มาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม THAI INDUSTRIAL STANDARD มอก. 1030 2552 มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดทั่วไป การทดสอบ และภาวะการทดสอบ ELECTRICITY METERING EQUIPMENT (AC) : GENERAL REQUIREMENTS TESTS AND TEST CONDITIONS สํานักงานมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม ICS 17.220.20 ISBN 978-616-231-064-5 มาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดทั่วไป การทดสอบ และภาวะการทดสอบ มอก. 1030 2552 สํานักงานมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม ถนนพระรามที่ 6 กรุงเทพฯ 10400 โทรศัพท 02 202 3300 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา ฉบับประกาศและงานทัว่ ไป เลม 127 ตอนพิเศษ 94ง วันที่ 4 สิงหาคม พุทธศักราช 2553 คณะกรรมการวิชาการคณะที่ 640 มาตรฐานมาตรพลังงานไฟฟา ประธานกรรมการ นายสมบูรณ จงชัยกิจ ผูแ ทนจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย กรรมการ รศ.เกียรติยุทธ กวีญาณ นายวิรัตน ทรงงาม นายมนตรี นันทานุรักษ นายสมชัย ศิริวรรณ นายเทอด กรรโณ นายวิศิษฐ จารุขจรรัตน นายณัฐพงศ นิลจรัสวณิช นายเริงวิทย เวชชศาสตร นายพงษพิพัฒน สลางสิงห นายเพียรศักดิ์ ธีระเสถียร นายวิธีร ศรีมงคล นายสุรศักดิ์ ลักษณานันท นายประพิศ ยอดสุวรรณ นายชิว ไห หง นายประเสริฐ เหมินทคุณ ผูท รงคุณวุฒมิ หาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ผูแ ทนกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรกั ษพลังงาน ผูแ ทนการไฟฟานครหลวง ผูแ ทนการไฟฟาสวนภูมภิ าค ผูแ ทนสถาบันวิจยั วิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงประเทศไทย ผูแ ทนสมาคมวิศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมถ ผูแ ทนกรมวิทยาศาสตรบริการ ผูแ ทนบริษัท มิตซูบิชิ อีเล็คทริค ออโตเมชั่น (ประเทศไทย) จํากัด ผูท รงคุณวุฒสิ ถาบันไฟฟาและอิเล็กทรอนิกส ผูทรงคุณวุฒิบริษัท มหาจักรไฟฟาสากล จํากัด ผูท รงคุณวุฒสิ ํานักงานคณะกรรมการคุม ครองผูบ ริโภค ผูทรงคุณวุฒิบริษัท ฮอลลี่กรุป อิเลคทริค (ประเทศไทย) จํากัด ผูทรงคุณวุฒิบริษัท ไทยเทเลคอนเทนเนอร จํากัด กรรมการและเลขานุ การ นายทิวากรณ จิตชนะวงศ ผูแ ทนสํานักงานมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรม (2) มาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมมาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดทัว่ ไป การทดสอบ และภาวะการทดสอบ ประกาศใชครั้งแรก เปน มาตรฐานเลขที่ มอก. 1030-2551 ในราชกิจจานุเบกษาฉบับประกาศทั่วไป เลม 126 ตอนที่ 21ง วันที่ 10 กุมภาพันธ 2552 ตอมาเห็นควรแกไขปรับปรุงบางประการเกี่ยวกับขอกําหนด และวิธีทดสอบ ใหเหมาะสมและมีคณ ุ ภาพใชงานไดจริง และสงเสริมอุตสาหกรรมภายในประเทศ จึงไดแกไขปรับปรุงโดยการยกเลิก มาตรฐานเดิมและกําหนดมาตรฐานนีข้ นึ้ ใหม มาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมนี้กําหนดขึ้นโดยรับ IEC 62052-11(2003) Electricity metering equipment (AC) - General requirements , tests and test conditions - Part 11 : Metering equipment มาใชในระดับแปลง โดยมีรายละเอียดของการดัดแปลงทีส่ ําคัญดังตอไปนี้ - ดัดแปลงโดยการอางอิง ดัดแปลงโดยการอางอิง ดัดแปลงโดยการอางอิง ดัดแปลงโดยการอางอิง ภาคผนวก ช. แทนการอางอิง IEC 60038 ภาคผนวก ซ. แทนการอางอิง IEC 60044-2 ภาคผนวก ฌ. แทนการอางอิง IEC 60044-1 ภาคผนวก ญ. แทนการอางอิง IEC 60387 มาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมนี้เปนเลมหนึ่งในอนุกรมมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมมาตรพลังงานไฟฟา กระแสสลับ ซึง่ ประกอบดวย มอก. 1030-2552 มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดทั่วไป การทดสอบ และภาวะ การทดสอบ มอก. 2336-2552 มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดเฉพาะ มาตรกลไฟฟาสําหรับ พลังงานไฟฟาใชงาน (ชั้น 0.5 ชั้น 1 และชั้น 2) คณะกรรมการมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมไดพิจารณามาตรฐานนีแ้ ลว เห็นสมควรเสนอรัฐมนตรีประกาศตาม มาตรา 15 แหงพระราชบัญญัติมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม พ.ศ. 2511 (3) สารบัญ หนา 1. ขอบขาย 2. เอกสารอางอิง 3. บทนิยาม 3.1 บทนิยามทัว่ ไป 3.2 บทนิยามทีเ่ กีย่ วของกับสวนประกอบสําคัญในการทํางาน 3.3 บทนิยามของชิน้ สวนทางกล 3.4 บทนิยามเกีย่ วกับฉนวน 3.5 บทนิยามของปริมาณตาง ๆ ของมาตร 3.6 บทนิยามของปริมาณอิทธิพล 3.7 บทนิยามของการทดสอบ 3.8 บทนิยามเกีย่ วของกับมาตรกลไฟฟา 4. คามาตรฐานทางไฟฟา 4.1 แรงดันไฟฟาอางอิงมาตรฐาน (standard reference voltages) 4.2 กระแสไฟฟามาตรฐาน (standard curreny) 4.3 ความถี่อางอิงมาตรฐาน (standard referemce freqiemcoes) 5. คุณลักษณะทีต่ อ งการทางกลและการทดสอบ 5.1 คุณลักษณะทีต่ อ งการทางกลทัว่ ไป 5.2 กลอง (case) 5.3 ชองหนาตาง 5.4 ขั้วตอสาย แผงขั้วตอสาย ขั้วตอลงดินปองกัน 5.5 ฝาครอบขัว้ ตอสาย 5.6 ระยะหางในอากาศและระยะตามผิวฉนวน 5.7 มาตรหุมฉนวนที่มีการปองกันประเภท II 5.8 ความทนความรอนและไฟ 5.9 การปองกันฝุน และน้ํา 5.10 สวนแสดงผลสําหรับคาทีว่ ดั ได 5.11 อุปกรณแสดงผล 5.12 การทําเครือ่ งหมายและฉลาก (4) -1-2-3-3-4-6-6-7-8-9-10-10-10-10-10-11-11-11-12-12-13-13-15-15-15-16-16-17- 6. ภาวะทางภูมอิ ากาศ -196.1 พิสยั อุณหภูมิ -196.2 ความชืน้ สัมพัทธ -206.3 การทดสอบผลกระทบของภาวะแวดลอมทางภูมอิ ากาศ -207. คุณลักษณะทีต่ อ งการทางไฟฟา -227.1 อิทธิพลของแรงดันไฟฟาจาย -227.2 การเกิดความรอน -237.3 ฉนวน -237.4 การคุมกันจากคาผิดพรองเนือ่ งจากการตอลงดิน -257.5 ความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา [ electromagnetic compatibility (EMC) ] -268. การทดสอบเฉพาะแบบ -308.1 ภาวะการทดสอบ -35ภาคผนวก ก ความสัมพันธระหวางอุณหภูมอิ ากาศโดยรอบกับความชืน้ สัมพัทธ ก.1 ความสัมพันธระหวางอุณหภูมอิ ากาศโดยรอบกับความชืน้ สัมพัทธ -31ภาคผนวก ข รูปคลืน่ แรงดันไฟฟาสําหรับการทดสอบผลกระทบของแรงดันไฟฟาตกชัว่ ครูแ ละการขาดตอน ในชองสั้น ๆ ข.1 การขาดตอนของแรงดันไฟฟา U = 100% ในชวงเวลา 1 วินาที -32ข.2 การขาดตอนของแรงดันไฟฟา U = 100% ในชวงเวลา 1 วัฎจักรที่ความถี่ที่กําหนด -32-32ข.3 แรงดันตกชั่วครู U = 150% ภาคผนวก ค ภาพวงจรทดสอบสําหรับการทดสอบการคุม กันตอความผิพรองเนือ่ งจากการตอลงดิน ค.1 วงจรเพือ่ จําลงอภาวะผิดพรองเนื่องจากากรตอลงดินในเฟส 1 -33ค.2 แรงดันไฟฟาทีม่ าตรภายใตการทดสอบ -33ภาคผนวก ง อุปกรณแสดงผลสําหรับการทดสอบทางแสง ง.1 การจัดวางอุปกรณเพือ่ การทดสอบอุปกรณแสดงผลสําหรับ -34การทดสอบเชิงแสดงสถานะเปด ง.2 รูปคลืน่ ของอุปกรณแสดงผลสําหรับการทดสอบทางแสง -34ภาคผนวก จ จ.1 การจัดวางอุปกรณสําหรับการทดสอบภูมกิ ารคุม กันตอสนามแมเหล็กไฟฟา -30ในยานความถีว่ ทิ ยุ จ.2 การจัดวางอุปกรณสําหรับการทดสอบเบิสตชวั่ ครูอยางเร็ว : วงจรแรงดันไฟฟา -35จ.3 การจัดวางอุปกรณสําหรับการทดสอบเบิสตภาวะชัว่ ครูอ ยางเร็ว : วงจรกระแสไฟฟา -36ภาคผนวก ฉ แผนงานการทดสอบ - ลําดับการทดสอบทีแ่ นะนํา -37ภาคผนวก ช. แรงดันไฟฟาอางอิง -38ภาคผนวก ซ. แรงดันทุตยิ ภูมทิ กี่ ําหนด -39ภาคผนวก ฌ. คามาตรฐานของกระแสไฟฟาทุตยิ ภูมทิ กี่ ําหนด -40ภาคผนวก ญ. สัญลักษณสาํ หรับสวนวัด -41(5) สารบัญตาราง ตารางที่ 1 แรงดันไฟฟาอางอิง ตารางที่ 2 กระแสไฟฟาอางอิง ตารางที่ 3 ก ระยะหางในอากาศและระยะตามผิวฉนวนสําหรับมาตรหุม ฉนวน ที่มีการปองกันประเภท I ตารางที่ 3 ข ระยะหางในอากาศและระยะตามผิวฉนวนสําหรับมาตรหุม ฉนวน ที่มีการปองกันประเภท II ตารางที่ 4 เครือ่ งหมายแรงดันไฟฟา ตารางที่ 5 พิสยั อุณหภูมิ ตารางที่ 6 ความชืน้ สัมพัทธ ตารางที่ 7 พิสยั แรงดันไฟฟา ตารางที่ 8 การเปลีย่ นแปลงคาความผิดพลาดของความผิดพรองเนือ่ งจากการตอลงดิน (6) -10-10-14- -14-18-20-20-22-26- ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ฉบับที่ 4215 ( พ.ศ. 2553 ) ออกตามความในพระราชบัญญัตมิ าตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรม พ.ศ. 2511 เรื่อง ยกเลิกมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดทัว่ ไป และกําหนดมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรม มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดทั่วไป การทดสอบ และภาวะการทดสอบ โดยที่เปนการสมควรปรับปรุงมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดทั่วไป มาตรฐานเลขที่ มอก.1030-2551 อาศัยอํานาจตามความในมาตรา 15 แหงพระราชบัญญัติมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม พ.ศ. 2511 รัฐมนตรีวา การกระทรวงอุตสาหกรรมออกประกาศยกเลิกประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ฉบับที่ 3883(พ.ศ. 2551) ออกตามความในพระราชบัญญัติมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม พ.ศ. 2511 เรื่อง ยกเลิกมาตรฐานผลิตภัณฑ อุตสาหกรรม มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ เฉพาะดานความปลอดภัย และกําหนดมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรม มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดทัว่ ไป ลงวันที่ 16 ธันวาคม พ.ศ. 2551 และออกประกาศกําหนดมาตรฐาน ผลิตภัณฑอุตสาหกรรม มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดทั่วไป การทดสอบ และภาวะการทดสอบ มาตรฐานเลขที่ มอก. 1030-2552 ขึ้นใหม ดังมีรายละเอียดตอทายประกาศนี้ ทัง้ นี้ ใหมผี ลนับแตวนั ทีป่ ระกาศในราชกิจจานุเบกษา เปนตนไป ประกาศ ณ วันที่ 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2553 ชาญชัย ชัยรุง เรือง รัฐมนตรีวา การกระทรวงอุตสาหกรรม (7) มอก. 1030-2552 มาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม มาตรพลังงานไฟฟากระแสสลับ ขอกําหนดทั่วไป การทดสอบ และภาวะการทดสอบ 1. ขอบขาย 1.1 มาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมนี้ ครอบคลุมถึงการทดสอบเฉพาะแบบสําหรับมาตรพลังงานไฟฟาที่ใช ภายในและภายนอกอาคารและใชกบั มาตรทีผ่ ลิตขึน้ ใหมซงึ่ ออกแบบเพือ่ วัดพลังงานไฟฟากระแสสลับในโครงขาย 50 เฮิรตซ หรือ 60 เฮิรตซ ที่แรงดันไฟฟาสูงสุด 600 โวลต มาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมนีใ้ ชกบั มาตรกลไฟฟาหรือมาตรอิเล็กทรอนิกส ทีใ่ ชภายในและภายนอกอาคาร ซึ่งประกอบดวยสวนวัดและตัวบันทึกรวมอยูดวยกันในกลองมาตร รวมทั้งยังใชกับตัวชี้บอกการทํางานและ อุปกรณแสดงผลการทดสอบดานออก (test output) สําหรับทดสอบอีกดวย ถามาตรมีสว นวัดสําหรับพลังงาน หลายแบบ [มาตรพหุพลังงาน (multi-energy meter)] หรือมีสว นการทํางานอืน่ ๆ เชน ตัวชีบ้ อกความตองการ กําลังไฟฟา สูงสุด ตัวบันทึกคาไฟฟาอิเล็กทรอนิกส (electronic tariff registers) สวิตชเวลา ตัวรับสัญญาณ ควบคุมความพลิ้ว (ripple control receiver) อุปกรณเชื่อมตอสื่อสารขอมูล และอื่น ๆ รวมในกลองมาตร ก็ใหใชมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ งสําหรับอุปกรณนนั้ ๆ มาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมนีไ้ มใชกบั - มาตรพกพาได - สวนเชือ่ มตอขอมูลกับตัวบันทึกมาตร - มาตรอางอิง มาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมนีไ้ มครอบคลุมสมบัตทิ างกลสําหรับมาตรแบบติดตัง้ บนราง (rack-mounted meter) 2. เอกสารอางอิง มาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมนี้ กําหนดขึ้นโดยใชเอกสารตอไปนี้เปนแนวทาง เอกสารเหลานี้มีทั้งที่ไดระบุและ มิไดระบุป หมายความวากรณีทไี่ มระบุปใหใชฉบับลาสุด IEC 60038 IEC standard voltages IEC 60044-1 Instrument transformers - Part 1: Current transformers IEC 60044-2 Instrument transformers - Part 2 : Inductive voltage transformers -1- มอก. 1030-2552 IEC 60050-300 International Electrotechnical Vocabulary - Electrical and electronic measurements and measuring instruments - Part 311: General terms relating to measurements - Part 312: General terms relating to electrical measurements - Part 313: Types of electrical measuring instruments - Part 314: Specific terms according to the type of instrument IEC 