Sitwasyon ng mga pangkat minorya; katutubo History University of Northern Philippines 7 pag. Document shared on www.docsity.com Downloaded by: JustinFz (xoroxey592@upshopt.com) YUNIT VI SITWASYON NG MGA PANGKAT MINORYA: KATUTUBO LUNSARAN MAGSALIKSIK KA ! Narito ang ilan lang mga sa pangunahing pangkat etniko sa Pilipinas, magsaliksik ng mga impormasyon ukol sa kultura’t tradisyon ng mga pangkat na ito nang sa gayon ay higit mo pa silang makilala. Isulat ang nasaliksikna impormasyon maging kung saan ito kinuha sa loob ng kahon. Matatagpuan ang mga Tinguian sa Abra. Naglalagay sila ng tatu at itim sa ngipin upang akitin ang napupusuan. Naniniwala sila sa pagkakaroon ng isang asawa lamang at pinapatawan ng malaking multa ang pagtataksil sa asawa. Ang tribong ito ay nanatili pa ring buhay at masigla ang kultura magpa hanggang ngayon, sa kabila ng mga pagbabago sa lipunan. Ang salitang "Tinguian" ay kinuha marahil sa isang Malay na salita na ang ibig sabihin ay bundok o matatas na lupain at marahil ay ipinukol ang salitang ito sa panahon ng pananakop ng mga Espanyol. Ito kasi ang salitang itinatawag ng mga Espanyol sa lahat ng mga tao o tribong nakatira sa mga bundok sa buong arkipelago tulad ng Zambales, Bohol, Basilan, at Mindanao. Ngunit ngayon ang mga natatanging gumagamit nito ay mga kapwa nating Pilipino na naninirahan sa mga bundok ng Abra, Ilocos Sur at Ilocos Norte. Matatagpuan sa Batanes. Karaniwan sa kanila ang pagsusuot ng vakul, isang uri ng sombrero na gawa sa hinabing dahon ng voyavoy. Madalas dinaraanan ng bagyo ang Batanes kaya mababang hugis-kahon ang kanilang bahay na yari sa bato, kogon at apog. Pangunahing ikinabubuhay nila ay ang pagtatanim ng mga halamang-ugat. Sa kasaysayan, ang mga ninuno ng mga Ivatan ay nanggaling pa sa timog ng Taiwan at ang Batanes ay ginawang tulay para makarating sa iba pang mga bansa na gaya ng Indonesia. Ang kanilang wikang Ivatan ay namumukod-tangi dahil sa kakaibang bokabularyo at pagbigkas na hindi katulad ng isang tipikal na wika sa Pilipinas, bagamat may pagkakahawig naman ang Ivatan sa ibang mga wika sa hilagang Luzon, tulad ng Ilokano at Ibanag. SOSYEDAD AT LITERATURA Pahina I 1 CASTILLO, GEORGE P. Document shared on www.docsity.com Downloaded by: JustinFz (xoroxey592@upshopt.com) YUNIT VI SITWASYON NG MGA PANGKAT MINORYA: KATUTUBO Kilala rin sa tawag na Apayao o Ina-gang mga Isneg na matatagpuan sa Kalinga at Apayao. Ang pamayanan nila ay matatagpuan sa matatarik na dalisdis at mabababang burol na malapit sa mga ilog. Bigas ang pangunahing pagkain ng mga Isneg. Maliban sa palay, nagtatanim sila ng mais, kamote, taro at tubo para sa paggawa ng basi. Ginagawa nila ang pagtatanim matapos ang ilang ritwal o seremonya ayon na rin sa kanilang paniniwala na kaugnay ng lupa, gubat at ilog ang buhay. Ayon sa kanilang batas, ang pag-aari ng lupa ay batay sa pagiging una sa paggamit nito, aktwal na paggamit at pagtira rito at kung ito ay namamana. Pangatlo sa pinakamalaking pangkat sa bulubunduking lalawigan ng Hilagang Luzon. Naniniwala sila sa pagkakaroon ng iisang asawa. Kadalasan ang Kadangyan na tradisyonal na aristokrasya at ang mga matatanda ang may malaking impluwensiya sa lipunan. Sila ang pinag-apuhan ng mga semi-literate na Malay na dumayo sa Pilipinas sa pamamagitan ng Lingayen gulf. Katulad ng mga ibang tribo, sila ay kasama sa mga gumawa ng nakakiling na sakahan upang mapalawak ang lupain ng Cordillera. Anga mga nasa kanlurang Mountain Province mula sa munisipalidad ng Sagada