BAB 4: KOMPOSISI KIMIA DALAM SEL Komposisi Kimia dalam Sel Sebatian tak organik Tiada karbon (C) Air Sebatian organik ( Mengandungi karbon (C) Karbohidrat Protein Lipid Asid Nukleik 4.1 Air [ H2O ] sebatian tidak organik terbentuk daripada unsur-unsur hidrogen (H) dan oksigen (O) merupakan molekul berkutub kerana elektron (e–) lebih tertarik ke arah O ( yang lebih elektronegatif ) Molekul air Ikatan hidrogen kekutuban molekul air menyebabkan terbentuknya ikatan hidrogen antara molekul-molekul air ikatan hidrogen juga terbentuk antara molekul-molekul air dengan kebanyakan molekul lain kebanyakan bahan larut dalam air menjadikan air pelarut semesta ini membolehkan zat-zat terlarut seperti glukosa dan elektrolit meresap merentasi membran plasma pembentukan ikatan hidrogen antara molekul air sesama sendiri menghasilkan daya lekitan pembentukan ikatan hidrogen antara molekul air dengan molekul lain menghasilkan daya lekatan daya lekitan dan daya lekatan dalam salur xilem menghasilkan tindakan kapilari yang membantu pengangkutan air dari akar ke pucuk tumbuhan << cohesion – daya lekitan , adhesion – daya lekatan Muatan haba tentu air tinggi = 4.2 kJ kg–1 OC–1 4.2 kJ tenaga haba diperlukan untuk meningkatkan suhu 1kg air sebanyak 1OC bermaksud air menyerap haba yang banyak untuk kenaikan suhu yang kecil ini penting untuk mengekalkan suhu badan organisma hidup Cikgurafidah.2020 1 4.2 Karbohidrat Formula molekul umum bagi karbohidrat: [ (CH2O)n ] Sebatian organik; terbentuk daripada unsur-unsur karbon (C), hidrogen (H) dan oksigen (O) Monosakarida Gula ringkas Monomer / unit asas karbohidrat / karbohidrat paling ringkas Rasa manis, boleh membentuk hablur & larut dalam air 3 jenis monosakarida: i. Glukosa ; > gula dalam buah-buahan seperti anggur > unit asas kebanyakan polisakarida seperti kanji dalam padi dan gandum ii. Fruktosa > gula dalam madu dan buah-buahan manis iii. Galaktosa > gula dalam susu Struktur molekul monosakarida: Glukosa Fruktosa Galaktosa Semua monosakarida adalah gula penurun Berupaya menurunkan sebatian lain ( proses penurunan ) Ujian Benedict: > gula penurun akan menurunkan Kuprum(II) sulfat kepada Kuprum(I) oksida > larutan biru kuprum sulfat bertukar menjadi mendakan merah bata > kerana kuprum oksida tidak larut dalam air Disakarida Gula kompleks Terbentuk melalui kondensasi dua molekul monosakarida Proses penggabungan dua molekul monosakarida yang melibatkan penyingkiran satu molekul air Rasa manis, boleh membentuk hablur & larut dalam air 3 jenis disakarida i. Maltosa ; Glukosa + glukosa → maltosa + air > sumber: bijirin – padi dan gandum ii. Sukrosa ; Fruktosa + glukosa → sukrosa + air > sumber: tebu, gula bit, buah-buahan manis iii. Laktosa ; Galaktosa + glukosa → galaktosa + air > sumber: susu Boleh diurai melalui proses hidrolisis oleh enzim dan penambahan satu molekul air menghasilkan monosakarida Struktur molekul disakarida: Maltosa Sukrosa Laktosa Maltosa dan galaktosa adalah gula penurun manakala sukrosa adalah gula bukan penurun Cikgurafidah.2020 2 Polisakarida Gula polimer, tidak manis Polimer monosakarida Proses kondensasi ratusan monosakarida membentuk rantaian monosakarida yang panjang Tidak rasa manis, tidak boleh membentuk hablur & tidak larut dalam air 3 jenis polisakarida: i. Kanji ii. Glikogen iii. Selulosa Simpanan tenaga utama dalam