5
ARALING PANLIPUNAN
QUARTER 4 – MODULE 1
Ang mga Salik na Nagbigay
Daan sa Pag-usbong ng
Nasyonalismong Pilipino
Alamin
Ang modyul na ito ay sadyang isinulat para sa iyo. Hangad naming sa pamamagitan
nito ikaw ay makapagpapahayag nang may pagmamalaki sa mga salik na nagbigay daan sa
pag-usbong ng nasyonalismong Pilipino. Ang mga pagsasanay na ginamit dito ay tiyak na
mapapalawak pa ang iyong kaalaman bilang mag-aaral sa ikalimang baitang. Mahalagang
malaman ang mga naunang pag-aalsa laban sa mga Espanyol.
Ang modyul na ito ay tumatalakay sa:
1. Mga Karanasan at Pagtutol sa Monopolyo sa Tabako
2. Okupasyon ng mga British sa Maynila noong 1762
3. Pag-aalsa ni Pule noong 1840-1841
4. Mga Pag-aalsa nina Diego Silang, Hermano Pule at Francisco Dagohoy
5. Mga Pag-aalsang Ekonomiko at Politikal
MELC (Pinakamahalagang Kasanayan sa Pagkatuto):
Naipapaliwanag ang mga salik na nagbigay daan sa pag-usbong ng nasyonalismong Pilipino.
K to 12 BEC CG AP5PKB-Iva-b-1
Matapos mong basahin at gawin ang mga pagsasanay sa modyul na ito, inaasahang
matututunan mo ang mga sumusunod:
1. matatalakay ang mga lokal na pangyayari tungo sa pag-usbong ng pakikibaka ng
bayan;
2. masusuri ang mga naunang pag-aalsa ng mga makabayang Pilipino;
3. maipapaliwanag ang sanhi at bunga ng mga rebelyon at iba pang tugon ng mga
Pilipino sa kolonyalismo.
1
Tuklasin
Mga Naunang Pag-aalsa Laban sa mga Espanyol
PANGYAYARI
Mga karanasan at pagtutol sa
Monopolyo sa tabako
PALIWANAG
Matatandaan na noong 1782, ang monopolyo sa tabako
ay ipinatupad sa Pilipinas bilang pagkukunan ng
karagdagang kita ng Spain gayundin ng pamahalaang
Espanya sa Pilipinas. Naging maganda ang layunin ng
pamahalaan sa pagsisimula ng monopolyo sa tabako sa
Pilipinas.
Upang
pagaanin
ang
situwasyon
ng
monopolyo, ang produksiyon ng tabako ay ginawang
bahagi ng programang ekonomiko ni Gobernador-Heneral
Jose Basco y Vargas. Sa halip na sa malaking
plantasyon, inilipat ito sa maliliit na magsasaka na
https://bit.ly/38IWD9X
nagtatanim lamang sa kani- kanilang maliliit na lupa.
Naging mapang-abuso ang mga kolektor. Taong 1882
nang tuluyang ipatigil ang operasyon ng monopolyo sa
tabako sa Pilipinas.
Pag-aalsang agraryo noong 1745
Dulot ng mga pang-aabuso sa agraryo at pangangamkam
ng mga prayle ng mga lupa mula sa mga katutubo, isang
pag-aalsa ang sumiklab sa Katagalugan sa pangunguna
ng mga bayan ng Lian at Nasugbu sa Batangas sa
pagitan ng 1745 at 1746. Ito ay umabot sa mga karatig
lalawigan ng Laguna at Cavite, maging sa Bulacan. Ito
ay isang pagkilos upang tubusin o bawiin sa mga prayle
https://images.app.goo.gl/pve1sh24z26qkz3fA
at mga orden ang mga lupang pamana sa kanilang mga
ninuno o ancestral domain.
Okupasyon ng mga Ingles sa Maynila Mula 1756 hanggang 1763, isang tunggalian ang
noong 1762
naganap sa pagitan ng mga bansa sa Europe na
tinatawag na Seven Years War. Ito ay nag-ugat sa
tunggalian sa kapangyarihan ng Great Britain at France.
