sa akda ni Guda, binabasag niya ang makalumang paniniwala sa konspetong pantahanan
at pampamilya. Binibigyang linaw ang mga bagay na naging lingid sa kaalaman ng karamihan
upang imulat ang kanilang natutulog na isipan sa pag-unawa ng mga suliranin na matagal nang
nangyayari sa lipunan. Bukod dito, binibigyang bihis ng may akda ang pagbabago ng mga
kababaihang nagbibigay ng tibay at lakas sa pagbuwag ng sistemang binuo ng patriyarkal na
ideolohiya tungo sa patas at pantay na karapatan na kanilang pinaglalaban.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
Pangmomolestiya sa Pabrika
Bukod sa tekstong “Tungkol kay Angel Locsin,” ang “Pangmomolestiya sa Pabrika” ay
isang pang teksto na magsisilbing boses sa mga walang kakayahang ipaglaban ang mga karapatan
at maging ang mga problemang dinanas ng mga babaeng manggagawa gaya ng pananamantala at
pagmomolestiya ng negosyante.
Ang manunulat na si Guda ay binibigyan ng tonong nagkukwento at nagsisiwalat tungkol
sa pambababoy ng mayamang boss sa mga kababaihang nagtatrabaho bilang mga manggagawang
gumagawa ng sapatos sa BMMC o Bleustar Manufacturing & Marketing Corporation at ang mga
mali at hindi makatarungang pagtrato ng nasabing kumpanya sa kanilang mga ordinaryong
manggagawa.
Sa pagbabasa ng teksto, mapapansin dito na binigyang diin ng may akda ang pagsasagawa
ng unyon ng mga manggagawang nagtatrabaho dahilan ng hindi mapigilan na pagsasamantala ng
isang makapangyarihan na negosyante. At kung hindi titigil ang kumpanya sa lumalalang
pagmamaltrato ng mga manggagawa ay magsasampa sila ng kaso. Hindi maikakaila na maraming
kumpanya na ang nagsasagawa ng mga ganoong klase ng eksploytasyon dahilan ng umuusbong
na kapitalismo kung saan maraming manggagawang Pilipino ang naaapektuhan nito.
Nais ipahayag ng may akda ang kanyang masidhi na damdamin na buwagin ang umiiral na
bulok at mabahong sistema na tila bang isa nang normal na kaganapan na nagiging kultura sa
lipunan. Sa kanyang sinulat na akda, nais niyang ipakita ang panig ng mga taong nakararanas nito
at marapat na ipahiwatig ang mga problema, tumindig, at lumaban tungo sa pagsulong ng tunay
na pagbabago hindi lamang sa institusyon, kundi pati na rin ang lipunang ating ginagalawan.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
2. Ano ang impak ng mga teksto sa iyo bilang mambabasa?
Ang dalawang teksto na aking binasa ay may malaking impak sa mga mambabasa at ang
impak nito ay ang pagbibigay kaliwanangan sa mga usaping panlipunan. Aking napansin ang
kanyang estilo ng pagsulat ng bawat akda na nakapupukaw ng atensyon at nakapagpalawak ng
ating isipan. Sa kanyang estilo o pamamaraan ng pagsulat, mapapansin natin na sa kanyang
pagsulat ay isang halimbawa ng pananaw ng ikatlong tao (third person point of view) dahil
gumamit ang may-akda ng iba’t-ibang karakter o kaya mga kilalang personalidad gaya ni Angel
Locsin sa pagbuo ng kuwento na naging sentro sa pagbibigay pokus sa paksa.
