SEP dfsadfdfb dfbadfbab aerfbhabna Aleksandra Krzemieƒ biuletyn informacyjny ELEKTROBUDOWY SA 2/2012 (98) WYDANIE SPECJALNE ISSN 1428-3328 1 OL3 w pracy... Sierpieƒ 2012 spis treÊci 3 Widz´, ˝e nadszedł czas, aby wyjaÊniç naszym pracownikom chyba niełatwà sytuacj´, która ma miejsce na kontrakcie w Finlandii. Mo˝e nie tyle wyjaÊniç, ile poinformowaç. A mo˝e nawet dostarczyç informacji dementujàcych wiele plotek, niedomówieƒ, wr´cz fantazji, które pojawiły si´ wewnàtrz naszej organizacji i w zwiàzku z realizacjà tego kontraktu. Czekam na pytania. 14 4 18 Blaski i cienie EJ OL3 – wywiad 2-3 2 z Jackiem Faltynowiczem, Prezesem Atom – jak i dlaczego? – Jacek – wywiad z Piotrem Janczykiem, Dyrektorem ZZL Nowicki 6-7 wesoło 14-15 Im dalej w las, tym wi´cej drzew Zarzàdu 4-5 10-11 Któr´dy do celu? – czyli mapka na Człowiek do zadaƒ specjalnych – 16-17 Finlandia i reszta Êwiata rozmowa z Tomaszem Ostrowskim, 18-19 Nikt nie mówił, ˝e b´dzie łatwo... Dyrektorem w RWE – rozmowa z Andrzejem Januszewskim, Kierownikiem kontraktu EJ OL3 8-9,12-13 CoÊ za coÊ, czyli energetyka jàdrowa – J.R. Kurylczyk, Dyrektor ds. projektów zagranicznych SEP dfsadfdfb dfbadfbab aerfbhabna Aleksandra Krzemieƒ biuletyn informacyjny ELEKTROBUDOWY SA 2/2012 (98) WYDANIE SPECJALNE ISSN 1428-3328 REDAKTOR NACZELNA Aleksandra Krzemieƒ tel.: 32/ 25 90 313 fax: 32/ 25 90 216 tel. kom.: 601 388 428 e-mail: komunikacja@elbudowa.com.pl ELEKTROBUDOWA SA Katowice, ul. Porcelanowa 12 1 OL3 w pracy... Sierpieƒ 2012 Sk∏ad i ∏amanie: KOLORES 40-062 Katowice ul. Kiliƒskiego 36/1 Nak∏ad: 1500 egz. Sierpieƒ 2012 WłaÊnie, wiele informacji dociera do nas a to z radia, a to z Internetu. Szczerze mówiàc, wi´kszoÊç opinii, które słyszałam, było negatywnych, wr´cz wrogich. Czy Pana wypowiedê z grudnia ubiegłego roku do „Eleksu” (przytocz´) – Sprawa mocno skomplikowana. Cz´Êç przyczyn jest niezale˝na od nas. Wiele bł´dów popełniliÊmy, dopiero teraz je naprawiamy. Nie doceniliÊmy ró˝nic kultur technicznych naszych, rdzennych pracowników i przyjmowanych tylko do realizacji jednego kontraktu. Nie znaliÊmy organizacji prac na obiektach jàdrowych. Nie do koƒca rozpoznaliÊmy lokalne prawo pracy, prawo zwiàzkowe i inne. PopełniliÊmy bł´dy w obsadzie stanowisk. Nie wiedzieliÊmy, ˝e nasza obecnoÊç na tym rynku b´dzie takim zagro˝eniem dla firm lokalnych. Wielu z tych rzeczy nie doceniliÊmy. JednoczeÊnie uczymy si´. Błyskawicznie. Z bólem. Ale zdobywamy unikalne umiej´tnoÊci. To b´dzie naszà kolejnà przewagà konkurencyjnà. I jeszcze AREVA nam za to płaci – jest nadal aktualna? Całkowicie. I nic wi´cej, stety czy niestety, nie mam tu do dodania. wydanie specjalne Blaski i cienie EJ OL3 – z Prezesem Jackiem Faltynowiczem rozmawia∏a Aleksandra Krzemieƒ Foto: Bartłomiej Barczyk No dobrze, na jakim zatem etapie sà obecnie rozmowy z przedstawicielami zwiàzków zawodowych? Rozmów takich, niestety, nie prowadzimy. Sprawa, nie z przyczyn le˝àcych po stronie ELEKTROBUDOWY SA, znalazła si´ w sàdzie. MyÊl´, ˝e w tej chwili ju˝ obie strony konfliktu wiedzà, i zaczynajà rozumieç, ˝e rok temu popełniły błàd. Kosztowny. W sensie finansowym, wizerunkowym, ludzkim. Trudno. Nie byliÊmy inicjatorami sytuacji, która ma miejsce. Mo˝e da si´ jà zmieniç. Niedawno wrócił Pan z OL3. Jakie zmiany Inwestor planuje w najbli˝szym czasie na tej skomplikowanej realizacji? Jaka właÊciwie tam panuje atmosfera? Atmosfera jest pochodnà stanu realizacji kontraktu. Kontrakt jest opóêniony. OL3 nie ruszy, prawdopodobnie, w 2014 roku. Przypomn´, ˝e termin pierwotny zakoƒczenia prac ELEKTROBUDOWY SA upłynàł w czerwcu ubiegłego roku. Prawdopodobnie istotnie przekroczony zostanie koszt realizacji całego zadania. Sytuacja jest wielce niekomfortowa. Dla wszystkich. Inwestora. Generalnego Wykonawcy. Wszystkich podwykonawców, w tym naszej firmy. Nikt dokładnie nie wie jak i czym si´ to wszystko zakoƒczy. Ka˝dy stara si´ zabezpieczyç, co jest rzeczà normalnà. Brakuje niezb´dnego zaufania wszystkich do wszystkich. Praca w takich okolicznoÊciach nie jest łatwa ani przyjemna. dokoƒczyç. A jeÊli tak, to porozumiemy si´. Mo˝e z trudnoÊciami, ale jednak. Inwestycja, jak ju˝ wiemy, jest mocno opóêniona w stosunku do poczàtkowego harmonogramu. Ostatni komunikat TVO mówi, ˝e inwestycja nie skoƒczy si´ w 2014 roku. Jakie zagro˝enia sà najbardziej przewidywalne i czy kontrakt z tej perspektywy jest w ogóle opłacalny? Powinien byç i b´dzie. Jednak niewspółmiernym do wyniku wysiłkiem. Ludzi i organizacji. Czy w Êwietle tych wszystkich problemów i zagro˝eƒ oraz – co tu du˝o mówiç – bł´dów popełnionych w Finlandii, ELEKTROBUDOWA SA zamierza realizowaç podobne kontrakty nuklearne w innych cz´Êciach Êwiata? Chocia˝by w Polsce? OczywiÊcie. Widzà Paƒstwo, co dzieje si´ na tradycyjnych rynkach ELEKTROBUDOWY SA w Polsce. JeÊli mamy szukaç nowych wyzwaƒ i mo˝liwoÊci, to gdzie? To sà nasze „core” kompetencje i szansy takiej jak realizacja kolejnych EJ zmarnowaç, jako organizacja, nie mo˝emy. W jaki sposób plany, o których Pan mówi, wpłynà na sytuacj´ pracowników zatrudnionych w Finlandii? Mo˝e nie tyle plany, ile przewidywania. Niektóre cz´Êci realizacji zostanà przerwane. Du˝e grupy pracowników zostanà zdemobilizowane. Na to musimy byç przygotowani. Wrócimy ponownie do przerwanych prac za jakiÊ czas. Mo˝e za pół roku? Mo˝e póêniej? Najwa˝niejsze, ˝e obie strony tzn. AREVA i ELEKTROBUDOWA SA, chcà ten kontrakt wspólnie Jakie Pan widzi optymistyczne strony tej realizacji? Głównie w mentalnoÊci pracowników. Zarówno bezpoÊrednio realizujàcych prace, jak i nadzorujàcych oraz wspomagajàcych. Ju˝ wiemy, ˝e nie jesteÊmy najlepsi. Widzimy, czego nam brak. Nie jesteÊmy te˝ najwi´ksi. Nie do koƒca potrafimy pracowaç z pracownikami innych nacji. Nie zawsze akceptujemu inne formy organizacji pracy. To si´ zmieni. Szybko. A doÊwiadczenie, które zdobywamy, jest unikalne. Sierpieƒ 2012 3 wydanie specjalne Atom - jak i dlaczego? Tekst: Jacek Nowicki Foto: Bartłomiej Barczyk, Aleksandra Krzemieƒ 4 Dlaczego? Post´pujàcy rozwój gospodarczy Polski ka˝e coraz cz´Êciej zadawaç pytanie o to, czy istniejàce i budowane obecnie elektrownie b´dà w stanie zaspokoiç w nadchodzàcych dziesi´cioleciach rosnàce potrzeby energetyczne kraju. Zdecydowanà wi´kszoÊç energii elektrycznej wytwarzamy w sposób najkosztowniejszy dla Êrodowiska naturalnego, tj. spalajàc w´giel kamienny i brunatny. Znikomà cz´Êç energii uzyskujemy z elektrowni wodnych i innych êródeł energii odnawialnej, takich jak np. elektrownie wiatrowe. Elektrowni jàdrowych nie mamy wcale. Szok po katastrofie w Czarnobylu na Ukrainie przed 20 laty skutecznie zahamował rozwój tej gał´zi energetyki w Europie i na Êwiecie. Wiele krajów, w tym Polska, całkowicie zastopowało program budowy takich elektrowni. Daleko zaawansowana w latach osiemdziesiàtych budowa EJ ˚arno- wiec została wstrzymana w 1991 roku decyzjà rzàdowà, po fali protestów społecznych. Wielu specjalistów z dziedziny energetyki uwa˝a, ˝e w ten sposób utraciliÊmy szans´ na rozwój krajowej energetyki atomowej, zdobycie niezb´dnych doÊwiadczeƒ i wreszcie choçby cz´Êciowe uniezale˝nienie si´ od w´gla w wytwarzaniu energii elektrycznej. Olkiluoto 3, czyli jak? Tymczasem Finowie – nasi niezbyt odlegli sàsiedzi z północy, znani z dbałoÊci o Êrodowisko naturalne, mocno postawili właÊnie na energetyk´ nuklearnà i podj´li budow´ jednej z najnowoczeÊniejszych elektrowni jàdrowych w Europie – Olkiluoto 3. Nie posiadajàc własnych znaczàcych złó˝ surowców energetycznych, Finlandia stan´ła przed wyborem – czy uzale˝niaç si´ od importu energii elektrycznej i gazu ziemnego (dostarczanego Sierpieƒ 2012 przede wszystkim przez Rosj´), czy zbudowaç nowoczesnà elektrowni´ atomowà, znaczàco wzmacniajàcà bezpieczeƒstwo krajowego bilansu energetycznego. Decyzj´ o budowie poprzedził prawie szeÊcioletni okres przygotowawczy. Pełny cykl inwestycyjny nowej elektrowni atomowej, wliczajàc w to okres przygotowawczy, planowany jest na 11 lat. Zdajàc sobie spraw´ z oporu cz´Êci społeczeƒstwa przed rozwojem tej gał´zi energetyki, Finowie postanowili dobrze przygotowaç t´ inwestycj´ pod wzgl´dem lokalizacji i wpływu na Êrodowisko naturalne. W parlamencie Finlandii dyskusje dotyczàce tej inwestycji toczyły si´ w oÊmiu komisjach (z pi´tnastu istniejàcych). 24 maja 2002 roku decyzja strategiczna została ratyfikowana przez parlament. Nast´pnie zapytano o zdanie społeczeƒstwo – w powszechnym referendum za budowà nowej elektrowni atomowej wypowiedziało si´ 55% obywateli Finlandii. Inwestorem nowego przedsi´wzi´cia jest firma TVO (Teollisuuden Voima Oy) b´dàca prywatnym wytwórcà energii elektrycznej. Jej właÊcicielami sà fiƒskie przedsi´biorstwa przemysłowe – cztery z sektora publicznego i dwa z prywatnego. TVO posiada ju˝ dwie elektrownie atomowe – Olkiluoto 1 i Olkiluoto 2 oraz 45-procentowy udział w elektrowni cieplnej (w´glowej) Meri-Pori. TVO dostarcza nieco poni˝ej 20% energii elektrycznej zu˝ywanej w Finlandii. 18 grudnia 2003 roku firma TVO podpisała majàcà ponad 3 tysiàce stron umow´ z francusko-niemieckim konsorcjum Framatome ANP/ Siemens na realizacj´ w systemie „pod klucz” elektrowni Olkiluoto 3 o mocy elektrycznej 1600 MW. Za- planowano, ˝e elektrownia zbudowana zostanie na wyspie Olkiluoto u zachodnich wybrze˝y Finlandii (nieco ponad 200 km na północny zachód od Helsinek), w pobli˝u dwóch, ju˝ pracujàcych elektrowni nuklearnych. Rocznie Olkiluoto 3 produkowaç ma 13 TWh (terawatogodzin), pracujàc Êrednio przez 8100 godzin/rok. Okres eksploatacji elektrowni oceniany jest na 60 lat. ERP – reaktor trzeciej generacji Nowa elektrownia wyposa˝ona zostanie w reaktor wodno-ciÊnieniowy 3. generacji typu EPR (ang. European Pressurized Water Reactor). Jest to urzàdzenie na wskroÊ nowoczesne, łàczàce w sobie kilkudziesi´cioletnie doÊwiadczenie firm francuskich, niemieckich i amerykaƒskich produkujàcych reaktory energetyczne. W jego wn´trzu znajdowaç si´ b´dzie 128 ton wzbogaconego uranu, stanowiàcego êródło energii. Uran dla Olkiluoto 3 dostarczaç b´dzie fabryka Framatome ANP w Niemczech. Elektrownia b´dzie zu˝ywaç około 32 ton paliwa uranowego rocznie – a wi´c ok. jednej czwartej całego wsadu. Moc cieplna reaktora EPR wynosi ok. 4300 MW – oznacza to, ˝e tyle mocy wytworzone zostaje wewnàtrz reaktora na skutek zachodzàcych w nim procesów kontrolowanej reakcji łaƒcuchowej. Niestety – podobnie jak w ka˝dej elektrowni cieplnej – zaledwie około 1/3 wygenerowanej mocy udaje si´ przetworzyç na energi´ elektrycznà. Pozostałe 2/3 energii cieplnej jest bezpowrotnie tracone na zewnàtrz – w przypadku Olkiluoto 3 odbieraç je b´dzie woda morska przepływajàca z wydajnoÊcià 57 m3 na sekund´. SprawnoÊç netto elektrowni wynosi zatem 38%. Moc elektryczna, jakà dostarczy elektrownia Olkiluoto 3 wyniesie 1600 MW. Dla porównania przeci´tna moc zu˝ywana przez miasto wielkoÊci Frankfurtu nad Menem to ok. 360 MW. Reaktor typu ERP ma najbezpieczniejszà konstrukcj´ spoÊród wszystkich istniejàcych reaktorów wodno-ciÊnieniowych na Êwiecie. Jest on wyposa˝ony w cztery niezale˝ne, wzajemnie rezerwujàce si´ systemy pierwotnych obiegów chłodziwa, ka˝dy z własnym generatorem pary (wymiennikiem ciepła pomi´dzy obiegiem pierwotnym – radioaktywnym i wtórnym – nieradioak- w wyniku którego stopieniu ulega rdzeƒ reaktora, powodujàc, ˝e zapada si´ on coraz gł´biej w ziemi´ – „na drugà stron´ globusa” – czyli do Chin. Nakr´cono wówczas film fabularny pt. „Chiƒski syndrom”, w którym jednà z głównych ról zagrała Jane Fonda. Film wszedł na ekrany w 1979 roku, na krótko przed słynnym wypadkiem w