sel tumbuhan Simpanan tenaga utama dalam sel haiwan Struktur utama dinding sel tumbuhan Boleh diurai melalui proses hidrolisis dengan bantuan asid cair, pendidihan dan tindakan enzim Ujian iodin untuk menguji kehadiran kanji: Iodin bertukar warna dari kuning perang kepada biru gelap 4.3 Protein Formula molekul umum bagi protein: [ RCH(NH2)COOH ] Sebatian organik; > terbentuk daripada unsur-unsur karbon (C), hidrogen (H), oksigen (O) dan nitrogen (N) > kebanyakan protein juga mengandungi sulfur (S) dan fosforus (P) Makanan sumber protein: daging, ikan, susu, telur dan kekacang Unit asas protein: asid amino Terdapat kira-kira 20 jenis asid amino yang wujud secara semulajadi di dalam sel haiwan dan tumbuhan Struktur 22 jenis amino asid yang wujud secara semulajadi dalam sel hidup: Alanine Ala Cysteine Cys Aspartic Acid Asp Glutamic Acid Glu Phenylalanine Phe Glycine Gly Histidine His Isoleucine Ile Lysine Lys Leucine Leu Methionine Met Asparagine Asn Proline Pro Glutamine Gln Arginine Arg Serine Ser Threonine Thr Valine Val Tryptophan Trp Tyrosine Tyr ** Info tambahan. Tiada dalam silibus. Cikgurafidah.2020 3 Dua asid amino bergabung melalui proses kondensasi, diikat oleh ikatan peptida membentuk dipeptida Kondensasi lebih banyak asid amino dan dipeptida membentuk polimer asid amino dinamakan polipeptida Rantaian polipeptida terdiri daripada lima puluh hingga beribu-ribu molekul asid amino Kepentingan protein: Membina sel-sel baru untuk tumbesaran dan membaiki tisu rosak Sintesis enzim, hormon, antibodi dan hemoglobin Membentuk keratin pada kulit, rambut, kolagen untuk rawan dan tulang dan miosin pada tisu otot 4.4 Lipid Formula molekul umum bagi lipid: [ CH3(CH2)nCOOH ] Sebatian organik; > terbentuk daripada unsur-unsur karbon (C), hidrogen (H) dan oksigen (O) > Lipid mengandungi nisbah H:O lebih tinggi daripada karbohidrat Lipid tidak larut dalam air tapi larut dalam larutan organik seperti alkohol, eter dan klorofom 4 jenis lipid; (i) Lemak dan minyak, (ii) Lilin, (iii) Fosfolipid, (iv) Steroid (i) Lemak dan minyak ( trigliserida ): Sejenis ester yang terbentuk melalui kondensasi satu molekul gliserol dengan tiga molekul asid lemak kondensasi → ← + + hidrolisis Gliserol Asid lemak Trigliserida / Lemak Air Struktur Asid lemak dan Lemak ( Trigliserida ) Tepu dan Tak Tepu Asid lemak tepu Asid lemak tak tepu Trigliserida / Lemak tepu Trigliserida / Lemak tak tepu Persamaan Lemak Tepu dan Lemak Tak Tepu: i. Kedua-duanya terdiri daripada unsur karbon, hidrogen dan oksigen ii. Kedua-duanya mengandungi gliserol dan asid lemak iii. Kedua-duanya merupakan molekul tidak berkutub Perbezaan di antara Lemak Tepu dan Lemak Tak Tepu: Lemak tepu Asid lemak hanya mengandungi ikatan tunggal antara karbon Tidak membentuk ikatan kimia dengan atom hidrogen tambahan kerana semua ikatan antara atom karbon telah tepu Pepejal pada suhu bilik Cikgurafidah.2020 Lemak Tak Tepu Asid lemak mengandungi sekurang-kurangnya satu ikatan ganda dua antara karbon Ikatan ganda dua masih boleh menerima satu atau lebih atom hidrogen tambahan kerana atom karbon tidak tepu Cecair pada suhu bilik 4 (ii) Lilin: Bersifat kalis air Lilin mengandungi satu molekul alkohol yang bergabung dengan satu molekul asid lemak Struktur lilin: Struktur umum lilin Contoh: Lilin parafin (iii) Fosfolipid: Komponen utama membran