Para sa akin, napakalaking impluwensya ang akda ni Guda sapagkat naisagawa niya ang
tungkulin na maghatid ng mga mahahalaga at makatotohanang impormasyon at magbigay boses
ang mga isyung hindi pa napag-uusapan ng ibang tao. Nagsisilbing daan ito upang gisingin ang
kamalayan sa mga mambabasa sa pag-unawa sa reyalidad ng lipunan.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
GAWAIN 3
Gumawa ng sanaysay sa kung ano sariling danas sa mga sumusunod:
1. Kalagayan ng pamilya sa ilalim ng ECQ.
Mahigit dalawang taon matapos maitupad ang Enhanced Community Quarantine sa buong
bansa na sinasabing isa itong paraan upang mabawasan ang paglabas at makipag-ugnayan sa ibang
tao na naging dahilan ng pagkalat ng COVID-19 sa bansa. Sa pagpapatupad ng mga striktong mga
hakbang ay ang sapilitang pagkatigil ng hanapbuhay ng mga mamamayang Pilipino. Dahil sa
pagpapatupad ng quarantine at sa kapalpakan ng pamahalaan sa pagresponde sa pandemya ay mas
lumalalang kahirapan ang dinanas ng pamilyang Pilipino. Walang permanenteng trabaho na
magreresulta sa matinding pagkahirap ng pamilya at pagbagsak ng ekonomiya ng bansa kaya
umaasa lamang ito sa ayudang binibigay ng ahensiya na nakikinabang nito.
Para bang isang malaking presinto ang aming tahanan sa tagal na pagkakakulong nito dahil
nanganganib ang aking mga magulang na mahawaan ng nasabing nakamamatay na sakit. Hindi
naging kumpleto ang pamilya naming noon dahil wala ang aking ina. Hindi kasi siya makauwi
dahil sa kanyang trabaho. Gayunpaman, nakakapagpadala siya ng perang pambili ng mga
pangngailangan naming.
Masakit isipin na hindi ko na magagawa ang bagay na karaniwang ginagawa gaya ng
paglabas ng bahay kasama ang pamilya upang pumunta sa iba’t-ibang lugar para magbakasyon.
Sa sobrang tagal na nakakulong sa loob ng tahanan ay iniisip ko na mawawala ang halik at init na
yakap na aking naramdaman. Kinakailangan natin maging maingat sa pagkilos ngayon at magadjust sa panibagong paraan ng pamumuhay kahit alam natin na mahirap lang sa umpisa. Inumpisa
kong sanayin ang aking sarili na labanan ang lungkot at pag-aalala ko. Naisipan kong gumawa ng
mga bagay na hindi ko pa nagagawa noon. Kahit papaano ay maibsan ang kalungkutang
nararamdaman ko. Ngunit habang tumatagal, nawawalan ako ng gana dahil sa tagal ng
pagkakakakulong ko sa loob ng bahay. Lahat nagawa ko na pero hindi pa rin nababawasan ang
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
aking kalungkutan. Sa kabutihang palad, mayroon akong pamilya na masasandalan kahit
magkaparehas ang aming nararamdaman. Nakakakain naman kami ng tatlong beses o higit pa sa
isang araw. Dahil sa pagpapadala ng aking ina, hindi na kami masyadong namomoroblema kung
saan kami bibili ng pagkain.
Lumipas ang mga taon at unti-unting lumuwag ang patakarang ibinaba ng pamahalaan.
Nakakalabas naman kami ng bahay upang bumili ng mga pangangailangang gagamitin sa pangaraw-araw at nakakapunta kami sa iba’t-ibang lugar para sulitin ang bakasyon upang makabawi
kami sa lahat ng hirap na aming dinanas noong pandemya. Ang mga kapatid ko ay nakakapasok
na sa paaralan matapos ang dalawang taon na blended learning. Lagi naming tatandaan na patuloy
haharapin ang mga pasubok na dumarating sa aming buhay.
Sa kabuuan, nagbago ang pamumuhay ng mga Pilipino simula nang magkaroon ng
malawakang pandemiya dulot ng nakamamatay na COVID-19. Ngunit sa kabila ng lahat, hindi pa
rin mawawala ang pagiging matatag sa lahat ng mga hamon na nagsilbing ala-ala para sa aming
lahat. Kaya naging maayos naman ang kalagayan ng aking pamilya at nagkaroon kami ng oras
para makasama namin ang isa’t-isa sa ilalim ng ECQ noong panahong iyon.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