elektrowni Three Mile Island w Pensylwanii. Konstruktorzy Olkiluoto 3 postanowili zabezpieczyç si´ tak˝e przed najgorszà ewentualnoÊcià – Moc elektryczna, jakà dostarczy elektrownia Olkiluoto 3 wyniesie 1600 MW. Dla porównania przeci´tna moc zu˝ywana przez miasto wielkoÊci Frankfurtu nad Menem to ok. 360 MW. tywnym), zbiornikiem wyrównawczym i pompà o mocy 9 MW (to tyle, co mniej wi´cej łàczna moc silników 100 samochodów osobowych). Konstrukcja Konstrukcja jest nowoczesna, ale i prostsza ni˝ konstrukcja dotychczasowych reaktorów. Wykorzystano mniej zaworów (o 47%), pomp (o 16%) i zbiorników (o 50%) w przeliczeniu na ka˝dy MW mocy elektrycznej. Mówiàc prostszym j´zykiem – jest tu mniej cz´Êci, które mogà si´ zepsuç. W porównaniu ze starszymi reaktorami EPR wykorzystuje o 8% mniej uranu na ka˝dà wyprodukowanà kilowatogodzin´ energii elektrycznej. Reaktor przystosowany jest do wykorzystania paliwa nuklearnego MOX pochodzàcego z uranu ju˝ wykorzystywanego w elektrowniach – po przetworzeniu w ramach recyklingu. åwierç wieku temu w Stanach Zjednoczonych modny stał si´ termin „chiƒski syndrom”, oznaczajàcy wypadek w elektrowni nuklearnej, Sierpieƒ 2012 je˝eli wszystkie inne zabezpieczenia zawiodà i dojdzie do stopienia rdzenia reaktora („chiƒski syndrom”), stopiony materiał rdzenia spłynie do specjalnego zbiornika w podziemiach reaktora, gdzie schładzaç go b´dzie woda ze zbiornika obiegu wewn´trznego reaktora. Konstrukcja budynku reaktora zło˝ona b´dzie z dwóch powłok ˝elbetowych (umieszczonych jedna w drugiej) oraz gazoszczelnej obudowy stalowej. In˝ynierowie przewidzieli, ˝e musi ona wytrzymaç ró˝nego rodzaju katastrofy – b´dàce skutkiem sił natury bàdê umyÊlnego działania człowieka. Dotàd elektrownie atomowe w Europie budowano z myÊlà o wytrzymaniu przez budynek reaktora ewentualnego upadku wojskowego samolotu myÊliwskiego. Olkiluoto 3 b´dzie całkowicie odporna na uderzenie weƒ du˝ego samolotu komunikacyjnego (mo˝emy to umownie nazwaç „syndromem 11 wrzeÊnia”), czy te˝ eksplozj´ du˝ego statku przewo˝àcego skroplony gaz na pobliskich wodach Zatoki Botnickiej. 5 wydanie specjalne Cz∏owiek do zadaƒ specjalnych – z Tomaszem Ostrowskim, Dyrektorem w RWE rozmawiała Aleksandra Krzemieƒ Foto: Bartłomiej Barczyk 6 Chyba niewiele osób w naszej firmie wie, ˝e od pewnego czasu jest Pan zatrudniony na stanowisku… właÊnie, na jakim? Dyrektor Rynku Wytwarzania Energii podjàł decyzj´ o restrukturyzacji Oddziału Spółki RWE poprzez przekształcenie dotychczasowego Wydziału Produkcji w 2 Wydziały: Zarzàdzania Projektami i Zarzàdzania Projektami Zagranicznymi, i mnie 1 marca 2012 roku powierzono stanowisko dyrektora nowo powołanego Wydziału Zarzàdzania Projektami Zagranicznymi. Wszyscy jesteÊmy ciekawi Pana przeszłoÊci zawodowej. Prosz´ opowiedzieç o swojej dotychczasowej karierze. Po ukoƒczeniu w 1979 roku studiów wy˝szych na Politechnice Szczeciƒskiej (Wydział Elektryczny) przez około 10 lat pracowałem w przemyÊle, kolejno, jako in˝ynier rozruchu, kierownik budowy/robót oraz konstruktor w oÊrodku badawczo-rozwojowym. Pod koniec tego okresu przebywałem – jak to si´ wtedy mówiło – na „budowie eksportowej” w nieistniejàcym ju˝ paƒstwie niemieckim, gdzie byłem zatrudniony jako projektant przy inwestycjach m.in. w sektorze energetyki nuklearnej. Po powrocie z zagranicy podjàłem prac´ w Politechnice Szczeciƒskiej. W 1995 roku uzyskałem stopieƒ doktora nauk technicznych na Politechnice Warszawskiej (Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych). Nast´pnie w okresie około 3 lat odbyłem szereg sta˝y podoktorskich w Tampere University of Technology w Finlandii, uczestniczàc w zespołach realizujàcych projekty badawcze we współpracy z fiƒskim przemysłem, m.in. firmà Nokia. Jako nauczyciel akademicki wypromowałem ponad dwustu magistrów in˝ynierów i in˝ynierów. W latach 2001–2011 współpracowałem z firmà in˝ynierskà ILF Consulting Engineers, kierujàc dla niej cz´sto niekonwencjonalnmi Sierpieƒ 2012 projektami w sektorach naftowym, gazowym i energetycznym – w tym równie˝ typu „offshore”. Projekty, oprócz polskich, realizowane były w Europie, Azji, Afryce i na Bliskim Wschodzie. Praca przebiegała na ogół w wielonarodowym i zró˝nicowanym kulturowo otoczeniu. BezpoÊrednio przed podj´ciem zatrudnienia w ELEKTROBUDOWIE SA kierowałem zespołem mened˝era kontraktu (76 osób) realizujàcego na zlecenie Fortum Power and Heat budow´ nowej Elektrociepłowni w Cz´stochowie, która jest jednym z najnowoczeÊniejszych obiektów energetycznych w Polsce. Warto podkreÊliç, ˝e jest to pierwsza polska du˝a inwestycja energetyczna zrealizowana wg tzw. modelu EPCM (Engineering Procurement Construction Management). Na czym polega model EPCM? Aktualnie projekty energetyczne w Polsce w przewa˝ajàcej cz´Êci realizowane sà wg formuły EPC albo wyjàtkowo EPCM. W skrócie polskie okreÊlenie najbli˝sze EPC to „inwestycja pod klucz”. W podejÊciu drugim inwestor nie zleca realizacji zadania jednemu generalnemu wykonawcy, lecz zawiera umow´ z tzw. mened˝erem (projektu) EPCM na wykonanie usług obejmujàcych: szczegółowe zaprojektowanie całoÊci inwestycji na wszystkich jej poziomach (Engineering), doradzanie inwestorowi przy organizacji przetargów i zawarciu wszystkich umów niezb´dnych do wykonywania inwestycji, a nast´pnie administrowanie w imieniu inwestora realizacjà zamówieƒ cz´Êciowych (Procurement Management) oraz administrowanie budowà (Construction Management). Taki mened˝er odpowiada równie˝ za kontrol´ harmonogramu i bud˝etu inwestycji. Jakie zadania czekajà Pana w ELEKTROBUDOWIE SA? Wynikajà one z zakresu obowiàzków, odpowiedzialnoÊci i uprawnieƒ na powierzonym stanowisku. Za szczególnie istotne uwa˝am: - nadzór nad prawidłowoÊcià zarzàdzania projektami realizowanymi za granicà, w tym