BAHAGI NG
PANANALITA
Pangngalan
Panghalip
Pandiwa
Pang-uri
Pang-abay
Pantukoy
Pangatnig
Pang-ukol
Pang-angkop
Pandamdam
PANGNGALAN
Kahulugang
Pansemantika : Ang
pangngalan ay pasalitang simbolong
ang tinutukoy ay tao, hayop, bagay,
pook, pangyayari, atb.
Balarilang
Tradisyunal: Ang
pangngalan ay ngalan ng tao, hayop,
bagay, pook, pangyayari, atb.
MGA HALIMBAWA:
1. Mga
Pangngalang Ngalan ng Tao
Mando
ama
guro
Bong
anak
manananggol
2. Mga Pangngalang Ngalan ng Hayop
Tagpi
aso
tandang
Muning
pusa
katyaw
3.
Mga Pangngalang Ngalan ng Bagay
Mongol
lapis
pagkain
Bagong Balariaklat
laruan
lang Filipino
4. Mga Pangngalang Ngalan ng Pook
Pilipinas
lungsod
kaparangan
Bundok ng Apo bundok
Kamaynilaan
5.
Mga Pangngalang Ngalan ng Katangian
bait
kabaitan
pagkamabait
tapang
katapangan
pagkamatapang
6. Mga Pangngalang Ngalan ng Pangyayari
Ikalawang Digmaang Pandaigdig
kasalan
pulong
pag-aaway
suntukan
 Ang
kayarian ay tumutukoy sa anyo ng
salita at iba pang yunit ng wika.
 Ang
anumang salitang maaaring isunod sa
ang/si, ng/ni, sa/kay, at mga anyong
maramihan ng mga ito, ay isang
pangngalan o dili kaya ay isang salitang
gumaganap ng tungkulin ng pangngalan.
Halimbawa:
 Nakatapos sa pagdodoktor ang anak na
matiyaga.
 Ang tagumpay ng anak ay tagumpay rin ng
mga magulang.
 Hindi matatapatan ng salapi ang pagtingin
ng magulang sa anak.
 Ang
anyong maramihan ng ang/si ay ang
mga/sina; ang maramihan ng ng/ni ay ng
mga/nina; at ang maramihan ng sa/kay ay
sa mga/kina.
HALIMBAWA:
ang mga anak
ng mga anak
sa mga anak
nina Maria
kina Maria
sina Maria
MGA
KLASIPIKASYON NG
PANGNGALAN
Mga Uring
Pansemantika
1. Pangngalang Pantangi : ang pangngalan
kung tumutukoy sa isang tanging tao, hayop,
bagay, pook, o pangyayari.
Halimbawa:
 Mga Pangngalang Partikular na Ngalan ng
na Tao
Miguel
Bb. Luz de Guzman
Carisa
Dr. Villaroman
 Mga
Pangngalang Partikular na Ngalan ng ng
Iba’t Ibang Uri ng Hayop
Tagpi
Spot
Muning
Brownie
 Mga
Pangngalang Partikular na Ngalan ng
Iba’t Ibang Bagay
Bic
Bagong Balarilang Filipino
Mongol
Magasing Panorama
 Mga
Pangngalang Partikular na Ngalan ng
Pook
Talon ng Maria Cristina
Bundok ng Makiling
 Mga
Ilog Pasig
Baguio
Pangngalang Partikular na Pangyayari
Paligsahang Bb. Universe ng Taong 1975
Unang Pambansang Kilusan sa Pagpaplano ng
Pamilya
2.
Pangngalang Pambalana : ang mga
pangngalang tumutukoy sa pangkalahatang
diwa.
Halimbawa:
 Mga
Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng
Tao
bata
lalaki
guro
abogado
 Mga
Pangngalang Pangkalahatang Ngalan
ng Hayop
aso
baka
pusa
insekto
 Mga
Pangngalang Pangkalahatang Ngalan
ng Bagay
lapis
radyo
bahay
relo
 Mga
Pangngalang Pangkalahatang Ngalan
ng Pook
ilog
bulubundukin
kapatagan
lungsod
 Mga
Pangngalang Pangkalahatang Ngalan
ng Pangyayari
sayawan
kantahan
gulo
banggaan
ISA PANG PAG-UURING
PANSEMANTIKA NG
PANGNGALAN
1.TAHAS : ANG PANGNGALANG HINDI
TUMUTUKOY SA BAGAY NA MATERYAL.