60060-1 High-voltage test techniques. Part 1: General definitions and test requirements IEC 60068-2-1 Environmental testing - Part 2-1: Tests - Test A: Cold IEC 60068-2-2 Environmental testing - Part 2-2: Tests - Test B: Dry heat IEC 60068-2-5 Environmental testing procedures Part 2 : Tests - Tests Sa : Simulated solar radiation at ground level IEC 60068-2-6 Environmental testing - Part 2-6: Tests - Test Fc: Vibration (sinusoidal) IEC 60068-2-11 Environmental testing - Part 2: Tests. Test Ka: Salt mist IEC 60068-2-27 Environmental testing - Part 2-27: Tests - Test Ea and guidance: Shock IEC 60068-2-30 Environmental testing - Part 2-30: Tests - Test Db: Damp heat, cyclic (12 h + 12 h cycle) IEC 60068-2-75 Environmental testing - Part 2-75: Tests - Test Eh: Hammer tests IEC 60359 Electrical and electronic measurement equipment - Expression of performance IEC 60387 Symbols for alternating-current electricity meters IEC 60417 Graphical symbols for use on equipment - 12-month subscription to online database comprising all graphical symbols published in IEC 60417 ( IEC 60417-5019) IEC 60695-2-11 Fire hazard testing - Part 2-11: Glowing/hot-wire based test methods - Glow-wire flammability test method for end-products IEC 60721-3-3 Classification of environmental conditions - Part 3-3: Classification of groups of environmental parameters and their severities - Stationary use at weatherprotected locations IEC 62053-31 Electicity metering equipment (a.c.) - Particular requirements. - Part 31 : Pulse output devices for electromechanical and electronic meters (two wires only) ISO 75-2 Plastics - Determination of temperature of deflection under load - P.2: Plastics and ebonite มอก. 416 ฉนวนไฟฟา - การจัดประเภททางความรอน มอก. 513 ระดับชัน้ การปองกันของเปลือกหุม บริภณ ั ฑไฟฟา มอก. 1452 ความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา เลม 4 เทคนิคการทดสอบและการวัด สวนที่ 2 การทดสอบภูมคิ มุ กัน การปลอยประจุไฟฟาสถิต มอก. 1453 ความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา เลม 4 เทคนิคการทดสอบและการวัด สวนที่ 3 การทดสอบภูมคิ มุ กัน สนามแมเหล็กไฟฟาความถีว่ ทิ ยุทแี่ ผกระจาย มอก. 1454 ความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา เลม 4 เทคนิคการทดสอบและการวัด สวนที่ 4 การทดสอบภูมคิ มุ กัน ภาวะชัว่ ครูอ ยางเร็วทางไฟฟา -2- มอก. 1030-2552 มอก. 1455 ความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา เลม 4 เทคนิคการทดสอบและการวัด สวนที่ 5 การทดสอบภูมคิ มุ กัน เสิรจ มอก. 1461 ความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา เลม 4 เทคนิคการทดสอบและการวัด สวนที่ 12 การทดสอบภูมคิ มุ กัน คลืน่ แกวง มอก. 1956 บริภณ ั ฑเทคโนโลยีสารสนเทศ : ขีดจํากัดสัญญาณรบกวนวิทยุ มอก. 2394 ความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา เลม 4-6 เทคนิคการทดสอบและการวัด-ภูมคิ มุ กันตอสัญญาณรบกวน ทีน่ าํ ตามสายซึง่ เหนีย่ วนําโดยสนามความถีว่ ทิ ยุ 3. บทนิยาม ความหมายของคําทีใ่ ชในมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมนี้ มีดังตอไปนี้ 3.1 บทนิยามทัว่ ไป 3.1.1 มาตรกลไฟฟา (electromechanical meter) หมายถึง มาตรซึง่ กระแสไฟฟาในขดลวดอยูก บั ทีท่ าํ ปฏิกริยากับ กระแสไฟฟาซึ่งเหนี่ยวนําขึ้นในสวนเคลื่อนที่ซึ่งนําไฟฟาได ตามปกติเปนจาน (disk) ซึ่งทําใหเกิดการ เคลือ่ นทีเ่ ปนสัดสวนกับพลังงานทีว่ ดั 3.1.2 มาตรอิเล็กทรอนิกส (electronic or static meter) หมายถึง มาตรซึง่ กระแสไฟฟาและแรงดันไฟฟากระทําตอ สวนอิเล็กทรอนิกส และแสดงผลเปนสัดสวนกับพลังงานที่วดั 3.1.3 มาตรวัตต-ชั่วโมง (watt-hour meter) หมายถึง เครื่องมือซึ่งประสงคใชวัดพลังงานไฟฟาใชงานโดย การประมวลกําลังไฟฟาใชงานเทียบกับเวลา [IEV 301-06-01] 3.1.4 มาตรวาร-ชั่วโมง (var-hour meter) หมายถึง เครื่องมือซึ่งประสงคใชวัดพลังงานไฟฟารีแอกทิฟโดย การประมวลกําลังไฟฟารีแอกทิฟเทียบกับเวลา [IEV 301-06-02] 3.1.5 กําลังไฟฟารีแอกทิฟ [reactive power (var)] หมายถึง กําลังไฟฟารีแอกทิฟที่มีรูปคลื่นไซนที่มีความถี่ เดียวใดๆในวงจรเฟสเดียว เปนผลคูณของคารากกําลังสองเฉลีย่ กระแสไฟฟาและแรงดันไฟฟากับคาไซน ของมุมเฟสทีต่ า งกันระหวางกระแสไฟฟากับแรงดันไฟฟา หมายเหตุ มาตรฐานของกําลังไฟฟารีแอกทิฟ ใชไดสําหรับกระแสไฟฟาและแรงดันไฟฟารูปไซนูซอยดซึ่งมีความถี่ หลักมูลเทานั้น 3.1.6 พลังงานไฟฟารีแอกทิฟ [reactive energy (var-hour)] 3.1.6.1 พลังงานไฟฟารีแอกทิฟในวงจรเฟสเดียว (reactive energy in a single-phase circuit) หมายถึง ผลการประมวลบนแกนเวลาของกําลังไฟฟารีแอกทิฟ ตามทีน่ ิยามขอ 3.1.5 3.1.6.2 พลังงานไฟฟารีแอกทิฟในวงจรหลายเฟส (reactive energy in a polyphase circuit) หมายถึง ผลบวกทางพีชคณิตของพลังงานไฟฟารีแอกทิฟ ในแตละเฟส หมายเหตุ ข อกําหนดขึ้ น นี้ กั บพลั ง งานไฟฟ ารี แอกทิ ฟ ที่ คํานวณได จากกระแสไฟฟ าและแรงดั นไฟฟ ารู ป คลืน่ ไซนูซอยดทคี่ วามถีห่ ลักมูลและสถานะความเหนีย่ วนําหรือความจุของวงจร ในขอแนะนํานีใ้ หแทน ดวยคาตัวประกอบ “sin ” 3.1.7 มาตรพหุอตั รา (multi-rate meter) หมายถึง มาตรพลังงานไฟฟาทีม่ ตี วั บันทึกหลายตัว แตละตัวจะทํางาน ที่ชว งเวลาที่ระบุไว สมนัยกับอัตราคาไฟฟาทีแ่ ตกตางกัน [IEV 313-06-09 modified] -3- มอก. 1030-2552 3.1.8 แบบเฉพาะของมาตร (meter type) 3.1.8.1 แบบมาตรกลไฟฟา หมายถึง แบบทีอ่ อกโดยเฉพาะของมาตรทีผ่ ลิตโดยผูท ํารายหนึง่ ทีม่ ลี กั ษณะดังนี้ ก) สมบัตดิ า นการวัดเหมือนกัน ข) โครงสรางของชิน้ สวนทีเ่ ปนแบบเดียวกันซึง่ เปนตัวกําหนดสมบัตกิ ารวัดเหมือนกัน ค) อัตราสวนของกระแสไฟฟาสูงสุดตอกระแสไฟฟาอางอิงเทากัน ง) จํานวน แอมแปร-รอบ เทากันสําหรับขดลวดกระแสทีก่ ระแสไฟฟาอางอิง และจํานวนรอบตอ โวลตเทากันสําหรับขดลวดแรงดันไฟฟาทีแ่ รงดันไฟฟาอางอิง แตละแบบอาจกําหนดคากระแสไฟฟาอางอิงและแรงดันไฟฟาอางอิงไดหลายคา มาตรเหลานี้ผทู ําจะแสดงไวดว ยกลุม ของตัวอักษรหรือตัวเลข หรือกลุมตัวอักษรผสมรวมกับตัวเลข ตั้งแต 1 กลุมขึน้ ไป แตละแบบอาจระบุไดเพียง 1 แบบเทานั้น หมายเหตุ 1. แบบแทนดวยมาตรตัวอยางซึ่งประสงคทําการทดสอบเฉพาะแบบ และลักษณะเฉพาะ (กระแสไฟฟาอางอิง และแรงดันไฟฟาอางอิง) จะเลือกจากคาที่ใหไวในตารางซึ่งระบุโดยผูทํา 2. ในกรณีทจี่ ํานวนแอมแปร-รอบมีผลทําใหจํานวนรอบมีคา ไมเปนจํานวนเต็ม ผลคูณของจํานวนรอบของขดลวด กับคากระแสไฟฟามูลฐานอาจแตกตางจากคาที่ไดจากมาตรตัวอย างที่เปนตัวแทนแบบ แนะนําใหเลือกจํานวนแอมแปร-รอบที่ถัดไปในทางสูงหรือต่ํา เพื่อใหไดจํานวนรอบเปนจํานวนเต็ม ดวยเหตุผลนีเ้ ทานัน้ ทีจ่ ํานวนรอบตอโวลตของขดลวดแรงดันไฟฟาอาจแตกตางกันได แตตอ งไมเกินรอยละ 20 จากของมาตรตัวอย างที่เป นตัวแทนแบบ 3. อัตราสวนของความเร็วมูลฐานสูงสุดตอต่ําสุดของตัวหมุนของมาตรแตละตัวทีเ่ ปนแบบเดียวกัน ตองไมเกิน 1.5 3.1.8.2 แบบมาตรอิเล็กทรอนิกส หมายถึง แบบทีอ่ อกโดยเฉพาะของมาตรทีผ่ ลิตโดยผูท ํารายหนึง่ ทีม่ ลี กั ษณะดังนี้ ก) สมบัตดิ า นการวัดเหมือนกัน ข) โครงสรางของชิน้ สวนทีเ่ ปนแบบเดียวกันซึง่ เปนตัวกําหนดสมบัตกิ ารวัดเหมือนกัน ค) อัตราสวนของกระแสไฟฟาสูงสุดตอกระแสไฟฟาอางอิงเทากัน แตละแบบอาจกําหนดคากระแสไฟฟาอางอิงและแรงดันไฟฟาอางอิงไดหลายคา มาตรเหลานี้ผูทําจะแสดงไวดวยกลุมของตัวอักษรหรือตัวเลข หรือกลุมตัวอักษรผสมรวมกับ ตัวเลขตั้งแต 1 กลุมขึน้ ไป แตละแบบอาจระบุไดเพียง 1 แบบเทานั้น หมายเหตุ แบบแทนดวยมาตรตัวอยางซึ่งประสงคจะทําการทดสอบเฉพาะแบบ และลักษณะเฉพาะ (กระแสไฟฟาอางอิง และแรงดันไฟฟาอางอิง) ) จะเลือกจากคาที่ใหไวในตารางซึ่งระบุโดยผูทํา 3.1.9 มาตรอางอิง (reference meter) หมายถึง มาตรทีใ่ ชวดั หนวยของพลังงานไฟฟา โดยปกติจะออกแบบและ ทํางานใหไดความแมนและมีเสถียรภาพสูงสุดในหองปฏิบตั กิ ารควบคุมทีค่ วบคุมสภาพแวดลอม 3.2 บทนิยามทีเ่ กีย่ วของกับสวนประกอบสําคัญในการทํางาน 3.2.1 สวนวัด (measuring element) หมายถึง สวนของมาตรซึง่ แสดงผลเปนสัดสวนกับพลังงานไฟฟา 3.2.2 อุปกรณแสดงผล (output device) 3.2.2.1 อุปกรณแสดงผลการทดสอบ หมายถึง อุปกรณทใี่ ชสําหรับทดสอบมาตร 3.2.2.2 อุปกรณชบี้ อกการทํางาน (operation indicator) หมายถึง อุปกรณซงึ่ แสดงสัญญาณทีม่ องเห็นไดของ การทํางานของมาตร -4- มอก. 1030-2552 3.2.2.3 พัลส (pulse) หมายถึง คลืน่ ซึง่ เปลีย่ นแปลงจากระดับเริม่ ตนในชวงระยะเวลาทีจ่ ํากัด และกลับมาที่ ระดับเดิมในทีส่ ดุ 3.2.2.4 อุปกรณพัลส (pulse device) สําหรับการวัดทางไฟฟา หมายถึง อุปกรณการทํางานสําหรับปลอย สัญญาณ(emitting) สง (transmitting) สงซ้าํ (retransmitting) หรือรับพัลสไฟฟา แสดงปริมาณจํากัด แนนอน เชน พลังงานทีป่ กติสง จากมาตรไฟฟาบางรูปไปที่อปุ กรณรับ 3.2.2.5 อุปกรณปลอยพัลส (pulse output device) หมายถึง อุปกรณพลั สที่ทําหนาทีป่ ลอยพัลส 3.2.2.6 อุปกรณปลอยพัลสแสงทดสอบ (optical test output) หมายถึง อุปกรณปลอยพัลสแสงเพื่อใชใน การทดสอบมาตร 3.2.2.7 อุปกรณปลอยพัลสไฟฟาทดสอบ (electrical test output) หมายถึง อุปกรณปลอยพัลสไฟฟาเพือ่ ใชใน การทดสอบมาตร 3.2.2.8 หัวรับ (receiving head) หมายถึง สวนทีร่ บั พัลสซึ่งปลอยมาจากอุปกรณปลอยพัลสแสง 3.2.3 หนวยความจํา (memory) หมายถึง สวนที่เก็บขอมูลขาวสาร 3.2.3.1 หนวยความจําลบเลือนไมได (non-volatile memory) หมายถึง หนวยความจําทีส่ ามารถเก็บขอมูล ไวไดแมไมมแี หลงจายไฟฟา 3.2.4 สวนแสดงผล (display) หมายถึง อุปกรณที่แสดงเนือ้ หาจากในหนวยความจํา 3.2.5 ตัวบันทึก (register) หมายถึง สวนของมาตรที่ทําใหสามารถเก็บและแสดงคาที่วัดได (IEC 314-0709 modified) สามารถเปนไดทั้งอุปกรณกลไฟฟาหรืออุปกรณอิเล็กทรอนิกสที่ประกอบดวยทั้งหนวย ความจําและสวนแสดงผลซึง่ ทําหนาทีเ่ ก็บและแสดงคาทีว่ ดั ได สวนแสดงผลอิเล็กทรอนิกสหนึง่ ตัวอาจนํา มาใชรว มกับหนวยความจําอิเล็กทรอนิกสหลายหนวย เพือ่ ทําหนาทีเ่ ปนตัวบันทึกอิเล็กทรอนิกสแบบหลายคา 3.2.6 วงจรกระแสไฟฟา (current circuit) หมายถึง การตอภายในของมาตรกับสวนวัดซึง่ กระแสในวงจรทีม่ าตร ตออยูไ หลผาน 3.2.7 วงจรแรงดันไฟฟา (voltage circuit) หมายถึง การตอภายในของมาตรกับสวนวัด กรณีที่เปนมาตร อิเล็กทรอนิกสจะหมายถึง สวนของแหลงจายไฟฟาซึง่ มาตรตออยูแ ละปอนดวยแรงดันไฟฟาใหวงจร 3.2.8 วงจรชวย (auxiliary circuit) หมายถึง สวนตาง ๆ (หลอดไฟ ขั้วสัมผัส และอื่น ๆ) และขั้วตอของ อุปกรณชวยภายในกลองมาตรซึ่งมีเจตนาใหตอกับอุปกรณภายนอก เชน นาฬิกา รีเลย ตัวนับพัลส 3.2.9 คาคงตัว (constant) 3.2.9.1 คาคงตัวสําหรับมาตรกลไฟฟา (constant for electromechanical meter) หมายถึง คาที่แสดง ความสัมพันธระหวางพลังงานทีบ่ นั ทึกจากมาตรกับจํานวนรอบการหมุนของโรเตอรทสี่ อดคลองกัน ตัวอยางเชน จํานวนรอบตอกิโลวัตตชวั่ โมง (rev/kWh) หรือวัตตชวั่ โมงตอรอบ (Wh/rev) อยางใด อยางหนึ่ง 3.2.9.2 คาคงตัวสําหรับมาตรวัตต-ชั่วโมงอิเล็กทรอนิกส (constant for static watt-hour meter) หมายถึง คาทีแ่ สดงความสัมพันธระหวางพลังงานทีบ่ นั ทึกจากมาตรกับคาแสดงผลการทดสอบทีส่ อดคลองกัน ตัวอยางเชน ถาคานี้เปนจํานวนพัลส คาคงตัวควรจะเปน พัลสตอกิโลวัตตชั่วโมง (imp/kWh)* หรือวัตตชั่วโมงตอพัลส (Wh/imp)* อยางใดอยางหนึ่ง หมายเหตุ * imp ยอจาก impulse -5- มอก. 1030-2552 3.3 บทนิยามของชิน้ สวนทางกล 3.3.1 มาตรภายในอาคาร (indoor meter) หมายถึง มาตรทีส่ ามารถใชไดโดยมีการปองกันเพิม่ เติมจากผลกระทบ ของสภาพแวดลอมภายนอกอาคารเทานัน้ (ติดตัง้ ในบาน และในตู) 3.3.2 มาตรภายนอกอาคาร (outdoor meter) หมายถึง มาตรที่สามารถใชไดโดยไมมีการปองกันเพิ่มเติมจาก ผลกระทบของสภาพแวดลอมภายนอก 3.3.3 ฐาน (base) หมายถึง สวนหลังของมาตรซึง่ ตามปกติยดึ ติดอยูก บั ที่ และเปนสวนทีม่ สี ว นวัด หรือขัว้ ตอสาย หรือแผงขั้วตอสาย และฝาครอบประกอบติดอยู สําหรับมาตรฝงเรียบ (flush-mounted meter) ฐานมาตรอาจรวมถึงดานขางของกลองดวย 3.3.3.1 ตัวรับ (socket) หมายถึง ฐานของมาตรทีม่ ดี