at Besao ay kinikilala ang kanilang mga sarili bilang parte ng tribong tinatawag na Applai o Aplai. Ang mayorya sa mga Kankanaey ay kawangis ng mga Nabaloi ngunit ang pagkakaiba ng mga babaing Kankanay a mga Nabaloi ay ang kanilang pananamit. At ang tawag sa kanilang damit ay palingay o tapis. Unti-unting nawawala ang tradisyon ng pagtatatu at pagsusuot ng leglet (purselas sa binti). Pandak, maitim, kulot ang buhok, itim ang mga mata, pango ang ilong at nakabahag. Pinaniniwalaang ang mga Negrito o Ita ay ang mga pinakaunang tao sa Pilipinas. Ang pangangaso at kaunting kaalaman sa pagtatanim ang pangunahing ikinabubuhay nila. Kilala rin sa tawag na Ita, ang mga Aeta ay isa sa mga sinaunang pangkat etniko sa Pilipinas. Naninirahan sila sa kabundukan ng Zambales. Simple lang ang kanilang pamumuhay at patuloy pa rin silang gumagamit ng mga sibat, itak, at pana sa panghuhuli ngkanilang makakain. SOSYEDAD AT LITERATURA Pahina I 2 CASTILLO, GEORGE P. Document shared on www.docsity.com Downloaded by: JustinFz (xoroxey592@upshopt.com) YUNIT VI SITWASYON NG MGA PANGKAT MINORYA: KATUTUBO Ang mga Tausug na nakatira malapit sa dagat ay mga mangingisda, at magsasaka naman ang mga nasa loobang bahagi. Naninisid ng perlas na kanilang ipinangpapalit ng tanso at bakal sa mga taga Borneo at ng pagkain sa mga magsasaka. Ang kalakalang ito ang nagdala ng Islam sa Sulu. Sila ang kaunaunahang tribo sa Kamindanawan at mas mataas ang tingin sa kanilang kasultanan kaysa sa ibang mga Muslim sa Pilipinas. Ayon sa mga datos, karamihan sa mga kasabihan ng mga Tausug ay “masaalla”, mula sa mga Arabo, ang iba naman ay mga payo sa buhay o “pittuwa”, at ang kanilang mga kasabihan ay “daman”, o sa Ingles ay symbolic speech na katulad ng mga bugtong at mga dayalogo sa tradisyonal na panliligaw. Naninirahan sa Sulu. Samal ang kanilang wika. Nakaira sila sa bangkang-bahay na may iisang pamilya na binubuo ng dalawa hanggang tatlongpu. Pangingisda ang pangunahin nilang hanapbuhay. Gumagawa din sila ng mga Vinta at mga gamit sa pangingisda tulad ng lambat at bitag. Karamihan sa mga Badjao ay mga Muslim. “SEA GYPSIES” ng katubigan ng Sulu. Kung saka-sakaling makikita mo man ang impormasyong ito sa iyong Facebook Account, ano ang maibibigay mong kumento ukol dito? Maganda dahil nagawa at naibahagi ang impormasyong ito sapagkat ito’y nagbibigay aral at mas mamumulat tayo na huwag idiskrimina ang mga pangkat minorya lalo na’t malaki din ang ambag nila sa ating bansa. At kahit sila’y mga indigenous people at may kaniya kaniyang tradisyon at kultura kailangan talaga na irespeto at pahalagahan natin ang isa’t isa at makipagkaisa, ito ang magsisilbing kayamanan ng bawat lipunan sa ating bansa. SOSYEDAD AT LITERATURA Pahina I 3 CASTILLO, GEORGE P. Document shared on www.docsity.com Downloaded by: JustinFz (xoroxey592@upshopt.com) YUNIT VI SITWASYON NG MGA PANGKAT MINORYA: KATUTUBO ABSTRAKSYON Ilahad ang mga sanhi at bunga ng mga suliraning panlipunan nakalahad sa akdang “Katutubo” HINDI PAGKAKAPANTAY-PANTAY NG KARAPATAN Dahil sa mga katutubong pangkat minorya at sila’y nasa mga kabundukan o mga malalayung lugar sa kabihasnan at hindi sapat ang kanilang inaral kung kaya’t hindi mulat sa kanila ang tinatawag na karapatan pagka sila’y makikipagsapalaran sa mga ibang bayan. Lalo na sa mga tribo na talagang sila sila lang, sila ang target ng mga dayuhan pati na rin ang mga may matataas na antas sa lipunan dahil kulang ang kanilang kaalaman sa kung ano ang pamamalakad dito At dahil