2.ders: Ahlak ve etik kavramı Dünya dinleri
açısından ahlak ve Etik
1





Amerika Cumhurbaşkanı Lincoln bir gün atla kırlarda
dolaşırken, batağa batmış bir domuz gördü.
Domuz boğulma tehlikesi geçiriyor, kurtulmak için
savaşıyordu. Cumhurbaşkanı atından indi, domuzun
kurtulmasına yardım etti. Bunu yaparken elbiseleri de
epeyce çamurlandı.
Bu hikaye duyulunca, herkes bir cumhurbaşkanının domuz
yüzünden bu kadar sıkıntıya girmesine şaşırdı.
Lincoln : "Ben bunu yalnız domuz için yapmadım, biraz da
kendim için yaptım" dedi. Ne demek istiyordu acaba?
Yaptığınız bir iyiliğin yalnız başkasına değil, bize de
faydası olduğunu söylemek istiyordu.
Çünkü bataktan kurtulmak için çabalamasına göz
yumsaydı, içindeki merhameti, birlikte hisseden duyguyu
susturmuş olacaktı..
2





Sosyal bir varlık olmak başka insanlarla karşılıklı ilişki
halinde yaşamak demek olduğuna göre, böyle bir hayatın
öncelikle ahlaki değerlere dayanması gerekir.
İnsanlar tam olarak etik ve ahlaki özelliklerle doğmazlar
fakat genellikle ahlaklı ve etik olmak için eğitilmeye
ihtiyaçları vardır.
Etik ve ahlak "doğru" ve "yanlış" davranış ile ilgilidir. Çoğu
kimsenin etik ve ahlak kelimelerini eş anlamlı kelimeler
gibi ve birbirinin yerine geçecek şekilde kullandıkları
görülmektedir. Ancak tarihsel olarak bu böyle değildir.
İngilizce "ethic" veya "ethics" Yunanca'da ise "ethos"
kelimesinden gelmekte iken,
İngilizcesi "morals" olan ve "ahlak" veya "ahlaklılık"
kelimesi Yunancada "gelenek veya karakter" anlamına
gelen "Mos" kelimesinden gelmektedir.
3










Ahlak birey ve gruba neyin doğru neyin yanlış olduğunu belirten
sosyal, kültürel ve dini inançlardır.
Toplum veya kültür tarafından bizim neyin doğru olduğuna karar
verdiğimiz kurallar ve standartlardır.
Bu çerçevede bazı ahlak prensipleri şunlardır: Cömert olmak, hırsızlık
yapmamak, emeğe saygı göstermek, sadık olmak, sabırlı olmak, her
zaman doğruyu söylemek vb.
Etik, bir toplum veya kültürün değerler sistemi, bu sistemin anlaşılması, dünyayı nasıl algıladıkları ve hayat felsefesi ile ilgilidir.
Ahlak ise, içinde bulunulan toplumun gelenek, alışkanlık ve davranış
biçimleri ile ilgilidir.
Etik, bir kişinin zorunlu olarak yapması gerektiği ile ahlak ise bir
kişinin tam olarak ne yapması gerektiği konusunda bir yol göstericilik
ile ilgilidir.
Etik ne doğru ne yanlış ile ilgilenirken,
Ahlak, kabul edilen ile ilgilenmektedir.
Etik yanlış ve doğrunun teorisi ahlak ta pratiğidir.
Etik ahlakın felsefi olarak incelenmesidir.
4
Karsılashrma
Ahlak
Anlamı
Kişi veya grubun neyin doğru neyin yanlış olduğu ile Birey veya gruba neyin iyi veya kötü olduğuna karar
ilgili inançları
vermeye rehberlik ve yardım eden prensipleri ve karakteri
Etik
veya karak- ter özellğini ifade etmektedir.
Nedir?
Grup tarafından belirlenmiş genel prensipler
Kelime kökü
Gelenek
"Mos"
anlamına
Belirli bir duruma verilen tepki
"Karakter anlamına gelen "Eti-
gelen
kos"
Belirleyen
Sosyal ve kültürel normlar, bazı kişiler, din, otoriteler Birey veya resmi ve mesleki normlar, kişinin kendisi tarafından seçilen hayatını yönlendirmek üzere seçimleri
veya toplum
İJgilendiiği
Dornı ve yanlış davranışları
Doğru ve yanlış ilkeleri
işte
Hayır
Evet
uygulanabilirlik
Süreklilik
Ahlak toplumdan
değişmek- tedir.
Açıklama
Ahlak genel kural ve ifadeler- le açıklanmakta
Düşünme
lüiHi
ve
seçme
özgür-
topluma
ve
kültürden
kültüre Etik genellikle değişmez
Etik soyut
Düşünmek ve tercih hakkı yoktur. Kişiler kabul veya ret Kişi kendi hayatının prensiplerini düşünme ve seçmede
eder.
özgürdür.
..,
5