า มจับขัว้ ตอสายของมาตรแบบถอดออกไดบรรจุอยู และ มีขั้ วสําหรับต อกับแหลงจายไฟฟา อาจเปนตัวรับตําแหนงเดียวสําหรับมาตรตัวเดียวหรือตัวรับ หลายตําแหนงสําหรับมาตร 2 ตัวหรือมากกวา 3.3.4 ฝาครอบ (cover) หมายถึง สวนหุม ดานหนาของมาตร ทําดวยวัสดุโปรงใสทัง้ หมด หรือทําดวยวัสดุทึบ ทีม่ ชี องซึง่ สามารถมองผานเขาไปเห็นตัวชีบ้ อกการทํางาน (ถามี) และสามารถอานสวนแสดงผลได 3.3.5 กลอง (case) หมายถึง สวนทีป่ ระกอบดวยฐานและฝาครอบมาตร 3.3.6 สวนนําไฟฟาที่แตะตองถึง (accessible conducting part) หมายถึง สวนนําไฟฟาซึ่งสามารถสัมผัสโดย นิว้ ทดสอบมาตรฐานเมือ่ มาตรติดตัง้ พรอมใชงาน 3.3.7 ขั้วตอลงดินปองกัน (protective earth terminal) หมายถึง ขั้วตอที่ตอเขากับสวนนําไฟฟาที่แตะตองถึง ของมาตร สําหรับจุดประสงคดา นความปลอดภัย 3.3.8 แผงขัว้ ตอสาย (terminal block) หมายถึง ที่รองรับซึ่งทําดวยวัสดุฉนวนซึ่งรวมขั้วตอสายบางสวนหรือ ทัง้ หมดของมาตรเขาดวยกันเปนกลุม 3.3.9 ฝาครอบขัว้ ตอสาย (terminal cover) หมายถึง สวนครอบซีง่ ครอบขัว้ ตอสายของมาตรและ (โดยทัว่ ไป) ปลายของสายไฟฟาหรือสายไฟฟาภายนอกทีต่ อ เขากับขัว้ ตอสาย 3.3.10 ระยะหางในอากาศ (clearance) หมายถึง ระยะที่สนั้ ทีส่ ุดวัดในอากาศระหวางสวนที่นําไฟฟาได 3.3.11 ระยะหางตามผิวฉนวน (creepage distance) หมายถึง ระยะทีส่ นั้ ทีส่ ดุ วัดบนผิวของฉนวนระหวางสวนทีน่ ํา ไฟฟาได 3.4 บทนิยามเกีย่ วกับฉนวน 3.4.1 ฉนวนมูลฐาน (basic insulation) หมายถึง ฉนวนทีใ่ ชกบั สวนทีม่ ไี ฟฟาเพือ่ ทําใหมกี ารปองกันขัน้ มูลฐาน ตอไฟฟาช็อก หมายเหตุ ฉนวนมูลฐานไมจําเปนตองรวมถึงฉนวนที่ใชเพื่อจุดประสงคเชิงหนาที่โดยเฉพาะ 3.4.2 ฉนวนเพิม่ เติม (supplementary insulation) หมายถึง ฉนวนอิสระทีใ่ ชเพิ่มเติมใหกับฉนวนมูลฐานเพือ่ ปองกันไฟฟาช็อกในกรณีทฉี่ นวนมูลฐานลมเหลว 3.4.3 ฉนวนสองชัน้ (double insulation) หมายถึง ฉนวนซึง่ ประกอบดวยทัง้ ฉนวนมูลฐานและฉนวนเพิม่ เติม 3.4.4 ฉนวนเสริม (reinforced insulation) หมายถึง ระบบฉนวนเดี่ยวที่ใชกับสวนที่มีไฟฟา ซึ่งทําใหมีระดับ การปองกันไฟฟาช็อกเทียบเทาฉนวนสองชัน้ หมายเหตุ คําวา “ระบบฉนวนเดี่ ยว” ไมไดหมายความว าฉนวนต องเป นเนื้ อเดียวชั้ นหนึ่ ง แต อาจประกอบด วย ชั้นตางๆ หลายชั้นซึ่งไมสามารถแยกทดสอบเดี่ยว ๆ ดังเชนฉนวนเพิ่มเติมหรือฉนวนมูลฐานได -6- มอก. 1030-2552 3.4.5 มาตรหุม ดวยวัสดุฉนวนทีม่ กี ารปองกันประเภท I (insulating encased meter of protective class I) หมายถึง มาตรซึ่งการปองกันไฟฟาช็อกไมไดขึ้นอยูกับฉนวนมูลฐานเพียงอยางเดียว แตยังเพิ่มความปลอดภัย ขึ้นอีกโดยการตอสวนที่แตะตองถึงที่นํากระแสไฟฟากับตัวนําลงดินปองกันดวยสายไฟฟาเดินถาวรใน ลักษณะทีท่ ําใหสว นทีแ่ ตะตองถึงทีน่ ําไฟฟาไดไมสามารถมีไฟฟาไดในกรณีทฉี่ นวนมูลฐานลมเหลว หมายเหตุ การเตรียมการปองกันนี้ รวมถึงขั้วตอลงดินปองกันดวย 3.4.6 มาตรหุมดวยวัสดุฉนวนที่มีการปองกันประเภท II (insulating encased meter of protective class II) หมายถึง มาตรที่กลองเปนวัสดุฉนวนซึ่ งการปองกันไฟฟาช็อกไมไดขึ้ นอยู กับฉนวนมูลฐานแต เพียง อยางเดียว แตระวังลวงหนาดานความปลอดภัยเพิม่ เติม เชน มีฉนวนสองชัน้ หรือฉนวนเสริมทีไ่ มมีการ เตรียมการสําหรับการตอลงดินเพื่อการปองกันหรือความเชื่อถือไดของภาวะการติดตัง้ 3.5 บทนิยามของปริมาณตาง ๆ ของมาตร 3.5.1 กระแสอางอิง (reference current) 3.5.1.1 กระแสไฟฟา*เริม่ ตน [starting current (Ist)] หมายถึง คากระแสไฟฟาต่าํ สุดทีท่ าํ ใหมาตรเริม่ ทํางาน และทําการบันทึกคาอยางตอเนือ่ ง 3.5.1.2 กระแสไฟฟา*มูลฐาน [basic current (Ib)] หมายถึง คาของกระแสไฟฟาที่ในขณะที่สมรรถนะ ทีเ่ กี่ยวเนื่องของมาตรที่ตอ ตรงมีคาคงตัว 3.5.1.3 กระแสไฟฟา*ที่กําหนด [rated current (In)] หมายถึง คาของกระแสไฟฟาในขณะที่สมรรถนะที่ เกีย่ วเนือ่ งของมาตรทีท่ ํางานดวยหมอแปลงไฟฟามีคา คงตัว หมายเหตุ * ในเทอม “กระแสไฟฟา” หมายถึงคารากกําลังสองเฉลี่ย นอกจากจะระบุเปน อยางอื่น 3.5.2 กระแสไฟฟา*สูงสุด [maximum current (Imax)] หมายถึง คากระแสไฟฟาสูงสุดที่ทําใหเชื่อวามาตร ยังมีความแมนตามขอกําหนดของมาตรฐานนี้ หมายเหตุ * ในเทอม “กระแสไฟฟา” หมายถึงคารากกําลังสองเฉลี่ย นอกจากจะระบุเปนอยางอื่น 3.5.3 แรงดันไฟฟา*อางอิง (reference voltage (Un) หมายถึง คาของแรงดันไฟฟาที่ในขณะที่สมรรถนะที่ เกีย่ วเนื่องของมาตรมีคาคงตัว ความถีอ่ างอิง (reference frequency) หมายถึง คาของความถี่ในขณะที่สมรรถนะที่เกีย่ วเนื่องของมาตร มีคา คงตัว หมายเหตุ * ในเทอม “แรงดันไฟฟา” หมายถึงคารากกําลังสองเฉลี่ย นอกจากจะระบุเปนอยางอื่น 3.5.4 ความถี่อางอิง (reference frequency) หมายถึง คาของความถี่ในขณะที่สมรรถนะที่เกี่ยวเนื่องของมาตร มีคา คงตัว 3.5.5 พิสยั การวัดทีก่ ําหนด (specified measuring range) หมายถึง ชุดของคาวัดซึง่ มีเจตนาใหความผิดพลาด ของมาตรมีคา อยูภ ายในขีดจํากัดทีร่ ะบุ 3.5.6 ดัชนีชนั้ (class index) หมายถึง ตัวเลขทีบ่ อกขีดจํากัดของคาความผิดพลาดเปนรอยละทีย่ อมได สําหรับ คากระแสไฟฟาทุกคาซึ่งอยูระหวาง 0.1 Ib ถึง Imax หรือระหวาง 0.05 In ถึง Imax โดยที่คาตัวประกอบ กําลังมีคา เทากับ 1 (และในกรณีของมาตรหลายเฟสทีม่ โี หลดสมดุล) เมือ่ มาตรถูกทดสอบในภาวะอางอิง (รวมถึงความคลาดเคลือ่ นทีย่ อมไดของคาอางอิง) ทีน่ ิยามไวในสวนนิยามของขอกําหนดเฉพาะ -7- มอก. 1030-2552 3.5.7 คาผิดพลาดเปนรอยละ (percentage error) คํานวณไดจากสูตร พลังงานทีบ่ นั ทึกโดยมาตร - พลังงานจริง คาผิดพลาดเปนรอยละ = 100 พลังงานจริง หมายเหตุ เนื่ องจากคาพลังงานจริงไมสามารถหาได จึงใหประมาณโดยค าค าหนึ่ งพรอมระบุความไม แนนอน ซึ่ งสามารถ สอบกลับไปยังมาตรฐานที่ตกลงกันระหวางผูทํากับผูใช หรือมาตรฐานระดับประเทศ 3.6 บทนิยามของปริมาณอิทธิพล 3.6.1 ปริมาณอิทธิพล (influence quantity) หมายถึง ปริมาณใด ๆ ที่โดยทั่วไปอยูภายนอกมาตรซึ่งอาจมีผล กระทบตอสมรรถนะของมาตร (IEV 311-06-01 modified) 3.6.2 ภาวะอางอิง (reference condition) หมายถึง ชุดของปริมาณอิทธิพลที่เหมาะสมและลักษณะเฉพาะ ทางสมรรถนะพรอมกับคาอางอิงที่เกี่ยวกับความคลาดเคลื่อนและพิสัยอางอิง ซึ่งขึ้นอยูกับคาผิดพลาด ในตัวมาตร (IEV 311-06-02 modified) 3.6.3 การแปรผันของคาผิดพลาดเนือ่ งจากปริมาณอิทธิพล (variation of error due to an influence quantity) หมายถึง ความแตกตางระหวางความผิดพลาดเปนรอยละของมาตรเมือ่ ปริมาณอิทธิพลหนึง่ เพียงปริมาณ เดียวทํางานตามลําดับ 2 คาทีก่ ําหนด ซึง่ คาหนึง่ ในจํานวนนัน้ เปนคาอางอิง 3.6.4 ตัวประกอบความเพี้ยน (distortion factor) หมายถึง อัตราสวนของคารากของกําลังสองเฉลี่ยของ ฮารมอนิกทีม่ อี ยู (ไดมาโดยการลบรูปคลืน่ กระแสสลับทีไ่ มใชรปู คลืน่ ไซนดว ยคลืน่ หลักมูล) กับคารากกําลัง สองเฉลีย่ ของปริมาณทีไ่ มใชรปู คลืน่ ไซน ตัวประกอบความเพีย้ นตามปกติจะแสดงเปนรอยละ 3.6.5 สัญญาณรบกวนทางแมเหล็กไฟฟา (electromagnetic disturbance) หมายถึง การแทรกสอดของแมเหล็ก ไฟฟาโดยการนํา หรือการแผรังสี ซึง่ อาจมีผลกระทบตอมาตรทั้งในดานหนาทีห่ รือทางดานการวัด 3.6.6 อุณหภูมิอา งอิง (reference temperature) หมายถึง อุณหภูมิโดยรอบที่ระบุไวสําหรับภาวะอางอิง 3.6.6.1 สัมประสิทธิ์อุณหภูมิเฉลีย่ (mean temperature coefficient) หมายถึง อัตราสวนของความแปรผัน ของคาผิดพลาดเปนรอยละกับการเปลีย่ นแปลงของอุณหภูมซิ งึ่ ทําใหเกิดการแปรผัน 3.6.7 ภาวะการทํางานที่กําหนด (rated operating condition) หมายถึง ชุดของพิสัยการวัดที่ระบุสําหรับ ลักษณะเฉพาะทางสมรรถนะ และพิสัยการทํางานที่ระบุสําหรับปริมาณอิทธิพลซึ่งอยูในการแปรผันของ คาผิดพลาดของการทํางานของมาตรทีไ่ ดกําหนดและหาคา 3.6.8 พิสัยการทํางานที่ระบุ (specified operating range) หมายถึง พิสัยของคาปริมาณอิทธิพลเดี่ยวคาหนึ่ง ซึง่ เปนสวนหนึง่ ของภาวะการทํางานทีก่ ําหนด 3.6.9 พิสยั การทํางานทีข่ ยาย (extended operating range) หมายถึง ภาวะสุดทายของมาตรทีก่ าํ ลังทํางานสามารถ ทนอยูไดโดยไมเสียหายและลักษณะเฉพาะดานการวัดไมเสื่อมลง เมื่อมาตรทํางานภายหลังตามภาวะ การทํางานทีก่ ําหนด สําหรับพิสยั นีอ้ าจผอนคลายขอกําหนดดานความแมน 3.6.10 พิสัยขีดจํากัดของการทํางาน (limit range of operation) หมายถึง ภาวะสุดทายของมาตรที่กําลังทํางาน สามารถทนอยูไ ดโดยไมเสียหายและลักษณะเฉพาะดานการวัดไมเสื่อมลง เมื่อมาตรทํางานภายหลังตาม ภาวะทํางานทีก่ าํ หนด 3.6.11 ภาวะการจัดเก็บและขนสง (storage and transport condition) หมายถึง ภาวะสุดทายของมาตรที่กําลัง ทํางานสามารถทนอยูไ ดโดยไมเสียหายและลักษณะเฉพาะดานการวัดไมเสือ่ มลง เมือ่ มาตรทํางานภายหลัง ตามภาวะทํางานทีก่ าํ หนด -8- มอก. 1030-2552 3.6.12 ตําแหนงการทํางานปกติ (normal working position) หมายถึง ตําแหนงการทํางานของมาตรทีผ่ ผู ลิตระบุ สําหรับการทํางานปกติ 3.6.13 เสถียรภาพทางความรอน (thermal stability) หมายถึง การวัดทีก่ ําลังทดสอบจะมีเสถียรภาพความรอน เมื่อการเปลี่ยนแปลงของคาผิดพลาดจากผลของความรอนนาน 20 นาที มีคานอยกวา 0.1 เทาของ คาผิดพลาดสูงสุดทีย่ อมได 3.7 บทนิยามของการทดสอบ 3.7.1 การทดสอบเฉพาะแบบ (type test) หมายถึง ขั้นตอนการทดสอบตาง ๆ ที่ตองปฏิบัติตามโดยชุด การทดสอบทั้งหมดจะทํากับมาตรเพียงตัวเดียว หรือมาตรแบบเดียวกันที่มีคุณลักษณะเดียวกันจํานวน ไมมากจํานวนหนึง่ ซึง่ ผูท ําเลือกเพือ่ ตรวจสอบวามาตรแบบดังกลาวมีคณ ุ ลักษณะถูกตองตามขอกําหนด ของมาตรฐานนี้ 3.8 บทนิยามเกีย่ วของกับมาตรกลไฟฟา 3.8.1 ตัวหมุน (rotor) หมายถึง สวนเคลื่อนที่ของมาตรซึ่งกระทําโดยฟลักซแมเหล็กของขดลวดอยูกับที่และ ของสวนตานการหมุน และเปนสวนของทํางานตัวบันทึก 3.8.2 สวนขับ (driving element) หมายถึง สวนทํางานของมาตรซึง่ สรางทอรกโดยการกระทําของฟลักซแมเหล็ก ตอกระแสไฟฟาที่ถูกเหนี่ยวนําขึ้นในสวนเคลื่อนที่ ตามปกติประกอบดวยแมเหล็กไฟฟาพรอมอุปกรณ ควบคุม 3.8.3 สวนตานการหมุน (braking element) หมายถึง สวนของมาตรซึง่ สรางทอรกตานการหมุนโดยการกระทํา ของฟลักซแมเหล็กตอกระแสไฟฟาทีเ่ หนีย่ วนําขึน้ ในสวนเคลือ่ นที่ ตามปกติประกอบดวยแมเหล็กหนึง่ ตัว หรือมากกวากับอุปกรณปรับตัง้ 3.8.4 โครง (frame) หมายถึง โครงของมาตรซึ่งใชติดตั้งสวนขับ ที่รองลื่นของตัวหมุน ตัวบันทึกปกติจะมี สวนตานการหมุน และบางครัง้ จะมีอปุ กรณปรับตัง้ 3.8.5 อัตราเร็วมูลฐาน (basic speed) หมายถึง อัตราเร็วระบุการหมุนของตัวหมุน แสดงเปนรอบตอนาที เมือ่ มาตรอยูภ ายใตภาวะอางอิง และนําพากระแสไฟฟามูลฐานหรือกระแสไฟฟาทีก่ ําหนดที่ตวั ประกอบ กําลังเทากับ 1 3.8.6 ทอรกมูลฐาน (basic torque) หมายถึง คาระบุของทอรกบนตัวหมุนเพื่อไมใหเคลื่อนที่ เมือ่ มาตรอยูใน ภาวะอางอิงและนํากระแสไฟฟามูลฐานหรือกระแสไฟฟาทีก่ ําหนดทีต่ วั ประกอบกําลังเทากับ 1 3.8.7 ตําแหนงทํางานในแนวดิง่ (vertical working position) หมายถึง ตําแหนงของมาตรซึง่ เพลาของตัวหมุนอยู ในแนวดิง่ -9- มอก. 1030-2552 4. คามาตรฐานทางไฟฟา 4.1 แรงดันไฟฟาอางอิง (reference voltage) ตารางที่ 1 แรงดันไฟฟาอางอิง (ขอ 4.1) มาตร แบบ ตอตรง ตอผานหมอแปลง แรงดันไฟฟา คามาตรฐาน V 120-230-277-400-480 (ภาคผนวก ช.) 57.7-63.5-100-110115-120-200 (ภาคผนวก ซ.) คามาตรฐานพิเศษ V 100-127-200-220240-380-415 173-190-220 4.2 กระแสไฟฟามาตรฐาน (standard current) ตารางที่ 2 กระแสไฟฟาอางอิง (ขอ 4.2) มาตร แบบ ตอตรง (Ib) ตอผานหมอแปลงกระแสไฟฟา (In) คามาตรฐาน A 5-10-15-20-30-40-50 คามาตรฐานพิเศษ A 80 1-2-5 (ภาคผนวก ฌ.) 1.5-2.5 4.2.1 กระแสไฟฟาสูงสุด (maximum current) กระแสไฟฟาสูงสุดสําหรับมาตรตอตรง ใหระบุเปนจํานวนเต็ม ทวีคูณของกระแสไฟฟามูลฐาน (เชน 4 เทาของกระแสไฟฟามูลฐาน) ถามาตรแบบต อผานหมอแปลงกระแสไฟฟา ต องระมัดระวั งใหค าพิสัยของกระแสไฟฟาของมาตร มีคา เหมาะสมกับพิสยั ของขดลวดทุตยิ ภูมขิ องหมอแปลงกระแสไฟฟา คากระแสไฟฟาสูงสุดจะมีคา เทากับ 1.2 In 1.5 In หรือ 2 In 4.3 ความถีอ่ า งอิงมาตรฐาน (standard reference frequencies) คามาตรฐานของความถีอ่ า งอิงเทากับ 50 เฮิรตซ และ 60 เฮิรตซ -10- มอก. 1030-2552 5. คุณลักษณะที่ตองการทางกลและการทดสอบ 5.1 คุณลักษณะที่ตองการทางกลทั่วไป ตองออกแบบและสรางมาตรในลักษณะที่หลีกเลี่ยงการกอใหเกิดอันตรายใด ๆ ในการใชงานตามปกติใน ภาวะปกติ โดยเฉพาะอยางยิ่งเพื่อใหมนั่ ใจวามี - ความปลอดภัยของบุคคลจากไฟฟาช็อก - ความปลอดภัยของบุคคลจากผลของอุณหภูมเิ กิน - การปองกันการลุกลามของไฟ - การปองกันการลวงล้ําของวัตถุของแข็ง ฝุน และน้ํา ทุกสวนซึ่ งต องเผชิ ญกับการกั ดกร อนในภาวะการทํางานปกติ ต องได รับการป องกั นอย า งมีประสิทธิ ผล สิง่ เคลือบเพือ่ การปองกันใด ๆ ตองไมมแี นวโนมทีจ่ ะเสียหายเนือ่ งจากการขนยายธรรมดา หรือไดรบั ผลกระทบ ในเชิ งเสียหายเนื่ องจากการเผยตั วตออากาศ ในภาวะการทํางานปกติ มาตรภายนอกอาคารตองทนตอ การแผรังสีจากดวงอาทิตย หมายเหตุ มาตรที่ นําไปใช ใ นบรรยากาศกั ดกรอน ต องระบุ คุ ณ ลั กษณะที่ ต องการเพิ่ มเติ มในสั ญ ญาซื้ อขาย (เช น การทดสอบละอองเกลือตามมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมการทดสอบทางสภาพแวดลอม เลม 2(11) การทดสอบ - การทดสอบ Ka : ละอองน้ําเกลือ (ในกรณีที่ยังไมมีการประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาว ใหเปนไปตาม IEC 60068-2-11) 5.2 กลอง 5.2.1 คุณลักษณะทีต่ อ งการ ต องผนึกกลองมาตรในลักษณะที่ ชิ้นสวนภายในของมาตรจะแตะต องถึงได หลังจากการทําลายผนึ ก เทานัน้ ฝาครอบจะเปดไมไดนอกจากจะใชเครื่องมือ ตองสรางกลองและเตรียมการเพือ่ ใหมาตรทํางานไดดีตามปกติเมือ่ เกิดการเสียรูปอยางไมถาวร นอกจากจะระบุไวเปนอยางอื่น มาตรซึง่ มีเจตนาใหตอ กับไฟฟาประธานซึ่งคาแรงดันไฟฟาภายใตภาวะ อางอิงเกิน 250 โวลตเมื่อเทียบกับดิน และกลองทําดวยโลหะทั้งหมด ซึ่งบางสวนจะตองมีขั้วตอลงดิน เพื่อการปองกัน ใหทดสอบความแข็งแรงทางกลของกลองมาตรดังตอไปนี้ 5.2.2 การทดสอบทางกล 5.2.2.1 การทดสอบดวยคอนสปริง (spring hammer test) ใหทดสอบความแข็งแรงทางกลของกลองดวยค อนสปริงตาม มาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม การทดสอบทางสภาพแวดลอม เลม 2(75) การทดสอบ - การทดสอบ Eh : การทดสอบดวยคอน (ในกรณีที่ยังไมมีการประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม IEC 60068-2-75 ) ใหติดตั้งมาตรในตําแหนงการทํางานปกติ และคอนสปริงตองกระทําบนพื้นผิวนอกของฝาครอบ (รวมถึงชองหนาตางดวย) และกระทําบนฝาครอบขั้วตอสายดวยพลังงานจลน 0.2 จูล ฑ 0.02 จูล ผลของการทดสอบจะเปนที่นาพอใจถากลองและฝาครอบขั้วตอสายไมเสียหายจนมีผลแกหนาที่ -11- มอก. 1030-2552 การทํางานของมาตรและยังคงไมสามารถสัมผัสกับสวนทีม่ ไี ฟฟาได ความเสียหายเพียงเล็กนอยทีไ่ มมี ผลตอการปองกันตอการสัมผัสทางไฟฟาโดยทางออมหรือตอการลวงล้ําของวัตถุแข็ง ฝุน และน้ํา ใหยอมรับได 5.2.2.2 การทดสอบการช็อก (shock test) การทดสอบใหปฏิบตั ติ ามมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมการทดสอบทางสภาพแวดลอม เลม 2(27) การทดสอบ - การทดสอบ Ea และคําแนะนํา : การช็อก (ในกรณีที่ยังไมมีการประกาศกําหนด มาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม IEC 60068-2-27 ) ภายใตภาวะตอไปนี้ - มาตรอยูใ นภาวะไมทํางาน และไมอยูใ นบรรจุภณ ั ฑ - พัลสรปู ไซนครึง่ คลืน่ - อัตราเรงสูงสุด 30 gn (300 เมตรตอวินาทีกําลังสอง) - ระยะเวลาพัลส 18 มิลลิวินาที หลังการทดสอบ มาตรตองไมปรากฏความเสียหาย หรือเปลี่ยนแปลงขอมูล และตองทํางานอยาง ถูกตองตามขอกําหนดของมาตรฐานทีเ่ กี่ยวเนื่อง 5.2.2.3 การทดสอบการสั่นสะเทือน (vibration test) การทดสอบใหปฏิบตั ติ ามมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมการทดสอบทางสภาพแวดลอม เลม 2(6) การทดสอบ - การทดสอบ Fc : การสั่น (แบบคลื่นรูปไซน) (ในกรณีที่ยังไมมีการประกาศกําหนด มาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม IEC 60068-2-6 ) ภายใตภาวะดังตอไปนี้ - มาตรอยูใ นสภาวะไมทํางาน และไมอยูใ นบรรจุภณ ั ฑ - พิสัยความถี่มีคาระหวาง 10 เฮิรตซ ถึง 150 เฮิรตซ - ความถีท่ ี่จุดเปลี่ยน 60 เฮิรตซ - ความถี่นอยกวา 60 เฮิรตซ ใชแอมพลิจูดของการเคลื่อนที่คงที่ 0.075 มิลลิเมตร - ความถี่มากกวา 60 เฮิรตซ ใชอัตราเรงคงที่ 9.8 เมตรตอวินาทีกําลังสอง (1 g) - ควบคุมแบบจุดเดีย่ ว - จํานวนวัฏจักรการกวาดตอแกนหมุนมีคา เทากับ 10 หมายเหตุ 10 วัฏจักรการกวาด = 75 นาที หลังการทดสอบ มาตรตองไมปรากฏความเสียหาย หรือเปลี่ยนแปลงขอมูล และตองทํางานอยาง ถูกตองตามขอกําหนดของมาตรฐานทีเ่ กี่ยวเนื่อง 5.3 ชองหนาตาง ถาฝาครอบไมโปรงใส ตองมีชองหนาตางตั้งแต 1 ชองขึ้นไปสําหรับอานสวนแสดงผลและสังเกตตัวชี้บอก การทํางาน (ถามี) ชองหนาตางเหลานี้ตอ งเปนแผนวัสดุใสซึ่งไมสามารถถอดไดถาไมทําลายผนึก 5.4 ขั้วตอสาย แผงขั้วตอสาย ขั้วตอลงดินปองกัน ขัว้ ตอสายอาจรวมเขาดวยกันเปนกลุม ในแผงขัว้ ตอสายชุดหนึง่ หรือมากกวา ทีม่ สี มบัตฉิ นวนและความแข็งแรง ทางกลเพียงพอ เพื่อใหเปนไปตามคุณลักษณะที่ตองการดังกลาวเมื่อเลือกวัสดุฉนวนสําหรับแผงขั้วตอสาย ควรพิจารณาถึงการทดสอบทีเ่ พียงพอของวัสดุดว ย -12- มอก. 1030-2552 วัสดุซงึ่ ใชทาํ แผงขัว้ ตอสายตองผานการทดสอบทีก่ ําหนดในมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมพลาสติก การหา คาการเบนของอุณหภูมิภายใตโหลด - เลม.2 : พลาสติกและอีโบไนต (ในกรณีที่ยงั ไมมกี ารประกาศกําหนด มาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม ISO 75-2 method A ) สําหรับอุณหภูมิ 135 องศาเซลเซียส และทีค่ วามดัน 1.8 เมกะพาสคัล รูในวัสดุฉนวนทีเ่ ปนสวนขยายเพิม่ เติมของขัว้ ตอสายตองมีขนาดโตพอทีจ่ ะรับฉนวนของตัวนําสายไฟฟาได ลักษณะของการติดตั้ งสายไฟฟาเขากับขั้ วตอสายตองมั่นใจวาเกิดการสัมผัสที่คงทนและพอเพียงจนไมมี ความเสีย่ งของการหลุดหลวมหรือการเกิดความรอนทีเ่ กินควร จุดตอทีใ่ ชหมุดเกลียวซึง่ สงผานแรงกดสัมผัสและ หมุดเกลียวติดตัง้ อาจขันและคลายหลายครัง้ ในระหวางอายุการใชงานของมาตรตองขันลงในแปนเกลียวโลหะ ชิน้ สวนทัง้ หมดของขัว้ ตอสายใด ๆ ตองเปนแบบทีล่ ดความเสีย่ งตอการเกิดการกัดกรอนเนือ่ งจากการสัมผัสกับ สวนทีเ่ ปนโลหะอืน่ ๆ จุดตอทางไฟฟาตองออกแบบในลักษณะทีแ่ รงกดสัมผัสไมถกู สงผานวัสดุฉนวน สําหรับวงจรกระแสไฟฟา แรงดันไฟฟาใหถือวามีแรงดันไฟฟาเทากับแรงดันไฟฟาสําหรับวงจรแรงดันไฟฟา ทีส่ มั พันธกนั ขั้วตอสายสําหรับศักยที่ตางกันซึ่งจับเปนกลุมอยูใกลกัน ตองมีการปองกันไมใหเกิดการลัดวงจรโดยบังเอิญ การปองกันอาจใชตวั คัน่ ทีเ่ ปนฉนวน ขัว้ ตอสายตาง ๆ ของวงจรกระแสไฟฟาวงจรหนึง่ ถือวาอยูใ นศักยเดียวกัน ขัว้ ตอสาย หมุดเกลียวติดตัง้ และตัวนําภายนอกหรือภายใน ตองไมสมั ผัสกับฝาครอบขัว้ ตอสายทีเ่ ปนโลหะ ขั้วตอลงดินปองกัน ถามี ตองเปนดังนี้ ก) เชือ่ มติดทางไฟฟาเขากับสวนโลหะทีแ่ ตะตองถึง ข) เปนสวนของฐานมาตร ถาเปนไปได ค) ควรอยูใ กลเคียงแผงขัว้ ตอสาย ง) สามารถรับตัวนําที่มีขนาดพื้นที่หนาตัดอยางนอยเทากับตัวนํากระแสไฟฟาหลัก แตไมนอยกวา 6 ตารางมิลลิเมตร และไมเกิน 16 ตารางมิลลิเมตร (มิติเหลานีใ้ ชเฉพาะกับตัวนําทองแดง) จ) แสดงไวอยางชัดเจนดวยสัญลักษณตอ ลงดิน หลังการติดตั้ง ตองไมสามารถคลายขั้วตอสายดินปองกันไดโดยไมตองใชเครื่องมือ 5.5 ฝาครอบขัว้ ตอสาย ขัว้ ตอสายของมาตร ถาจัดเขากลุม ในแผงขัว้ ตอสายและถาไมมกี ารปองกันโดยวิธอี นื่ ตองมีฝาครอบแยกตางหาก ซึ่งสามารถผนึกโดยอิสระจากฝาครอบมาตร ฝาครอบขั้วตอสายตองปดหุมขั้วตอสายจริง หมุดเกลียว และ นอกจากจะระบุไวเปนอยางอืน่ ตัวนําภายนอกพรอมกับฉนวน ความยาวทีเ่ หมาะสม เมื่อมาตรเปนแบบติดตั้งบนแผง ตองไมสามารถแตะตองถึงขั้วตอสายไดโดยไมทําลายผนึกของฝาครอบ ขัว้ ตอสาย 5.6 ระยะหางในอากาศและระยะตามผิวฉนวน ระยะหางในอากาศและระยะตามผิวฉนวน ระหวาง ก) ขั้วตอสายใด ๆ ของวงจรที่มีแรงดันไฟฟาอางอิงเกิน 40 โวลต กับ ข) สวนที่ตอลงดินพรอมกับขั้วตอสายของวงจรชวยที่มีแรงดันไฟฟาอางอิงต่ํากวาหรือเทากับ 40 โวลต ตองไมนอ ยกวาคาทีร่ ะบุไวใน -13- มอก. 1030-2552 - ตารางที่ 3 ก. สําหรับมาตรที่มีการปองกันประเภท I - ตารางที่ 3 ข. สําหรับมาตรที่มีการปองกันประเภท II ระยะหางในอากาศและระยะตามผิวฉนวนระหวางขั้วตอสายของวงจรที่มีแรงดันไฟฟาอางอิง เกิน 40 โวลต ตองไมนอยกวาที่ระบุไวในตารางที่ 3 ก. ระยะหางในอากาศระหวางฝาครอบขั้วตอสาย (ถาทําดวยโลหะ) กับพื้นผิวสวนบนสุดของหมุดเกลียวเมื่อ ขันลงบนตัวนําขนาดใหญทสี่ ุดทีส่ ามารถใชได ตองไมนอยกวาทีร่ ะบุไวในตารางที่ 3ก. และตารางที่ 3 ข. ตารางที่ 3 ก. ระยะหางในอากาศและระยะตามผิวฉนวน สําหรับมาตรหุม ฉนวนทีม่ กี ารปองกันประเภท I (ขอ 5.6 ข.) แรงดันเฟสเทียบกับดิน แรงดันไฟฟา ระยะหางในอากาศต่ําสุด ระยะตามผิวฉนวนต่ําที่สุด ที่คํานวณไดจาก อิมพัลสที่กําหนด มาตร มาตร มาตร มาตร แรงดันไฟฟาที่กําหนดของระบบ V ภายในอาคาร ภายนอกอาคาร ภายในอาคาร ภายนอกอาคาร V mm mm mm mm 1 500 0.5 1.0 1.4 2.2 100 2 500 1.5 1.5 1.6 2.5 150 4 000 3.0 3.0 3.2 5.0 300 6 000 5.5 5.5 6.3 10.0 600 ตารางที่ 3 ข. ระยะหางในอากาศและระยะตามผิวฉนวน สําหรับมาตรหุม ฉนวนทีม่ กี ารปองกันประเภท II (ขอ 5.6 ข.) แรงดันเฟสเทียบกับดิน แรงดันไฟฟา ระยะหางในอากาศต่ําสุด ระยะตามผิวฉนวนต่ําที่สุด ที่คํานวณไดจาก อิมพัลสที่กําหนด มาตร มาตร มาตร มาตร แรงดันไฟฟาที่กําหนดของระบบ V ภายในอาคาร ภายนอกอาคาร ภายในอาคาร ภายนอกอาคาร V mm mm mm mm 2 500 1.5 1.5 2.0 3.2 100 4 000 3.0 3.0 3.2 5.0 150 6 000 5.5 5.5 6.3 10.0 300 8 000 8.0 8.0 12.5 20.0 600 การทดสอบแรงดันอิมพัลสตองเปนไปตามขอกําหนด (ดู ขอ 7.3.2) -14- มอก. 1030-2552 5.7 มาตรหุม ฉนวนที่มกี ารปองกันประเภท II มาตรทีม่ ปี ระเภทการปองกัน II ตองมีเปลือกหุม ทีท่ นทานและเปนชิน้ เดียวกันโดยตลอดซึง่ ทําดวยวัสดุฉนวน ทั้งหมด รวมทั้งฝาครอบขั้วตอสาย ซึ่งครอบคลุมสวนที่เปนโลหะทั้งหมด ยกเวนสวนเล็ก ๆ เชน ปายพิกัด หมุดเกลียว อุปกรณสําหรับแขวน และหมุดย้ํา ถาสวนเล็กๆ ดังกลาวสามารถแตะตองถึงโดยนิ้วทดสอบ มาตรฐาน (ตามทีร่ ะบุใน มอก.513) จากภายนอกกลองมาตร ดังนัน้ ตองเพิม่ การแยกสวนทีม่ ไี ฟฟาโดยฉนวน เพิ่มเติมออกเพื่อปองกันในกรณีฉนวนมูลฐานลมเหลวหรือสวนที่มีไฟฟาหลุดหลวม สมบัติการฉนวนของ แล็กเกอร สารเคลือบ (enamel) กระดาษธรรมดา ฝาย ฟลมออกไซดบนสวนที่เปนโลหะ ชั้นกาวและ สารประกอบผนึกหรือวัสดุทคี่ ลายกันตองถือวาไมเพียงพอสําหรับฉนวนเพิม่ เติม สําหรับแผงขั้วตอสายและฝาครอบขัว้ ตอสายของมาตรดังกลาว ฉนวนเสริมถือวาเพียงพอ 5.8 ความทนความรอนและไฟ แผงขั้วตอสาย ฝาครอบ และกลอง ตองใหแนใจวามีความปลอดภั ยตามควรตอการลุกลามของเปลวไฟ ไมควรติดไฟจากความรอนเนื่องจากโหลดเกินของสวนที่มีไฟฟาซึ่งสัมผัสกับสิ่งเหลานี้ เพื่อใหเปนไปตาม ขอกําหนดนี้ อุปกรณดังกลาวตองทดสอบดังตอไปนี้ การทดสอบใหเปนไปตามมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมการทดสอบอันตรายจากไฟ เลม 2(11) วิธที ดสอบ ลวดรุง แสง/ลวดรอน - วิธที ดสอบการลุกไหมของผลิตภัณฑสาํ เร็จดวยลวดรุง แสง (ในกรณีทยี่ งั ไมมกี ารประกาศ กําหนดมาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม IEC 60695-2-11 ) ที่อุณหภูมิตอไปนี้ - แผงขัว้ ตอสาย 960 องศาเซลเซียส ฑ15 องศาเซลเซียส - ฝาครอบขัว้ ตอสายและกลองมาตร 650 องศาเซลเซียส ฑ10 องศาเซลเซียส - ชวงเวลาทดสอบ 30 วินาที ฑ 1 วินาที การสัมผัสกับลวดรุง แสง (glow wire) อาจจะเกิดขึน้ ทีต่ ําแหนงใด ๆ ก็ได ถาแผงขัว้ ตอสายรวมเปนสวนเดียว กับฐานใหทดสอบเฉพาะแผงขัว้ ตอสายก็ได 5.9 การปองกันฝุน และน้ํา มาตรตองเปนไปตามระดับชั้นการปองกัน ที่ระบุใน มอก. 513 มาตรภายในอาคาร IP 51 แตตองไมมีการดูดอากาศจากภายในมาตร มาตรภายนอกอาคาร IP 54 การทดสอบใหปฏิบตั ิตามที่กําหนดไวใน มอก. 513 ภายใตภาวะดังตอไปนี้ ก) การปองกันฝุน - มาตรอยูใ นภาวะไมทาํ งาน และติดตัง้ บนผนังทีท่ ําขึน้ - ขณะทดสอบควรตอสายไฟฟา (ปลายเคเบิลอีกดานหนึง่ ถูกปดผนึก) ตามชนิดทีร่ ะบุไวโดยผูผ ลิต และ ฝาครอบขัว้ ตอสาย - เฉพาะมาตรภายในอาคาร ความดันบรรยากาศภายในมาตรตองรักษาใหเทากับภายนอกมาตร (ไมต่ํากวา หรือสูงกวา) - ตัวเลขแสดงลักษณะเฉพาะตัวที่ 1 เปน 5 (IP5X) ฝุน ใด ๆ ทีเ่ ขาไปในมาตรตองไมทาํ ใหการทํางานของมาตรดอยลง และตองผานการทดสอบสมบัตฉิ นวน ตามขอ 7.3 -15- มอก. 1030-2552 ข ) การปองกันน้ํา - มาตรอยูใ นภาวะไมทาํ งาน - ตัวเลขแสดงลักษณะเฉพาะตัวที่ 2 เปน 1 (IPX1) สําหรับมาตรภายในอาคาร 4 (IPX4) สําหรับมาตรภายนอกอาคาร น้าํ ใด ๆ ทีเ่ ขาไปในมาตรนัน้ ตองไมทําใหการทํางานของมาตรดอยลง และตองผานการทดสอบสมบัตฉิ นวน ตามขอ 7.3 5.10 