Halimbawa:
tao
hayop
puno
gamut
pagkain
kasangapan
DALAWANG URI NG TAHAS
Palasak : ay tumutukoy sa pangkat ng iisang uri ng
tao o bagay.
Halimbawa:
buwig
hukbo
tumpok
kumpol
lahi
tangkal
Di- Palasak : ay tumutukoy lamang sa ga bagay na
isinasaalng-alang nang isa-isa.
Halimbawa :
saging
sundalo kamatis
bulaklak
tao
manok
MGA URI NG
PANGKAYARIAN
1. PANGNGALANG PAYAK : KUNG ITO AY
ISANG SALITANG UGAT LAMANG
Halimbawa:
asin
bunga
balak
diwa
2. PANGNGALANG MAYLAPI O HINANGO :
KUNG BINUBUO ITO NG SALITANG-UGAT AT
PANLAPING MAKANGAAN.
Halimbawa:
kaklase
kabuhayan
pagbasa
dinuguan
3. PANGNGALANG INUULIT : KUNG ANG
KABUUAN NITO O BAHAGI NITO AY INUULIT.
Dalawang Paraan ng Pag-uulit
 Pag-uulit
na di-ganap o pag-uulit na
parsyal ay yaong bahagi lamang ng
salitang ugat ang inuulit.
Halimbawa:
bali-balita
dala-dalawa
sali-salita
bali-baligtad
 Pag-uulit
na Ganap : pag-uulit sa buong
pangngalan.
Halimbawa:
kuru-kuro
bayan-bayan
buhay-buhay
sabi-sabi
2. PANGNGALANG TAMBALAN : BINUBUO NG
DALAWANG MAGKAIBANG SALITANG PINAGISA
Dalawang Uri ng Pagtatambal ng
Pangngalan
1. Malatambalan o Tambalang Di- Ganap :
yaong nananatili ang kahulugan ng
pinagsasamang salita.
Halimbawa:
balikbayan
alay-kapwa
dalagang-bukid (tao)
bahay-kalapati
2. Tambalang Ganap : yaong nagkakaroon ng
bagong kahulugan ang mga pinagtatambal
na salita.
Halimbawa:
kapitbahay
bahaghari
hampaslupa
dalagambukid (isda)
MGA KAKANYAHAN NG
PANGNGALAN
1. KAUSAPAN O PANAUHAN NG PANGNGALAN :
ANG NAGSASABI KUNG ANG PANGNGALAN AY
TUMUTUKOY SA TAONG NAGSASALITA, TAONG
KUMAKAUSAP, O TAONG PINAG-UUSAPAN.
Halimbawa :
Ako si Don Diego.
Ikaw si Don Diego.
Siya si Don Diego.
2. KAILANAN NG PANGNGALAN :
NALALAMAN NATIN KUNG ANG PANGNGALAN
AY TUMUTUKOY SA ISA, DALAWA O HIGIT
PANG TAO, HAYOP, BAGAY, POOK, O
PANGYAYARI. ITO AY MAAARING ISAHAN,
DALAWAHAN, MARAMIHAN O LANSAKAN.
Halimbawa:
Isahan
Dalawahan
Lansakan
:
:
:
kapatid
kambal
kawan
3. KASARIAN NG PANGNGALAN :
PANGNGALANG MAY SEKSO AT WALANG
SEKSO.
Pag-uuri ng Pangngalan Ayon sa Kasarian
 Mga
Pangngalang may Kasarian
Tiyak na Kasarian
Panlalaki
Pambabae
Di-tiya na Kasarian
 Mga
Pangngalang Walang Kasarian
HALIMBAWA:
Mga Pangngalang Tiyak na Panlalaki
Mario
kuya
Ginoong Ramos
tandang
Don Jose
ninong
Mga Pangngalang Tiyak na Pambabae
Maria Ana
ate
Gng. Ramos
dumalaga
Donya Perez
ninang
Mga Pangngalang Di-Tiyak ang Kasarian
estudyante
kapatid
guro
manok
manananggol
kalabaw
Mga Pangngalang Walang Kasarian
Bibliya
diwa
Bulking Mayon
aklat
Maynila
laro
4.KAUKULAN NG PANGNGALAN : ANG
TAWAG SA KAKANYAHAN NG PANGNGALANG
NAGPAPAKITA NG GAMIT NITO SA
PANGUNGUSAP
Dalawang Uri ng Kaukulan ng
Pangngalan:
1. KAUKULANG PALAGYO : KUNG GINAGAMIT
ITONG SIMUNO, PAMUNO SA SIMUNO,
PANGNGALANG PATAWAG, KAGANAPANG
PANSIMUNO, O PAMUNO SA KAGANAPANG
PANSIMUNO.
