7 Filipino Unang Markahan – Modyul 1: Mga Akdang Pampanitikan: Salamin ng Mindanao i FILIPINO – Ikapitong Baitang Alternative Delivery Mode Unang Markahan–Modyul1: Mga Akdang Pampanitikan: Salamin ng Mindanao Unang Edisyon, 2020 Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad. Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito. Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran. KAGAWARAN NG EDUKASYON REHIYON VII DIBISYON NG TAGBILARAN Bumuo sa Pagsusuri ng Modyul SDS: JOSEPH ERWIN A. LAGURA PhD ASDS: MARCELO K. PALISPIS EdD JD TAGASURI: MARIA SANDRA ISABEL S. FORTICH GENELLIE I. CALIPES CID CHIEF: JOHN ARIEL A. LAGURA PhD DIVISION LRMDS: NEOLITA S. SARABIA EdD INIHANDA NI: JELLA E. ROSOLADA REHIYON: VII Kagawaran ng Edukasyon Rehiyon VII Dibisyon ng Tagbilaran Office Address: Rajah Sikatuna St. Dampas Dist. Tagbilaran City, Bohol Telefax: (038) 427-2506; (038)544-2147 Email Address: tagbilarancity.division@deped.gov.ph 1 7 FILIPINO Unang Markahan – Modyul 1: Mg Akdang Pampanitikan: Salamin ng Mindanao 2 Paunang Salita Para sa tagapagdaloy: Malugod na pagtanggap sa asignaturang Filipino ng Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa araling Akdang Pampanitikan: Salamin ng Mindanao. Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri upang gabayan ka, ang gurong tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili, panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral. Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay at malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras. Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga pangangailangan at kalagayan. Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong ito sa pinakakatawan ng modyul: Mga Tala para sa Guro Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong o estratehiyang magagamit sa paggabay sa mag-aaral. Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang magaaral kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul. Para sa mag-aaral: 3 Malugod na pagtanggap sa Filipino 7 ng Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul ukol sa Akdang Pampanitikan: Salamin ng Mindanao Ang kamay ay madalas gamiting simbolo ng kakayahan, aksyon at layunin. Sa pamamagitan ng ating mga kamay tayo ay maaaring matuto, lumikha, at magsakatuparan ng gawain. Ang kamay sa tulong-aral na ito ay sumisimbolo na ikaw, bilang isang mag-aaral, ay may angking kakayahang matutuhan ang mga kaugnay na kompetensi at kasanayan. Ang iyong pang-akademikong tagumpay ay nakasalalay sa iyong sarili o sa iyong mga kamay. Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin nitong matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto. Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan. Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga dapat mong matutuhan sa modyul. Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung ano na ang kaalaman mo sa aralin ng modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng tamang sagot (100%), maaari mong laktawan ang bahaging ito ng modyul. Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral upang matulungan kang maiugnay ang kasalukuyang aralin sa naunang leksyon. Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay ipakikilala sa iyo sa maraming paraan tulad ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na suliranin, gawain o isang sitwasyon. Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling pagtalakay sa aralin. Layunin nitong matulungan kang maunawaan ang bagong konsepto at mga kasanayan. 4 Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa malayang pagsasanay upang mapagtibay ang iyong pang-unawa at mga kasanayan sa paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot mo sa pagsasanay gamit ang susi sa pagwawasto sa huling bahagi ng modyul. Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o pupunan ang patlang ng pangungusap o talata upang maproseso kung anong natutuhan mo mula sa aralin. Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong sa iyo upang maisalin ang bagong kaalaman o kasanayan sa tunay na sitwasyon o realidad ng buhay. Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o masukat ang antas ng pagkatuto sa pagkamit ng natutuhang kompetensi. Karagdagang Gawain Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong panibagong gawain upang pagyamanin ang iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang aralin. Susi sa Pagwawasto Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat ng mga gawain sa modyul. Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang: Sanggunian Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa paglikha o paglinang ng modyul na ito. Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito: 1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel sa pagsagot sa mga pagsasanay. 2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing napapaloob sa modyul. 5 3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay. 4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at sa pagwawasto ng mga kasagutan. 5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay. 6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang sagutin lahat ng pagsasanay. Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda mong kapatid o sino man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa iyong isipang hindi ka nag-iisa. Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito! 6 Alamin Sa Modyul na ito ay mababasa ang ilang akdang pampanitikan ng Mindanao tulad ng kuwentong-bayan, pabula, epiko, maikling kuwento at dula. Gayundin, lilinangin ang mga aralin tungkol sa iba’t ibang gramatika tulad ng Mga Pahayag at Salita na Nagbibigay-Patunay, Mga Ekspresiyong Nagpapahayag ng Posibilidad, Mga Salitang Ginagamitan sa Pagtukoy ng Sanhi at Bunga ng Pangyayari sa Pagpapasiya , Mga Retorika na Pangugnay at Mga Pangungusap na Walang Paksa. Ang mga aralin sa Modyul na ito ay tutugon sa mga pangangailangan ng mag-aaral na maunawaan ang kasaysayan, at kulturang kakikitaan ng pag-uugali at pamumuhay ng mga tagaMindanao sa tulong ng pag-aaral ng kanilang panitikan. Sa modyul na ito, inaasahang maipamamalas ng mag-aaral ang kaniyang pagunawa at pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan ng Mindanao. Ang modyul na ito ay binubuo ng mga sumusunod na paksa: Aralin 1 Panitikan : Nakalbo ang Datu (Kwentong-Bayan ng Maranao) Gramatika : Mga Pahayag at salita na nagbibigay patunay Aralin 2 Panitikan : Ang Aso at ang Leon ( Pabula ng Maranao ) Gramatika : Mga Ekspresyong Nagpapahayag ng posibilidad Aralin 3 