plasma. Terdiri daripada satu molekul gliserol yang bergabung dengan dua molekul asid lemak dan satu kumpulan fosfat (iv) Steroid / hormon: Steroid ialah sebatian lipid yang tidak mengandungi asid lemak. Contoh steroid ialah kolesterol, testosteron, estrogen dan progesteron. Kolesterol Testosteron Estrogen Progesteron Kepentingan lipid dalam sel: Lemak ( dalam tisu adipose ): - simpanan tenaga bagi haiwan. - pelapik untuk melindungi organ-organ dalaman - penebat haba bagi haiwan. Lilin: - komponen penting dalam kutikel yang menutupi epidermis daun - sebum yang dirembeskan oleh kulit membantu barisan pertahanan pertama badan Glikolipid: memastikan kestabilan membran plasma dan membantu dalam proses pengenalpastian sel. Kolesterol: sintesis hormon steroid Cikgurafidah.2020 5 4.5 Asid Nukleik Sebatian organik terbentuk daripada unsur karbon(C), hidrogen(H), oksigen(O), nitrogen(N) dan fosforus(P) Unit asas: nukleotida Struktur nukleotida: Kumpulan fosfat Bes bernitrogen Gula deoksiribosa Nukleotida terdiri daripada gula deoksiribosa/ gula pentosa (5 karbon), bes bernitrogen dan kumpulan fosfat yang digabung bersama melalui proses kondensasi 2 jenis gula pentosa; i. gula ribosa, ii. gula deoksiribosa 5 jenis bes bernitrogen; i. Adenina (A), ii. Guanina (G), iii. Sitosina (C), iv. Timina (T), v. Urasil (U) 2 jenis asid nukleid; i. asid deoksiribonukleik ( DNA ) terdiri daripada dua rantaian polinukleotida yang berpintal membentuk heliks ganda dua gula deoksiribosa bes bernitrogen; Adenina (A), Timina (T), Sitosina (C) dan Guanina (G) pasangan bes bernitrogen; A – T , C – G membawa maklumat pewarisan dan menentukan ciri dalam organisma hidup ii. asid ribonukleik ( RNA ) merupakan rantai polinukleotida tunggal dan lebih pendek berbanding dengan DNA gula ribosa bes bernitrogen; Adenina (A), Urasil (U), Sitosina (C) dan Guanina (G) Timina(T) di dalam DNA digantikan oleh Urasil(U) dalam RNA 3 jenis RNA utama; i. RNA pengutus (mRNA), ii. RNA ribosom (rRNA) iii. RNA pemindah (tRNA). Ketiga-tiga RNA terlibat dalam proses sintesis protein. Kepentingan asid nukleik dalam sel i. DNA adalah pembawa maklumat pewarisan (genetik) yang menentukan ciri-ciri organisma hidup ii. RNA pula membawa maklumat genetik dari DNA dalam nukleus ke sitoplasma sel iii. DNA dan RNA memainkan peranan penting dalam sintesis polipeptida untuk pembentukan protein DNA mengandungi kod genetik yang dibawa oleh bes bernitrogen (A, G, C dan T) Kod genetik merupakan satu siri urutan tiga bes dalam rantaian DNA Contohnya kodon ATG, ATC dan TCG merupakan kod untuk asid amino metionina, isoleusina dan serina Kodon ATG, ATC, TCG pada DNA ditranskripsi membentuk kodon AUG, AUC, UCG pada mRNA, dan dibawa ke ribosom Pada ribosom, kodon AUG, AUC, UCG yang dibawa mRNA ditranslasi membentuk asid amino metionina(Met), isoleucine(Ile), serine(Ser) dalam proses membentuk rantaian polipeptida. Maka, urutan asid amino dalam rantai polipeptida protein ditentukan oleh urutan nukleotida dalam DNA Cikgurafidah.2020 6 Pembentukan Kromosom daripada DNA dan Protein Kromosom terbentuk daripada rantaian polinukleotida DNA yang berpintal dengan protein yang disebut histon. Histon tidak membawa maklumat genetik. Molekul DNA dengan protein histon membentuk nukleosom. Nukleosom akan berpintal membentuk struktur kromosom. Cikgurafidah.2020 7