Halimbawa:
Simuno gamit ang pangngalan
Si Rizal ay Dakilang Malayo
•
Pamuno sa Simuno ang gamit ng pangngalan
Si Rizal, ang bayani, ay Dakilang Malayo.
•
Pangngalang patawag ang gamit ng pangngalan
Carisa, alagaan mo si Choy.
•
Kaganapang pansimuno ang gamit ng
pangngalan
Si Mabini ay Dakilang Lumpo.
•
Pamuno sa kaganapang pansimuno ang gamit
ng pangngalan
Ang dalagang iyon ay si Alice, ang pinsan ko.
•
2. KAUKULANG PALAYON : ANG PANGNGALAN
KUNG GINAGAMIT NA LAYON NG PANDIWA O
LAYON NG PANG-UKOL O KUNG PAMUNO SA
ALINMAN SA DALAWA.
Halimbawa:
Layon ng pandiwa ang gamit ng
pangngalan.
Ang masipag na ama ay nagsisinop ng
kanilang bakuran
•
Layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan
Ibigay mo kay Cesar ang para kay Cesar, at sa Diyos
ang para sa Diyos.
•
Pamuno sa layon ng pandiwa ang gamit ng
pangngalan
Ang mga Hapon ay umaangkat sa Pilipinas ng
mangga, isang ipinagmamalaking bungang-kahoy
natin.
•
Pamuno sa layon ng pang-ukol ang gamit ng
pangngalan
Igalang mo ang ukol sa relihyon, ang tagapag-ugnay
natin sa ating Panginoon.
•
PANGHALIP
Pananaw na Pansemantika : ang panghalip
ay salita o katagang panghalili sa ngalan.
Pananaw na Istruktural : and panghalip ay
maikilala dahil sa impleksyon o
pagbabagong- anyo.
Uri ng Panghalip
1. MGA PANGHALIP NA PANAO : AY
PANGHALILI SA NGALAN NG TAO.
Panauhan
Anyong ang
(palagyo)
Anyong ng
(paukol)
Anyong sa
(paari)
Una
Ako
Ko
Akin
Ikalawa
Ikaw, ka
Mo
Iyo
Ikatlo
Siya
Niya
kanya
Ikalawa
*(kata)
Kita, tayo
Kayo
*(nita)
Natin
Ninyo
*(kanita)
Atin
Inyo
Ikatlo
Sila
Nila
Kanila
Una
Kami
Naming
Amin
Ikalawa
Kayo
Ninyo
Inyo
Ikatlo
Sila
Nila
Kanila
Isahan
Dalawahan
Una
Maramihan
2. MGA PANGHALIP NA PAMATLIG : HUMAHALILI
SA SA NGALAN NG TAO, BAGAY, ATB. NA ITINUTURO
O INIHIHIMATON.
I. Pronominal
Anyong ang (Paturol)
*ire (ibang anyo :
ito
iyan (ibang anyo :
iyon (ibang anyo :
yari)
yaan)
yaon)
Anyong ng (Paari)
*nire (ibang anyo :
nito
niyan
noon (ibang anyo:
Anyong sa (Paukol)
*dine
dito
diyan
doon
niyari)
niyon, niyaon)
II. Panawag-pansin o Pahimaton
1. *(h) ere
2. (h) eto
3. (h) ayan
4. (h) ayun
III. Patulad
*ganire
ganito
ganyan
ganoon (ibang anyo: gayon)
IV. Palunan
*narini (ibang anyo :
narito (ibang anyo :
nariyan (ibang anyo :
naroon (ibang anyo :
nandini)
nandito)
nandiyan)
nandoon)
3. PANGHALIP NA PANAKLAW : SUMASAKLAW SA
KAISAHAN, DAMI, O KALAHATAN NG TINUTUKOY.
Halimbawa:
isa
iba
balana
lahat
tanan
madla
pawa
anuman
alinman
sinuman
ilanman
kailanman
saanman
gaanuman
magkanuman
kuwan
4. PANGHALIP NA PANANONG : YAONG MGA
PANGHALILI SA NGALAN NG TAO, BAGAY, ATB. NA
GINAGAMIT SA PAGTATANONG.