Panitikan : Prinsipe Bantugan ( Epiko ng Maranao ) Gramatika : Mga Pang-ugnay na ginagamit sa pantukoy ng sanhi at bunga ng pangyayari sa pagpapasya. Aralin 4 Panitikan : Reynang Matapat ( Maikling Kwento mula sa Cotabato Gramatika : Mga Retorikal na Pang-ugnay Aralin 5 Panitikan : Datu Matu ( Dulang Mula sa Sulu at Lanao ) Gramatika : Mga Pangungusap na Walang Paksa 7 Sa pagtatapos ng mga paksa, ang mga mga-aaral ay inaasahang: 1. Nahihinuha ang kaugalian at kalagayang panlipunan ng lugar na pinagmulan ng kwentong-bayan batay sa mga pangyayari at usapan ng mga tauhan.( F7PN1a-b1 ) 2. Nagagamit nang wasto ang mga pahayag sa pagbibigay ng mga patunay. ( F7WG-1a-b-1) Subukin Ang bahaging ito ay isang pasulit upang malaman natin ang inyong kahandaan sa ating paksa. Kailangang masagot mo ito bago tayo magsimula sa ating aralin. Basahing mabuti ang bawat tanong at piliin ang wastong sagot mula sa mga pagpipilian. Isulat lamang ang titik ng tamang sagot sa papel. Mahalaga ang katapatan sa pagsagot. 1. Ano ang kahulugan ng dugong-bughaw? A. mayaman C. may kaya sa buhay B. nakaririwasa D. maharlika 2. “Sa unang putok pa lang ay tumimbuwang na ang kanyang ina” Ano ang kahulugan ng salitang “tumimbuwang”? A. tinamaan at namatay C. bumaliktad at lumagapak B. nabuwal dahil sa putok D. natumbang patihaya 3. Naniniwala ang mga Muslim na ang sanggol ay ipinanganak na walang kasalanan kaya di- kailangang binyagan upang ito ay maalis. Ganoon pa man, mayroon silang ilang seremonya na kahalintulad ng binyag na tinatawag na Pagislam? A. Pagbibinyag ng Muslim B. Relihiyong itinaguyod ni Mohamed C. Ritwal na ginagawa sa bagong kasal D. Paghingi ng patnubay bago makidigma 4. Anong kulturang Muslim ang makikita sa Pag-islam? A. pag-uugali C. paniniwala 8 B. tradsiyon D. pananampalataya 5. Alin sa sumusunod ang kasingkahulugan ng salitang matanda kapag dinagdagan ng Panlaping – in(matanda+in) A. matalas ang memorya C. ulyanin B. madaling makalimot D. mahirap makaalala Para sa tanaong bilang 6 & 7 May sultan sa isang pulo na kilala hindi lamang sa pagiging dugong bughaw niya, kundi dahil din sa kaniyang mga katangian. Siya si Sultan Gutang na mayaman, matapang, magandang lalaki at may matipunong pangangatawan. 6. Mula sa binasa, ano ang maaaring maging bunga o epekto sa mga tao ng mga katangiang taglay ng Sultan? A. paggalang B. paghanga C. pagkatuwa D. pagmamalaki 7. Alin sa mga sumusunod na akda ang hindi maituturing na kwentong-bayan? A. Si Juan Tamad at ang mga Palayok B. Si Pilandok at ang Batingaw C. Indarapatra at Sulayman D. Kwento ng Ulan at Araw 8. Lahat ay katangian ng pabula, maliban sa isa, Alin dito? A. kapupulutan ng aral B. ang tauhan ay mga hayop C. mga pangyayaring di makatotohanan D. tungkol sa pinagmulan ng isang bagay 9. Alin sa mga sumusunod ang katangian ng isang pinuno? A. magandang kumilos C. mahusay mamuno at magdesisyon B. may matinong pangangatawan D. mapagkawanggawa 10. Ano ang akdang may supernatural na katangian ang mga tauhan? A. sanaysay C. anekdota B. epiko D. pabula 11. Ano ang tawag ngayon sa Kutang-Bato na nasa Mindanao? A. Cotabato B. Catanauan C. Catanduanes D. Corregidor 12. Sino ang tinaguriang Ama ng Pabula? 