Mula Setyembre hanggang Oktubre ay tuloy-tuloy ang
isinagawang pananakay ng mga British sa Intramuros, sa
https://images.app.goo.gl/pexxauCVuY2QuipL8
tinatawag na Battle of Manila (1762). Nagwakas ang
2
Seven Years War sa paglagda sa Treaty of Paris noong
Pebrero 10, 1763. (Gabuat et al.,2016)
Pag-aalsa ni Diego Silang
Nagkaroon ng pag-aaklas ang mga Ilocano sa
pangunguna ni Diego Silang. Noong Disyembre 14,
1762 ay matagumpay niyang napaalis sa Ilocos ang mga
pinunong Espanyol. Walang tulong na dumating upang
saklolohan ang pangkat ni Silang, at tanging isang maliit
na kanyon ang ipinadala ng mga British bilang simbolo
https://images.app.goo.gl/d1wSzTH4rJuBV6zo6
Pakikipagkasundo
ni
Alimuddin I sa mga British
Sultan
ng kanilang pagkakaibigan.
Si Sultan Alimuddin I ay lumagda naman sa isang
kasunduan sa mga British kung saan ang kapalit ng
kaniyang kalayaan (mula sa pagkakakulong sa Fort
Santiago) ay tutulungan niya ang mga dayuhan sa mga
adhikain nitong mapasok ng East India Company ang
Sultanato ng Sulu.
https://images.app.goo.gl/yc5e6NbEy62qXz
Pag-aalsa ni Hermano Pule noong
1840-1841
Maituturing na isa sa pinakatanyag na pag-aalsang
panrelihiyon ay ang Pag-aalsa ni Hermano Pule na
naganap mula Hunyo 1840 hanggang Nobyembre 1841
sa pamumuno ni Apolinario dela Cruz. Noong 1832,
itinatag niya sa Lucban ang Confradia de San Jose,
isang kapatirang panrelihiyon na kinabibilangan ng mga
Indio. Labis itong ikinagalit at tinutulan ng pamahalaang
Espanyol sa pamumuno ni Gobernador –Heneral
Marcelino de Oraa Lecumberri. Ipinakulong siya at
hinatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng firing squad.
https://images.app.goo.gl/J5LoMpxwqhch9x4J7
Ang kaniyang katawan ay pinagputol-putol at ibinandera
ng mga Espanyol sa publiko upang magsilbing babala sa
mga magnanais na lumaban sa pamahalaan.
Mga Pag-aalsang Politikal
Pinalitan ng mga Espanyol ang mga datu at maharlika
bilang pinakamatataas na pinuno sa pamayanan. Ang
mga babaylan at katalonan ay tinanggalan nila ng
kapangyarihan bilang mga pinuno ng aspektong
espirituwal. Dahil dito, nagsagawa ng mga pag-aalsa ang
3
mga dating datu at babaylan upang manumbalik ang
kapangyarihan nilang mamuno sa kanilang nasasakupan.
https://images.app.goo.gl/WCZzW2GkGyvG
(Gabuat et al., 2016)
1w4d
Pag-aalsa ni Francisco Dagohoy
Itinuring na pinakamahabang pag-aalsa sa Pilipinas
ang pinamunuan ni Francisco Dagohoy sa Bohol noong
1744. Higit na nagpaalab sa galit ni Dagohoy ay ang
hindi pagpapahintulot ng isang prayleng Jesuit na bigyan
ng Kristiyanong libing ang kaniyang kapatid na si
Sagarino - isang Constable na namatay sa pagtugis ng
isang tulisan. Dahil dito, hinimok ni Dagohoy ang iba
https://images.app.goo.gl/S97N9sth9QEZGypQ7
pang Boholano na mag-aklas laban sa mga Espanyol.
Tumagal ang pag-aalsa hanggang 1829.