din sa sila’y nasa maliliblib na lugar mababa ang antas ng edukasyon na nakukuha nila minsan. Dahil dito ang nagiging epekto nito ay hindi nila maipaglaban ang kanilang mga sarili sa mga dayuhan. Sila ay pinagkaisahan at pinagkaitan inaaabuso, tinatapaktapakan ang kanilang mga karapang pantao at wala rin silang kaalam alam sa mga batas . Ang mga nakagisnan nilang gawain noon ay nalilimitahan dahil ayaw nilang mapahamak o kaya ay madamay ang kanilang mga pamilya. Ang mga nakagisnan din nilang kaugalian ay nalalapastangan dahil lang sa wala silang laban. SOSYEDAD AT LITERATURA Pahina I 4 CASTILLO, GEORGE P. Document shared on www.docsity.com Downloaded by: JustinFz (xoroxey592@upshopt.com) YUNIT VI SITWASYON NG MGA PANGKAT MINORYA: KATUTUBO DISKRIMINASYON SA NASA PANGKAT MINORYA Diskriminasyon sa mga nasa pangkat minorya dahil may kinalaman sa hindi magandang pakikitungo sa kanila dahil nagmula sila sa partikular na lahi o dahil sa mga personal na katangian na nai-uugnay sa kanilang lahi gaya ng karakter ng buhok, kulay ng balat, o ilang katangian ng mukha pati na din ang kanilang tradisyon at kultura at dahil dito ito’y nagiging dahilan ng hindi magandang pakikitungo ng mga taga rural na tao sa mga pangkat minorya at dinidiskrimina sila dahil dito. Ang nagiging bunga nito ay nakakaranas sila ng pang iinsultong naiuugnay sa kanilang lahi, kultura at tradisyon, nakakarinig ng mga mapanakit na salita o kaya naman mga mapanirang puri na komento tungkol sa kanila at dahil sa mga kaugalian o tradisyon na bago sa mga dayuhan, pinagtatawanan at hindi nirerespeto kaya unti-unting naglaho ang mga makukulay nilang kultura. Bilang espesyal na sektor sa lipunan, nahaharap din ang mga katutubo sa siyudal na di pagka kapantay-pantay, korakot at represibong gobyerno, at dominasyon ng dayuhan kaya mas nanaisin nalang nila na hindi magpakita sa mga ibang tao na hindi nila kalahi. Suriin mo! Sa bahaging ito ng Yunit VI, kailangan mo nang maipakita ang iyong kahusayan sa pagsusuri ng akda gamit ang angkop na akdang pampanitikan. Narito ang gabay mo sa iyong isasagawang pagsusuri: o Panimula: Introduksyon ukol sa tula at kung para kanino ang akdang ito o o Katawan: Angkupan ng teoryang pampanitikan ang akda at gamitin ang konsepto nito sa pagsusuri ng nilalaman at isinisiwalat ng tula o Wakas: Mensahe at repleksyon ukol sa akdang sinusuri SOSYEDAD AT LITERATURA Pahina I 5 CASTILLO, GEORGE P. Document shared on www.docsity.com Downloaded by: JustinFz (xoroxey592@upshopt.com) YUNIT VI SITWASYON NG MGA PANGKAT MINORYA: KATUTUBO PAGSUSURI SA TULANG KATUTUBO NI REMO FENIS Ang akdang ito’y para sa mga katutubo na pinagkakaisahan ng mga may kapangyarihan o nasa isang mataas na posisyon. Ang mga katutubong di masyadong nabibigyan ng pansin sa lipunan dahil sa pagkakaroon ng kaibahan sa kultura, pananamit at kanilang mga paniniwala ngunit sa kabila nito naisasabuhay pa rin ang kanilang kultura lalo na ngayong nasa makabagong heneresyon na tayo. Tsaka lamang nabibigyan ng atensyon ang mga ito kapag may mga toristang namamasyal upang maipakita ang makulay na kultura at kasuotan sapagkat dito naipapakita nila ang katingkaran ng kultura ng Pilipinas. Kadalasan silang ginagawang kaaliwan tuwing may mga piyestahan sa bayan. Nasa piit nakalagayan ang mga katutubong ito kung saan pinagkakaitan sila ng mga karapatan maliban sa di pagkakaroon ng kapayapaan. Iniuugnay sa mga rebolusyonaryong kilusan ang mga personalidad ng mga katutubong ito na nagsusumikap mailagay sa