สวนแสดงผลสําหรับคาทีว่ ดั ได ขอมูลตาง ๆ สามารถแสดงไดโดยเปนทั้งตัวบันทึกแบบกลไฟฟา หรือสวนแสดงผลแบบอิเล็กทรอนิกส ในกรณีทเี่ ปนสวนแสดงผลแบบอิเล็กทรอนิกส หนวยความจําลบเลือนไมไดทสี่ ว นแสดงผลตองมีเวลาการคงไว ต่ําสุดไมนอยกวา 4 เดือน หมายเหตุ 1 เวลาการคงไวของหนวยความจําลบเลือนไมไดที่นานกวา ควรระบุไวในสัญญาซื้อขาย ในกรณีที่สว นแสดงผลหนวยเดียวสามารถแสดงคาไดหลายคา สวนแสดงผลตองสามารถแสดงคาในหนวย ความจําทีเ่ กีย่ วเนือ่ งทัง้ หมดได เมือ่ แสดงคาในหนวยความจําตองสามารถระบุอตั ราคาไฟฟาแตละคาได และ สําหรับการแสดงคาตามลําดับโดยอัตโนมัติ การแสดงคาแตละคาของตัวบันทึกเพือ่ นําไปออกใบเรียกเก็บเงิน ตองคงคาอยูไมนอยกวา 5 วินาที อัตราคาไฟฟาใชงานตองแสดงคาใหเห็น ขณะทีไ่ มมแี รงดันไฟฟาจายใหมาตร สวนแสดงผลทีเ่ ปนอิเล็กทรอนิกส ไมจําเปนตองแสดงคา หนวยสําคัญของคาทีว่ ดั ไดจะตองเปนกิโลวัตตชวั่ โมง (kWh) กิโลวารชวั่ โมง (kVarh) กิโลโวลตแอมแปรชวั่ โมง (kVAh) หรือเมกะวัตตชั่วโมง (MWh) เมกะวารชั่วโมง (MVarh) เมกะโวลตแอมแปรชวั่ โมง (MVAh) สําหรับตัวบันทึกแบบกลไฟฟา เครื่องหมายของตัวบันทึกตองลบไมออก และอานไดงายเมื่อหมุนอยาง ตอเนื่อง คาต่ําสุดของวงลอตองแบงเปนตัวเลข 10 สวนเทา ๆ กัน แตละสวนแบงเปน 10 สวนยอย หรือจัดอยางอื่นที่มั่นใจวาใหความแมนในการอานเทาเทียมกัน วงลอที่แสดงคาเศษทศนิยมของหนวยตอง มีเครือ่ งหมายแยกใหเห็นความแตกตางอยางชัดเจน ทุกสวนที่แสดงตัวเลขของการแสดงคาแบบอิเล็กทรอนิกส ตองแสดงตัวเลขไดทั้งหมด จาก 0 ถึง 9 ตัวบันทึกตองสามารถบันทึกพลังงานที่สมนัยกับกระแสไฟฟาสูงสุดที่แรงดันไฟฟาอางอิงและที่ตัวประกอบ กําลังเปน 1 โดยเริ่มจากศูนย จนถึง 1 500 ชั่วโมงเปนอยางนอย หมายเหตุ 2 คาเกินกวา 1 500 ชั่วโมง ควรระบุไวในสัญญาการซื้อขาย ระหวางใชงานการชีบ้ อกคาพลังงานไฟฟารวมสะสมทัง้ หมดตองไมตงั้ ใหมได หมายเหตุ 3 การหมุนตัวตามปกติของสวนแสดงผลไมถือวาเปนการตั้งใหม 5.11 อุปกรณแสดงผล มาตรตองมีอปุ กรณแสดงผลสําหรับการทดสอบทีส่ ามารถเฝาตรวจดวยบริภณ ั ฑทดสอบทีเ่ หมาะสม โดยทัว่ ไปอุปกรณแสดงผลอาจไมสรางลําดับของพัลสเอกพันธ ดังนัน้ ผูท ําตองบอกจํานวนพัลสทจี่ ําเปน เพือ่ ใหเกิดความมั่นใจในความแมนของการวัดอยางนอย 1 ใน 10 ของชั้นของมาตรที่จุดทดสอบตาง ๆ -16- มอก. 1030-2552 อุปกรณแสดงผลสําหรับการทดสอบเชิงไฟฟาใหเปนไปตามมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมมาตรพลังงาน ไฟฟากระแสสลับ : ขอกําหนดเฉพาะอุปกรณพัลสดา นออกสําหรับมาตรกลไฟฟา และมาตรอิเล็กทรอนิกส (เพียง 2 สาย) (ในกรณีที่ยังไมมีการประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม IEC 62053-31) ถาเปนอุปกรณแสดงผลสําหรับทดสอบเชิงแสง ใหเปนไปตาม ขอ 5.11.1 และ ขอ 5.11.2 ถามีตัวชีบ้ อกการทํางาน ตองมองเห็นไดจากดานหนา 5.11.1 สมบัตทิ างกลและทางไฟฟา อุปกรณแสดงผลสําหรับการทดสอบเชิงแสง ตองเขาถึงไดจากดานหนา ความถี่ของพัลสสูงสุด ตองไมเกิน 2.5 กิโลเฮิรตซ ยอมใหใชพลั สดา นออกทัง้ ทีเ่ ปนแบบกล้าํ สัญญาณและไมกล้าํ สัญญาณ พัลสดา นออกแบบไมกล้าํ สัญญาณ ตองมีรูปรางดังแสดงในรูปที่ ง. 2 ชวงเวลาเปลีย่ นแปลงของพัลส (ชวงเวลาขึน้ หรือชวงเวลาลง) คือเวลาการเปลีย่ นแปลงจากสถานะหนึง่ ไปอีกสถานะหนึง่ รวมถึงผลกระทบชัว่ อยูด ว ย ชวงเวลาเปลีย่ นแปลงสถานะตองไมเกิน 20 ไมโครวินาที (ดูไดจากรูปที่ ง. 2) ระยะหางของพัลสดา นออกเชิงแสงจากพัลสถดั ไป หรือของการแสดงสถานะดวยแสง ตองนานพอทีจ่ ะไมมี ผลการทบตอการสง ภายใตสภาวะการทดสอบการสงพัลสที่เหมาะสมที่สุดจะเกิดขึ้นเมื่อหัวรับอยูในแนวเดียวกับแกนแสง ของอุปกรณแสดงผลสําหรับการทดสอบเชิงแสง ในภาคผนวก ง. ชวงเวลาขึน้ ทีก่ าํ หนดไวในรูปที่ ง. 2 ตรวจสอบโดยไดโอดตัวรับอางอิงซึง่ มีชว งเวลาขึน้ ไมเกิน 0.2 ไมโครวินาทีได หมายเหตุ 2 เสนทางของแสง (ขณะสงพัลส) ไมควรถูกรบกวนจากแสงแวดลอมที่มีความเขมสูงถึง 16 000 ลักซ (สวนประกอบของแสงเทียบเคียงไดกับแสงกลางวัน รวมทั้งแสงจากหลอดฟลูออเรสเซนซ) 5.11.2 ลักษณะเฉพาะของแสง ความยาวคลื่นของแสงสงออกจากตัวสงตองอยูระหวาง 550 นาโนเมตร ถึง 1 000 นาโนเมตร อุปกรณแสดงผลในมาตรตองสรางแสงที่มีความเขมของการแผรังสี ET บนพื้นผิวอางอิงที่กําหนด (พื้นที่แสงกระทบ) ที่ระยะ a1 = 10 มิลลิเมตร ฑ 1 มิลลิเมตร จากพื้นผิวของมาตร โดยมีคาตอไปนี้ ภาวะเปด 50 W/cm2 ET 1 000 W/cm2 ภาวะปด ET 2 W/cm2 ดูรูปที่ ง. 1 5.12 การทําเครือ่ งหมายและฉลาก 5.12.1 แผนปาย มาตรทุกเครือ่ งตองแสดงขอมูลดังตอไปนี้ (1) ชื่อผูทํา หรือเครื่องหมายการคา และสถานที่ทํา (ถาตองการ) (2) การระบุแบบเฉพาะ (ดูขอ 3.1.8 ) และที่วางสําหรับเครื่องหมายรับรองมาตร (ถาตองการ) (3) จํานวนเฟส และจํานวนสายไฟฟาซึ่งเหมาะสมกับมาตร (ตัวอยางเชน เฟสเดียว 2 สาย, 3 เฟส 3 สาย, 3 เฟส 4 สาย) เครื่องหมายเหลานี้อาจใชสัญลักษณที่แสดงไวใน ภาคผนวก ญ. -17- มอก. 1030-2552 (4) หมายเลขลําดับเครือ่ งและปทที่ ํา ถาหมายเลขลําดับเครือ่ งทําไวบนแผนปายทีต่ ดิ ไวกบั ฝาครอบ มาตรตองทําหมายเลขไวบนฐาน หรือเก็บไวในหนวยความจําลบเลือนไมไดของมาตร (5) แรงดันไฟฟาอางอิง ในแบบใดแบบหนึง่ ดังตอไปนี้ - จํานวนของสวนรับแรงดัน ถามากกวา 1 และแรงดันไฟฟาที่ขั้วตอสายของมาตรของวงจร แรงดันไฟฟา - แรงดันไฟฟาทีก่ ําหนดของระบบ หรือแรงดันไฟฟาทุตยิ ภูมิของหมอแปลงไฟฟาซึง่ มีเจตนา จะนํามาตรไปตอ ตัวอยางเครือ่ งหมายแรงดันไฟฟาแสดงไวในตารางที่ 4 ตารางที่ 4 เครือ่ งหมายแรงดันไฟฟา [ขอ 5.12 (5)] มาตร เฟสเดียว 2 สาย , 120 V เฟสเดียว 3 สาย, 120 V (120 V เทียบกับสายกึ่งกลาง) 3 เฟส 3 สาย สวนรับแรงดัน 2 ชุด (230 V ระหวางเฟส) 3 เฟส 4 สาย สวนรับแรงดัน 3 ชุด (230 V ระหวางเฟสกับ สายเปนกลาง) แรงดันไฟฟา ที่ขั้วตอวงจรแรงดันไฟฟา แรงดันไฟฟาที่กําหนดของระบบ V V 120 120 240 240 2 230 3 230 3 230(400) 3 230/400 (6) กระแสไฟฟามูลฐานและกระแสไฟฟาสูงสุด (สําหรับมาตรแบบตอตรง) ตัวอยางเชน 10-40 A หรือ 10(40) A สําหรับมาตรทีม่ กี ระแสไฟฟามูลฐาน 10 แอมแปร และกระแสไฟฟา สูงสุด 40 แอมแปร กระแสไฟฟาทุติยภูมิที่กําหนดของหมอแปลงกระแสไฟฟาซึง่ ควรนํามาตรไปตอ (สําหรับมาตร แบบตอผานหมอแปลงเครื่องวัด) อาจระบุรวมไวในแบบ ตัวอยางเชน /5 A กระแสไฟฟา ทีก่ ําหนดและกระแสไฟฟาสูงสุด ของมาตรอาจระบุรวมไวในแบบ (7) ความถี่อางอิง เปนเฮิรตซ (8) คาคงตัวของมาตร -18- มอก. 1030-2552 (9) ดัชนีชนั้ ของมาตร (10) อุณหภูมิอางอิง ถาแตกตางไปจาก 23 องศาเซลเซียส (11) เครื่องหมาย สําหรับมาตรหุมฉนวนที่มีการปองกันประเภท II ขอมูลรายการที่ 1 ) ถึง 3 ) อาจทําเครือ่ งหมายไวบนแผนปายภายนอกซึง่ ติดอยางถาวรเขากับฝาครอบ มาตร ขอมูลรายการที่ 4 ) ถึง 11 ) ตองทําไวบนแผนปายและควรติดไวภายในมาตร เครื่องหมายตองไม สามารถลบได ชัดเจน และอานไดจากภายนอกมาตร ถามาตรเปนแบบพิเศษ (เชน ในกรณีของมาตรพหุอตั รา ถาแรงดันไฟฟาของอุปกรณเปลีย่ นอัตราแตกตาง จากแรงดันไฟฟาอางอิง) ตองระบุไวบนแผนปายหรือบนแผนแยกตางหาก ถ าในการหาค าคงตั ว ของมาตรที่ คํานึ งถึ งหม อแปลงเครื่ องวั ด ต องแสดงอั ตราส วนการแปลงค า (transformer ratio) ไวดวย อาจใชสัญลักษณตามภาคผนวก ญ. ได 5.12.2 แผนภาพการตอวงจรและการทําเครือ่ งหมายขัว้ ตอสาย มาตรทุกเครือ่ งตองแสดงแผนภาพการตอวงจรทีล่ บเลือนไมได ถาแสดงมิไดใหอา งอิงแผนภาพของการ ตอวงจรได สําหรับมาตรหลายเฟส แผนภาพนีต้ อ งแสดงลําดับเฟสซึง่ มีเจตนาจะใหนาํ มาตรไปตอดวย ยอมใหแสดง แผนภาพการตอวงจรแผนภาพตามขอกําหนดของมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง ถาทําเครื่องหมายบนขัว้ ตอสายของมาตร เครื่องหมายนี้ตอ งปรากฏบนแผนภาพการตอวงจร 6. ภาวะทางภูมิอากาศ 6.1 พิสยั อุณหภูมิ พิสัยอุณหภูมิของมาตรแสดงไวในตารางที่ 5 คาตางๆ ใหเปนไปตามมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม การจําแนกภาวะทางสภาพแวดลอม เลม 3-3 : การจําแนกกลุม พารามิเตอรและระดับความ รุน แรง-การใชอยู กับทีใ่ นสถานทีม่ กี ารปองกันภูมอิ ากาศ (ในกรณีทยี่ งั ไมมกี ารประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม IEC 60721-3-3 ตารางที่ 1 โดยไมตองพิจารณาเรื่อง การควบแนน และการกอตัวของน้ําแข็ง) -19- มอก. 1030-2552 ตารางที่ 5 พิสัยอุณหภูมิ (ขอ 6.1) มาตรภายในอาคาร มาตรภายนอกอาคาร พิสัยของการทํางานระบุ -10oC ถึง 45oC ( ชั้น 3K5 ที่ดดั แปลง) -25oC ถึง 55oC ( ชั้น 3K6 ) พิสัยจํากัดของการทํางาน -25 C ถึง 55 C ( ชั้น 3K6 ) -40 C ถึง 70 C ( ชั้น 3K7 ) พิสัยจํากัดสําหรับการจัดเก็บ และการขนสง -25oC ถึง 70oC ( ชั้น 3K8H ) -40oC ถึง 70oC ( ชั้น 3K7 ) o o o o หมายเหตุ 1. สําหรับการใชงานพิเศษ คาอุณหภูมิอนื่ ที่แตกตางจากคาที่ระบุในตารางสามารถใชไดโดยใหเปนไป ตามสัญญาซื้อขาย เชน ชั้น 3K7 สําหรับมาตรภายในอาคารในสภาพแวดลอมหนาวเย็น 2. ชวงเวลาการทํางาน การจัดเก็บ และการขนสงของมาตร ที่ชวงอุณหภูมิต่ําสุด หรือสูงสุดของ พิสัยอุณหภูมิ (ชั้น 3K7) ควรสูงสุด 6 ชั่วโมง เทานั้น 6.2 ความชืน้ สัมพัทธ ตองออกแบบมาตรใหทนภาวะทางภูมอิ ากาศตามทีร่ ะบุไวใน ตารางที่ 6 สําหรับการทดสอบอุณหภูมแิ ละความชืน้ สัมพัทธรวมกัน ใหดูขอ 6.3.3 ตารางที่ 6 ความชืน้ สัมพัทธ (ขอ 6.2) คาเฉลี่ยรายป 75% สําหรับ 30 วัน กระจายตามสภาพธรรมชาติตลอด 1 ป 95% เปนครั้งคราวสําหรับวันอื่นๆ 85% ขีดจํากัดของความชืน้ สัมพัทธตอ อุณหภูมโิ ดยรอบ แสดงไวในภาคผนวก ก. 6.3 การทดสอบผลกระทบของภาวะแวดลอมทางภูมอิ ากาศ หลังจากการทดสอบทางภูมอิ ากาศแตละแบบ มาตรตองไมเสียหาย หรือไมมเี ปลีย่ นแปลงขอมูลและตองทํางาน ไดอยางถูกตอง 6.3.1 การทดสอบภาวะรอนแหง (dry heat test) การทดสอบใหปฏิบัติตามมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม การทดสอบทางสภาพแวดลอม เลม 2(2) การทดสอบ - การทดสอบ B : ความรอนแหง (ในกรณีที่ยังไมมีการประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาว ใหเปนไปตาม IEC 60068-2-2) ภายใตภาวะดังตอไปนี้ -20- มอก. 1030-2552 - มาตรอยูใ นภาวะไมทาํ งาน - อุณหภูมิ +70 องศาเซลเซียส ฑ 2 องศาเซลเซียส - ระยะเวลาของการทดสอบ 72 ชั่วโมง 6.3.2 การทดสอบภาวะเย็น (cold test) การทดสอบใหปฏิบัติตามมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมการทดสอบทางสภาพแวดลอม เลม 2(1) การทดสอบ - การทดสอบ A : ความเย็น (ในกรณีทยี่ งั ไมมกี ารประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาวใหเปนไป ตาม IEC 60068-2-1) ภายใตภาวะดังตอไปนี้ - มาตรอยูใ นภาวะไมทาํ งาน - อุณหภูมิ -25 องศาเซลเซียส ฑ 3 องศาเซลเซียส สําหรับมาตรภายในอาคาร -40 องศาเซลเซียส ฑ 3 องศาเซลเซียส สําหรับมาตรภายนอกอาคาร - ระยะเวลาของการทดสอบ 72 ชั่วโมง สําหรับมาตรภายในอาคาร 16 ชั่วโมง สําหรับมาตรภายนอกอาคาร 6.3.3 การทดสอบวัฏจักรภาวะรอนชื้น (damp heat cyclic test) การทดสอบใหปฏิบัติตามมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมการทดสอบทางสภาพแวดลอม เลม 2(30) การทดสอบ - การทดสอบ Db ความรอนแบบหนวงและวัฏจักร (12 ชัว่ โมง +วัฏจักร 12ชัว่ โมง) (ในกรณี ที่ยังไมมีการประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม IEC 60068-2-30 ) ภายใตภาวะดังนี้ - ปอนวงจรแรงดันไฟฟา และวงจรชวยดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - ไมมกี ระแสไฟฟาใด ๆ ในวงจรกระแสไฟฟา - คาแปรปรวน (variant) 1 - อุณหภูมดิ า นสูง + 40 องศาเซลเซียส ฑ 2 องศาเซลเซียส สําหรับมาตรภายในอาคาร + 55 องศาเซลเซียส ฑ 2 องศาเซลเซียส สําหรับมาตรภายนอกอาคาร - ไมตอ งระมัดระวังเปนพิเศษในการขจัดความเปยกชืน้ บริเวณผิวออก - ระยะเวลาการทดสอบ 6 วัฏจักร 24 ชั่วโมงหลังจากการทดสอบนีม้ าตรตองนํามาทดสอบอีกดังตอไปนี้ ก)ทดสอบฉนวนตามขอ 7.3 ยกเวนแรงดันอิมพัลสตอ งคูณดวยตัวประกอบ 0.8 ข)ทดสอบการทํางาน มาตรตองไมเสียหาย หรือเปลี่ยนแปลงขอมูล และตองทํางานไดอยางถูกตอง การทดสอบภาวะรอนชื้นอาจใชเปนการทดสอบการกัดกรอน ผลการตัดสินโดยการตรวจพินิจตองไมมี รองรอยคลายกับการกัดกรอนทีม่ ผี ลกระทบตอสมบัตกิ ารทํางานของมาตรปรากฏอยู 6.3.4 การปองกันการแผรังสีจากดวงอาทิตย มาตรที่ใชภายนอกอาคาร ตองทนการแผรงั สีจากดวงอาทิตย การทดสอบใหปฏิบัติตามมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมการทดสอบทางสภาพแวดลอม เลม 2(5) การทดสอบ - การทดสอบ Sa : การแผรงั สีจากดวงอาทิตยซงึ่ จําลองขึน้ ทีร่ ะดับพืน้ ดิน (ในกรณีทยี่ งั ไมมี การประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม IEC 60068-2-5) ภายใตภาวะดังตอไปนี้ -21- มอก. 1030-2552 - สําหรับมาตรภายนอกอาคารเทานัน้ - มาตรอยูใ นภาวะไมทาํ งาน - วิธีการทดสอบ ก. (ฉายแสง 8 ชั่วโมง และในความมืด 16 ชั่วโมง) - อุณหภูมิดานสูง +55 องศาเซลเซียส - ระยะเวลาการทดสอบ 3 วัฏจักร หรือ 3 วัน หลังการทดสอบมาตรใหตรวจสอบโดยการตรวจพินิจ สิ่งที่ปรากฏและโดยเฉพาะเครื่องหมายบนมาตร ทีอ่ า นไดตอ งไมลบเลือนเปลีย่ นแปลง การทํางานของมาตรตองไมดอ ยลง 7. คุณลักษณะที่ตองการทางไฟฟา 7.1 อิทธิพลของแรงดันไฟฟาแหลงจาย 7.1.1 พิสยั แรงดันไฟฟา ตารางที่ 7 พิสัยแรงดันไฟฟา (ขอ 7.1.1) พิสัยการทํางานระบุ จาก 0.9 ถึง 1.1 Un พิสัยการทํางานขยาย จาก 0.8 ถึง 1.15 Un ขีดจํากัดของพิสัยการทํางาน จาก 0.0 ถึง 1.15 Un หมายเหตุ สําหรับแรงดันไฟฟาสูงสุดตามเงื่อนไขความผิดพรองลงดิน ดูจากขอ 7.4 7.1.2 แรงดันไฟฟาตกชัว่ ครูแ ละการขาดตอนของแรงดันไฟฟาในชวงสัน้ ๆ แรงดันไฟฟาตกชัว่ ครูแ ละการขาดตอนของแรงดันไฟฟาในชวงสัน้ ๆ ตองไมทําใหเกิดการเปลีย่ นแปลงในตัวบันทึกคามากกวา x หนวย และอุปกรณแสดงผลสําหรับการทดสอบ ตองไมทําใหเกิดสัญญาณเทียบเทามากกวา x หนวย คา x สามารถคํานวณไดจากสูตร X = 10-6 m Un Imax เมื่อ m คือ จํานวนของสวนวัด Un คือ แรงดันไฟฟาอางอิง (โวลต) Imax คือ กระแสไฟฟาสูงสุด (แอมแปร) เมือ่ แรงดันไฟฟาคืนสภาพเดิม ลักษณะเฉพาะดานการวัดของมาตรตองไมดอยลง สําหรับจุดประสงคการทดสอบ ตัวบันทึกคาของมาตรไฟฟาตองมีความละเอียดอยางนอย 0.01 หนวย การทดสอบตองอยูภ ายใตภาวะดังตอไปนี้ - ปอนวงจรแรงดันไฟฟา และวงจรชวยดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - ไมมกี ระแสไฟฟาใด ๆ ในวงจรกระแสไฟฟา -22- มอก. 1030-2552 ก) การขาดตอนของแรงดันไฟฟา U = 100% - เวลาของการขาดตอนเทากับ 1 วินาที - จํานวนของการขาดตอนเทากับ 3 ครั้ง - เวลาการคืนสภาพระหวางการขาดตอนเทากับ 50 มิลลิวินาที ดูภาคผนวก ข รูป ข.1 ข) การขาดตอนของแรงดันไฟฟา U = 100% - เวลาของการขาดตอนเทากับ 1 วัฏจักรที่ความถี่กําหนด - จํานวนของการขาดตอนเทากับ 1 ครั้ง ดูภาคผนวก ข รูป ข.2 ค) แรงดันไฟฟาตกชั่วครู U = 50% - เวลาของการตกชั่วครูเทากับ 1 นาที - จํานวนของการตกชั่วครูเทากับ 1 ครั้ง ดูภาคผนวก ข รูป ข.3 7.2 การเกิดความรอน ในภาวะการทํางานที่ กําหนด วงจรไฟฟาและฉนวนต องไมรอนขึ้ นถึงอุณหภู มิซึ่ งอาจสงผลเสียหายต อ การทํางานของมาตร วัสดุที่ใชทําฉนวนตองสอดคลองกับขอกําหนดที่เหมาะสมตาม มอก. 416 ในขณะทีว่ งจรกระแสไฟฟาแตละวงจรของมาตรนําพากระแสไฟฟาสูงสุดทีก่ ําหนด และวงจรแรงดันไฟฟาแตละ วงจร (และวงจรแรงดันไฟฟาชวยซึง่ ถูกปอนพลังงานไฟฟาตอเนือ่ งนานกวาคาคงตัวเวลาทางความรอน) ปอน ดวยแรงดันไฟฟา ขนาด 1.15 เทาของแรงดันไฟฟาอางอิง อุณหภูมิทเี่ พิ่มขึ้นของพื้นผิวดานนอกตองไมเกิน 25 เคลวิน เมื่ออุณหภูมิโดยรอบมีคาเทากับ 40 องศาเซลเซียส ในระหวางการทดสอบ ชวงเวลาการทดสอบตองเปน 2 ชั่วโมง และมาตรตองไมสัมผัสโดยตรงตอกระแสลม และการแผรงั สีจากดวงอาทิตย หลังการทดสอบ มาตรตองไมแสดงความเสียหายและตองสอดคลองกับการทดสอบความคงทนของไดอิเล็กทริก ของขอ 7.3 7.3 ฉนวน มาตรและอุปกรณชว ยทีร่ วมอยูด ว ยกัน (ถามี) ตองรักษาสมบัตกิ ารเปนฉนวนทีเ่ พียงพอในภาวะของการใชงาน ตามปกติ โดยพิจารณารวมถึงอิทธิพลของภาวะแวดลอมทางภูมอิ ากาศและแรงดันไฟฟาทีแ่ ตกตางกันซึง่ มาตร จะไดรบั ในภาวะการทํางานปกติ ดังนัน้ มาตรตองทนการทดสอบแรงดันอิมพัลสและแรงดันไฟฟากระแสสลับ ซึง่ ระบุไวในขอ 7.3.1 ถึงขอ 7.3.3 7.3.1 ภาวะการทดสอบทัว่ ไป การทดสอบตองทําเฉพาะกับมาตรที่มีอุปกรณครบ รวมฝาครอบ (ยกเวนเมื่อถูกระบุไวภายหลัง) และ ฝาครอบขั้วตอสายหมุดเกลียวขัว้ ตอสายจะขันลงในตําแหนงเดียวกับขณะทีม่ ีตวั นําขนาดใหญทสี่ ุดอยูใ น ขัว้ ตอสาย ขัน้ ตอนการทดสอบใหปฏิบตั ติ ามมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรมเทคนิคการทดสอบแรงดันไฟฟาสูง เลม 1 : บทนิยามทั่วไป และขอกําหนดการทดสอบ (ในกรณีที่ยังไมมีการประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาว ใหเปนไปตาม IEC 60060-1) ตองทดสอบแรงดันอิมพัลสกอ นแลวจึงทดสอบแรงดันไฟฟากระแสสลับภายหลัง -23- มอก. 1030-2552 ในระหวางการทดสอบเฉพาะแบบ การทดสอบความคงทนของไดอิเล็กทริกจะถือวามีผลใชไดเฉพาะสําหรับ การจัดขั้วตอสายของมาตรที่ทําการทดสอบแลว หากมีการจัดขั้วตอสายแตกตางออกไปจะตองทดสอบ ความคงทนของไดอิเล็กทริกทุกครั้ง สําหรับจุดประสงคของการทดสอบเหลานี้ คําวา “ดิน” มีความหมายดังตอไปนี้ ก) เมือ่ กลองมาตรทําดวยโลหะ ดิน คือตัวกลองมาตรเองโดยกลองมาตรตองวางอยูบ นพืน้ ผิวนําไฟฟาที่ แบนราบ ข) เมื่อกลองมาตรหรือสวนใดสวนหนึ่งของกลองมาตรทําดวยวัสดุฉนวน ดิน คือแผนโลหะบาง ๆ ที่ หุมรอบมาตรซึ่งสัมผัสกับสวนตัวนําไฟฟาที่แตะตองถึงทั้งหมดและตอเขากับพื้นผิวตัวนําไฟฟา ทีแ่ บนราบซึง่ ฐานมาตรวางอยู ในกรณีทฝี่ าครอบขัว้ ตอสายสามารถตอกับพืน้ ผิวตัวนําไฟฟาดังกลาว แผนโลหะบาง ๆ ตองอยูใกลขั้วตอสายและรูใสตัวนําไมเกิน 2 เซนติเมตร ในระหวางการทดสอบแรงดันอิมพัลสและการทดสอบแรงดันไฟฟากระแสสลับ วงจรซึ่งไมไดทดสอบ ตองตอเขากับดินตามทีร่ ะบุภายหลัง หลังการทดสอบเหลานี้ คาผิดพลาดเปนรอยละของมาตรในภาวะอางอิงตองไมเปลี่ยนแปลงมากกวา ความไมแนนอนของการวัด และไมมคี วามเสียหายเชิงกลในอุปกรณ ในขอนี้ คําวา “ขั้วตอสายทัง้ หมด” หมายถึง ชุดรวมขั้วตอสายของวงจรกระแสไฟฟา วงจรแรงดันไฟฟา และวงจรชวยใด ๆ ที่มีแรงดันไฟฟาอางอิงเกิน 40 โวลต (ถามี) การทดสอบเหลานี้ตองทําในภาวะปกติของการใชงาน ในระหวางการทดสอบคุณภาพของฉนวนตองไม เสือ่ มคุณภาพเนือ่ งจากฝุน หรือความชืน้ ผิดปกติ นอกจากจะระบุไวเปนอยางอื่น ภาวะปกติสําหรับการทดสอบฉนวน คือ - อุณหภูมโิ ดยรอบ 15 องศาเซลเซียส ถึง 25 องศาเซลเซียส - ความชืน้ สัมพัทธ รอยละ 45 ถึง รอยละ 75 - ความดันบรรยากาศ 86 กิโลพาสคัล ถึง 106 กิโลพาสคัล ถามีเหตุผลที่ตอ งมีการทดสอบฉนวนซ้ํา ใหใชตวั อยางใหมทดสอบ 7.3.2 การทดสอบแรงดันอิมพัลส การทดสอบตองทําในภาวะดังตอไปนี้ รูปคลื่นอิมพัลส 1.2/50 อิมพัลส ขั้นตอนการทดสอบใหปฏิบัติตามมาตรฐานผลิตภัณฑอตุ สาหกรรม เทคนิคการทดสอบแรงดันไฟฟาสูง เลม 1 : บทนิยามทัว่ ไป และขอกําหนดการทดสอบ (ในกรณีทยี่ งั ไมมี การประกาศกําหนดมาตรฐานดังกลาวใหเปนไปตาม IEC 60060-1) เวลาขึ้นของแรงดันไฟฟา รอยละ ฑ 30 เวลาลงของแรงดันไฟฟา รอยละ ฑ 20 อิมพีเเดนซของแหลงจาย 500 โอหม ฑ 50 โอหม พลังงานของแหลงจาย 0.5 จูล ฑ 0.05 จูล แรงดันไฟฟาทดสอบ ใหปฏิบัติตามตารางที่ 3 ก. หรือตารางที่ 3 ข. ความคลาดเคลื่อนของแรงดันไฟฟาทดสอบ รอยละ + 0 ถึง รอยละ - 10 แตละการทดสอบใหปอ นแรงดันอิมพัลส 10 ครัง้ ดวยสภาพขัว้ หนึง่ และทําซ้าํ ดวยสภาพขัว้ อืน่ เวลานอยทีส่ ดุ ระหวางอิมพัลสตองเปน 3 วินาที -24- มอก. 1030-2552 หมายเหตุ พืน้ ทีท่ มี่ ีโครงขายแหลงจายไดในอากาศ (overhead supply network) เปนสวนของระบบจําหนายมาตร อาจตองกําหนดคาสูงสุดของแรงดันทดสอบสูงกวาคาที่ใหไวในตารางที่ 3 ก. และตาราง 3 ข. 7.3.2.1 การทดสอบแรงดันอิมพัลสสําหรับวงจรตาง ๆ และระหวางวงจร การทดสอบตองทําอยางเปนอิสระกับแตละวงจร (หรือชุดประกอบของวงจรตาง ๆ) ซึง่ กัน้ ดวยฉนวน ออกจากวงจรอืน่ ๆ ของมาตรในการใชงานตามปกติ ขัว้ ตอสายสําหรับวงจรซึง่ ไมตอ งทดสอบแรงดัน อิมพัลสใหตอเขากับดิน ดังนัน้ วงจรแรงดันไฟฟาและวงจรกระแสไฟฟาของสวนทีต่ อ เขาดวยกันเหมือนขณะใชงานตามปกติ การทดสอบตองทํากับสวนของทั้งหมดที่รวมอยูเขาดวยกัน อีกปลายหนึ่งของวงจรแรงดันไฟฟา ตองตอเขากับดินและแรงดันอิมพัลสตอ งปอนเขาระหวางขัว้ ตอสายของวงจรกระแสไฟฟากับดิน เมือ่ วงจรแรงดันไฟฟาหลายวงจรของมาตรมีจุดตอรวม จุดนี้ตอ งตอเขากับดิน และแรงดันอิมพัลสตอ ง ปอนเขาระหวางปลายอิสระของจุดตอแตละปลาย (หรือวงจรกระแสไฟฟาทีต่ อเขากับจุดนี)้ กับดิน ตามลําดับ ขัว้ ตอสายปลายอืน่ ของวงจรกระแสไฟฟานี้ตอ งเปดวงจรไว เมื่อวงจรแรงดันไฟฟาและวงจรกระแสไฟฟาของสวนวัดเดียวกันไมไดตอถึงกันและกั้นดวยฉนวน ในขณะใชงานตามปกติ (เชน แตละวงจรตอเขากับหมอแปลงสําหรับการวัด) ตองทดสอบทีละวงจร แยกกัน ในระหวางการทดสอบวงจรกระแสไฟฟาใด ๆ ขัว้ ตอสายของวงจรอืน่ ตองตอเขากับดิน และแรงดัน อิมพัลสตองปอนเขาระหวางขั้วตอสายขั้วหนึง่ ของวงจรกระแสไฟฟากับดิน ในระหวางการทดสอบ วงจรแรงดันไฟฟา ขั้วตอสายของวงจรอื่นและขั้วตอสายของวงจรแรงดันไฟฟาที่ทดสอบขั้วหนึ่ง ตองตอเขากับดิน และแรงดันอิมพัลสตอ งปอนเขาระหวางขัว้ ตอสายอืน่ ของวงจรแรงดันไฟฟากับดิน วงจรชวยซึง่ มีเจตนาใหตอ โดยตรงเขากับแหลงจายกําลังไฟฟาประธาน หรือเขากับหมอแปลงแรงดัน หมอเดียวกันกับวงจรมาตร และมีแรงดันไฟฟาอางอิงเกิน 40 โวลต ตองทดสอบดวยการทดสอบแ รงดันอิมพัลสในภาวะเดียวกันกับภาวะทีใ่ หไวสําหรับวงจรแรงดันไฟฟา วงจรชวยอืน่ ไมตอ งทดสอบ 7.3.2.2 การทดสอบแรงดันอิมพัลสของวงจรไฟฟาสัมพันธกบั ดิน ขัว้ ตอสายทัง้ หมดของวงจรไฟฟาของมาตร รวมทัง้ ของวงจรชวยทีม่ แี รงดันไฟฟาอางอิงเกิน 40 โวลต ตองตอเขาดวยกัน วงจรชวยที่มีแรงดันไฟฟาอางอิงไมเกิน 40 โวลต ตองตอเขากับดิน แรงดันอิมพัลสตองปอนเขา ระหวางวงจรไฟฟาทัง้ หมดกับดิน ในระหวางการทดสอบเหลานีต้ อ งไมเกิดการวาบไฟตามผิวการปลอย ประจุทําลาย หรือการเจาะทะลุ 7.3.3 การทดสอบแรงดันไฟฟากระแสสลับ ใหดูมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ งสําหรับขอกําหนดเฉพาะ 7.4 ความคุม กันตอคาผิดพรองเนือ่ งจากการตอลงดิน (เฉพาะมาตรทีใ่ ชกับโครงขายที่ตดิ ตัง้ อุปกรณคมุ กันตอคาผิดพรองเนื่องจากการตอลงดินใหเปนกลาง) มาตรแบบ 3 เฟส 4 สาย ที่ทํางานดวยหมอแปลงไฟฟา ซึ่งตออยูก ับโครงขายระบบจําหนายที่ติดตัง้ อุปกรณ ความคุม กันตอคาผิดพรอง เนือ่ งจากการตอลงดินใหเปนกลางหรือโครงขายระบบจําหนายทีจ่ ดุ ดาว (star point) ไมไดตอ ลงดิน (ในกรณีทเี่ กิดคาผิดพรองเนือ่ งจากการตอลงดิน และมีแรงดันไฟฟาเกินรอยละ 10 แรงดันไฟฟา -25- มอก. 1030-2552 ระหวางสายไฟฟาเทียบกับดินของสายไฟฟา 2 สายทีไ่ มไดเกิดคาผิดพรองเนือ่ งจากการตอลงดิน จะมีคา เพิม่ ขึน้ ถึง 1.9 เทาของแรงดันไฟฟาที่ระบุ) ใหใชขอกําหนดดังตอไปนี้ การทดสอบภายใตการจําลองภาวะการเกิดความผิดพรองเนื่องจากการตอลงดินสายใดสายหนึ่งในสามสาย ใหเพิม่ แรงดันไฟฟาทุกสายเปน 1.1 เทาของแรงดันไฟฟาทีร่ ะบุนาน 4 ชัว่ โมง จากนัน้ ใหถอดขัว้ สายกลางของ มาตรทดสอบจากขัว้ สายดินของบริภณ ั ฑทดสอบมาตร แลวนําไปตอกับขัว้ ตอแรงดันใดขัว้ ตอหนึง่ ของบริภณ ั ฑ ทดสอบ มาตรทีต่ องการจําลองคาผิดพรองเนื่องจากการตอลงดิน (ดู ภาคผนวก ค.) วิธีนี้ขวั้ ตอสายแรงดัน อีก 2 ขั้ วของมาตรทดสอบที่ ไมได เกิ ดคาผิ ดพรองเนื่ องจากการตอลงดิ นจะได รับแรงดั น 1.9 เทาของ แรงดันไฟฟาเฟสทีร่ ะบุสาํ หรับการทดสอบนีว้ งจรกระแสไฟฟาตัง้ คาไวทรี่ อ ยละ 50 ของคากระแสไฟฟาทีก่ าํ หนด (In) ตัวประกอบกําลังมีคา เทากับ 1 และโหลดสมมาตร หลังจากการทดสอบ มาตรตองไมเสียหาย และตอง ทํางานไดอยางถูกตอง การเปลีย่ นแปลงของคาผิดพลาดทีว่ ัดไดเมือ่ นํามาตรกลับมาใชงานทีอ่ ุณหภูมกิ ารใชงานปกติตอ งไมเกินคาที่ จํากัดไวในตารางที่ 8 ตารางที่ 8 การเปลีย่ นแปลงคาผิดพลาดของคาผิดพรองเนื่องจากการตอลงดิน (ขอ 7.4) คาของกระแสไฟฟา ตัวประกอบกําลัง In 1 ขีดจํากัดของการแปรผันคาผิดพลาดเปนรอยละสําหรับมาตร ชั้น 0.2 0.5 1 2 3 0.1 0.3 0.7 1.0 1.5 สําหรับแผนภาพการทดสอบ ดูภาคผนวก ค. 7.5 ความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา [ electromagnetic compatibility (EMC) ] ตองออกแบบมาตรกลไฟฟาที่มีอุปกรณอิเล็กทรอนิกสหรือมาตรอิเล็กทรอนิกสในลักษณะที่ปรากฏการณ ทางแมเหล็กไฟฟาเกี่ยวกับการนําหรือการแผรังสีและการปลอยประจุไฟฟาสถิตไมทําความเสียหายหรือมี อิทธิพลอยางเดนชัดตอผลของการวัด ปรากฏการณทางแมเหล็กไฟฟาอยางตอเนือ่ งและเปนชวงเวลายาวนาน ถือวาเปนปริมาณทีม่ ีอทิ ธิพลและไดมี การจัดทําขอกําหนดความแมนไวในมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง ปรากฏการณทางแมเหล็กไฟฟาในชวงเวลาสัน้ ถือวาเปนสัญญาณรบกวนตามขอ 3.6.5 หมายเหตุ เมื่อพิจารณาจากสภาพแวดลอมทางแมเหล็กไฟฟาของบริภัณฑสําหรับวัดไฟฟาตองคํานึงถึงปรากฏการณ ดังตอไปนี้ - การปลอยประจุไฟฟาสถิต - สนามแมเหล็กไฟฟาความถี่วิทยุที่แผกระจาย (RF