odpowiedzialnoÊç za prawidłowà prac´ kierowników kontraktów; - przydzielanie i ustalanie warunków realizacji kontraktów zagranicznych, gospodarowanie ich zasobami oraz budow´ potencjału kadrowego; - współprac´ z Wydziałem Marketingu w zakresie badania i rozpoznawania rynków zagranicznych, opracowywania ofert i umów oraz pozyskiwania kontraktów. Kontrakt w Finlandii to realizacja, która z jednej strony przynosi du˝e doÊwiadczenie, presti˝ dla firmy, ale z drugiej rodzi sporo problemów organizacyjnych, co wi´cej, nie wiadomo czy te˝ nie finansowych. Jaka b´dzie Paƒska rola w tym projekcie? W moim przekonaniu ogólne zasady współpracy dyrektora z kontraktami „fiƒskimi” nie powinny w znaczàcy sposób odbiegaç od relacji z innymi podległymi mu projektami. W systemie organizacji ELEKTROBUDOWY SA jest znaczna samodzielnoÊç kierowników kontraktów i brak jest powa˝nych przesłanek, aby właÊnie te zadania miały byç traktowane inaczej. Jednym z istotnych zadaƒ dyrektora jest wdro˝enie właÊciwego systemu motywacyjnego dla kierowników kontraktów, który oni z kolei powinni przeło˝yç na podległy im personel. W tym szczególnym przypadku osobiÊcie wspieram przedsi´wzi´cie w bie˝àcych kontaktach z klientem, ze wzgl´du na wieloletnie doÊwiadczenie w pracy Sierpieƒ 2012 w mi´dzynarodowym i wielokulturowym Êrodowisku oraz we współpracy z zagranicznymi korporacjami. Wiem, ˝e ju˝ cyklicznie odwiedza Pan Olkiluoto 3. Jak Pan ocenia ze swej krótkiej perspektywy działalnoÊç tego kontraktu? Generalny wykonawca inwestycji (konsorcjum Areva NP – Siemens) notuje ponad 60-miesi´czne opóênienie w realizacji swojego projektu „pod klucz” oraz znaczne (nieoficjalnie powy˝ej 100%) przekroczenie zało˝onego bud˝etu. Stan ten nieuchronnie musi przekładaç si´ na sytuacj´ podwykonawców oraz ich stosunki z generalnym wykonawcà. Dotyczy to równie˝ ELEKTROBUDOWY SA, która jest aktualnie jednym z najwi´kszych przedsi´biorstw pracujàcych na rzecz tego zadania. Obecnie (mo˝e nieco zbyt póêno) podejmujemy działania ukierunkowane na wypracowanie bardziej partnerskich relacji z klientem oraz uzyskanie wi´kszej autonomii w organizacji naszych prac, w obopólnym interesie. Co dalej z kontraktem potocznie zwanym rurkami? Prace na budowie zostały wstrzymane z przyczyn niezale˝nych od wykonawcy (ELEKTROBUDOWA SA) na wst´pnie przewidywany przez klienta okres pół roku, przy stanie zaawansowania produkcji około 30%. Po ponownej mobilizacji projektu planujemy zakoƒczyç realizacj´ w prognozowanym obecnie terminie 6-7 miesi´cy. Damy rad´? Nie ma innej opcji. Gra si´ toczy i ka˝dy aspirujàcy do profesjonalizmu zespół powinien zakładaç wyłàcznie korzystne rozstrzygni´cie. 7 wydanie specjalne CoÊ za coÊ, czyli energetyka jàdrowa – Jan Ryszard Kurylczyk w wywiadzie do portalu Szejk Polski Foto: Archiwum 8 Jan Ryszard KURYLCZYK (66 lat) – były dyrektor do spraw przygotowania budowy elektrowni jàdrowej „˚arnowiec”. In˝ynier budownictwa (Politechnika Koszaliƒska), studia podyplomowe budowy elektrowni jàdrowych (Politechnika Gdaƒska). Uczestniczył w budowach: elektrowni wodnej „˚ydowo” (1967–1971), elektrowni pompowo-szczytowej „˚arnowiec” (1979–1983), elektrowni jàdrowej „˚arnowiec” (1983– 1988). Ponadto, był mi´dzy innymi: wojewodà słupskim (1988–1990), generalnym projektantem „Energoprojektu” Gdaƒsk (1990–1993), dyrektorem biura regionalnego „ABB” w Gdaƒsku (1993–1999), wojewodà pomorskim (2001–2004), sekretarzem stanu w Ministerstwie Infrastruktury (2004–2005). Obecnie współpracuje z naszà firmà w charakterze dyrektora ds. projektów zagranicznych. Posiada uprawnienia projektowe i wykonawcze w zakresie konstrukcji budowlanych. Autor siedmiu powieÊci historycznych, głównie dotyczàcych staro˝ytnej Grecji i Persji. Członek Zwiàzku Literatów Polskich. Jak wyglàda praca przy takich projektach, czy napotkali Paƒstwo jakieÊ protesty miejscowej ludnoÊci lub inne przeszkody podczas pracy w Finlandii? Budowa 3. bloku jàdrowego w elektrowni Olkiluoto z punktu widzenia technicznego i zakresu prac prowadzonych przez ELEKTROBUDOW¢ SA nie ró˝ni si´ znaczàco od innych budów elektrowni jàdrowych. Nasz kontrakt przewiduje wykonanie robot zwiàzanych z monta˝em elektrycznym (kable i urzàdzenia rozdzielcze, aparatura kontrolno-rozdzielcza i automatyki, układy impulsowe, udział w rozruchu cz´Êci reaktorowej), za kwot´ blisko 49 mln euro. Ró˝nica, czy wr´cz „egzotyka” tej budowy polega na tym, ˝e w szczycie robót (lata 2010–2011) – pracowało na niej blisko 700 firm podwykonawczych, łàcznie 4200 osób z 60 krajów, w tym 1200 Polaków, z czego 350 z naszej firmy. Finów jest zdecydowanie mniej ni˝ Polaków i to rodzi konflikty z fiƒskimi zwiàzkami zawodowymi. „Kamp” polskich pracowników znajduje si´ w gminie Eurajoki i nie było i nie ma tam ˝adnych wartych odnotowania incydentów. Powstał nawet dodatkowy sklep, a Finowie udost´pniajà swój koÊciół na polskie msze. ELEKTROBUDOWA SA w Olkiluoto nie nale˝ała i nie nale˝y do „najwa˝niejszych” polskich podwykonawców, wraz z nami pracowali tu: opolski POLBAU wykonujàcy istotne roboty zbrojarsko-betoniarskie, ELEKTROMONTA˚PÓŁNOC odpowiedzialny za wykonanie i monta˝ stalowej wykładziny obudowy bezpieczeƒstwa reaktora, o wadze blisko 900 ton, transportowanej z Polski drogà morskà. Wa˝ne jest to, ˝e wszystkie polskie firmy były chwalone za rzetelnoÊç pracy i jakoÊç wykonywanych robót. Sierpieƒ 2012 Czy firmy takie jak ELEKTROBUDOWA SA majà wystarczajàce kompetencje, aby wykonywaç najistotniejsze prace podczas budowy elektrowni jàdrowej w Polsce? ELEKTROBUDOWA SA brała udział w budowie nast´pujàcych obiektów jàdrowych: w latach 1971–1974, przy budowie polskiego jàdrowego reaktora badawczego „Maria” o mocy 30 MW, realizujàc monta˝ urzàdzeƒ i układów elektrycznych, w latach 1982–1987, przy budowie