9 A. Herodutos C. Aesop B. Socratas D. Aristotle 13. Ano ang nangingibabaw na katangian ng pangunahing tauhan sa epiko? A. matapang B. nakahihigit ang lakas sa karaniwang tao C. bantog D. may mabuting loob 14. Anong uri ng pangungusap ang “Aray”? A. walang paksa C. tambalan B. payak D. paturol 15. _________, ikaw ang naging kabuuan ng aking pagkabata. Ano ang maaaring ipuno sa patlang upang ito ay mapatotohanan. A. Talagang C. Sa totoo lang B. Tunay na D. Sa tingin ko 16. Ang sumusunod ay halimbawa ng pangungusap na walang paksa maliban sa isa. Alin ito? A. Maginaw ngayon! B. Alas dose na. C. Lumilindol D. Maliligo sila bukas. 17. Kung nais mong makasulat ng isang tekstong naglalarawan sa kultura ng iyong bayan, anong uri ng teksto ang iyong isusulat? A. Nanganagtwiran B. Naglalarawan C. naglalahad D. nagsasalaysay 18. Anong uri ng pagtatanghal na ginagamitan ng mga tauhang gawa sa manika? A. role playing C. reader’s theater B. puppet show D. informance 19. Alin sa mga sumusunod ang salitang hindi hiram? A. Rajah C. Datu B. Assalamu Allaikum D. Pinuno 20. Ano ang karaniwang wakas ng pabula? A. nagbibigay-aral C. iniwan sa mambabasa ang pagwawakas B. nagtatanong D. nangangaral 10 ARALIN “Nakalbo ang Datu” 1 (Kwentong Bayan ng Maranao) Mga Pahayag at salita na Nagbibigay Patunay Pinakamalaking tribo ang mga Muslim sa Mindanao ang Maranao. Ang salitang Maranao ay nangangahulugang “tao ng lawa”sapagkat karaniwan silang nakatira sa lawa ng Lanao. Ang Aralin 1.1 ay tungkol sa isang kwentong-bayan ng Maranao na naglalayong maunawaan ang mga paniniwala at katangian nila. Balikan Ating balikan ang inyong mga dating kaalaman tungkol sa Panitikan. Kopyahin ang tanong at ibigay ang tamang sagot. Gawin ito sa sagutang papel. 1. Ang pangalawang pinakamalaking pulo sa Pilipinas. __________________________________ 2. Bago nabuo ang ARMM, ang Mindanao ay nahahati sa apat na rehiyon. Ano ang apat na rehiyong ito? _________________, ________________, _______________, _________________ 3. Ano-anong mineral ang matatagpuan sa Mindanao? Magbigay ng lima. _________________,______________, _________________, _________________, ____________________. 4. Ano-anong produktong agrikultura na matatagpuan sa Mindanao? Magbigay ng lima. ________________, _______________, ________________, _______________, ______________. 5. Ano ang ibig sabihin ng ARMM? ____________________________________________________. 11 Mga Tala para sa Guro Ang bawat gawain sa panimula at katapusan ng bawat bahagi ay iyong sasagutin sa loob ng isang oras. Mayroon lamang apat na oras ang nakalaan sa asignaturang ito sa buong linggo. Basahing mabuti ang panuto at paraan ng pagbibigay ng puntos upang kayo ay magabayan. Huwag pumunta sa ibang gawain kung hindi mo natapos ang kasalukuyang gawain. Maraming salamat. Tuklasin Sisimulan mo na ang iyong paglalakbay sa pangalawa sa pinakamalaking pulo ng Pilipinas, ang Mindanao. Papalawakin at pagyamanin ng Modyul na ito ang iyong kaalaman at kakayahan tungkol sa panitikan at kultura ng ilang lugar sa taga-Mindanao. GAWAIN 1. KWHL CHART Kikilatisin mo sa gawaing ito ang iyong pansariling kaalaman tungkol sa kaugalian ng mga mamamayan sa Mindanao. Punan ng impormasyon ang bahaging K, W at H lamang. K W H L Anong pag- Anong pag- Paano ko Ano ang mga uugali ng mga uugali ng mga malalaman o nalaman o mamamayan sa mamamayan sa mapatutunayan natutuhan ko Mindanao ang Mindanao ang ang pag-uugali ng ukol sa pag- aking alam? gusto kong mga mamamayan uugali ng mga malaman o sa Mindanao? mamamayan sa patunayan? Mindanao? 