field) - ภาวะชั่ว ครูอยางเร็วทางไฟฟา - แรงดันไฟฟาในสายตัวนําที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสนามความถี่วิทยุ - เสิรจ (surge) -26- มอก. 1030-2552 - คลื่นแกวง - การรบกวนคลื่นวิทยุ การทดสอบ ใหปฏิบัติตามขอ 7.5.1 ถึงขอ 7.5.8 7.5.1 ภาวะการทดสอบทัว่ ไป หากไมระบุไวเปนอยางอืน่ ในทุกการทดสอบ มาตรตองอยูใ นตําแหนงการทํางานปกติ พรอมฝาครอบ และ ฝาครอบขั้วตอสายอยูในตําแหนง ทุกชิน้ สวนทีก่ ําหนดใหตอลงดินตองตอลงดิน หลังจากการทดสอบเหลานี้ มาตรตองไมเสียหายและยังทํางานไดตามทีร่ ะบุไวในมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง 7.5.2 การทดสอบความคุม กันการปลอยประจุไฟฟาสถิต การทดสอบใหปฏิบัติตาม มอก. 1452 ภายใตภาวะดังตอไปนี้ - ทดสอบเชนเดียวกับบริภณ ั ฑตงั้ โตะ - มาตรอยูใ นภาวะการทํางานดังนี้ - วงจรแรงดันไฟฟาและวงจรชวยปอนดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - ไมมกี ระแสไฟฟาใด ๆ ในวงจรกระแสไฟฟา (วงจรเปด) การปลอยประจุทหี่ นาสัมผัส - แรงดันไฟฟาทดสอบเทากับ 8 กิโลโวลต - จํานวนการปลอยประจุเทากับ 10 ครัง้ (ดวยสภาพขัว้ ทีไ่ วที่สดุ ) ถาการปลอยประจุทหี่ นาสัมผัสทําไมไดเพราะไมมสี ว นทีเ่ ปนโลหะอยูภ ายนอก ใหทําการปลอยประจุผา น อากาศดวยแรงดันทดสอบเทากับ 15 กิโลโวลต การทดสอบการปลอยไฟฟาสถิตตองไมทําใหเกิดการเปลีย่ นแปลงในตัวบันทึกคามากกวา x หนวย และ อุปกรณแสดงผลสําหรับทดสอบตองไมสรางสัญญาณที่เทียบเทามากกวา x หนวย สูตรการหา x ใหดู ขอ 7.1.2 ระหวางการทดสอบ การเสือ่ มคุณภาพชัว่ คราวหรือการสูญเสียการทํางานชัว่ คราวหรือการสูญเสียสมรรถนะ ชัว่ คราวใหยอมรับได 7.5.3 การทดสอบความคุม กันสนามแมเหล็กไฟฟาความถีว่ ทิ ยุทแี่ ผกระจาย การทดสอบใหปฏิบัติตาม มอก. 1453 ภายใตภาวะดังนี้ - ทดสอบเชนเดียวกับบริภณ ั ฑตงั้ โตะ - ความยาวของสายไฟฟาทีเ่ ปดรับสนามแมเหล็กไฟฟา 1 เมตร - ยานความถี่ 80 เมกะเฮิรตซ ถึง 2 000 เมกะเฮิรตซ - กล้ําสัญญาณคลื่นพาหะแบบ AM รอยละ 80 ดวยคลื่นไซนความถี่ 1 กิโลเฮิรตซ ตัวอยางการติดตั้งการทดสอบดูภาคผนวก จ. รูปที่ จ. 1 ก)การทดสอบขณะปอนกระแสไฟฟา - มาตรอยูใ นภาวะการทํางาน - วงจรแรงดันไฟฟาและวงจรชวยปอนดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - กระแสไฟฟามูลฐาน Ib หรือ กระแสไฟฟาทีก่ ําหนด In และ cos หรือ sinใหเปนไปตามคาที่ กําหนดไวในมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง -27- มอก. 1030-2552 - ความเขมของสนามไฟฟาทดสอบที่ไมถูกกล้ําเทากับ 10 โวลตตอเมตร ระหวางการทดสอบ การทํางานของบริภณ ั ฑตอ งไมถกู รบกวนและการแปรผันของคาความผิดพลาด ตองอยูใ นขีดจํากัดตามทีร่ ะบุในมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง ข)การทดสอบขณะไมปอ นกระแสไฟฟาใด ๆ - มาตรอยูใ นภาวะการทํางาน - วงจรแรงดันไฟฟาและวงจรชวยปอนดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - ไมมีกระแสไฟฟาใด ๆ ในวงจรกระแสไฟฟา และขัว้ ตอสายกระแสไฟฟาตองเปดวงจร - ความเขมของสนามไฟฟาทดสอบที่ไมถูกกล้ําเทากับ 30 โวลตตอเมตร การปอนสนามแมเหล็กไฟฟาในยานความถีว่ ทิ ยุตอ งไมทําใหเกิดการเปลีย่ นแปลงในตัวบันทึกคามากกวา x หนวย อุปกรณแสดงผลการทดสอบตองไมทําใหเกิดสัญญาณเทียบเทามากกวา x หนวย สูตรการหา x ใหดูขอ 7.1.2 ระหวางการทดสอบ การเสื่อมสภาพชั่วคราว หรือสูญเสียการทํางานชั่วคราว หรือการสูญเสียสมรรถนะ ชัว่ คราวใหยอมรับได 7.5.4 การทดสอบภาวะชั่วครูอ ยางเร็วทางไฟฟา (fast transient burst test) การทดสอบใหปฏิบัติตาม มอก. 1454 ในภาวะดังตอไปนี้ - ทดสอบเชนเดียวกับบริภณ ั ฑตงั้ โตะ - มาตรอยูใ นภาวะการทํางาน - วงจรแรงดันไฟฟาและวงจรชวยปอนดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - กระแสไฟฟามูลฐาน Ib หรือ กระแสไฟฟาที่กําหนด In และ cos หรือ sinใหเปนไปตามคาที่ กําหนดไวในมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง - ความยาวสายไฟฟาระหวางอุปกรณตอ เชือ่ มและมาตรทดสอบ 1 เมตร - แรงดันไฟฟาทดสอบจายแบบวิธรี ว ม (สายเทียบกับดิน) ใหกบั - วงจรแรงดันไฟฟา - วงจรกระแสไฟฟา ถาแยกออกจากวงจรแรงดันไฟฟาในภาวะการทํางานปกติ - วงจรชวย ถาแยกออกจากวงจรแรงดันไฟฟาในภาวะการทํางานปกติ - แรงดันไฟฟาทดสอบสําหรับวงจรกระแสไฟฟาและวงจรแรงดันไฟฟา 4 กิโลโวลต - แรงดันไฟฟาทดสอบสําหรับวงจรชวยที่แรงดันไฟฟาอางอิงเกิน 40 โวลต 2 กิโลโวลต - ระยะเวลาของการทดสอบ 60 วินาที ที่สภาพขั้วแตละอยาง หมายเหตุ ความแมนหาโดยวิธีการบันทึก หรือวิธีที่เหมาะสมอื่นๆ ระหวางการทดสอบ การเสื่อมสภาพชั่วคราว หรือสูญเสียการทํางานชั่วคราว หรือการสูญเสียสมรรถนะ ชัว่ คราวใหยอมรับได อยางไรก็ตาม การแปรผันของคาความผิดพลาดตองอยูในขีดจํากัดตามที่ระบุใน มาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง ตัวอยางการจัดวางอุปกรณสําหรับการทดสอบ ดูภาคผนวก จ. รูปที่ จ. 2 และรูปที่ จ. 3 -28- มอก. 1030-2552 7.5.5 การทดสอบความคุมกันตอสัญญาณการรบกวนทีน่ ําตามสาย (conducted disturbance) ซึ่งเหนีย่ วนําโดย สนามความถีว่ ทิ ยุ การทดสอบใหปฏิบัตติ าม มอก. 2394 ในภาวะดังตอไปนี้ - ทดสอบเชนเดียวกับบริภณ ั ฑตงั้ โตะ - มาตรอยูใ นภาวะการทํางาน - วงจรแรงดันไฟฟาและวงจรชวยปอนดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - กระแสไฟฟาหลักมูล Ib หรือ กระแสไฟฟาที่กําหนด In และ cos หรือ sin ใหเปนไปตามคาที่ กําหนดไวในมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง - ยานความถี่ 150 กิโลเฮิรตซ ถึง 80 เมกะเฮิรตซ - ระดับแรงดันไฟฟา 10 โวลต - ระยะเวลาการทดสอบ การทํางานของบริภณ ั ฑตอ งไมถกู รบกวน และการแปรผันของคาความผิดพลาด ตองอยูใ นขีดจํากัดตามทีร่ ะบุในมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง 7.5.6 การทดสอบความคุม กันเสิรจ การทดสอบใหปฏิบัติตาม มอก. 1455 ภายใตภาวะดังตอไปนี้ - มาตรอยูใ นภาวะการทํางาน - วงจรแรงดันไฟฟาและวงจรชวยปอนดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - ไมมีกระแสไฟฟาใด ๆ ในวงจรกระแสไฟฟา และขั้วตอสายกระแสไฟฟาตองเปดวงจรอยู - ความยาวสายไฟฟาระหวางเครื่องกําเนิดเสิรจและมาตร 1 เมตร - ทดสอบแบบวิธีเชิงผลตาง (difference mode) (ระหวางสาย) - มุมเฟส จายพัลสที่ 60 องศา และ 240 องศา สัมพันธกบั จุดขามศูนย (zero crossing) ของแรงดันไฟฟา จากแหลงจายไฟฟากระแสสลับ - แรงดันไฟฟาทดสอบสําหรับวงจรกระแสไฟฟาและวงจรแรงดันไฟฟา (สายประธาน) เทากับ 4 กิโลโวลต อิมพีแดนซของเครื่องกําเนิดเสิรจ 2 โอหม - แรงดันไฟฟาทดสอบสําหรับวงจรชวยที่แรงดันไฟฟาอางอิงมากกวา 40 โวลต เทากับ 1 กิโลโวลต อิมพีแดนซของเครื่องกําเนิดเสิรจ 42 โอหม - จํานวนครั้งของการทดสอบ 5 ครั้ง สําหรับสภาพขั้วบวก และ 5 ครั้ง สําหรับสภาพขั้วลบ - อัตราทดสอบซ้ํา ไมเกิน 1 ครั้งตอนาที การปอนแรงดันไฟฟาทดสอบการคุ มกันเสิรจดังกลาวตองไมทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงในตัวบันทึก คามากกวา x หนวย อุปกรณแสดงผลการทดสอบตองไมทําใหเกิดสัญญาณเทียบเทามากกวา x หนวย สูตรการหา x ใหดูขอ 7.1.2 ระหวางการทดสอบ การเสือ่ มสภาพชัว่ คราว หรือการสูญเสียการทํางานชัว่ คราว หรือการสูญเสียสมรรถนะ ชัว่ คราวใหยอมรับได 7.5.7 การทดสอบความคุม กันคลืน่ แกวงแบบหนวง (damped oscillatory wave immunity test) การทดสอบใหปฏิบัติตาม มอก. 1461 ภายใตภาวะดังตอไปนี้ -29- มอก. 1030-2552 - สําหรับมาตรแบบตอผานหมอแปลงเครือ่ งวัดเทานัน้ - ทดสอบเชนเดียวกับบริภณ ั ฑตงั้ โตะ - มาตรอยูใ นภาวะการทํางาน - วงจรแรงดันไฟฟาและวงจรชวย ปอนดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - กระแสไฟฟากําหนด In และ cos หรือ sin ใหเปนไปตามคากําหนดไวในมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง - แรงดันไฟฟาทดสอบสําหรับวงจรแรงดันไฟฟาและวงจรชวยปอนดวยแรงดันไฟฟาอางอิงมากกวา 40 โวลต - แบบวิธรี ว ม 2.5 กิโลโวลต - แบบวิธเี ชิงผลตาง 1.0 กิโลโวลต - ความถีท่ ดสอบ - 100 กิโลเฮิรตซ อัตราทดสอบซ้ํา 40 เฮิรตซ - 1 เมกะเฮิรตซ อัตราทดสอบซ้ํา 400 เฮิรตซ - ระยะเวลาการทดสอบ 60 วินาที (15 รอบเปด 2 วินาทีปด 2 วินาทีสําหรับแตละความถี่ ) ระหวางการทดสอบ การทํางานของบริภณ ั ฑตอ งไมรบกวนและการแปรผันของคาความผิดพลาดตองอยูใ น ขีดจํากัดตามทีร่ ะบุในมาตรฐานทีเ่ กีย่ วเนือ่ ง 7.5.8 การระงับคลืน่ รบกวนของคลืน่ วิทยุ (radio interference suppression) การทดสอบใหปฏิบัติตาม มอก. 1956 ในภาวะดังตอไปนี้ บริภณ ั ฑประเภท B ทดสอบเชนเดียวกับบริภณ ั ฑตงั้ โตะ - การตอวงจรแรงดันไฟฟาใหใชสายไฟฟาทีไ่ มมกี ําบังคลืน่ รบกวนยาว 1 เมตร ตอกับขั้วตอแตละขัว้ - มาตรอยูใ นภาวะการทํางาน ดังนี้ - วงจรแรงดันไฟฟาและวงจรชวยปอนดวยแรงดันไฟฟาอางอิง - กระแสไฟฟามีคาอยูระหวาง 0.1 Ib ถึง 0.2 Ib หรือ 0.1 In ถึง 0.2 In (จายใหกับโหลดเชิงเสนโดยใช สายไฟฟาทีไ่ มมกี นั บังคลืน่ รบกวนยาว 1 เมตร) ผลการทดสอบตองเปนไปตามขอกําหนดที่ระบุไวใน มอก. 1956 8. การทดสอบเฉพาะแบบ 8.1 ภาวะการทดสอบ การทดสอบทัง้ หมดตองดําเนินการภายใตภาวะอางอิง หากมิไดระบุไวเปนอยางอื่น การทดสอบเฉพาะแบบที่นิยามไวในขอ 3.7.1 ตองกระทํากับมาตรตัวอยางซึ่งผูทําเลือก 1 ตัว หรือมากกวา เพือ่ กําหนดลักษณะเฉพาะมาตร และเพือ่ พิสจู นวา มาตรมีคณ ุ ลักษณะเปนไปตามความตองการของมาตรฐานนี้ ลําดับการทดสอบไดแนะนําไวในภาคผนวก ช ในกรณีทกี่ ารดัดแปลงมาตรหลังจากทีไ่ ดดาํ เนินการทดสอบเฉพาะแบบแลว และการดัดแปลงดังกลาวมีผลกระทบ ตอมาตรสวนหนึง่ เทานัน้ เปนการเพียงพอแลวทีจ่ ะจํากัดการทดสอบเพิม่ เติมทีอ่ าจมีผลกระทบตอการดัดแปลง ลักษณะสมบัตขิ องมาตร -30- มอก. 1030-2552 ภาคผนวก ก. ความสัมพันธระหวางอุณหภูมอิ ากาศโดยรอบกับความชืน้ สัมพัทธ (ขอ 6.2) อุณหภูมิโดยรอบ u ภาวะทางภูมิอากาศที่ ไมเกิดขึ้นในทางปฏิบัติ ภาวะทางภูมิอากาศที่ เกิดขึ้นในทางปฏิบัติ ความชืน้ สัมพัทธ ขีดจํากัดสําหรับแตละวันใน 30 วัน กระจายตามสภาพธรรมชาติตลอด 1 ป ขีดจํากัดเปนครัง้ คราวสําหรับวันอื่น ๆ คาเฉลีย่ ทัง้ ป รูปที่ ก. 1 - ความสัมพันธระหวางอุณหภูมอิ ากาศโดยรอบกับความชืน้ สัมพัทธ (ขอ 6.2) -31- มอก. 1030-2552 ภาคผนวก ข. รูปคลืน่ แรงดันไฟฟาสําหรับการทดสอบผลกระทบของ แรงดันไฟฟาตกชัว่ ครูแ ละการขาดตอนในชวงสัน้ ๆ (ขอ 7.1.2) รูปที่ ข. 1 - การขาดตอนของแรงดันไฟฟาU = 100 % ในชวงเวลา 1 วินาที (ขอ 7.1.2) Un 1 0 20 ms หรือ 16.67 ms t รูปที่ ข. 2 - การขาดตอนของแรงดันไฟฟา U = 100 % ในชวงเวลาของ 1 วัฏจักรที่ความถีท่ ี่กําหนด (ขอ 7.1.2) Un 1 0.5 0 60 s รูปที่ ข. 3 - แรงดันตกชั่วครูของ U = 50 % (ขอ 7.1.2) -32- t มอก. 1030-2552 ภาคผนวก ค. แผนภาพวงจรทดสอบสําหรับการทดสอบความคุม กันตอคาผิดพรองเนือ่ งจากการตอลงดิน (ขอ 7.4) มาตรทดสอบ บริภัณฑทดสอบมาตร รูปที่ ค. 1 - วงจรเพื่อจําลองคาผิดพรองเนือ่ งจากการตอลงดินในเฟส 1 (ขอ 7.4) ภาวะปกติ ภาวะผิดพรองเนือ่ งจากการตอลงดิน รูปที่ ค. 2 - แรงดันไฟฟาทีม่ าตรภายใตการทดสอบ (ขอ 7.4) -33- มอก. 1030-2552 ภาคผนวก ง. (ขอกําหนด) อุปกรณแสดงผลสําหรับการทดสอบทางแสง พื้นผิวอางอิง (พื้ นที่ใชงานทางแสง ประมาณ 0.5 cm2 8 mm ฑ 1 mm) แกนแสง ของตัวสง อุปกรณแสดงผลการทดสอบทางแสง พื้นผิวของมาตร ลําแสงสง หัวรับ รูปที่ ง.1 - การจัดวางอุปกรณแสดงผลการทดสอบทางแสง (ขอ 5.11.2) สถานะเปด สถานะปด กําหนดให tON 0.2 ms tOFF 0.2 ms tT 20 s รูปที่ ง.2 - รูปคลืน่ แสดงผลการทดสอบทางแสง (ขอ 5.11.1) -34- มอก. 1030-2552 ภาคผนวก จ. การทดสอบความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา (ขอ 7.5.3 และ ขอ 7.5.4) มาตร ทดสอบ มาตรทดสอบ สายไฟฟาขนาน พืน้ ดูดซึม แหลงจายกระแสไฟฟา และแรงดันไฟฟา รูปที่ จ.1 - การจัดวางอุปกรณสําหรับการทดสอบความคุม กันสนามแมเหล็กไฟฟาความถีว่ ิทยุแผกระจาย (ขอ 7.5.3) หมายเหตุ เพื่ อทําใหความเขมของสนามแมเหล็กไฟฟาทดสอบเทากับ 30 โวลตตอเมตร เปนไปไดที่จะลดระยะหางระหวาง สายอากาศกับมาตรทดสอบลงเหลือ 1.5 เมตร ในกรณีนี้ตองควบคุมการปรับตั้งเครื่องขยายดวยตัวรับรูสนาม (field sensor) ระนาบอางอิงของดิน เครื่องกําเนิด เบิสต เครือขาย แหลงจาย แรงดันไฟฟา แหลงจาย กระแสไฟฟา อุปกรณ เชื่อมตอ มาตรทดสอบ ตัวกรอง เครือขาย ดิน รายละเอียด 1 วงจรกระแสไฟฟา 2 วงจรแรงดันไฟฟา 3 วงจรชวยที่มีแรงดันไฟฟาอางอิงเกิน 40 โวลต 4 วงจรชวยที่มแี รงดันไฟฟาอางอิงไมเกิน 