w´gierskiej elektrowni jàdrowej PAKS, na blokach nr 2,3,4 o mocy 460 MW ka˝dy, realizujàc monta˝ instalacji elektrycznych reaktorów i maszynowni, w latach 1982–1990, przy budowie polskiej elektrowni jàdrowej „˚arnowiec”, na blokach 1 i 2 o mocy 465 MW ka˝dy, realizujàc roboty monta˝owe instalacji elektrycznych, w latach 1985–1988, przy budowie bułgarskiej elektrowni jàdrowej „Kozłoduj”, na bloku nr 5 o mocy 910 MW, realizujàc roboty monta˝owe instalacji elektrycznych, w latach 1987–1989, przy budowie ukraiƒskiej elektrowni jàdrowej „Chmielnicki”, na bloku nr 2 o mocy 1000 MW, realizujàc monta˝ instalacji słabopràdowych i teletechnicznych, a tak˝e w´zeł zasilania potrzeb własnych elektrowni, w latach 2008 – do chwili obecnej przy budowie fiƒskiej elektrowni jàdrowej Olkiluoto na bloku nr 3 o mocy 1600 MW. Poza tym firma nasza posiada wszystkie niezb´dne certyfikaty do prowadzenia zakresu prac w swojej specjalizacji – monta˝u instalacji i urzàdzeƒ elektrycznych. Sà to roboty wa˝ne, ale trudno nazwaç je „naj- 9 PORI Olkiluoto Tu pracujemy Olkiluoto Visitor Centre EURAJOKI KoÊciół katolicki – msz´ mamy co 2 tygodnie OLKILUOTO RAUMA EURAJOKI Nasza przychodnia 10 EURAJOKI Gramy tu czasami w pił´ EURAJOKI T EURAJOKI ...a tu mieszkamy Sierpieƒ 2012 Któr´dy do celu? Foto: Bartłomiej Barczyk, archiwum TURKU Rauma Stare portowe miasto – tu mieszka cz´Êç kadry Rauma Zakłady papiernicze BEZP ŁATN A AU TOST RADA HELSINKI EURAJOKI Robimy tu zakupy istotniejszymi” przy budowie elektrowni jàdrowej. Do takiej kategorii robót zaliczyç nale˝y prace zwiàzane z technologià reaktora jàdrowego i obiektów towarzyszàcych (obudowa reaktora, kasety pr´tów paliwowych i regulacyjne, stabilizatory ciÊnienia, wytwornice pary, instalacje pierwszego obiegu chłodziwa itp.). ELEKTROBUDOWA SA takich robót nie wykonuje, nie wykonuje ich te˝ dzisiaj ˝adna polska firma. Dzisiaj czynià to koncerny o Êwiatowej renomie. W Finlandii nasza firma jest podwykonawcà francuskiej firmy Areva, ale francuskie elektrownie jàdrowe przekazujà do sieci swego kraju blisko 80% energii elektrycznej... 12 ELEKTROBUDOWA SA jest podawana jako potencjalny partner przy budowie elektrowni jàdrowej w Polsce. Czy zamierzajà Paƒstwo podjàç si´ pracy przy niej? OczywiÊcie TAK! W zakresie swojej specjalizacji… Ile wakatów zostało utworzonych do pracy w elektrowni w Finlandii? Ile osób mogłoby znaleêç prac´ przy takiej budowie w Polsce? Czy mamy wystarczajàco du˝o in˝ynierów specjalizujàcych si´ w takich pracach, a mo˝e konieczne jest zatrudnienie specjalistów z zagranicy? Jak podałem wczeÊniej, przy budowie Olkiluoto pracowało w szczycie robót 4 200 osób, w tym 1 200 Polaków, w tym około 350 z naszej firmy. Planowana moc pierwszej EJ w Polsce to 3 000 MW – przyjmuje si´, ˝e na ka˝de 1 000 MW w energetyce jàdrowej trzeba przy budowie zatrudniç 2 000 osób, w tym jednà trzecià in˝ynierów i techników. Stàd łatwo prognozowaç, ˝e w szczycie budowy potrzebnych b´dzie ok. 6 000 pracowników, w tym 2 000 in˝ynierów i techników. W fazie eksploatacji dla elektrowni tej mocy (3 000 MW) – potrzeba b´dzie ok. 1 200 pracowników, w zdecydowanej wi´kszoÊci in˝ynierów i techników. Czy mamy tylu specjalistów? W chwili obecnej… nie! Kadra przygotowana przed 30 laty dla potrzeb EJ ˚arnowiec na Politechnikach: Warszawskiej, Gdaƒskiej, Łódzkiej, Âlàskiej i AGH, które wykształciły na studiach dziennych blisko 100 specjalistów i 830 in˝ynierów ró˝nych specjalizacji na dwuletnich technologi´ jàdrowà tej budowy. Stanà najpewniej do niego renomowane Êwiatowe koncerny: francuskie „EdF” z „Arevà”, amerykaƒski „Westinghause”, amerykaƒsko-japoƒski „GE – Hitachi”, koreaƒski „KEPCO”, kanadyjski „AECL”, rosyjski „Rosatom”. I najpewniej nie jest to koniec listy. Kto wygra, trudno dzisiaj prorokowaç…! Ale wygrany b´dzie dyktował warunki realizacji o tym kto b´dzie podwykonawcà jakich robót, wedle jakich norm W Finlandii nasza firma jest podwykonawcà francuskiej firmy Areva, ale francuskie elektrownie jàdrowe przekazujà do sieci swego kraju blisko 80% energii elektrycznej. studiach podyplomowych o kierunkach budowy lub eksploatacji elektrowni jàdrowych – ma dzisiaj 6070 lat, a na budowie sà potrzebni pracownicy w wieku 30-40 lat, a przy eksploatacji 25-35 lat. Mo˝na wi´c powiedzieç, ˝e kadra dla polskiej elektrowni jàdrowej dopiero si´ kształci. Proces ten podj´ły Politechniki: Warszawska, Wrocławska, Krakowska, Łódzka, Poznaƒska i Âlàska oraz Konsorcjum: „Kadry dla energetyki jàdrowej” (Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Warszawski i UMCS). Nadto wielu Polaków podj´ło lub kontynuuje studia na 15 europejskich uczelniach, które majà kierunki budowy lub eksploatacji elektrowni jàdrowych. O kadry mniej bym si´ martwił, gdyby młodzie˝ była pewna, ˝e ta budowa ruszy! Co zaÊ do koniecznoÊci zatrudnienia specjalistów zagranicznych... To wr´cz oczywiste, ˝e b´dà oni pracowali w znaczàcej liczbie na budowie pierwszej polskiej elektrowni jàdrowej. Inwestor, jakim jest Polska Grupa Energetyczna SA, ogłosi za niedługo – zgodnie z prawem – OTWARTY mi´dzynarodowy przetarg na Sierpieƒ 2012 i jakie b´dà obowiàzywaç certyfikaty. Co wi´cej, jest to konieczne, bo wygrywajàcy b´dzie musiał oddaç budow´ „pod klucz” – od projektu do rozruchu technologicznego wraz z odpowiedzialnoÊcià za bezpieczeƒstwo jàdrowe... A nie mo˝na odpowiadaç za coÊ, na co si´ nie miało wpływu. Gdybym miał dzisiaj podaç jaki procent kosztów budowy realizowaç b´dà polskie firmy, powiedziałbym optymistycznie 15%, a z du˝ym optymizmem ok. 20%... W latach 80. XX wieku mogliÊmy budow´ pierwszej polskiej elektrowni jàdrowej prawie w 90% wykonaç siłami polskich firm (obudowy reaktorów były z ówczesnej Czechosłowacji) i choç wielu b´dzie niedowierzaç tej informacji, bo na temat „˚arnowca” wypowiedziano i napisano wiele bzdur, to ja akurat wiem jak było – naprawd´ – b´dàc przed trzydziestu laty dyrektorem odpowiedzialnym za przygotowanie tej budowy. Dwie długotrwa∏e inspekcje Mi´dzynarodowej Agencji Energii Atomowej wysoko oceniły przebieg tej budowy. Ale to ju˝ historia, szkoda tylko, ˝e zmarnowano 30 lat... Jaki b´dzie udział procentowy energii wytworzonej z atomu w bilansie energetycznym kraju, czy inwestycja taka b´dzie opłacalna dla Polski? Mo˝na szacowaç (jeÊli pierwsza polska elektrownia jàdrowa zostanie skoƒczona jak planowano w 2020 roku, bo ju˝ zaczyna si´ mówiç, ˝e mo˝e w 2022), i˝ b´dzie ona miała 7,5% udziału w bilansie energetycznym kraju, a wraz z drugà, w 2030 roku, ponad 12%. Istotne jest równie˝ to, ˝e do 2020 roku Polska ma zmniejszyç emisj´ CO2 o 20%, a tego bez zmniejszenia spalania w´gla nie da si´ wykonaç. Alternatywne êródła energii (wiatr, biomasa, energia słoneczna) nie rozwiàzujà sprawy, bo majà charakter OKRESOWYCH êródeł energii, a w systemie elektroenergetycznym kraju jest konieczna stała produkcja energii elektrycznej i do tego konieczne sà elektrownie jàdrowe. A opłacalnoÊç? Przeprowadzono dziesiàtki naukowych analiz „za” i „przeciw” energetyce jàdrowej, ale zawsze pozostaje aktualne jedno porównanie: koszt budowy bloku w´glowego o mocy 1000 MW wynosi 1,8 mld euro, a elektrowni jàdrowej porównywalnej mocy 3,2 mld euro – jest wi´c energetyka jàdrowa dro˝sza w budowie, do takiej elektrowni w´glowej trzeba dowieêç codziennie 5 składów pociàgów w´gla po 25 wagonów (125 wagonów) i spaliç codziennie t´ iloÊç w´gla... Do elektrowni jàdrowej trzeba dowieêç jeden 20-tonowy kontener paliwa... ROCZNIE! I teraz mo˝na kalkulowaç, co si´ bardziej opłaca?! Co jest bardziej konieczne?! Ja jestem przekonany, ˝e energetyka jàdrowa, nawet z elementami podwy˝szonego ryzyka, które i tak istnieje nawet za najbli˝szym rogiem. Jak to w ˝yciu najcz´Êciej bywa: coÊ za coÊ! 13 Reaktor wodno-ciÊnieniowy 3. generacji typu ERP (ang. European Pressurized Water Reactor) – Visitor Centre Sierpieƒ 2012 wydanie specjalne Im dalej w las, tym wi´cej drzew – z Piotrem Janczykiem, Dyrektorem ZZL rozmawia∏a Aleksandra Krzemieƒ Foto: Bartłomiej Barczyk Oj, sporo wysiłku i stresu w zwiàzku z kontraktem w Finlandii przez ostatni rok... W obszarze, który jest w gestii mojego zainteresowania, czyli w zagadnieniach zwiàzanych z pracownikami, rzeczywiÊcie sporo si´ wydarzyło. Głównie za sprawà fiƒskich zwiàzków zawodowych i wysuni´tych przez nie w imieniu cz´Êci pracowników zatrudnionych na OL3 roszczeƒ zwiàzanych z wysokoÊcià stawek wynagrodzenia zasadniczego oraz diet z tytułu zwrotu kosztów podró˝y słu˝bowych. Przypomn´, ˝e 8 sierpnia ub. roku fiƒski zwiàzek zawodowy elektryków wystàpił z roszczeniem o wynagrodzenia i diety przeciwko ELEKTROBUDOWIE SA. Ale nie tylko, wystàpił tak˝e o zabezpieczenie tych roszczeƒ, co si´ niestety dokonało i komornik zajàł nam Êrodki pieni´˝ne przelane na konto w Finlandii w celu wypłaty wynagrodzeƒ dla pracowników. Niemałym wysiłkiem udało si´ zorganizowaç wypłat´ wynagrodzeƒ za miesiàc sierpieƒ ub. roku poprzez banki w Polsce. Przed zło˝eniem pozwu odbyłem wspólnie z mened˝erami kontraktu szeÊç tur negocjacyjnych z liderami fiƒskich zwiàzków zawodowych, które nie doprowadziły do zbli˝enia stanowisk w zakresie interpretacji niektórych postanowieƒ porozumienia zbiorowego. Brak porozumienia jest niewàtpliwie mojà pora˝kà, niemniej nale˝y zwróciç uwag´ na fakt, i˝ fiƒskie zwiàzki zawodowe, wyst´pujàc w imieniu pracowników ELEKTROBUDOWY SA, wyst´pujà tak˝e, a mo˝e przede wszystkim, w obronie miejsc pracy dla swoich członków, pragnàc wyeliminowaç zagranicznà konkurencj´ z fiƒskiego rynku pracy. Rozumiem interesy zwiàzku, ale metod nie szanuj´. Nie uwa˝am, aby powiedzenie, ˝e „cel uÊwi´ca Êrodki” miało we współczesnym Êwiecie powszechne zastosowanie. Od tego czasu niewàtpliwie sytuacja jest dosyç stresujàca, głównie za sprawà ró˝nych interpretacji tych samych przepisów prawnych przez strony. Oprócz stresu równie˝ pewne nowe doÊwiadczenie. Ponadto problemy w Finlandii wymusiły pewne zmiany organizacyjne, które na pewno zaprocentujà przy realizacji kolejnych zagranicznych kontraktów. Zgadza si´? OczywiÊcie, myÊl´, ˝e krokiem w dobrym kierunku było utworzenie w strukturze RWE odr´bnego stanowiska Dyrektora Realizacji Projektów Zagranicznych, odpowiedzialnego za całokształt kontraktów eksportowych. Niewàtpliwie kon- Zbieramy doÊwiadczenia i uczymy si´. Niestety, zbyt cz´sto na własnych bł´dach. trakty realizowane poza granicami Polski ró˝nià si´ w znaczàcy sposób od tych realizowanych w kraju. Inne sà systemy rekrutacji, inne systemy wynagradzania, inna organizacja pracy, inne wymogi w zakresie bezpieczeƒstwa i higieny pracy, inne wymogi jakoÊciowe, praca wykonywana jest w innych warunkach kulturowych. Niewàtpliwie wymaga to zatrudnienia pracowników, którzy nie tylko akceptujà te ró˝nice, ale tak˝e posiadajà predyspozycje psychologiczne do długiej rozłàki z rodzinà. Ponadto praca na kontraktach eksportowych pociàga za sobà szereg dodatkowych obowiàzków cià˝àcych na słu˝bach pracowniczych, jakie na kontraktach krajowych nie wyst´pujà, takie np. jak zapewnienie pracownikom dojazdu do kraju, w którym wykonywana jest praca, dojazdu na plac budowy, organizacji wy˝ywienia, obsługi w zakresie opieki medycznej itp. Czego nam zabrakło przy wchodzeniu na OL3? Sierpieƒ 2012 Przede wszystkim wyobraêni i doszacowania ryzyka zwiàzanego z prowadzeniem tak trudnego kontraktu, nie ma co ukrywaç, z trudnym partnerem, a na dodatek w realiach fiƒskich, czyli w znacznej odległoÊci od rodzinnego domu, w przypadku praktycznie wszystkich zatrudnionych pracowników. Z pewnoÊcià zabrakło tak˝e precyzyjnego rozeznania