Halimbawa:
Isahan
sino
ano
alin
kanino
ilan
Maramihan
sinu-sino
anu-ano
alin-alin
kani-kanino
ilan-ilan
PANDIWA
Pansemantika : ang pandiwa ay salitang
nagpapakilos o nagbibigay-buhay sa isang
lipon ng mga salita
Istruktural : ang pandiwa ay nakikilala sa
impleksyon nito sa iba’t ibang aspekto
ayon sa uri ng kilos na isinasaad nito.
Kayarian ng Pandiwa
Ang pandiwa sa Filipino ay nabubuo sa
pamamagitan ng pagsasama ng isang
salitang-ugat at ng isa o higit pang panlapi.
Kaganapan ng Pandiwa
Ang tawag sa bahagi ng panaguri na
bumubuo o nagbibigay ng ganap na
kahulugan sa pandiwa at magagawang
paksa ng pangungusap kung babaguhin
ang pokus ng pandiwa.
Pitong Uri ng Kaganapan ng Pandiwa
 kaganapang tagaganap
 kaganapang layon
 kaganapang tagatanggap
 kaganapang ganapan
 kaganapang kagamitan
 kaganapang sanhi
 kaganapang direksyunal
MGA POKUS NG PANDIWA
1. kaganapang tagaganap - panaguring nasa
pokus sa tagaganap ang pandiwa + paksa
Halimbawa :
 Kinain ng bata ang suman at manggang
hinog. –
 Kumain ng suman at manggang hinog ang
bata.
 (Ang bata ay kumain ng suman at manggang
hinog.)
2. kaganapang layon - panaguring nasa
pokus sa layon ng pandiwa + paksa
Halimbawa :
 Kinain ng bata ang suman at manggang
hinog. –
 Kumain ng suman at manggang hinog ang
bata.
 (Ang suman at manggang hinog ay kinain
ng bata.)
3. kaganapang tagatanggap – panaguring
nasa pokus sa tagatanggap ang pandiwa +
paksa
Halimbawa:
 Bumili ako ng ilaw na kapis para sa pinsan
kong nagbalikbayan. –
 Ibinili ko ng ilaw na kapis ang pinsan
kong nagbalikbayan.
 (Ang pinsan kong nagbalikbayan ay ibinili
ko ng ilaw na kapis.)
4. kaganapang ganapan - panaguring nasa
pokus sa kaganapan ang pandiwa + paksa
Halimbawa:
 Nagtanim ng gulay sa bakuran an gaming
katulong. –
 Pinagtamnan ng gulay ng aming katulong
ang bakuran.
 (Ang bakuran ay pinagtamnan ng gulay ng
aming katulong.)
5. kaganapang kagamitan – panaguring nasa
pokus sa kagamitan ang pandiwa + paksa
Halimbawa:
 Pinunsan ko ang mga kasangkapan (sa
pamamagitan) ng basahang malinis. –
 Ipinampunas ko ng mga kasangkapan ang
basahang alinis.
 (Ang basahang malinis ay ipinampunas ko
ng mga kasangkapan.)
6. kaganapang sanhi – panaguring nasa
pokus sa sanhi ang pandiwa + paksa
Halimbawa:
 Nagkasakit siya dahil sa labis na paghithit
ng opyo. –
 Ipinagkasakit niya ang labis na paghithit
ng opyo.
 (Ang labis na paghithit ng opyo ay
ipinagkasakit niya.)
7.
kaganapang direksyon - panaguring nasa
pokus sa direksyon ang pandiwa + paksa
Halimbawa:
 Ipinasyal ko sa Tagaytay ang mga panauhin
kong kabilang sa Peace Corps. –
 Pinagpasyalan ko ng aking mga panauhing
kabilang sa Peace Corps ang Tagaytay.
 (Ang Tagaytay ay pinagpasyalan ko ng
aking mga panauhing kabilang sa Peace
Corps.)
MGA ASPEKTO NG PANDIWA
 Ang
aspekto ay katangian ng pandiwa na
nagsasaad kung naganap na o hindi pa
nagaganap ang kilos at kung nasimulan na o
natapos nang ganapin o ipinagpapatuloy pa
ang pagganap.
1. ASPEKTONG PANGNAKARAAN O
PERPEKTIBO : KILOS NA NASIMULAN NA AT
NATAPOS NA.