1. 1. 1. 2. 2. 2. 3. 3. 3. 12 Suriin Pagbasa sa paksa na pinamagatang “Nakalbo ang Datu”KwentongBayan ng Maranao. “Nakalbo ang Datu” (Kwentong-Bayan ng Maranao) May isang datu na tumandang binata dahil sa paglilingkod sa kaniyang mga nasasakupan. Sadyang lagi siyang abala sa pamamahala ng kanilang pook kaya nalimutan na niya ang magasawa. Dahil dito, pinayuhan na siya ng https//www.marvicrm.co matatandang tagapayo na mag-asawa na upang mm magkaroon siya ng anak na magiging tagapagmana niya. Napilitang mamili ang datu ng makakasama niya habambuhay. Totoong naging pihikan ang datu dahil sa dami ng magagandang dilag sa pinamumunuang pamayanan. Ngunit dahil sa tulong ng matiyagang pagpapayo ng matatandang bumubuo ng konseho, natuto ring umibig ang datu. Ngunit hindi lamang iisang dilag ang napili ng datu kundi dalawang dalagang tunay na magaganda at mababait pa. Dahil sadyang wala siyang itulak-kabigin kung sino sa dalawa ang higit niyang mahal, pinakasalan niya ang dalawang dalaga. Isa sa dalagang pinakasalan ng datu ay si Hasmin. Siya ay batangbata at totoong napakalambing. Kahit na matanda na ang datu, mahal ni Hasmin ang asawa. Mahal na mahal din siya ng datu kaya ipinagkaloob nito sa kaniya ang bawat hilingin niya. Dahil sa pagmamahal sa matandang datu, nag-isip si Hasmin ng paraan upang magmukhang bata ang asawa. “Ah! Bubunutin ko ang mapuputing buhok ng datu. Sa ganitong paraan, magmumukhang kasinggulang ko lamang siya.” Ganoon nga ang ginawa ni Hasmin. Tuwing mamamahinga ang datu, binubunutan ni Hasmin ng puting buhok ang asawa. Dahil dito, madaling nakakatulog ang datu at napakahimbing pa. Sadyang mahal din ng datu si Farida, ang isa pa niyang asawa. Tunay na maganda at mabait din si Farida ngunit kasintanda siya ng datu. Tuwangtuwa si Farida kapag nakikita ang mga puting buhok ng datu. Tuwing tanghali, sinusuklayan niya ito. Kapag tulog na ang datu, palihim niyang binubunot ang itim na buhok ng asawa. 13 Dahil sa ipinakikitang pagmamahal ng dalawa sa asawa ay kuntento na sa kaniyang buhay ang datu. Tunay na naging maligayang-maligaya siya, at pinagsisihan niya kung bakit hindi kaagad siya nag-asawa. Ngunit gayon na lamang ang kaniyang pagkabigla nang minsang manalamin siya, Hindi niya nakilala ang kaniyang sarili. Kalbo! Kalbo, ako! sigaw ng datu. Nakalbo ang datu dahil sa pagmamahal nina Hasmin at Farida. Hinango : Aragon, Angelita L. Mga Alamat at iba pang mga Kuwento (Legends and other Stories). Quezon City: Tru-Copy Printing Press, 1986, pp.80-81. GAWAIN 2: KATANGIAN NG TAUHAN Ilarawan ang pangunahing tauhan sa kuwentong bayan na nabasa sa pamamagitan ng paglalagay ng mga salitang naglalarawan sa mga kahong nakapalibot sa pangalan ng tauhan ng kuwentong bayang Nakalbo ang Datu. DATU Sagutin mo ang mga sumusunod na pamprosesong tanong. 1. Ano ang suliranin ng Datu? ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________ 2. Bakit naging suliranin niya ito? 14 ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________ 3. Paano natutong umibig ang Datu? ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________ 4. Paano pinatunayan nina Hasmin at Farida ang kanilang pagmamahal sa Datu? Hasmin Farida 5. Ano ang naging bunga ng pagmamahal ng dalawang asawa ng datu? ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________ Gawain 3 : KUWENTONG-BAYAN NG BAYAN KO Magsaliksik ng dalawang kuwentong bayan mula sa sarili mong bayan o lalawigan. Ilahad ang pamagat nito, maikling salaysay ng buod, kulturang itinampok at mahalagang aral na maaaring matamo. PAMAGAT BUOD KULTURANG MAHALAGANG ITINAMPOK ARAL 15 MGA PAHAYAG AT SALITA NA NAGBIBIGAY PATUNAY Ang talagang, sadyang, totoong, tunay nga,at iba pang kauri nito ay mga pahayag/salitang nagbibigay ng patunay. Karaniwang ang mga ito ay sinasamahan ng ebidensiya o batayan. Maaaring gamitin ang mga katagang gaya, kahit pa, sapagkat, kasi, dahil at iba pa. Mga halimbawa: 1. Tunay ngang nakalulungkot ang mag-isa gaya ng naranasan ni Ina nang ang kaniyang mga anak ay umalis na sa kaniyang piling. 2. Talagang nakababahala ang lagay ni Ina kahit pa makalabas siya ng ospital ngayon sapagkat matanda na siya. 3. Sadyang hindi maipinta ang lungkot sa mukha ni Ina sapagkat tila nakalimutan na siya ng kaniyang mga anak. 4. Totoong dapat nating pahalagahan ang ating magulang dahil sila ang nagbigay-buhay sa atin. Sa pagbibigay ng patunay, karaniwang pinaikli na lamang ang sagot. Pinatutunayan na lamang ang pahayag, kaya hindi na inuulit ang sinasabi ng kausap. Gawain 4: MGA PATUNAY Suriin ang mga hinalaw na pahayag sa kuwentong Nakalbo ang Datu. Tukuyin sa mga ito ang pangunahing kaisipan o binibigyang-linaw at saka ang mga bahagi ng pahayag na nagpapatunay. Ipaliwanag ang ugnayan ng pangunahing kaisipan at ang patunay nito. PAHAYAG Kaisipang Pahayag na binibigyang-linaw Nagpapatunay Paliwanag sa Ugnayan Siya ay batang-bata at totoong napakalambing Tunay na maganda at mabait din si Farida ngunit kasintanda siya ng datu 16 Pagyamanin GAWAIN 5. PAKIKIPANAYAM Kapanayamin ang iyong mga magulang o matatanda tungkol sa paniniwala at kaugalian ng mga tao sa inyong lugar. Pagkatapos ay sumulat ng talatang nagsasalaysay tungkol dito. Gumamit ng mga pahayag /salita na nagbibigay-patunay. Isulat ito sa inyong sagutang papel. 1. 2. 3. 4. 5. GAWAIN 5. LIMANG KAUTUSAN Bumuo ng iyong sariling limang (5) kautusan na nagpapakita ng pagmamahal sa iyong kultura. Ginagamitan ito ng mga pahayag/salitang nagpapatunay. Gamitin ang www.prezi.com upang ilahad ang iyong mga mungkahi. Ipadala sa e-mail address ng iyong guro ang link nabuo mong presentasyon. Alituntunin sa paggamit ng Prezi 1. I-type sa URL box ang http://prezi.com/your/ saka pindutin ang Enter sa keyboard. 2. I-klik ang icon na Create. 3. Piliin naman sa pamamagitan ng pag-klik sa “Sign up” upang makaregister. 17 4. Sa ilalim ng pagpipiliang opsyon sa pagbuo ng account, matatagpuan ang icon na Students & Teachers. Sa ilalim nito i-klik ang Educational licenses para sa libreng paggamit 5. Piliin ang Edu Enjoy at i-klik ang Continue. 6. I-type sa kahon ang iyong e-mail address saka i-klik ang Verify. 7. Tingnan ang iyong e-mail para sa Verification Message saka i-klik ang verification link. 8. I-type ang iyong pangalan at apelyido at ang piniliing password. I-klik ang Agree saka ang Sign up. 9. Bilang pagsimula sa pagbuo ng presentasyon, i-klik ang New Prezi. 