przepisów prawnych i zwiàzkowych oraz ryzyka, jakie wià˝e si´ z tym obszarem. MyÊl´, ˝e równie˝ wybór firmy rachunkowej, jaka nas obsługiwała w zakresie naliczania wynagrodzeƒ, pozostawiał wiele do ˝yczenia. Co, Pana zdaniem, było zale˝ne, a co niezale˝ne od nas? W zasadzie nie ma rzeczy, które by od nas nie zale˝ały. Sam obwiniam siebie za nieudane negocjacje z fiƒskim zwiàzkiem zawodowym elektryków, wspomaganym przez inne lokalne zwiàzki zawodowe i kancelari´ prawnà z Turku oraz zbytnià biernoÊç w przeciwdziałaniu wystàpienia przez zwiàzki zawodowe z pozwem przeciwko nam. Zbieramy doÊwiadczenia i uczymy si´. Niestety, zbyt cz´sto na własnych bł´dach. Czy, Pana zdaniem, spór rozstrzygniemy w sàdzie czy poprzez ugod´ bàdê porozumienie? W tej chwili praktycznie trudno cokolwiek powiedzieç. Minàł ju˝ rok od zło˝enia przez zwiàzek zawodowy pozwu z roszczeniami, a nie odbyła si´ jeszcze ˝adna rozprawa. Zresztà si´ nie dziwi´, gdy˝ sprawa jest arcyskomplikowana. Posiadamy wiele opinii prawnych oraz ekspertyz uznanych autorytetów w dziedzinie prawa transgranicznego i wcale nie jesteÊmy od tego màdrzejsi, co wi´cej – im dalej w las, tym wi´cej drzew. 15 wydanie specjalne Finlandia i reszta Êwiata Zebrała: Aleksandra Krzemieƒ Foto: Aleksandra Krzemieƒ Co kraj, to obyczaj Rok powstania: Ustrój: Powierzchnia: LudnoÊç: G´stoÊç zaludnienia: Główne grupy etniczne: Członek Unii Europejskiej: Wprowadzenie euro: Du˝e firmy: Wzrost PKB (prognoza na 2012 r.) Bezrobocie (w kwietniu 2012 r.) 16 Finlandia – Suomi 1917 (po odłàczeniu od Rosji) Republika semiprezydencka (parlamentarno-prezydencka) 338 145 km2 5,2 mln 17 osób na km2 Finowie 93,7% Szwedzi 5,7% 1995 r. 2002 r. NOKIA, Tikkurila 0,8% Polska 1918 (poczàtek II RP) Republika parlamentarna 312 678 km2 38 mln 122 osoby na km2 Polacy 93,9% Âlàzacy, Niemcy, Białorusini 2004 r. nie wprowadzono ORLEN, PGNiG 3,2% 7,6% 12,6% Finlandia – wysoko rozwini´ty kraj nordycki. Najbardziej rozwini´ty jest przemysł drzewny i celulozowo-papierniczy (ze wzgl´du na bogate zalesienie kraju). Liczne przetwórnie papiernicze, tartaki, fabryki mebli, papieru i celulozy. Tak˝e przemysł maszynowy, zwłaszcza maszyn niezb´dnych do obróbki drewna i wyposa˝enia fabryk, równie˝ przemysł stoczniowy oraz elektrotechniczny. Zło˝a miedzi, cynku i ołowiu. W Polsce najbardziej rozwini´ty jest przemysł w´glowy, energetyczny, metalurgiczny, maszynowy, samochodowy, tak˝e elektromaszynowy, w tym m.in. precyzyjny, elektroniczny i elektrotechniczny, Êrodków transportu, spo˝ywczy, włókienniczy i odzie˝owy. Du˝à rol´ odgrywa wydobycie oraz przetwórstwo surowców mineralnych. Elektrownie jàdrowe na Êwiecie Paƒstwo Czynny reaktor Reaktor w budowie Paƒstwo Czynny reaktor Reaktor w budowie IloÊç Moc (MWe) IloÊç Moc (MWe) IloÊç Moc (MWe) IloÊç Moc (MWe) 1 1 700 Tajwan 6 4 927 2 2 700 434 370 373 61 61 654 Szwajcaria 5 3 252 - - 104 101 607 1 1 218 Słowacja 4 1 816 2 880 Francja 58 63 130 1 1 720 W´gry 4 1 880 - - Japonia 51 44 642 2 2 756 Pakistan 3 725 1 340 Rosja Finlandia 4 Cały Êwiat USA 2 741 33 24 164 9 7 960 Argentyna 2 935 1 745 Korea Południowa 21 18 785 5 5 800 Brazylia 2 1 901 1 1 405 Indie 4 385 6 4 600 Bułgaria 2 1 906 - - 2 1 800 - - 20 Wielka Brytania 18 10 745 - - RPA Kanada 17 12 044 3 2 190 Meksyk 2 1 600 - - 2 1 310 - - Ukraina 15 13 168 - - Rumunia Chiny 15 11 881 26 27 640 Armenia 1 376 - - Szwecja 10 9 399 - - Holandia 1 485 - - Niemcy 9 12 003 - - Słowenia 1 696 - - Hiszpania 8 7 448 - - Polska - - - - Belgia 7 5 943 - - Dane dotyczà koƒca roku 2010, pochodzà z TVO Pocket Guide 2012 Czechy 6 3 764 - Sierpieƒ 2012 èród∏a energii w Polsce w´giel kamienny w´giel brunatny energetyka wiatrowa gaz ziemny energetyka wodna biomasa pozosta∏e Z ˝ycia wzi´te Zgodnie z ustaleniami UNICEF-u Finlandia zajmuje bardzo wysokie miejsce pod wzgl´dem zapewnienia dzieciom odpowiednich warunków ˝ycia. Od roku 1937 fiƒskie noworodki dostajà wyprawki od paƒstwa. Paczki z artykułami dostaje co roku w Finlandii ok. 40 tys. przyszłych rodziców. Zawsze jest w nich zestaw wysokiej jakoÊci ubranek na wszystkie pory roku – od zimowego kombinezonu po letnie Êpioszki i kilka rodzajów czapeczek. Do tego kocyk, poÊciel, Êpiworek, niemowl´ca szczoteczka do włosów, a nawet no˝yczki do paznokci. Kraje nordyckie majà bardzo wysoki współczynnik dzietnoÊci kobiet: w Finlandii wynosi on 1,85 (w Polsce 1,31). Wyprawki sà przygotowywane z wielkà dbałoÊcià o wzornictwo, w Finlandii 55,8% 30,9% 3,8% 3,0% 2,4% 1,1% 3,0% energetyka jàdrowa energetyka wodna biopaliwa w´giel gaz ziemny torf pozosta∏e, w tym energetyka wiatrowa import 26,4% 14,6% 11,9% 11,8% 10,9% 6,2% 1,8% 16,4% Zocha – jedno z „elektrobudowlanych” dzieci w Finlandii ekologi´ i równouprawnienie. Od roku 2000 zawierajà przyjazne dla Êrodowiska pieluszki wielokrotnego u˝ytku. Od wielu lat ubranka majà neutralne kolory, by nie odró˝niaç specjalnie chłopców od dziewczynek. Rodzice, którzy nie chcà wypraw- ki od paƒstwa, mogà ubiegaç si´ o jednorazowy zasiłek o wartoÊci 140 euro. Zdecydowana wi´kszoÊç Finów decyduje si´ jednak na pakiety. Cieszà si´ one tak dobrà opinià, ˝e co roku kilkaset sztuk na specjalne ˝yczenie jest wysyłanych za granic´ (za dodatkowà opłatà). èródło: Teksty pochodzà w du˝ym stopniu z GW – biz oraz Wikipedii. èródła energii z TVO Pocket Guide 2012 oraz www.PGE/ Sierpieƒ 2012 17 wydanie specjalne Nikt nie mówił, ˝e b´dzie ∏atwo... – z Andrzejem Januszewskim, Kierownikiem kontraktu EJ OL3 rozmawia∏a Aleksandra Krzemieƒƒ Foto: Bartłomiej Barczyk Jest Pan ju˝ 1,5 roku w Finlandii na kontrakcie OL3. Jakie zmiany miały miejsce w tym czasie? Nastàpiło wiele zmian, mi´dzy innymi zmiany organizacyjne w naszej firmie oraz Arevie. Zmieniło si´ równie˝ nastawienie ELEKTROBUDOWY SA do generalnego wykonawcy