40 โวลต รูปที่ จ. 2 - การจัดวางอุปกรณสําหรับการทดสอบภาวะชัว่ ครูอ ยางเร็วทางไฟฟา : วงจรแรงดันไฟฟา (ขอ 7.5.4) -35- มอก. 1030-2552 ระนาบอางอิงของพืน้ เครื่องกําเนิด เบิสต เครือขาย แหลงจาย แรงดันไฟฟา แหลงจาย กระแสไฟฟา อุปกรณ เชื่อมตอ มาตรทดสอบ ตัวกรอง เครือขาย ดิน รายละเอียด 1 วงจรกระแสไฟฟา 2 วงจรแรงดันไฟฟา 3 วงจรชวยที่มีแรงดันไฟฟาอางอิงเกิน 40 โวลต 4 วงจรชวยที่มแี รงดันไฟฟาอางอิงไมเกิน 40 โวลต รูปที่ จ. 3 - การจัดวางอุปกรณสําหรับการทดสอบภาวะชัว่ ครูอ ยางเร็วทางไฟฟา : วงจรกระแสไฟฟา (ขอ 7.5.4) -36- มอก. 1030-2552 ภาคผนวก ฉ. (ขอแนะนํา) แผนงานการทดสอบ - ลําดับการทดสอบทีแ่ นะนํา ลําดับ การทดสอบ 1 การทดสอบสมบัติฉนวน 1.1 การทดสอบแรงดันอิมพัลส 1.2 การทดสอบแรงดันไฟฟากระแสสลับ 2 การทดสอบขอกําหนดดานความแมน 2.1 การทดสอบคาคงตัวมาตร 2.2 การทดสอบภาวะเริ่มเดินเครื่อง 2.3 การทดสอบภาวะไมมีโหลด 2.4 การทดสอบปริมาณที่มีอิทธิพล 3 การทดสอบขอกําหนดดานไฟฟา 3.1 การทดสอบการสิ้นเปลืองกําลังไฟฟา 3.2 การทดสอบอิทธิพลของแรงดันไฟฟาจาย 3.3 การทดสอบอิทธิพลของกระแสไฟฟาเกินชวงเวลาสั้น 3.4 การทดสอบอิทธิพลของการเกิดความรอนดวยตัวเอง 3.5 การทดสอบอิทธิพลของการเกิด ความรอน 3.6 การทดสอบความคุมกันตอคาผิดพรองเนื่องจากการตอลงดิน 4 การทดสอบความเขากันไดทางแมเหล็กไฟฟา 4.1 การยับยั้งการรบกวนของคลื่นวิทยุ 4.2 การทดสอบดวยเบิสตภาวะชั่วครูอยางเร็ว 4.3 การทดสอบความคุมกันคลื่นแกวง 4.4 การทดสอบความคุมกันสนามแมเหล็กไฟฟาความถี่วิทยุที่แผกระจาย 4.5 การทดสอบความคุมกันตอการรบกวนที่นํามาตามสายที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสนามความถี่วิทยุ 4.6 การทดสอบความคุมกันการปลอยประจุไฟฟาสถิต 4.7 การทดสอบความคุมกันเสิรจ 5 การทดสอบผลกระทบของภาวะแวดลอมทางภูมิอากาศ 5.1 การทดสอบภาวะรอนแหง 5.2 การทดสอบภาวะเย็น 5.3 การทดสอบวัฏจักรภาวะรอนชื้น 5.4 การทดสอบการปองกันการแผรังสีจากดวงอาทิตย 6 การทดสอบทางกล 6.1 การทดสอบการสั่นสะเทือน 6.2 การทดสอบการช็อก 6.3 การทดสอบดวยคอนสปริง 6.4 การทดสอบการปองกันฝุนและน้ํา 6.5 การทดสอบความทนความรอนและไฟ -37- ขอยอย มาตรกลไฟฟา มาตรอิเล็กทรอนิกส 7.3.2 7.3.3 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 7.1.2 7.2 7.4 X X X X 7.5.8 7.5.4 7.5.7 7.5.3 7.5.5 7.5.2 7.5.6 X X X X X X X 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4 X X X X X X X X 5.2.2.3 5.2.2.2 5.2.2.1 5.9 5.8 X X X X X X X X X X มอก. 1030-2552 ภาคผนวก ช. แรงดันไฟฟาอางอิง (ขอ 4.1 และภาคผนวก ช.) ตารางดังตอไปนี้แสดงคาแรงดันไฟฟาระบุของระบบ 3 เฟส 4 สาย และระบบ 1 เฟส 3 สาย รวมทั้งวงจร 1 เฟส เชนสวนขยาย (extension) หรือสถานียอยที่ใหบริการ , สวนใหบริการ(services) ที่ตอกับระบบเหลานี้ คาต่าํ ในสดมภที่ 1 และสดมภที่ 2 คือ แรงดันไฟฟาเทียบกับสายไฟฟาเปนกลาง และคาสูงคือแรงดันไฟฟาระหวางเฟส เมือ่ แสดงคาเพียงคาเดียว หมายถึง แรงดันไฟฟาระหวางเฟสของระบบ 3 สาย คาต่าํ ในสดมภที่ 3 คือ แรงดันไฟฟา เทียบกับสายไฟฟาเปนกลาง และคาสูงกวาคือแรงดันไฟฟาระหวางสาย แรงดันไฟฟาที่เกิน 230 / 400 โวลต กําหนดขึ้นเพื่อใชกับงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ และกิจการเชิงพาณิชย ขนาดใหญ ตารางที่ ช. 1 ระบบไฟฟากระแสสลับ (AC) ทีม่ แี รงดันไฟฟาระบุ ระหวาง 100 โวลต ถึง 1 000 โวลต และบริภัณฑที่เกี่ยวของ ระบบ 3 เฟส 4 สาย หรือ 3 สาย แรงดันไฟฟาระบุ (V) 50 Hz 60 Hz 120/208 240 230/4001) 277/480 400/6901) 480 347/600 1 000 600 ระบบ 1 เฟส 3 สาย แรงดันไฟฟาระบุ (V) 60 Hz 120/240 - 1) แรงดันไฟฟาระบุที่ใชกันมี 2 ระบบคือ 220 / 380 V และ 240 / 415 V ระบบทั้งสองตองปรับเปลี่ยน ไปใชแรงดันไฟฟาที่แนะนําคือ 230 / 400 V เกณฑความคลาดเคลื่อนของแรงดันไฟฟาเปน ฑ 10 % ขอพิจารณา ทั้งหมดขางตนใชกับแรงดันไฟฟาระบบ 380 / 660 V ดวย โดยคาแรงดันไฟฟาที่แนะนําคือ 400 / 690 V ในสวนทีเ่ กีย่ วกับพิสยั แรงดันไฟฟาของแหลงจาย ภายใตภาวะการใหบริการตามปกติ แนะนําใหแรงดันไฟฟาทีข่ วั้ ตอ แหลงจายตองไมแตกตางจากแรงดันไฟฟาระบุของระบบมากกวารอยละ ฑ 10 พิสัยแรงดันไฟฟาทีใ่ ชงานจริง นอกเหนือจากการแปรผันของแรงดันไฟฟาทีข่ วั้ ตอแหลงจาย แรงดันไฟฟาตกครอม อาจเกิดขึน้ ในสวนการติดตัง้ ของผูใ ช สําหรับการติดตัง้ ในระบบแรงดันไฟฟาต่ํา แรงดันไฟฟาตกตองไมเกินรอยละ 4 เพราะฉะนัน้ พิสยั แรงดันไฟฟาทีใ่ ชงานจริง -38- มอก. 1030-2552 ภาคผนวก ซ. แรงดันไฟฟาทุตยิ ภูมทิ กี่ ําหนด (ขอ 4.1) แรงดันไฟฟาทุตยิ ภูมทิ กี่ าํ หนดตองเลือกตามหลักปฏิบตั ขิ องหนวยงานทีก่ าํ กับดูแลเพือ่ การติดตัง้ ใชงานหมอแปลงไฟฟา คาแรงดันไฟฟาตอไปนี้จะเปนคาแรงดันไฟฟามาตรฐานสําหรับหมอแปลงเครื่องวัด 1 เฟส ในระบบ 1 เฟส หรือสําหรับ การตอระหวางเฟสในระบบ 3 เฟส และสําหรับหมอแปลงเครื่องวัด 3 เฟส ก) อางอิงหลักปฏิบัตใิ นปจจุบนั ของกลุม ประเทศในยุโรป - 100 โวลต และ 110 โวลต - 200 โวลต สําหรับวงจรทุติยภูมิสว นขยาย ข) อางอิงหลักปฏิบัตใิ นปจจุบันของสหรัฐ และประเทศแคนาดา - 120 โวลต สําหรับระบบจาย - 115 โวลต สําหรับระบบสงผาน - 230 โวลต สําหรับวงจรทุตยิ ภูมิสวนขยาย สําหรับหมอแปลงไฟฟา 1 เฟสทีม่ เี จตนาใชตอระหวาง เฟส-ถึง-ดิน ในระบบ 3 เฟส ทีแ่ รงดันไฟฟาปฐมภูมิ ทีก่ ําหนดคือคาทีห่ ารดวย 3 แรงดันไฟฟาทุตยิ ภูมทิ กี่ ําหนดตองเปนคาหนึง่ ในคาทีก่ ลาวขางตนแลวหารดวย 3 ดังนั้นยังคงคาของอัตราสวนการแปลงคาที่กําหนด หมายเหตุ 1 แรงดันไฟฟาทุติยภูมิที่กําหนดสําหรับขดลวดที่มีเจตนาใหเกิดแรงดันไฟฟาทุติยภูมิตกคาง ใหเปนไปตาม ตารางที่ ซ.1 หมายเหตุ 2 ถาเปนไปได อัตราสวนการแปลงคาที่กําหนดควรเปนคางายๆ คาใดคาหนึ่งของคาตอไปนี้ : 10 - 12 - 15 - 20 - 25 - 30 - 40 - 50 - 60 - 80 และคูณด วยเลขฐานสิบ คือ คาอัตราสวน การแปลงที่กําหนด รวมกับคาใดคาหนึ่งของแรงดันไฟฟาทุติยภูมทิ ี่กําหนดในภาคผนวกนี้ จะครอบคลุม คามาตรฐานของแรงดันไฟฟาของระบบที่กําหนดสวนใหญของ ภาคผนวก ช. แรงดันไฟฟาทุติยภูมิที่กําหนดของขดลวดที่มีเจตนาใหเกิดเชื่อมตอแบบเดลตาเปด (broken delta) กับขดลวด ที่คลายกัน เพือ่ สรางแรงดันไฟฟาตกคาง แสดงไดดวยตารางที่ ซ.1 ตารางที่ ซ.1 แรงดันไฟฟาทุตยิ ภูมิทกี่ ําหนดสําหรับขดลวดทีม่ เี จตนาใหเกิดแรงดันไฟฟาทุตยิ ภูมิตกคาง คาที่นิยมใช V 100 100/3 100/3 คาเลือก (คาที่ไมนิยมใช) V 200 200/3 200/3 110 110/3 110/3 หมายเหตุ ในกรณีที่ใชคาที่นิยมใชของแรงดันไฟฟาทุติยภูมิที่กําหนดแลวเกิดแรงดันไฟฟาตกคางต่ําเกินไปใหใช คาเลือกได แตตองคํานึงถึงความปลอดภัย -39- มอก. 1030-2552 ภาคผนวก ฌ. คามาตรฐานของกระแสไฟฟาทุตยิ ภูมทิ กี่ ําหนด (ขอ 4.2) คามาตรฐานของกระแสไฟฟาทุติยภูมิที่กําหนด คือ 1 แอมแปร 2 แอมแปร และ 5 แอมแปร แตที่นิยมใช คือ คา 5 แอมแปร หมายเหตุ หมอแปลงไฟฟาที่มีเจตนาใชสําหรับกลุมขดลวดที่ตอแบบเดลตา (delta-connected group) คามาตรฐาน ที่กําหนด ขางตนนํามาหารดวย 3 เปนคามาตรฐานดวย -40- มอก. 1030-2552 ภาคผนวก ญ. สัญลักษณสําหรับสวนวัด [ขอ 5.12.1 (3)] สัญลักษณตอ ไปนีใ้ หไวเปนตัวอยาง แรงดันไฟฟาแตละวงจรแทนดวยเสน 1 เสน และกระแสไฟฟาแตละวงจรแทนดวย วงกลมเล็ก 1 วง วงกลมวงเดียวหรือหลายวง ทีอ่ ยูจ ดุ ปลายสุดของแตละเสนแสดงวงจรแรงดันไฟฟา แสดงวงจรกระแสไฟฟาวงจรเดียว หรือหลายวงจร ซึง่ จัดวางใหมีจุดตอรวมกับวงจรแรงดันไฟฟานั้นๆ ถาวงจรกระแสไฟฟากับวงจรแรงดันไฟฟาทีม่ จี ดุ ตอรวมไมเปนสวนของวงจรแมเหล็กไฟฟาเดียวกัน วงกลม ทีแ่ สดง วงจรกระแสไฟฟาจะตอกับจุดกึ่งกลางของเสนที่แสดงวงจรแรงดันไฟฟาดังกลาว โดยเสนนํา(guide line) มีขนาด ความหนาไมเกินครึง่ หนึง่ ของเสนเดิมทีแ่ สดงวงจรแมเหล็กไฟฟา ถาแมเหล็กไฟฟาใดๆ มีวงจรกระแสไฟฟา 2 วงจร ซึง่ จํานวนรอบของขดลวดเปนอัตราสวน 1/k เสนผานศูนยกลาง ของวงกลมทีแ่ สดงวงจรกระแสไฟฟาตองเปนวงกลมประมาณในอัตราสวนเดียวกัน มุมระหวางเสน 2 เสน ของสัญลักษณแสดงมุมเฟสระหวางแรงดันไฟฟาทีส่ มนัยกัน โดยทีท่ ศิ ทางบวกจะเคลือ่ นทีเ่ ขาหา จุดตอรวมในสัญลักษณที่เปนเสน 2 เสน (เชน สัญลักษณลําดับที่ 9 และลําดับที่ 10) และมีทิศทางแบบตรีโกณมิติ ในกรณีของสัญลักษณรูปสามเหลีย่ ม (เชน สัญลักษณลําดับที่ 8) เพือ่ จําแนกความแตกตางของทิศทางของแรงดันไฟฟาทีก่ ระทําตอกระแสไฟฟาแตละคา กระแสไฟฟาทีไ่ ดรบั อิทธิพล จากแรงดันไฟฟาในทิศทางบวกแสดงดวยวงกลมทึบ และกระแสไฟฟาทีไ่ ดรบั อิทธิพลจากแรงดันไฟฟาในทิศทางลบ แสดงดวยวงกลมโปรง ตารางที่ ญ.1 สัญลักษณสําหรับสวนวัด ลําดับที่ แบบ 1 มาตรวัตต-ชั่วโมง หรือมาตรวาร-ชั่วโมง ที่มี 1 สวนวัด โดยมีวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจรและแรงดันไฟฟา 1 วงจร (สําหรับวงจร 1 เฟส 2 สาย) 2 3 มาตรวัตต-ชั่วโมง หรือมาตรวาร-ชั่วโมง ที่มี 1 สวนวัด โดยมีวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจรและกระแสไฟฟา 2 วงจร (สําหรับวงจร 1 เฟส 2 สาย หรือ 3 สาย เมื่อ วงจรแรงดันไฟฟาตอครอมกับตัวนําไฟฟาเสนนอก) มาตรวัตต-ชั่วโมง หรือมาตรวาร-ชั่วโมง ใชกับ 2 สวนวัด ที่แตละสวนวัดมี แรงดันไฟฟา 1 วงจร และวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจรโดยแตละสวนวัดขางตน วงจรกระแสไฟฟาตอกับตัวนําไฟฟาเสนนอกของวงจร 1 เฟส 3 สาย และวงจรแรงดันไฟฟาตอระหวางตัวนําเสนนอกกับเสนกึ่งกลาง (mid-wire) -41- สัญลักษณ มอก. 1030-2552 ลําดับที่ แบบ 4 มาตรวัตต-ชั่วโมง หรือมาตรวาร-ชั่วโมง ใชกับ 2 สวนวัด ที่แตละสวนวัดมี แรงดันไฟฟา 1 วงจร และวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจรโดยแตละสวนวัดขางตน วงจรกระแสไฟฟาตอกับสายตัวนําเฟสของวงจร 3 เฟส และวงจรแรงดันไฟฟา ตอระหวางสายเฟสเดียวกันและสายเปนกลาง 5 มาตรวัตต-ชั่วโมง หรือมาตรวาร-ชั่วโมง ใชกับ 2 สวนวัด ที่แตละสวนวัดมี 6 7 8 แรงดันไฟฟา 1 วงจร และวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจรโดยแบบเดียวกับ วิธีใชมาตรวัตต 2 ตัว (สําหรับวงจร 3 เฟส 3 สาย) มาตรวัตต-ชั่วโมง หรือมาตรวาร-ชั่วโมง ใชกับ 3 สวนวัด ที่แตละสวนวัดมี วงจรแรงดันไฟฟา 1 วงจร และวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจรโดยแบบเดียวกับ วิธีใช มาตรวัตต 3 ตัว (สําหรับวงจร 3 เฟส 4 สาย) มาตรวัตต-ชั่วโมง หรือมาตรวาร-ชั่วโมง ใชกับ 2 สวนวัด ที่แตละสวนวัดมี วงจรแรงดันไฟฟา 1 วงจร และวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจรโดยสวนวัดตอกัน ในสายเฟสของวงจร 2 เฟส 3 สาย มาตรวาร-ชั่วโมง ใชกับ 3 สวนวัด ที่แตละสวนวัดมีวงจรแรงดันไฟฟา 1 วงจร และวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจร โดยที่แตละวงจรกระแสไฟฟาเปนสวนหนึ่งของ แมเหล็กไฟฟาเดียวกันมีจุดรวมกับวงจรแรงดันไฟฟาหนึ่งกับวงจรแรงดันไฟฟา ที่ไมมีจุดตอรวม โดยวงจรแรงดันไฟฟาตอครอมระหวางสายตัวนําเฟสอื่นๆ สามารถดูไดตาม สัญลักษณลําดับที่ 8 ที่สมนัยกับรูปที่ 1 และใชไดกับวงจร 3 เฟส 3 สาย หรือ 4 สาย รูปที่ 1 -42- สัญลักษณ มอก. 1030-2552 ลําดับที่ แบบ 9 มาตรวาร-ชั่วโมง ใชกับ 2 สวนวัด ที่แตละสวนวัดมีวงจรแรงดันไฟฟา 1 วงจร และวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจรที่มีจํานวนรอบของขดลวดเปนอัตราสวน 1 : 2 (จํานวนรอบ n และ 2n) ในแตละวงจรที่มีจํานวนรอบของขดลวด n มีจุดตอ รวมกับวงจรแรงดันไฟฟาของสวนวัดเดียวกัน ขณะที่วงจรแรงดันไฟฟาแตละวง มีจํานวนรอบของขดลวด 2n มีจุดตอรวมกับวงจรแรงดันไฟฟาของสวนวัดอื่น วงจรกระแสไฟฟาที่มีจํานวนรอบของขดลวด n ของสวนวัดใดๆ จะเปนสวนหนึ่ง ของแมเหล็กไฟฟากับวงจรกระแสไฟฟาและที่มีจํานวนรอบของขดลวด 2n ของสวน วัดหนึ่ง จะมีแรงดันไฟฟาในทิศทางบวก ในทางตรงกันขาม วงจรกระแสไฟฟา ที่มีจํานวนรอบของขดลวด 2n ของสวนวัดที่หนึ่ง จะเปนสวนหนึ่งของแมเหล็กไฟฟา กับวงจรกระแสไฟฟาและที่มีจํานวนรอบของขดลวด n ของสวนวัดที่ 2 จะมี แรงดันไฟฟาในทิศทางลบ สัญลักษณลําดับที่ 9 สมนัยกับรูปที่ 2 และใชไดกับวงจร 3 เฟส 3 สาย รูปที่ 2 10 มาตรวาร-ชั่วโมง ใชกับ 2 สวนวัด ที่แตละสวนวัดมีวงจรแรงดันไฟฟา 1 วงจร และวงจรกระแสไฟฟา 1 วงจร โดยที่วงจรกระแสไฟฟาของสวนวัดหนึ่งมีจุดตอรวม กับวงจรแรงดันไฟฟาของสวนวัดอื่น ขณะที่วงจรกระแสไฟฟาของสวนวัด อื่นนั้นมีจุดตอรวมกับวงจรแรงดันไฟฟาทั้งสองสวนวัด สัญลักษณลําดับที่ 10 สมนัยกับรูปที่ 3 และใชไดกับวงจร 3 เฟส 3 สาย รูปที่ 3 -43- สัญลักษณ