10. Pumili ng template tapos i-klik ang Use Template. 11. Maaari ka nang magsimula sa pagbuo ng iyong presentasyon. Maaaring gamitin ang mga inaalok na opsyon upang higit na makabuo ng mabuting produkto. 12. I-klik ang Save pagkatos ng pagbuo. 13. I-klik ang Download as PDF. 14. Palitan ng Prezi_kwentong-bayan_ApelyidoPangalan ang pamagat ng file. Sagutin mo ang mga sumusunod na pamprosesong tanong. 1. Paano mo nakikitang magdudulot ng mabuting epekto ang mga kautusang iyong iminumungkahi? 2. Paano sinasalamin ng iyong Limang Kautusan ang pangangailangan nito sa lipunan? 18 3. Sino-sino ang dapat na maging aktibo sa pagpapatupad ng iyong Limang Kautusan? Bakit? Isaisip ALAM MO BA NA…. Ang kuwentong-bayan ay mga salaysay na likhang-isip lamang. Lumaganap at nagpasalin-salin ang mga ito sa iba't ibang henerasyon sa pamamagitan ng pasalindila (paraan na pagkukuwentong pasalita). Isa sa mahalagang elemento ng kuwentong-bayan ang tauhan. Sila ang gumaganap ng mahahalagang karakter. May dalawang uri ang tauhan: Ang tauhang lapad (flat character), na hindi nagbabago ang katauhan mula simula hanggang sa magwakas ang kuwento at ang tauhang bilog (round character) naman na nagbabago ang katauhan mula sa simula hanggang sa wakas ng kuwento. Nauuri rin ang tauhan sa katangiang protagonista at antagonista. Ang protagonista ang pangunahing tauhan sa isang akda. Sa kaniya nakasentro ang mga pangyayari. Antagonista naman ang lumilikha ng hakbang upang hindi magtagumpay ang pangunahing tauhan. Isagawa Gawain 6: LATHALAING TRAVELOGUE Bumuo ka na ng isang lathalaing travelogue ukol sa isa sa mga bayan sa Mindanao, bilang isang tunguhang panturismo. Layunin mong hikayatin ang iyong mga kababayan na pumasyal sa Mindanao sa samu’t saring dahilan. Upang higit na maging malikhain ang iyong bubuuing 19 travelogue, magsanib ng mga hinalaw bahagi ng tekstong pampanitikan (tula, alamat, kuwentong bayan at iba pa) mula sa Mindanao. RUBRIK SA PAGMAMARKA PAMANTAYAN KATANGIAN (4 PUNTOS ) MASAKLAW NA Sapat ang sakop na mga NILALAMAN impormasyong (pangkasaysayan, 4 3 2 1 kultural, pang-ekonomiya at panturismo) inilalahad kaugnay ng itinatampok na rehiyon sa Mindanao bilang tunguhing panturismo PAGKAMALIKHAIN Orihinal ang pagkakasulat sa teksto dahil gumamit ng iba’t ibang matatalinghaga at malikhaing pagpapahayag, mapang-akit ang panimula’t wakas, at nagsanib ng mga tekstong hinalaw mula sa mga panitikan ng itinatampok na rehiyon. KAPAKI- Praktikal para sa Mindanao ang inilahad PAKINABANG NA na agendang panturismo sa AGENDA itinatampok na rehiyon MABISANG Malinaw ang ginawang paglalahad at PAGPAPAHAYAG paglalarawan sa iba’t ibang impormasyon kaugnay ng itinatampok. May kaisahan ang daloy ng mga pahayag sa kabuuan ng teksto. GAMIT ANG WIKA Mahusay ang pagkakasulat dahil sinusunod ang mga alintuntuning panggramatika (baybay, bantas, gamit ng salita, pangungusap) sa lahat ng pagkakataon. 20 Isulat ang travelogue sa inilaang kahon. Tayahin Panuto : Basahing mabuti ang bawat tanong at piliin ang wastong sagot mula sa mga pagpipilian.Isulat lamang ang titik ng tamang sagot sa papel. Mahalaga ang katapatan sa pagsagot. 