2. Obserbasyon sa Freedom of Expression sa panahon ng pandemya.
Ang Pilipinas ay itinuturing ns demokratikong bansa na mayroong demokratikong estado,
kung saan ang mga mamamayang Pilipino ay nagagawa ang kanilang mga Karapatan, tulad ng
pagpapahayag ng kanilang saloobin at pagpapalagananp ng mahahalaga at makatotohanang
impormasyon sa pamamagitan ng iba’t-ibang plataporma. Malaki ang ginagampanan ng malayang
pamamahayag, may kaakibat na responsibilidad na naging pinakamaimpluwensiya at
pinakamalaking aparato ng estado. Sa kasalukuyang sitwasyon, ang bansa ay nakarananas ng ilang
paglabag sa karapatang pantao kung saan ang mga kritiko, abogado, mga mamahayag, at maging
ang mga innocenteng indibiduwal ay dumanas ng kalupitan na ginawa ng mula Administrasyong
Duterte hanggang sa kasalukuyang ddministrasyong. Hindi makatao ang naging pagtrato ng estado
na nagtutulak sa patuloy na instimidasyon at pagkitil sa buhay ng mga inosenteng mamamayan.
Noong kasagsagan ng malawakang pandemya, marami ang nag-uudyok sa mamamayang
Pilipino upang gamitin ang malayang pamamahayag dahilan ng kapalpakan at hindi makataong
pagresponde ng pamahalaan na dapat sana’y pagtuunan ng pansin ang mga plano para sa pagbawas
ng kaso ng lumalalang sakit kaysa sa pagsasabatas ng drakonikong “Anti-Terror Law.” Ang
nasabing batas ay naging isyu na nagkaroon ng matinding alarma sa mga Pilipino, partikular ang
hanay ng mga estudyante, mga manggagawa, at mga kababaihan na nagsusulong ng pagbabago sa
ating lipunan na pinaniniwalaang mga miyembro ng komunistang grupo.
Problematiko ang isyu ng red-tagging nang maipatupad ang ATL dahil nagbibigay ng lakas
at kapangyarihan sa kultura ng pananakot sa mga ordinaryong mamamayan ng bansa. Kadalasan,
sa mga lansangan makikita ang mga aktibistang nagpo-protesta laban sa pampulitika, pangekonomiya, at panlipunang pagbabago. Kahit sa mga iba’t-ibang sektor, mga publikasyon ng iba’tibang pahayagan ay walang kawala ang mga Pilipino sa red-tagging, lalo na sa panahon ngayon
na laganap ang mga malawakang pagpapakalat ng mga maling impormasyon na siyang
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
pangunahing nitsa kung bakit hindi mapigilan ang pagbabanta at karahasan mula sa mga taong
sumusuporta sa kasalukuyang namamahala.
Bilang pagpapahayag ng kanilang pagtutol sa nasabing batas, nagsagawa ng pagkilos o
pakikibaka ang mga mag-aaral, mga kritiko, mga manggagawa, at iba pa sa isang prestiyosong
unibersidad sa bansa upang ipaglaban ang kanilang Karapatan at basagin ang nagbubulagbulagang isipan ng pamahalaan. Naging mas malawak ang pagpapahayag ng pagtutol sa
pamamagitan ng paggamit ng iba’t-ibang plataporma lalo na ang social media upang maipahayag
ang kanilang saloobin sa nasabing isyu.
Bukod dito, sa pagpapatigil sa operasyon ng isang TV network sa gitna ng pandemya ay
mas bumulusok ang galit ng mga Pilipino. Ito ay isang direktang pag-atake laban sa kalayaan ng
pamamahayag dahil lamang sa negatibong pamumuna laban sa kapalpakan ng pamahalaan.
Malaki ang naging epekto nito sa mga empleyado dahil mahigit labing-isang libo (11,000) ang
nawalan ng trabaho at ito ang pinagmula ng kanilang kita. Gayundin ang mga manonood at ibang
taong umaasa rito ay nagkaroon ng matinding galit sa ginawa ng pamahalaan na ipasara na TV
network kung saan pinagmulan nito ng mga mahahalagang balita at impormasyon at mga
magagandang palabas na kanilang kinagiliwan.
