TAMANG GAMIT NG MGA
SALITA
Mga Layunin: Sa araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:
a.
nagagamit ang angkop na mga salita sa pasulat at pasalita;
b.
natutukoy ang angkop na mga salitang dapat gagamitin sa ising pahayag;
c.
naipapaliwanag ang wastong gamit ng mga salita;
d.
nakasusulat ng talata o komposisyon gamit ang angkop na mga salita;
e.
f.
nakagagawa ng sariling pangungusap sa pamamagitan ng tamang paggamit ng
mga salita; at
nasusuri nang maigi ang mga pangungusap ayon sa tamang gamit ng mga salita.
May mga nagsasabi na kahit mali-mali ang gamit ng salita
at balarila o gramar ng isang tao, sa paraang pasulat man o
pasalita, basta maintindihan lamang ang gusto niyang sabihin,
okey na. Pero, kung mali ang pagkakagamit ng isang tao ng wika o
salita, hindi niya maipahahayag nang mabuti ang kaniyang ibig
sasabihin, at naiiba tuloy ang pagkakaintindi sa nais niyang
ipahayag.
TAMANG GAMIT NG MGA SALITA
1. nang at ng
vGinagamit ang nang kapag napapagitnaan ng
dalawang pandiwa (verb).
Sa pag-uulit ng pandiwa
1.Sigaw nang sigaw ang anak niya.
2.Kain nang kain ang dalawang aso ni Mang Anton.
v
Ginagamit ang nang kung ang sumusunod
na salita ay pang-abay (adverb).
a. Ang lumakad nang matulin kung matinik ay malalim.
b. Dumating nang maaga ang kanilang pinuno.
Nang ang gagamitin sa unahan ng pangungusap at kung
ito'y katumbas ng when sa Ingles.
a. Nang umalis ka, dumating siya.
b. Nang malaman ni Dexter na wala na siyang pera,
tinawagan niya ang kaniyang ina.
c. Nanonood kami ng TV nang tumawag ang kapatid ko mula sa
Australia.
d. Tapos na ang Philippine Got Talent nang buksan niya ang
telebisyon.
v
Ginagamit ang nang bilang katumbas ng “so that o in order to” sa
Ingles.
a. Mag-aral ka nang mabuti nang ika'y makapasa sa sabdyek na ito.
b. Magsumikap ka nang ang buhay mo'y guminhawa.
v
Ginagamit ang nang bilang pinagsamang pang-abay na na at pangangkop na ng.
a. Tinanggap (na+ng) nang kapatid ko ang regalo ng kaniyang ninong.
b. Sumayaw (na+ ng) nang tanggo at cha-cha ang dalawa kong kaklase.
v
q
Ginagamit ang ng bilang katumbas ng of sa Ingles.
a. Si Ellen ang Pangulo ng aming organisasyon.
b. Ang mga sa ABM Section 8 ng Senior High School ay
nagdaos ng Entrepreneur Week.
q
Ginagamit ang ng bilang pang-ukol na tagaganap ng
pandiwa sa tinig balintiyak.
a. Ginawa ng mga estudyante ni Bb. Gomez ang kanilang
proyekto sa Filipino.
b. Hinuli ng mga tauhan ni Heneral Bato ang mga druglords.
q
Ginagamit ang ng bilang pang-ukol ng layon ng
pandiwa.
a. Naglalaro sila ng taekwondo tuwing Miyerkules.
b. Bumili siya ng gatas para sa kaniyang dalawang anak.
2. daw/din , raw/rin,
vGinagamit ang daw at din kapag ang salitang sinusundan ay
nagtatapos sa katinig maliban sa malapatinig na w at y; raw
at rin naman kapag ang sinusundang salita ay nagtatapos sa
patinig at malapatinig na w at y.
a. May pagsusubok daw tayo sa Filipino 12 sa Lunes.
b.Masarap din ang pagkaing niluto ng iyong ina.
c.Dalawa raw silang sasama sa akin papuntang Maynila.
d. Sasali rin siya sa timpalak ng pagtula sa darating na University
Day.
vGamitin ang raw/rin kapag ang salitang sinusundan ay
nagtatapos sa w o y.
a. Kahoy raw ang ginamit nila na mga materyales sa paggawa ng
tulay.
b. Ikaw rin ang dapat tumulong sa iyong mga kapatid pagdating
nila sa kolehiyo.
3. kung di at kundi
vAng kung di ay galing sa “kung hindi” o “if not” sa Ingles at
ang kundi naman ay katumbas ng “except” sa Ingles.
a.Lalaro na sana ang mga anak niya kung ‘di dumating ang matalik na
kaibigan niya.
b.Walang sinuman ang pumasok sa Rose Memorial Auditorium kundi
iyong may mga I.D. lamang.