oraz sama budowa. TVO (Teollisuuden Voima Oyj) narzuciła zmian´ zasad post´powania z pracami na budowie. Poczàtkowo Areva była bardzo mocno nasta- wzrosła iloÊç przygotowywanych dokumentów budowy. Ale to nie jedyne utrudnienia, zostało wprowadzonych wiele dodatkowych pozwoleƒ na prace, ograniczanie dost´pu do pomieszczeƒ i zmiany klasy czystoÊci pomieszczeƒ. Jedyne, co moim zdaniem si´ nie zmieniło, to organizacja prowadzenia budowy. Ale my tego nie zmienimy i jedynie staramy si´ dopasowaç, wykonujàc nasze prace w taki sposób, aby optymalizowaç koszty. Kluczowe dane dotyczàce Olkiluoto 3 Moc elektryczna 18 (MWe) około 1 600 Moc cieplna reaktora (MW) 4 300 SprawnoÊç całkowita (%) ponad 37 (TWh) ok. 13 (bar) 154 Roczna produkcja energii elektrycznej CiÊnienie w reaktorze Łàczna masa paliwa (t) 128 Roczne zu˝ycie paliwa (t) ca 32 (m3) 950 000 WysokoÊç reaktora (m) 13 WysokoÊç osłony reaktora (m) 63 Kubatura budynków elektrowni wiona na Progress, czyli wykonywanie wszelkich prac niezale˝nie od tego czy miały jakiekolwiek uzasadnienie techniczne. Teraz, po zaostrzeniu wymagaƒ ze strony TVO i STUK (Radiation and Nuclear Safety Authority – autorytet i ekspert w sprawach promieniowania i bezpieczeƒstwa jàdrowego) oraz dzi´ki wzrostowi naszej asertywnoÊci prace idà w kierunku wykonywania ich z wi´kszym naciskiem na jakoÊç i zasadami Nuclear Safety Culture. Zmiany te spowodowały spowolnienie prac i doprowadziły do zwi´kszenia iloÊci wykonywanych inspekcji. Co wi´cej, Jak w tej chwili wyglàda organizacja pracy? Front robót? Liczba zatrudnionych? Obecnie zatrudnionych, łàcznie z podwykonawcami, jest ponad 300 osób. Prace wykonujemy głównie na podstawie harmonogramów 2-tygodniowych i 3-miesi´cznych otrzymywanych z Arevy, ale poza harmonogramem wykonujemy wszystkie inne mo˝liwe, nawet te niezwiàzane ÊciÊle z podstawowym zakresem kontraktu. Z powodu bardzo wielu bł´dów w dokumentacji technicznej otrzymywanej od generalnego wykonawcy oraz wielu kolizji na budowie ok. Sierpieƒ 2012 40-50% naszej aktywnoÊci skupiamy na wykonywaniu prac dodatkowych i ró˝nego rodzaju przeróbkach i modyfikacjach. Praca jest coraz bardziej utrudniona ze wzgl´du na wprowadzenie przez Arev´ dodatkowych pozwoleƒ, o czym mówiłem wczeÊniej. DziÊ montujemy konstrukcje kablowe w rejonie reaktora, konstrukcje wsporcze i ramy praktycznie na całym obiekcie. Nast´pnym krokiem b´dzie monta˝ szaf obiektowych i podłàczenia kabli. Prowadzimy równie˝ prace przy monta˝u przepustów przez Êcian´ reaktora (w zale˝noÊci od mo˝liwoÊci) oraz wykonujemy konstrukcje kablowe do urzàdzeƒ. Oczekujemy w dalszym ciàgu na dostawy szaf systemowych i pozostałego wyposa˝enia. W przyszłoÊci głównymi frontami robót b´dà monta˝ wyposa˝enia na obiekcie i podłàczenia kabli. Co jest w Pana opinii głównym problemem: oczekiwany poziom organizacji robót, ich jakoÊç, trudnoÊci Arevy, czy mo˝e jakieÊ zupełnie inne? MyÊl´, ˝e wszystkie wymienione problemy majà wpływ na post´py prac na budowie. Głównym problemem jest sposób organizacji i koordynacji prac przez generalnego wykonawc´. Przekłada si´ to na jakoÊç i wydajnoÊç wykonywanych prac, na terminowe zatwierdzanie dokumentacji oraz dostawy materiałów, co w konsekwencji skutkuje obni˝eniem frontów robót i powoduje przesuni´cia w wykonywaniu prac, a tym samym zakoƒczenia całoÊci budowy. Chcemy byç jak olimpijczycy, czekamy na pi´ç kółek, na razie mamy statuetki za bezpiecznà prac´ za styczeƒ i maj 2012 – chwalà si´ pracownicy ELEKTROBUDOWY SA. Jak Pan ocenia zaanga˝owanie naszych pracowników w prace na budowie? Ogólnie mog´ powiedzieç: pracownicy sà zaanga˝owani, co wi´cej, to zaanga˝owanie wolno, bo wolno, ale wzrasta. W ciàgu ostatnich miesi´cy nastàpiło wiele zmian wÊród pracowników, nie jest tajemnicà, ˝e wÊród tak licznej załogi zawsze znajdzie si´ jakaÊ „czarna owca”. Wielu pracowników mamy z „zewnàtrz”, a stosunek do pracy takich osób jest dorywczy, elastyczny emocjonalnie i niezbyt wra˝liwy na długoterminowà współprac´ z pracodawcà. Stàd te roszady. Dobrze, ˝e dotkn´liÊmy tego tematu. Jak, Pana zdaniem, na atmosfer´ i wydajnoÊç kontraktu wpłynàł mix pracowników ELEKTROBUDOWY SA i tzw. internetowych? Zauwa˝yłem, ˝e poczàtkowo atmosfera wÊród pracowników była napi´ta. Zderzyły si´ bowiem dwie mentalnoÊci: jednym zale˝ało na pracy i opinii o naszej firmie, inni do tej pracy podchodzili doÊç swobodnie, bez oznak zbytniego zaanga˝owania. Stàd było kilka sporów pomi´dzy pracownikami. Chciałbym jednak zaznaczyç, ˝e jest wiele osób, które si´ anga˝ujà w prac´ i zale˝y im na dobrej opinii o ELEKTROBUDOWIE SA – to właÊnie pracownicy zewn´trzni. Obecnie po wielu roszadach wydaje si´, ˝e atmosfera si´ poprawiła i dodatkowo wpłynie pozytywnie na wydajnoÊç prac. Organizujàc taki kontrakt jeszcze raz, postàpiłby Pan tak samo czy coÊ zmienił? A jeÊli tak, to co? To pytanie powinno byç moim zdaniem skierowane do mojego poprzednika. Ja przejàłem budow´ w pewnym stanie i z pewnymi przyzwyczajeniami. Poprzez zmiaSierpieƒ 2012 ny organizacyjne i ciàgłe rozmowy z pracownikami (szczególnie z kadrà zarzàdzajàcà) staraliÊmy si´ zmieniç te przyzwyczajenia i bardziej asertywnie podchodziç do ˝àdaƒ generalnego wykonawcy. Ale to proces długotrwały i nie da si´ go zmieniç z dnia na dzieƒ. Areva do wielu spraw podchodzi bardzo formalnie, a nawet jeÊli nie, to z wielu nieformalnych ustaleƒ si´ wycofuje. Co by nam pomogło? Na pewno pomogłyby nam zapisy w kontrakcie, które bardziej chroniłyby naszà firm´ od strony formalnej. Drugim aspektem jest to, ˝e w innej proporcji i bardziej wnikliwie nale˝ałoby dobieraç pracowników stałych i tymczasowych. To z pewnoÊcià poprawiłoby relacje wÊród pracowników, jak równie˝ wpłyn´łoby na zwi´kszenie wydajnoÊci pracy. 19 20 OL3 po pracy... Sierpieƒ 2012