Tandaan na hindi pandemya ang dahilan upang mapigilan ang pagsupil sa mga anomalya
ng lipunan. At isa pa, hindi lamang mga positibong balita ang nararapat na ilahad, kundi pati na
rin ang mga negatibong balita upang magpabatid ng mga totoong kaganapan sa anumang sulok ng
bansa at maging sa buong mundo.
Sa mga panahon ng kawalan ng kasiguraduhan, matatapatan lamang ito ng sama-samang
pagkilos at panawagan para sa Karapatan ng lahat. Ang nagkakaisang pagtindig ay kinakailangan
upang lansaging ang maruming sistema ng lipunan sa pamamagitan ng pagpapaigting ng
lumalakas na boses mula sa hanay ng mga ordinaryong mamamayan at mga estudyante upang
itaguyod ito. Hindi kailanma’y magiging solusyon sa paglutas ng mga problemang kinakaharap
ng bansa at sa pagkakaroon ng pagbabago ang pagmamalupit sa Karapatan at buhay ng mga
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
Pilipino. Isa lamang itong mekanismo para linlangin ang taumbayan imbes na pagtuunan ng pansin
ang mga isyu o problemang mas kinakailangang solusyonan. Ang pagtindig at paglaban sa
Karapatan, Kalayaan, at katotohanan ay hindi nangangahulugang kawalan ng respeto sa
pamahalaan, bagkus nais ng mga mamamayan na i-tama ang maling sistemang matagal nang
nangyayari. Ang mga hakbang na isinasagawa ay naging paraan upang tulungan na imulat ang
nakararami sa reyalidad ng lipunan at alamin ang kahalagahan ng paglaban sa pagkamit ng tunay
na pagbabago.
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
3. Kalagayan ng mga mag-aaral sa pagkakaroon ng Online Class
Dahil sa banta ng COVID-19 nung mga nakaraang taon, unti-unting nalusaw ang pag-asa
sa mga mata at puso ng mga mag-aaral na labis ang pagnanais na muling masilayan ang kanikanilang mga paaralan at maging ang kanilang mga kamag-aral. Bilang isang mag-aaral, umasa
ako na magkaroon ng pisikal na klase. Ngunit hindi pinahihintulutan ng pamahalaan ang
pagkakaroon ng face to face classes sa lahat ng antas ng edukasyon sa buong bansa. May
alternatibong paraan ng pag-aaral ang iminungkahi ng dalawang ahensya ng gobyerno na
magkaroon online at modular classes na hindi naging epektibo sa pagkatuto ng mga estudyante.
Hindi makakaila na sa pag-implementa ng mga bagong stratehiya ng pag-aaral ay marami
ang nahirapan at nanibago. Mapapansin natin na marami sa mga estudyante ang hirap sa
panibagong hakbang ng kanilang pag-aaral. Karamihan sa mga ito ay namilipit upang magkaroon
ng mga kagamitang pang-teknolohiya at internet connection. Ngunit sa kamahalaan ng mga
kagamitan ay hindi kinaya ng mga magulang na bumili dahil sa kakulangan ng kanilang badyet.
Masasabi na isa ito sa mga pangunahing problema sa pagkakaroon ng online class. Ang iba naman
ay hindi naging maayos ang pormal na kanilang pag-aaral dahil sa magulong kapaligiran na isa rin
sa mga balakid ng pagkatuto. Kaya ang resulta, mas bumaba pa ang kalidad ng edukasyon sa
Pilipinas dahil sa walang maayos at permanenteng plano at badyet na inilatag ng pamahalaan.
Kahit bago pa man ang pandemya ay hindi nabibigyan ng pansin ng pamahalaan ang problema sa
edukasyon. Mas lumala lamang ito nang magkaroon ng pandemya na lalong bumagsak ang
kalagayan ng pamilyang Pilipino, partikular ang mga nasa mababang katayuan o lower class.