5. hatiin at hatian
vAng hatiin ay katumbas ng “to divide” (partehin) sa
Ingles at ang hatian naman ay katumbas ng “to share”
(ibahagi).
A_______ mo sa walo ang dala mong cake.
b. _______ niya ng dala niyang mga pagkain ang pulubi.
6. punasin at punasan
vTulad ng pahirin at pahiran, ang punasin (wipe off) ay
nangangahulugang alisin o tanggalin. Ang punasan (to apply)
ay nangangahulugan ng lagyan.
a. ________ mo ang pawis sa iyong noo.
b. Ang paa mong namamaga ay _______ mo ng gamot.
7. nabasag at binasag
vAng nabasag ay nangngahulugan ng kilos na di
sinasadya o di ginusto. Ang binasag naman ay
nagpapakita ng sariling pagkukusa.
a. Sa sobrang galit, ________ ni Kardo ang basong
mamahalin.
b. ________ ng katulong ang salamin sa dressing
room sa sobra niyang pagmamadali.
8. kumuha at manguha
v
“To get” sa Ingles ang kumuha, at “to gather o to collect”
naman ang manguha.
a. Kumuha ng pagkain si Lilibeth para sa kaniyang kapatid
na nag-aaral sa Kindergarten.
b. Nanguha ng mga bulaklak ang apo ni Aling Rose para sa
Flores de Mayo.
9. bumili at magbili
v
Ang bumili ay nangangahulugan ng “to buy” sa Ingles, at “to
sell” naman ang magbili (magbenta).
a. Bumili ng mga sariwang isda si Aling Korena sa La Paz public
market.
b. Ang trabaho ng kapatid niya ay magbili ng second hand na mga
sasakyan.
12. kila at kina
vDapat tandaan na walang salitang kila. Sa halip ay
gagamitin ang kina bilang maramihan (plural) ng kay.
a. Mamasyal tayo kina Ben at Allan.
b. Para kina Toni, Roy, at Sarah ang mga regalong ito.
13. sundin at sundan
vNangangahulugan ng pagsunod sa payo o pangaral ang sundin
at katumbas ito sa Ingles ng“to obey”.“To follow” sa Ingles
ang sundan at nangangahulugang gayahin o pumunta sa
pinuntahan ng iba.
a.Para sa maganda mong kinabukasan, palagi mong ______ ang
mga payo ng iyong mga magulang.
b. Dapat ang bawat Pilipino ay _______ ang kabayanihan nina
Rizal, Bonifacio, at Aguinaldo.
14. habang, samantala/samantalang
vTumutukoy sa isang kalagayang walang tiyak na hangganan
ang habang, at tumutukoy naman sa isang kalagayang
pansamantala ang samantala/samantalang.
a.Kailangang niyang magsumikap ________ nabubuhay.
b.Nagnenegosyo muna siya ________wala pa ang resulta ng
board exam.
16. taga- at tiga
vWalang unlaping tiga-. Sa halip, taga- ang dapat gamitin.
Gumagamit lamang ng gitling kapag sinusundan ng
pangngalang pantangi (proper noun).
a.Ang kasama niya ay taga- Palawan.
b. Taga- Lambunao ang kanilang mga bisita noong Sabado.
B.Tama rin ang sumusunod na halimbawa, at hindi na dapat
lagyan ng gitling.
1.
2.
Marangal din ang trabaho niya kahit siya'y
tagahugas lamang ng mga sasakyan.
Tagaluto ng pagkain ang trabaho niya tuwing may
Palarong Pambansa.
• Tandaan: Naiiba ang panlaping tig- na ginagamit
kasama ng mga pambilang na: tig-isa, tigdalawa, tigapat, tigsampu, tig-anim atbp.
18. abutan at abutin
vAbutan (bigyan) ng isang bagay, at abutin (kunin) ang isang
bagay.
a. Maawa ka naman, _______ mo ng pera ang pulubi.
b. Inutusan ko siyang ________ ang hinog na manga sa puno.
19. bilhin at bilhan
vBilhin ang isang bagay, at bilhan ng isang bagay ang tao.
a.Sige na, _______na natin ang relong iyan. Mura kasi eh.
b._______ mo ng pagkain ang katulong namamalantsa sa bahay.
21. tunton, tuntong at tungtong
vAng tunton ay pagbakas o paghahanap sa bakas ng anumang
bagay. Pagyapak sa anumang bagay ang tuntong, at panakip
naman sa palayok, kawali at iba pang kaugnay na bagay ang
tungtong.
a.Hindi ________ng kapatid ko ang aso naming si Elaine.
b.___________ sa silya si Stephen upang maabot niya ang pugad
ng ibon.
c.Matagal nang hindi nakita ng aming kasambahay na si Aling
Soleng ang _________ng aming palayok.