1. Bakit tumandang binata ang datu? A.dahil walang napiling pakakasalan B. dahil sa paglilingkod sa mga nasasakupan C.walang nagkakagusto D. wala lang 2. Sino ang nagpayo sa datu na mag-asawa na? A.matatandang tagapayo B. kapwa datu C. kaibigan D. pamilya 3. Siya ay batang-bata at totoong napakalambing, Sino siya? A. Hasmin B. Farida C. Sarida D. Farrida 4. Sino sa dalawang asawa ng datu na palihim niyang binubunot ang itim na buhok? A. Hasmin B. Farida C. Sarida D. Farrida C. Sarida D. Farrida 5. Isa sa asawa ng datu na kasintanda niya? A. Hasmin B. Farida 6. Ito ay mga salaysay na likhang- isip lamang. Ano ito? A. Tauhang lapad B. tauhang bilog C. Kwentong-Bayan D. Antagonista 21 7. Ano ang pinakamahalagang elemento ng kwentong-bayan? A. Tauhan B. Aral C. May-akda D. Wala sa nabanggit 8. Tumutukoy sa katauhan na hindi nagbabago mula sa simula hanggang sa magwakas ang kuwento. A. Tauhang lapad C. Kwentong-Bayan B. Tauhang bilog D. Protagonista 9. Tumutukoy sa katauhan na nagbabago mula sa simula hanggang sa wakas ng kwento. A. Tauhang lapad C. Tauhang bilog B. Antagonista D. Protagonista 10. Ang kwentong-bayan ay lumaganap at nagpasalin-salin sa iba’t ibang henerasyon. Ano ang kahulugan ng salitang sinasalungguitan? A.Likhang-isip C. Pasalindila B. Nagpalipat-lipat D. Impormasyon Panuto : Punan ang patlang ng tamang salitang nagbibigay patunay. Isulat sa sagutang papel. A. Sapagkat B. Tunay C. Talaga D. Sadyang E. Totoo 11. Ang Pag-ibig kapag ay naramdaman ninuman __________ mapapakanta. 12. ________ ngang nakababahala ang naganap na pagsabog sa isang mall. 13. ________ ang laki ng pagbabago ng kapaligiran sa pagpapalit ng pinuno ng pamahalaan. 14. ________ dapat na ipagmalaki ang kabayanihang ipinakikita ng bawat OFW. 15. Hindi ako kumain sa restaurant _____________mahal ang pagkain doon. 16-20. Ano ang pagkakaiba ng tauhang lapad sa tauhang bilog? ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________ 21-25. Paano mo pahahalagahan ang kultura o tradisyong binanggit sa kwentong “Nakalbo ang Datu? ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________ Magaling! Natapos mo ang lahat na mga gawain para sa linggong ito. Sana ay may marami kang natutunan sa ating aralin. 22 Karagdagang Gawain Gawain 7: JOURNAL WRITING Gamitin ang iyong online journal sa http://www.my-diary.org/ at sumulat ng isang sanaysay na naghahayag ng ugnayang pagmamahal sa loob ng iyong pamilya. Suriin kung paano ninyo pinanatili ang pagmamahal at kung ano-anong suliraning kaugnay ng pagmamahal ang inyong kinaharap. Paano ninyo hinarap ang mga ito? Ipadala sa e-mail ng iyong guro ang link ng iyong dyornal. Sanggunian “Panitikang Rehiyunal (Kagamitan ng Mag-aaral ) https://Bitmoji.com filipinoforfilipinos.blogspot.com http://www.my-diary.org/ https://brainly.ph www.prezi.com Brainly.ph/question/630933 Mga Guro sa Filipino 7 Jella E. Rosolada Mindacita D. Bancat Rowena C. Salutan Brigida A. Badlon Ma. Claire M. Fudalan Genellie I. Calipes Telephone Numbers (038) 412-3451, 412-2947, 501-5944, 235-6176 23 Muslim Mindanao 5. Autonomous Region in cacao, abaka. mais, kape, kopra, suha, saging, pinya, 4. durian, mangosteen, limestone silver, gold, coal & 3. iron, nickel, copper, 2. Rehiyon 9,10,11,12 1. Mindanao BALIKAN 20. A 17. Lahat ng 7. B 10.B 16. D 6. D 19. D 15. C 5. B 9. C 14. A 4. B/C 18. B 13. B 3. A 8. D 12. C 2. D nabanggit 11. A 1. D SUBUKIN Susi sa Pagwawasto