May iba’t-ibang paraan upang sa gayon ay kumita nang paunti-unti gaya ng pagtulong sa
mga ibang estudyante na sagutan ang sa kanilang mga gawain dahil hindi nabibigyan ng . Naging
paraan din ng ibang mag-aaral ang maging working student na pinagbabalanse ang oras para sa
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
kanilang pag-aaral at oras para sa pagtatrabaho. At kung mas kinakailangan ng malaking kita,
nagdesisyon na kumapit sa patalim upang tustusan ang pangangailangan ng pamilya at ng kanilang
pag-aaral sa kabila ng hirap na kanilang dinanas dulot ng pandemya.
Bilang isang kolehiyong mag-aaral na may karanasan sa bagong moda ng pagkatuto,
nagdulot ito ng maganda at di-magandang epekto sa panahon ngayon. Ang ganitong stratehiya ng
pagkatuto ay nagbigay sa akin ng sapat na oras na makatutulong upang mag-aral at gawin lahat
ang mga aktibidades na binibigay ng aking guro. Ngunit, hindi ko maiiwasan na may mga
responsibilidad sa bahay na dapat gawin bilang panganay na anak. Dagdag pa nito, madalas hindi
matatag ang koneksyon sa internet na makakaapekto sa aking klase at maging sa
pakikipagkomunikasyon at palitan ng diskurso sa pagitan ng guro at estudyante. At isa pa,
pahirapan ang pagbibigay ng mga takdang aralin dahil minsan, nagkakasabay-sabay ang pasahan
ng mga ito. Sa halip na magpahinga at magkaroon ng oras para sa pamilya ay pinilit na tapusin
ang mga gawain sa isang upuan. Multitasking ika nga. Kaya bumababa ang pagkatuto ng mga magaaral dahil imbes na gumagawa ng aktibidades para magkaroon ng malawak na kaalaman ay
ginagawa lamang ito upang magkaroon ng mataas na marka ngunit hindi inilalapat sa kanilang
pagkatuto ang mga araling pinag-aaralan nila.
Malaki ang pinagkaiba ng online class sa pisikal na klase sapagkat mas malaki ang
tyansang matutuhan ang mga aralin sa paaralan kaysa sa bagong stratehiya ng pagtuturo. Para sa
ibang unibersidad na maayos ang naging plano, magiging epektibo ito para sa kanila. Ngunit kung
ang unibersidad ay may mabagal na sistema, imposible na magkaroon ng maayos na moda ng
pagkatuto para sa mga kolehiyong mag-aaral. Ang mas mahirap pa rito, ang mga hinanaing, ideya
at suhestyon ng mga mag-aaral ay hindi napakikinggan o nabibigyan ng atensyon ng mga
administrasyon na lingid sa kanilang desisyon. Kung kaya’t nahihirapan ang mga estudyante sa
bulok na sistemang mayroon ang unibersidad
Sa kabuuan, malaki ang naging epekto ng online class sa mga mag-aaral. Maaaring ito ay
nakabubuti o hindi nakabubuti depende sa naging karanasan nito. Ngunit para sa akin, hindi
mailalapat sa lahat ng mga mag-aaral ang ganitong klase ng makabagong patuturo lalo na’t
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
College of Social Sciences and Development
DEPARTMENT OF HISTORY
Sta. Mesa, Manila
kasalukyang nahihirapan ang pamilyang Pilipino sa kanilang pinansyal dala ng malawakang
pandemya. Hindi pa rin umuusad ang sistema ng edukasyon dahil palpak ang naging
implementasyon at malabnaw na plano ang pamahalaan para bigyang solusyon ang umiiral na
problema.
Matapos ang dalawang taon na pagtigil ng pormal na edukasyon, napagdesisyunan ng
pamahalaan na buksan ang lahat ng mga paaralan sa bansa upang isagawa ang face-to-face classes
at makabalik na ang mga mag-aaral. Nararapat na pagtuunan ng pansin ang pagkatuto ng mga
mag-aaral sapagkat ang kawalan ng pisikal na klase sa loob ng mahigit dalawang taon ay nagdulot
ng pag-urong ng kanilang kaalaman. Mahirap man ang naging hamon, sinisigurado na walang
mag-aaral na maiiwan.