Halimbawa :
Anyong Pawatas
 magsaliksik
 manghakot
 maunawaan
 umunlad
 alatan
 sabihan
 matamaan
Aspektong Pangnakaraan
nagsaliksik
nanghakot
naunawaan
umunlad
inalatan
sinabihan
natamaan
2. ASPEKTONG PERPEKTIBONG KATATAPOS :
KILOS NA KAYAYARI O KATATAPOS LAMANG
BAGO NAGSIMULA ANG PAGSASALITA.
Halimbawa :
Anyong Pawatas
 tumula
 uminog
 masulat
 makalibot
 makaamin
 maglakbay
Aspektong Katatapos
katutula
kaiinog
kasusulat
kalilibot
kaaamin
kalalakbay
3. ASPEKTONG PANGKASALUKUYAN O
IMPERPEKTIBO : KILOS NA NASIMULAN NA
NGUNIT DI PA NATATAPOS AT KASALUKUYAN
PANG IPINAGPAPATULOY.
Halimbawa :
Anyong Pawatas
 magsaliksik
 manghakot
 umunlad
 alatan
 sabihan
 pagtawanan
Aspektong Pangkasalukuyan
nagsasaliksik
nanghahakot
umuunlad
inaalatan
sinasabihan
pinagtatawanan
4. ASPEKTONG PANGHINAHARAP O
KONTEMPLATIBO : KILOS NA HINDI PA
NASISIMULAN.
Halimbawa :
Anyong Pawatas Aspektong Panghinaharap
 magsaliksik
magsasaliksik
 maghakot
maghahakot
 umunlad
uunlad
 yumuko
yuyuko
 alatan
aalatan
 sabihan
sasabihan
 pagtawanan
pagtatawanan
PANG-URI
GAMIT NG PANG-URI
1. Panuring Pangngalan
Mararangal na tao ang pinagpapala.
Panuring Panghalip
Kayong masigasig ay tiyak na magtatagumpay.
2. Pang-uring Ginagamit Bilang Pangngalan
Ang mapagtimpi ay malayo sa gulo.
3. Pang-uring Kaganapang Pansimuno
Mga madasalin ang mga Pilipino.
KAYARIAN NG PANG-URI
1. Payak : kung binubuo ng likas na salita
lamang o salitang walang lapi.
Halimbawa :
 Maiinit ang ulo ng taong gutom.
 Huwag kang makipagtalo sa sinumang
galit.
2. Maylapi : kung binubuo ng salitang-ugat
na may panlapi.
Halimbawa :
 kalahi
 mataas
 malahininga
kayganda
makatao
3. Tambalan : kung binubuo ng dalawang
salitang pinag-iisa.
Halimbawa :
 Karaniwang Kahulugan
 taus-puso
biglang-yaman
 bayad-utang
hilis-kalamay
Patalinghagang Kahulugan
 kalatog-pinggan
ngising-buwaya
 bulang-gugo kapit-tuko
KAILANAN NG PANG-URI
May tatlong kailanan ang mga pang-uri :
isahan, dalawahan, at maramihan.
Halimbawa:
 Kalahi ko siya. (Isahan)
 Magkalahi kaming dalawa.(Dalawahan)
 Magkakalahi tayong lahat. (Maramihan)
KAANTASAN NG KASIDHIAN NG
PANG-URI
IBA’T IBANG ANTAS NG KASIDHIAN
ANG PANG-URI:
1.Lantay o Pangkaraniwan – karaniwang
anyo ng pang-uri tulad ng mayaman, pangararo, palabiro, atb.
2. Katamtamang Antas – naipapaita ito sa
paggamit ng medyo, nang bahagya, nang kaunti
atb., o sa pag-uulit ng salitang-ugat o dalawang
unang pantig nito.
Halimbawa :
 Medyo hilaw ang sinaing.
 Labis nang bahagya ang pagkain.
 Mapurol nang kaunti ang kutsilyong ito.
 Masarap-sarap na rin ang ulam na niluto ni
Aling Maria.
3. Pinakamasidhi – naipapakita ito sa
pamamagitan ng pag-uulit ng salita, paggamit ng
mga panlaping napaka-, nag-, -an, pagka-, at
kay- ; at sa paggamit ng salitang lubha,
masyado, totoo, talaga, tunay, atb.
Halimbawa :
 Mataas na mataas pala ang Bundok Apo.
 Napakalamig pala sa Lalawigang Bulubundukin.
 Talaga naming napakalinis ngayon ng Rizal
Park.