Mga Pag-aalsang Ekonomiko
Mahigpit na tinutulan ng mga katutubong Pilipino
ang mga patakarang pangkabuhayan na ipinatupad ng
mga banyaga sa kanila gaya ng pagbubuwis, sapilitang
paggawa, monopolyo at kalakalang galyon.
https://images.app.goo.gl/5XKS7CY4jF28JbBd6
Mga Dahilan ng Pagkakabigo ng Pag-aalsa
1. Pagiging watak –watak ng Pilipinas. Ang pag-aalsa ay mula sa iba’t ibang magkakalayo
at maliliit na mga lugar sa Pilipinas kaya mas madali itong nasugpo ng mga Espanyol. Ang
mga lugar at mamamayang nakilahok sa pag-aalsa ay walang pagkakaisa, samantalang ang
kalaban ay iisa, ang mga Espanyol. Maliban pa dito, ang mga mayayamang angkan ng mga
Pilipino ay hindi sumuporta sa mga pagkilos dahil sa pangambang mawala ang tinatamasang
mga pribilehiyo mula sa mga Espanyol.
2. Kakulangan sa kahandaan at kaalaman sa pakikidigma. Hindi kinayang
makipagsabayan ng mga Pilipino sa sopistikado at makabagong mga armas ng mga Espanyol.
Kalimitan sa mga sandatang gamit ng mga Pilipino ay yari sa katutubong materyales gaya ng
bolo, tabak at sibak. Dagdag pa, ang mga sundalong Espanyol ay may sapat na kaalaman at
kasanayan sa pakikidigma kumpara sa mga katutubong Pilipino. (Gabuat et al.,2016)
4
3. Kawalan ng maaayos na komunikasyon. Resulta rin ng topograpiya ng Pilipinas, hindi
naging madali para sa mga Pilipino ang magpadala ng mensahe tungkol sa mga pag-aalsang
isasagawa mula sa isang bayan patungong karatig bayan, lalo na sa mga liblib na bundok at
kagubatan.
4. Pagkakaiba ng wika at diyalekto. Ang pagkakaroon ng iba’t ibang wika at diyalektong
ginagamit sa iba’t ibang isla at lalawigan sa Pilipinas ay isang dahilan upang mahirapang
magkaroon ng maayos na komunikasyon at mahirapang manghikayat o magdagdag ng
lalahok sa pag-aalsa.
5. Pagbabayad ng mga Espanyol sa mersenaryong katutubo. Dala marahil ng mga
pananakot at mga pangakong kayamanan at pribilehiyo mula sa mga Espanyol, may mga
katutubong nakipagtulungan sa mga mananakop upang masupil o hindi matuloy ang mga
pag-aalsa. Ibinalita nila sa pamahalaan ang mga napipintong rebelyon at isinuplong ang
kanilang mga kasama. (Gabuat et al.,2016, p. 231)
Gawain 1
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat pahayag. Piliin sa loob ng panaklong ang
mga salitang binibigyang-kahulugan sa sumusunod na pangungusap. Isulat ang
sagot sa sagutang papel.
1. (Ancestral Domain, Mersenaryo, Sepoy, Basi) ang tawag sa lupang pamana ng mga
ninuno.
2. Isang kapatirang panrelihiyon na kinabibilangan ng mga indio ay ang (polo, Galyon,
sapilitang paggawa, Confradia de San Jose).
3. Tunggalian sa pagitan ng mga bansa sa Europe na nag-ugat sa tunggalian sa
Kapangyarihan ng Great Britain at France. (Battle of Manila, Seven Years War, World
War, Treaty of Paris)
4. (Battle of Manila, Treaty of Paris, Labanan sa Mactan, Pag-aalsa) ang
pananalakay ng
mga British sa Intramuros.
5. Nangyayari ito dahil sa pag-aabuso sa kapangyarihan ng mga nasa kinauukulan.
(pag-aalsa, pagkakasuduan, pagmamalabis, pagkakapatiran)
5
Gawain 2
Panuto: Tukuyin kung sino-sinong mga bayani ang namuno sa bawat pag-aalsa at buoin ang
pangalan ng angkop na bayani. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1.Nagtatag ng Confradia de San Jose.