23. tawagin at tawagan
vGinagamit ang tawagin para palapitin ang isang tao o hayop.
Ang tawagan naman ay ginagamit para kausapin o bigyanpansin ang isang tao.
a.Jeb, _________mo na si Raine kasi aalis na tayo mamaya.
b.Bukas nang umaga, ________mo si Janjan para malaman
natin kung sasama siya sa atin o hindi.
24. dito/rito at doon/roon
vGinagamit ang dito at doon kapag ang sinusundan na salita ay nagtatapos sa
katinig (consonant)
a.Pupunta rin dito ang mga kandidato ng PDP-Laban.
b.May mga tumutubong bulaklak doon sa tabi ng ilog na iyon.
vGinagamit ang rito at roon kapag ang sinusundang salita ay nagtatapos sa
patinig (vowel) at malapatinig na w at y.
a.Maraming kahoy roon sa gubat na iyon.
b.Halika rito sa tabi ko upang marinig mo ang mga sinasabi ko.
vGinagamit ang dito at doon sa unahan ng pangungusap.
a. Dito sa kwartong ito kami nagpalabas ng dula-dulaan.
b. Doon sa Iloilo Covention Center sa Megaworld gaganapin
ang konsyerto ni Sarah Geronimo.
25. bitiw at bitawan
vAng salitang bitiw (pandiwa) ay ang pagkawala o pag-alis sa
pagkakahawak ng isang bagay o pangyayari. Ang bitawan ay
tumutukoy sa lugar pagdarausan ng salpukan ng manok na walang
tari.
a.Sabihin mo sa anak mong huwag _______sa ‘yo para hindi siya
mawala.
b. Gumawa ng inspeksyon ang mga pulis sa _______ng manok sa
Brgy. Cuartero noong nakaraang linggo.
26. imik at kibo
vGinagamit ang imik sa pagsasalita o pangungusap.
a. Hindi nakaimik si Elena sa tanong ng kaniyang guro.
vGinagamit sa pagkilos ang kibo.
a. Hindi siya kumikibong nakatayo sa isang sulok ng simbahan.
•
Hindi lamang sa tao nagagamit ang kibo.
a. Huwag mong kibuin ang bagong sibol na mga tanim ni itay.
27. kapag at kung
vIpinakilala ng kapag ang isang kalagayang tiyak. Ipinakilala ng
kung ang di-katiyakan ng isang kalagayan.
a. Nagtuturo si Windy ng ballet _______ bakasyon at walang klase.
b. Hindi tiyak ni Martin _______ sa Disyembre o Mayo siya
magbabakasyon.
28. suklayin at suklayan
vSuklayin ang buhok ng sarili o ng iba.
a. Gerald, upang guwapo kang tingnan, suklayin mo nga ang
buhok mo.
• Suklayan ng buhok ang ibang tao.
a. Aling Soting, suklayan mo nga ng buhok ang lola
pagkatapos niyang maligo ha.
30. hanapin at hanapan
vKatumbas ng “to look for” sa Ingles ang hanapin. Ginagamit ito upang
piliting makita, halungkatin, o saliksikin ang isang bagay, tao o lugar.
Ginagamit ang hanapan upang tingnan at siyasatin ang bagay na
mahirap makita. Katumbas ito sa Ingles ng “to look and insist on
something that is hard to find.”
a._________ mo nga ang relo ko sa ibabaw ng mesa.
b. Bakit pati si Elena ay _______ mo ng nawala mong pera?
Mga Halimbawa:
1. Huwag (magbitiw, magbitaw) ng masamang salita sa kapwa.
2. Maraming mga mumurahing damit (roon, doon) sa kanilang lugar.
3. Hindi alam ng mga estudyante ni Gng. Medez (kapag, kung) darating
siya bukas o hindi.
4. Japhet, (pahirin, pahiran) mo ang dugo sa leeg mo.
5. (Hatiin, Hatian) mo sa limang bahagi ang dala mong pizza.
6. Sa (bitiw, bitawan) nagkita ang magkumpare noong nakaraang
piyesta.
7. Wala (dito, rito) sa mga gamit ko ang hinahanap mong cellphone.
8. Lumaki (nang, ng) bahagya ang mata niyang may
sugat.
9. Sa susunod na linggo mo na lamang (tawagan,
tawagin) si Dinah kung sasali siya sa sabayang
pagbigkas natin o hindi.