Ahlak ile etik arasındaki farkları maddeler halinde şöylece sıralanabilir.
1.Etik, doğru ve yanlışın teorisidir. Ahlak etiğin pratiğidir.
2.İlkeler etiğin davranışlar ahlakın alanını oluşturur.
3. Etik bir kişinin bir durumda ifade etmek istediği değerlerle ilgilidir.
Ahlak ise bunu hayata geçirme tarzıdır.
4.Ahlak, ortaya konan davranışların ayrıntısıyla ilgilenir. Etik ise durumu
bir bütün ele alır.
5. Etik insan davranışının ilkelerini ahlak ise bu ilkelerin tikel
uygulamalarıyla ilgilenir.
6. Etikle ahlak arasındaki ilişki amaç ve hedef ilişkisini andırır.
7.Ahlak kişisel yaşamla ilgilidir. Etik ahlakın felsefi olarak incelenmesidir.
8.Etik, « Burada şimdi ne yapmalıyım» gibi ahlaki soruları kuramsal bir
bakış açısıyla ele alır.
9.Ahlak kişi ya da grupların tarihsel birikimle geleneklere bağlı
standartlarıdır. Etik ise, birlikte yaşama kurallarına felsefi açıdan bakar.
10. Ahlak yanlış doğru iyi kötü erdem ve kusurların sonuçlarını
değerlendirmeyle ilgilidir. Etik ahlakı konu edinen felsefedir.
6





Değerler önemli veya arzu edilebilir olarak
nitelendirilen prensipler veya standartlardır. Kişinin
hayatta neyin önemli olduğu ile ilgili kararı, davranış
ilkeleri veya standartlarıdır.
Bu standartlar, bir kişinin karakterinin temelini,
kişiliğini, tutumunu, davranışını ve algılarını
şekillendirmekte ve kişinin hayatta farklı seçimler
yapmasına yardıma olmaktadır.
Örnek olarak, büyüklere saygı göstermek, dakiklik,
düzenlilik, temizlik vb. değerler olarak
düşünülebilmektedir.
Genel olarak değerler belli bir kültür tarafından kabul
edilen normlar olarak da bilinmektedir.
Sosyal normlar da bir anlamda yazılı olmayan ahlaki
kurallardır.
7








Erdemler bir kişide iyi veya istenilen olarak kabul edilen
niteliklerdir.
Erdemler daha yüksek ahlaki değere sahiptir. İnsanların kültürün
bir parçası olarak içinde barındırdıkları iyi nitelikler, kişisel
özellikler erdemler olarak adlandırılmaktadır.
Bir kişinin dürüstlüğü, cömertliği, kibarlığı, saflığı, vb. erdemler
olarak kabul edilebilir.
Ahlaken mükemmel olan bir kişi dürüstlük, güvenirlilik, sabır,
kibarlık ve cesaret gibi birçok erdeme sahiptir.
Ahlaksızlık ise erdemin tam tersidir.
Erdemler neye mal olursa olsun bir kişinin daima doğruyu
yapmasını gerektirmektedir.
Değer ve erdem arasındaki farklılıklar: Değer ve erdemlerin
yansıttıkları şeyler birbirlerinden farklıdır.
Değerler kültürler tarafından kabul edilen şeyleri yansıtırken,
erdemler kişinin kendi ahlakı açısından bir kişinin niteliklerini
yansıtmaktadır
8