N OMAHER
LEPU
2.Nagpatupad ng monopoly ng tabako
S E J O
C O B A S
3.Namuno sa pinakamahabang pag-aalsa sa Pilipinas laban sa mga Espanyol
C O C I S F R A N
G O D A H O Y
4.Nanguna sa pag-aaklas ng mga Ilocano bunsod ng malabis na pagbabayad ng mga
Katutubo sa mga Espanyol.
G O D I E
L A N G S I
5.Tumayong Gobernor-Heneral ng kolonya noong Oktubre 6, 1762 na namuno laban
sa pananakop ng British sa Maynila Arsobispo
G U E L M I
J O R O
Gawain 3
Panuto: Piliin ang salitang hindi kabilang sa pangkat at ipaliwanag kung bakit ito naiiba.
Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. Pagtutol sa Monopolyo ng Tabako, Pagtutol sa Bagong Patakarang Agraryo,
Okupasyon ng mga British sa Manila, Pag-aalsang Panrelihiyon
______________________________________________________________________
2. Francisco Dagohoy, Diego Silang, Hermano Pule, Jose Rizal
_______________________________________________________________________
3. monopolyo, sapilitang paggawa, pagbubuwis, sapilitang pagbibinyag
_______________________________________________________________________
4. Kawalan ng maayos na komunikasyon pagiging watak-watak ng Pilipinas. Pagkakaiba
ng diyalekto at wika. Pagkakaroon ng hindi maayos na tirahan
______________________________________________________________________
5. Jose Rizal, Andres Bonifacio, Sultan Aimuddin 1, Apolinario Mabini
_____________________________________________________
6
Tayahin
I. Panuto: Hanapin sa hanay B ang taon kung kailan naganap ang pag-aalsa sa hanay A.
Isulat ang wastong sagot sa sagutang papel.
Hanay A
Hanay B
________1. Pag-aalsang Agraryo
A.1762
________2. Pag-aalsang ni Diego Silang
B.1745
________3. Pag-aalsang ni Hermano Pule
C.1744
________4.Pag-aalsang Politikal
D.1840
________5. Pag-aalsa ni Francisco Dagohoy
E.1574
________6. Karanasan at Pagtutol sa Monopolyo
F.1782
ng Tabako
G.1735
II. Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga pangungusap. Piliin ang letra ng tamang
sagot at isulat sa sagutang papel.
1. Bakit hindi maganda ang epekto ng monopolyo sa tabako sa Pilipinas?
A. mapang-abuso ang mga kolektor
B. ipinatupad ito upang may karagdagang kita ang Spain
C. hindi binibigay ang tamang kabayaran sa mga magsasaka
D. lahat ng nabanggit
2. Ang sumusunod ay dahilan ng pagkabigo ng mga unang pag-aalsa ng mga Pilipino
laban sa mga Espanyol maliban sa isa.
A. kakulangan sa pondo
B. pagkakaiba ng wika at diyalekto
C. pagiging watak-watak ng Piipinas
D. kakulangan sa kahandaan at kaalaman sa pakikidigma
3. Ang pag –aalsa ni Francisco Dagohoy ang tinaguriang pinakamahabang pag-aalsa.
Bakit ito nagtagal?
A. marami siyang tauhan
B. marami siyang armas
C. marami siyang pera
D. hindi siya nawalan ng pag-asa sa pakikipaglaban
7
4. Alin ang naging epekto ng monopolyo ng tabako sa mga Pilipino?
A. yumaman ang mga Espanyol
B. lumaganap ang kalakalan ng tabako
C. nagkaroon ng monopoly ng tabako.
D. humirap ang pamumuhay ng mga magsasaka
5. Noong 1745, sumiklab ang pag-aalsang agraryo sa Katagalugan. Ano-ano ang mga
dahilan ng pag-aalsang ito?