panukala ng bansa ang kanilang mga karapatan sa teritoryo, pagkakilanlan at bilang mamamayan. Base sa mga nabanggit na kalagayan ng mga katutubo ay masasabi ko na ito ay teoryang Realismo dahil ito ay tumatalakay sa totoong nangyayari sa lipunan tulad ng korapsyon, katiwalian, kahirapan at diskriminasyon. Ipinaglalaban din ng teoryang realismo ang katotohanan kaysa kagandahan ng tulang ito. Ang tulang "Katutubo" ay naglalayong mabigyan ng pansin ang mga pangkat minorya na walang boses at hindi lubusang kinikilala sa lipunan.Masasabi din ang tulang ito na Teoryang Kultural dahil sa kabila ng makabagong henerasyon natin ngayon ay kapansin-pansin parin ang pagpapanatili nila sa mga natatanging katutubong kultura ng ating mga ninuno. Hindi maitatangging malaki ang kanilang kontribusyon sa pagprereserba at pagpapatuloy sa pagpapayaman ng ating kultura at tradisyon kahit na humaharap sila sa mga pagsubok gaya ng pakikipaglaban nila para sa kanilang ancestral domains at likas na yaman, gayundin sa pagsulong nila sa kanilang karapatan. Para sa dapat manatiling buhay ang presensya na mga katutubo na kung saan dapat bigyan nang katarungan ang unti-untiang pagkawala nila sa mata nang lipunan. Sa ngayun hindi nadin nabigyang pansin ang kanilang mga karapatan. Karapatan na mabuhay, pisikal at mental na integridad, kalayaan at katiyakang pansarili. Karapatan na kolektibong mamuhay ng malaya, tahimik at ligtas bilang mga natatanging tao at hindi dapat isailalim sa anumang paglipol o anumang marahas na hakbang, kabilang na ang sapilitang paghihiwalay sa mga anak ng isang grupo papunta sa ibang grupo. Karapatan na pasiglahin, gamitin, paunlarin at ipasa sa susunod na henerasyon ang kanilang mga kasaysayan, wika, oral na tradisyon, pilosopiya, sistema ng pagsulat at literatura, at itakda at panatalilihin ang kanilang mga sariling pangalan ng mga komunidad, lugar at tao. At higit sa lahat ang pinakaimportante na kung saan ang mga katutubo ay may karapatang magtatag at mamahala ng kanilang sistema ng edukasyon at institusyong nagbibigay ng edukasyon sa sariling wika, sa pamamaraang naaangkop sa kanilang kultural na pamamaraan ng pagtuturo at pagkatuto. Dagdag ko din ang sinabi nang may akda na “ Makulay nilang na Kultura “ tunay nga na makulay ang kultura nila. Sinabi yun nang may akda dahil nakita niya ang importansya nang mga katutubo, Nakita niya ang kahalagan nito at iyon ay kaniyang nirerespeto. Pinahiwatig nang may akda na ating tandaan na ang katutubong kultura at tradisyon ay ang paraan ng pamumuhay na nabubuhay pa rin sa kabila ng pagsakop at impluwensya ng modern at dominanteng kultura sa mga katutubong pamayanan. Ang mga kultura at tradisyon na ito ay mahalaga dahil ito ay nagpapakita ng kolektibong pamana ng mga katutubo sa marami pang henerasyon. Dahil sa mga katutubo, sila ay nagbibigay sa atin ng paalala na ang mga Pilipino ay natatangi sa ibang bansa at ibang kultura. SOSYEDAD AT LITERATURA Pahina I 6 CASTILLO, GEORGE P. Document shared on www.docsity.com Downloaded by: JustinFz (xoroxey592@upshopt.com) YUNIT VI SITWASYON NG MGA PANGKAT MINORYA: KATUTUBO APLIKASYO N Gumawa ng sariling akdang pampanitikan na nagsisiwalat ng mga sitwasyong nararanasan ngayon ng mga taong nabibilang sa mga pangkat minorya. Ilahad sa iyong akda ang iyong saloobin, damdamin, opinyon, at pakikisangkot sa isyung nabanggit. SOSYEDAD AT LITERATURA Pahina I 7 CASTILLO, GEORGE P. Document shared on www.docsity.com Downloaded by: JustinFz (xoroxey592@upshopt.com)