Meta-etik, neyin doğru neyin yanlış olduğu hakkında konuştuğumuzda nasıl
anladığımızı, bildiğimizi ve ne dernek istediğinizi sorar.
Belirli bir pratik soruya sabitlenmiş etik bir soru örneğin, "Bu bize alınan
çikolatalı kek parçasını yemeli miyim?" meta-etik bir soru olamaz.
Bir meta-etik soru soyuttur ve çok çeşitli daha spesifik ve pratik sorularla
ilgilidir.
Örneğin, "Neyin doğru neyin yanlış olduğu konusunda güvenli bir bilgiye sahip
,olmak mümkün müdür?" sorusu meta-etik bir soruya örnek olarak verilebilir.
Kişisel etik: Etik, kararlarımızı etkileyen ahlaki ilkeler dizisidir. Hepimizin bir
ahlaki ve etik kodu vardır ve karar verirken bilerek veya bilmeyerek bu kodu
uygularız. Kişisel etik, bize çocukluktan itibaren aşılanmakta tüm yaşamımızı
yönetmektedir.
Ailemizin, dinimizin, arkadaşlarımızın ve hayatımızda büyük etkisi olan
diğerlerin.in görüş ve inançlarından etkilenmektedir. Dürüstlük, adalet,
sorumluluk duygusu, güvenilirlik bazı yaygın etik örnekleridir. Çocuklukta
öğrendiğimiz bu kişisel etik davranışlarımıza yansır.
Meslek etiği: İş etiği olarak da bilinen mesleki etik, kuruluşların iş yapma biçimine
ahlaki bir çerçeve uygulamayı içermektedir. Meslek etiği, bir çalışana veya belirli
bir meslek mensubuna girdikten sonra dayatılan davranış kurallarıdır.
İş etiği genellikle bir dizi kural veya resmi sistem içinde kodlanmıştır ve o
meslekteki insanlar tarafından benimsenmektedir. İş etiğinin bazı örnekleri
arasında zaman yönetimi, dakiklik, şeffaflık ve gizlilik sayılabilir
9

Çalışma, yaşamın en merkezdeki bir uğraşı, sosyal bir görev, zamanı düzene sokan eylem, kişiyi dakik,
disiplinli, kişiye saygı psikolojik tatmin ve statü kazandıran yeteneklerin gelişmesine imkan veren eylemler
sürecidir.

İş ve meslek farklı anlamlar içermekte ve ayrı faaliyet alanlarını kapsamaktadır. İş ve meslek her zaman
birbirine karıştırılan kavramlardır.

İş, bir meslekte çalışan insanın mesleğini yaparken izlediği süreci, faaliyetleri, etkinlikleri , çalışmaları kapsar..
Meslek, bireyin toplumda hayatını sürdürürken edindiği mevkini, makamını, yerini, statüsünü belirler. Bir
meslek sahibi olmak için meslek öncesi bir eğitimden geçmek gerekir. Bu bazen bir çırak, kalfa usta ilişkisi ile
kimi zaman da okul eğitimi ile gerçekleşir.
Bu çerçevede iş etiği insanların yönetimi , adalet , dürüstlük ve eşitlik kavramları ile yakından ilişkili bir
kavramdır. İnsan ilişkilerinin temelinde yer alan değerleri ve özel gruplar için geliştirilmiş belirli davranışları
kuralları ve normları içermektedir.
İş etiği farklı inanç ve kültürlerden gelmiş insanların aynı iş yerlerinde çalışmaya başlaması ile birlikte özellikle
büyük şirketlerde hemşericilik, adam kayırmacılık, rüşvet vb konularla karşılaşan işletmelerde iş etiği önemini
artırmıştır.
Meslek etiği ise, bir meslek içinde iş görenin iş sırasındaki davranışlarını düzenleyen, yönlendiren, onlara
rehberlik eden iş kuralları , etik prensipler ve standartların toplamıdır. Belirli meslekte çalışan iş görenlere
meslek içi belirlenen emredici ve yazılı kurallardır.
Meslek etiği etik disiplininin bir alt dalıdır. Meslek yaşamının kendine göre kuralları ve etik anlayışı vardır.
Meslek etiği belli bir mesleğin mensuplarının uyması gereken etik ilkelerdir. Bu ilkeler genellikle toplumsal
kültür ve değerlerden farklıdır.






10



İlahi kaynaklı ya da beşeri kaynaklı dinlerin
varlığı, insanın hayatına anlam katma ve sosyal
düzeni sağlamada önem kazanmaktadır.
Din, insanın düşünce dünyasına dayalı zihinsel
etkinliklerini, her türlü tavır ve davranışlarını,
diğer insanlarla ilişkilerini belirleyen ve kontrol
eden bir sistem olarak aynı zamanda ahlaki
tutum ve davranışları belirlemede ve
sürdürülmesinde etkisi bilinen bir gerçektir.
Din ile ahlak arasında ilişki olup olmadığı
konusunda Plato’nun, bir şey Tanrı istediği için
mi iyidir, yoksa o şey iyi olduğu için mi Tanrı onu
buyurmuştur ? sorusuyla da ilişkilidir.
11