I. dulot ng pang-aabuso sa agraryo
II. pagpuslit ng mga magsasaka ng kanilang ani
III. pangangamkam ng mga prayle ng lupa mula sa katutubo
IV. nangako ng mga Espanyol sa mga magsasaka ngunit hindi natupad
A. I at II
B. III at IV
C. I at III
D. I at IV
6. Ang lahat ay dahilan ng pag-aalsang ekonomiko maliban sa isa.
A. monopolyo
B. Sapilitang Paggawa
C. mataas na buwis
C. magandang pamamalakad ng mga prayle
7. Pinalitan ng mga Espanyol ang mga datu at maharlika bilang pinakamataas na pinuno sa
pamayanan dahil dito nagsagawa ng mga pag-aalsa ang mga datu at babaylan. Anong
pag-aalsang inilalarawan?
A. Mga Pag-aalsang Politikal
B. Mga Pag-aalsang Pangrelihiyon
C. Mga Pag-aalsang Pangekonomiko
D. Mga Pag-aalsang Agraryo
8. Alin sa mga pag-aalsa ang maituturing na isa sa pinakatanyag na pag-aalsang
Pangrelihiyon?
A. Pag-aalsa ni Hermano Pule
B. Pag-aalsa ni Francisco Dagohoy
C. Pag-aalsa ni Diego Silang
D. Pag-aalsa ni Datu Bancao
9. Ano ang dahilan kung bakit lumagda sa isang kasunduan sa mga British si Sultan
Alimuddin?
A. upang siya’y bigyan ng mataas na katungkulan
B. kapalit ng kanyang kalayaan
C. ipaglaban ang kanyang adhikain
D. upang sila’y sumapi sa reihiyong kanyang kinabibilangan
8
Sagot sa mga Gawain
Gawain 1
Gawain 2
Gawain 3
1.ancestral domain
2.Confradia de San Jose
3.Seven Years War
4.Battle of Manila
5.pag-aalsa
1. Hermano Pule
2. Jose Basco
3.Francisco Dagohoy
4. Diego Silang
5.Miguel Rojo
1.Pag-aalsang Pangreihiyon
2.Jose Rizal
3.sapilitang pagbibinyag
4.pagkakaroon ng maayos na tirahan
5.Sultan Alimuddin 1
Sanggunian:
A. Aklat
Gabuat, Maria Analyn P. et. al, 2016, Araling Panlipunan 5 Pilipinas Bilang Isang
Bansa, Quezon City, Philippines, Vibal Group Inc.
B. Website/s
https://bit.ly/38IWD9X
https://images.app.goo.gl/pve1sh24z26qkz3fA
https://images.app.goo.gl/pexxauCVuY2QuipL8
https://images.app.goo.gl/d1wSzTH4rJuBV6zo6
https://images.app.goo.gl/yc5e6NbEy62qXz
https://images.app.goo.gl/J5LoMpxwqhch9x4J7
https://images.app.goo.gl/WCZzW2GkGyvG1w4d
https://images.app.goo.gl/S97N9sth9QEZGypQ7
https://images.app.goo.gl/5XKS7CY4jF28JbBd6
BUMUO SA PAGSUSULAT NG MODYUL
Manunulat:
Myrna B. Paras
Tagasuri:
A. Pangdistrito
Dr. Neil V. Gavina
Percy B.Pariñas
B. Pangdibisyon
Dr. Marilex A. Tercias
Luzviminda S. Dizon
Dr. Ma. Ruby L. Caballero
Olivia L. Delos Santos
Analisa M. Mulato
Tagalapat:
Tagapamahala:
Dr.Prescila N. Magpili
Noemi D.Andrada
Dr. Marcelina B. Megal
Mrs. Agnes M. Ceralde
Marlyne S. Asuncion
Dr. Lea C. Cacayan
Marissa S. Quinto
Myrna B. Paras
Dr. Nelda S. Rabang
Nida C. Bautista
Frederick V. Agayo
Jacqueline D. Calosa
Geni M. Sarmiento
Dr. Danilo C. Sison
Dr. Wifredo E. Sindayen
Dr. Cornelio R. Aquino
Dr. Jerome S. Paras
Dr. Maybelene C. Bautista
9
Sagot sa Tayahin
I.
1.B
2.A
3.D
4.F
5.C
6.F
II.
1.D
2.A
3.D
4.D
5.C
6.C
7.A
8.A
9.B
10